iar liet land van belofte I N° 73 14de «faarg^ng. DE E EM LAN DER". Donderdag 23 September 1915. BUITENLAND. FEUILLETON. AMERSFOORTSC Hoofdredacteur: Mr. D.J. VAN SCHAARDENBURG. Uitgevers: VALKHOFF Co. ABONNEMENTSPRIJS: PRIJS DER AD VERTENTIËN: Per week (met gratis verzekoring tegon ongelukken) - O.IO. Afzonderlijke nummers Wekelijks bijvoegsel „de Hollondeche Huisormitó" (onder redactie van Thérèse van Hoven) per 8 mud. 50 Cts. Advertentiën gelieve men liefst vóór 11 uur, familie* advertenties en berichten vóór 2 uur in to zonden. Dienstaanbiodingon 25 cents bij vooruitbetaling. Groote letters naar plaatsruimto. "Voor handel en bodryf bestaan zoor voordoolige bopalingen tot het herhaald adverteeren in dit Blad, bij abonnoment Eene circulaire, bevattende de voorwaarden, wordt up aanvraag toegezonden. Bureau: UTRECHTSCHESTRAAT 1. Intercomm. Telefoonnummer 66. Kennisgevingen. HINDERWET. Burgemeester en Wethouders van Amers foort brengen ter openbare kennis, dat bij hun besluit van 17 September 1915 aan A. C- Beijer alhier en zijne rechtverkrijgenden yoorwaardelijk vergunning is verleend tot het oprichten van eene inrichting voor ma chinale houtbewerking waarvoor geplaatst zullen worden drie electromotoren van 3, 2 en Yt P.K. voor het drijven van een cirkel- bank, een schaafbank en een slijpbank, in het perceel alhier gelegen aan de Kromme- 3traat no. 48a, bij het kadaster bekend onder Sectie E no. 4305. Amersfoort, 21 September 1915. Burgemeester en Wethouders voornoemd, De Secretaris, De Burgemeester, K. R. VEENSTRA. VAN RANDWLJCK. Burgemeester en Wethouders van Amers foort, Gelet op art. 37 der Drankwet; Brengen ter openbare kennis lo. dat bij hen is ingediend een verzoekschriit om verlof lot verkoop uitsluitend van alcohol vrijen drank, voor gebruik ter plaatse van ver koop, door Willem Loggen, wafelenbakker, wo nende te Zaandam, in de beneden-voorkamer van het perceel Utrechtsche straat no. 32 te Amersfoort 2o. dat binnen twee weken na deze bekend making een ieder tegen het verleenen van het verlof schriftelijk bezwaren bij ons college kan inbrengen- Amersfoort, 21 September 1915. Burgemeester en Wethouders van Amersfoort, De Secretaris, De Burgemeester, A. R. VEENSTRA VAN RANDWLJCK. Internationale Hoogeschool voor Wijsbegeerte. In aansluiting van de reeds door ons op genomen circulaire van het voorloopige Alg. Comité (zie Dagblad van Dinsdag j.l.) publi- ceeren wij thans den oproep van het Studen ten Comité: „Velen onder ons voelen in de studie, die wij volgen, een leemte. Elk vak wordt onderwezen alsof het streng afgescheiden van de anderen bestond, waar door de studie den levengevenden polsslag mist, dien alleen een verband met het leven als geheel, in al zijn uitingen, kan geven. Zoo heeft zich een ver doorgevoerd specia lisme ontwikkeld, dat in de laatste eeuw on tegenzeggelijk grootsche resultaten heeft meegebracht. Onze beschaving ontwikkelt zich evenwel tè uitsluitend verstandelijk en heeft door haar gebrek aan geestelijk inzicht een wereldcrisis teweeggebracht, waarvan de huidige oorlog één der vele verschijnselen Is. Noodig is inzicht te krijgen in de cen trale levenseenheid, waaruit alles: gods dienst, kunsten, wetenschappen, enz., zijn oorsprong neemt. Door ditzelfde gebrek aan synthetisch on derwijs is het voor de meesten onzer zoo moeilijk op gymnasium, H. B. S. of anders zins een juiste beroepskeuze te doen- In de meeste gevallen bestaat met het Flauwste idee wat de gekozen levensrichting eigenlijk beteekent en wat de studie ertoe inhoudt. Er is dan ook geen gelegenheid de eenheid te leeren kennen, waarin alle studievakken bestaan en vandaaruit hun werkelijke betee- kenis te zien en zijn keus te doen. Evenmin kan met een vak nader worden kennis ge maakt en getoetst worden of werkelijke in nerlijke geschiktheid er toe bestaat. Vandaar de tailooze mislukkingen, de studie-verande ringen, waarmee jaren verloren gaan, of de levensverspilling in een beroep, waartoe iemand eigenlijk niet deugt. Er is hoognoo- dig een mogelijkheid om tot juister keus te komen. Den eenheidsgrondslag, waarover we spraken, kan de philosophie alleen geven. Zij zoekt Waarheid, het onafhankelijk be staande, d. w. z. het centrale beginsel, waar in alles: godsdienst, wetenschappen, kunsten, praktische vakken, enz. hun grond vinden. Om aan de beide hierboven beschreven be hoeften te voldoen, moet dus bestaan de mo gelijkheid een voorstudie (propaedeusis) in de wijsbegeerte te volgen, waardoor inzicht in het eenheidsvelband van alle studievak ken wordt verkregen en tevens een juister beroepskeus wordt mogelijk gemaakt. In Frankrijk o.a. bestaat reeds zulk een propae deusis met goed gevolg, terwijl ten onzent de Staatscommissie voor reorganisatie van het onderwijs de wenschelijkheid ertoe in haar rapport heeft uitgesproken. Ten slotte bestaat in ons land geen gelegenheid tot volledige studie in de philosophie der menschheid, d. w. z. zoowel in de richtin gen, scholen en stelsels der modern-Euro- peesche beschaving als van die, welke er aan voorafgingen (Grieksch-Romeinsche, Jood- sche, Egyptische, Perzische, Chineesche, Ja- pansche, Indische enz.) Gewenscht is dus de oprichting van een Hoogeschool voor Wijs begeerte, waar zoowel gelegenheid zal zijn tot propaedeutische als tot volledige studie der philosophie. Daar aan de Hoogeschool alles in onver breekbare synthese zal worden gedoceerd, zal de innige samenhang tot zijn recht ko men, die bestaat tusschen philosophie, die zoekt het verband met het centraal begin sel en werkelijke religie, die de weg ertoe is. Zoo zal de propaedeusis tevens kunnen geven krachtige houding, die positief doet staan in het leven. Want dat is wel wat nu het meest gemist wordt: levenshouding. Ko mend van gymnasium, H. B. S. enz., in de maatschappelijke samenleving aan uni versiteit of elders ontvangt iemand zonder gerijpte zelfstandigheid al te vaak dadelijk hel stempel van de daar heerschende con ventie. Hij valt onder een sleurdwang en leert zijn jeugd zien als een tijd van onna denkend egoisme en ongestrafte botviering van zingenot. Hoevelen geraken niet uit sleurdwang tot de sexueele en andere uit spattingen, die de maatschappij welwillend duldt, terwijl ze dan nog liefst zoo'n jeugd een tijd van idealisme noemt! Het is integen deel verstikking van idealisme. Men leert er vastroesten in conventioneel comfort, leert materieele bereiking als voldoende Levens doel zien en verliest het levengevend ele ment, dat de hoogste eischen stelt en steeds verder doet streven naar wijder velden van nuttigen arbeid voor de menschheid. In on verantwoordelijke onverschilligheid geeft men niet om het waarom en waarheen van het leven; houdt zich niet bezig met diepere vragen en staat als gevolg zwak en zonder innerlijke zekerheid. Daarom is aan de komende Hoogeschool noodig een nieuwe frissche studenten-sa menleving, waar alles op werkelijke waarde geschat wordt; waar dus dienst aan de ge meenschap met alle vermogens doel is en niet het najagen van roem, bezit of persoon lijk geluk. Waarin dus ook een medemensch, man of vrouw, geschat wordt naar innerlijke geestelijke waarde en juet naar voorkomen en uiterlijke omstandigheden. Waar ten slot te het individu positief, zelf-standig, moreel sterk leert staan en daardoor belet wordt on der te gaan in sleur. Ondergeteekendèn hebben zich aaneenge sloten tot het voorbereiden van zulk een nieuwe studentensamenleving. Natuujlijk zal het niet yerplichtend zijn voor alle aan de Hoogeschool studeerenden er deel \an uit te maken. Het plan is dat deze te Amersfoort zal komen, en het vormen van zulk een nieuw centTum zal daar zeker gemakkelijker gaan dan in een reeds bestaande universi teitsplaats, waar elke nieuwe poging op zou gaan in den reeds bestaanden toestand. De grondtoon van deze studentengemeenschap zal zijn eenheidsbesef, dus broederschap, sa menwerking. In studie en ontspanning zal deze geest van eenheid doordringen en een band tusschen alle studeerenden leggen, die des te meer beteekenis zal krijgen wanneer, naar waarschijnlijk is, studenten uit het bui tenland hier zullen komen om de volledige scholing in de wijsbegeerte te ontvangen, die nog in geen land te vinden is. Economisch zal de samenleving dus een coöperatief stempel dragen. De praktische uitvoering zal in overleg met het hoofdco- mité en in nadere vergadering met deskun digen worden vastgesteld; wij rekenen op de finantieele medewerking van allen, die het belang er van inzien. Zoo zullen de beide besproken behoeften praktisch vereenigd worden tot het stichten van een internationale Hoogeschool voor Wijsbegeerte heeft een comité het initiatief genomen, beslaande uit: Bar0530 M. van Asbeck; mevr. dr. J. v. d. Bergh van EysingaElias; dr. G. A. v. d. Bergh van Eysinga; dr. H. W. Ph. E. v. d. Bergh van Eysinga; Henri Borel; J. A. Blok, c. i.; prof. L. E. J. Brouwer; mr. J. F. van Deinse; dr. W. H. Denier van der Gon; dr. Frederik van Eeden; mevr. J. C. op 't Einde Stolp, arts; dr. J. C. L. Godefroy, arts; dr. A. H' de Hartog; A. C. de Jongh, m. i.; dr. K. H. E. de Jong; W. G. van der Meer, w. i.; Lod. van Mierop; dr. Ph. H. Peyrot; dr. L. J. de Rochemont; jhr. dr. Nico van Suchtelen; H. S. Swart, ingenieur Rijkswaterstaat; G. van der Veen, adj. inspecteur van onderwijs in Ned. Indiö; mej. dr. S. J._ von Wolzogen Kühr; J. D. Reiman Jr. Om het plan ingang te doen vinden onder de jongeren en hun meening te leeren ken nen is een studenten-comité gevormd,'dat tevens tot doel heeft het voorbereiden van een studenten-samenleving op bovenge noemde grondslagen. Wij verzoeken hun, die instemmen met onze plannen of bereid zijn aan de verwezenlijking ervan mede te wer ken, hun naam in te zenden aan den secre taris van ons comité. Tevens verzoeken we hun namen en adressen op te willen geven van studenten, afgestudeerden, scholieren, enz., die zij verwachten, dat sympathie voor het plan zullen hebben, opdat wij ook hun ons voorloopig rondschrijven kunnen zen den. Het studentencomité: J. J. VAN DER LEEUW, jur. cand. L. G. M. BAAS BECKING, phil. stud. J. METZELAAR, phil. cand.; secretaris, Valckenierstraat 6, Amsterdam. September 1915. N. B. Omstreeks half October zal op een nader bekend te maken datum een congres worden gehouden te Amersfoort, waar prak tische details omtrent organisatie en doel einden van Hoogeschool en Studentenge meenschap zullen worden uiteengezet en waar ieder gelegenheid tot gedachtenwisse- ling zal hebben. Kaarten hiervoor zijn koste loos verkrijgbaar bij den secretaris. De ooriog. B e r 1 ij n, 2 2 Sept. (W. B.) Bericht van het opperste legerbestuur uit het groote hoofdkwartier van heden voormiddag. Tusschen Souchez en Neuville en ten oosten van Roclincourt deden de Franschen gisteravond aanvallen, die ineenvielen in het vuur van onze versperringen. In Champagne werden ten noordwesten van de hofstede Beauséjour nieuwe Fransche schanswerken door een concentrischen aan val vernield. Sterke patrouilles, die gedeel telijk tot aan de derde vijandelijke linie door drongen, voltooiden de vernieling onder be langrijke verliezen voor de Franschenzij maakten een aantal gevangenen en keerden ingevolge het ontvangen bevel in onze stel ling terug. Een Engelsch vliegtuig werd bij Willerval (ten oosten van Neuville) door een Duitsch vliegtuig neergeschoten. De bestuurder was dood; de waarnemer werd gewond gevan gen genomen. P a r ij s, 2 2 Sept. (Hovas). Namiddag communiqué. In België was eene vrij hevige kanonnade in de streek van Boesinghe. In de sectoren Airechi—Agny waren levendige kanonna- des in den loop van den nacht, die over en weer he,rige artillerie-hagels uitlokten. Tus schen de Aisne en de Öise was een bom bardement bij tusschenpoozen in de buurt van Armancourt en Dancourt. Er was ar tillerie-actie ten noorden van het kamp van Chalons tusschen de Aisne en de Argonne en in Lotharingen in de omstreken van Re- gicourt, Ousse en Leintrey. Fransche vliegtuigen bombardeerden da kantonnementen van den vijand bij Middel» kerkè en een trein tusschen Brugge en Thou- rout. Een groep van acht vliegtuigen bom bardeerde afdoende het station Conflans van de lijn VerdunMetz. P a r ij s, 2 2 Sept. (R.) Avond-commu niqué. De artillerie-werkzaamheid duurde onver minderd voort op het geheele front. Het he vige bombardement ten noorden van de Aisne noodzaakte den vijand een versterk ten post te ontruimen, dien wij bezetten. Eene vijandelijke patrouille, die trachtte onze linien in Champagne te verkennen, werd geheel vernield. B e r 1 ij n, 2 2 Sept. (W. B.) Officieel be richt. Heden voormiddag om 8.15 werd door een vijandelijk vliegtuig met Duitsch vliegtee- ken een aanval op Stuttgart gedaan. Ver scheidene bommen werden op de stad ge worpen. Vier personen werden gedood, een aantal militaire en burgerlijke personen ge wond. De materieele schade is onbedui dend. Het vliegtuig, dat door de afweercom- mando's beschoten werd, verwijderde zich' omstreeks 8.30 in zuidelijke richting. Aan het gebruiken van het Duitsche kenteeken en aan de toevallige omstandigheid, dat kort te voren, om kwart voor acht, aan de be trokken militaire stations bericht wos, dak een Duitsch vliegtuig kwam aangevlogen, is toe te schrijven, dat de bevolking eerst be trekkelijk laat kon worden gewaarschuwd. Om half tien voormiddags verscheen het aangekondigde Duitsche vliegtuig boven Stuttgart; het werd korten tijd beschoten, tot dat het als een Duitsch vliegtuig zekei te- herkennen was, en kwam ongedeerd in de nabijheid van de stad op den grond. P a r ij s, 2 2 Sept. (R.) Avondcommu niqué. Als vergeldingsmaatregel voor de Duitsche bombardementen tegen open steden en de burgerlijke bevolking van Frankrijk en En geland heeft heden morgen een eskader vliegtuigen Stuttgart gebombardeerd en der tig bommen geworpen op het koninklijk pa leis en het station. De vliegtuigen kanon neerden verschillende punten op hunne lan ge reis, maar keerden behouden terug. B e r 1 ij n 2 2 Sept. (W. B.) Bericht van het opperste legerbestuur uit het groote hoofdkwartier van heden voormiddag. Legergroep Hindenburg. Ten zuidwes ten van Lennewaden (aan de Duna noord westelijk van Friedrichstadt) deden de Rus sen een aanval. Daar wordt nog gestieden. Ten oosten van Smelin (zuidwestelijk van Dünaburg) braken onze troepen in de vijan- delijke stelling over eene breedte van 3 K.M.; zij maakten 9 officiren en 2000 man gevangen en maakten 8 machinegeweren buit. Ten noordwesten en zuidwesten van Osjiniana maal^t onze aanval gunstige vor- Wie verplichtingen aan den duivel heeft moet tenminste iets goeds van z'n horens zeggen. Roman van IS. TEIRLINCK. „De meester?" hoort men in eens roepen: ,,\\raar is de meester?" Allen zien naar den 'kant, van waar die angstige stem komt, en oniwaren Bello, de oude meid van het Rattenhof, die, langs het brugje, gejaagd naar Osmaart toeloopt. Deze ontwaakt als uit eenen droom en hinkt naar haar toe; „Wat.... wat is er?" vraagt hij schok kend. „Een ongeluk!" hijgt ze. „Onze Bruine heeft iets gekregen de balgpijn zeker. Mij wentelt zich rondop de steenen van den stalen stampt, dat het leelijk is om te zien!En Remi is naar Oudenaarde met de boterEn Manda en de pachtès zijn alleen thuis!Waar is de meester?" Osmaart wijst haar de hooger gelegen korenvelden en mankt hoevewaarts, zoo rap hij maar kan, Beilo ijlt naar den Bovenko»- ter en eenige oogenblikken later ziet men haar met boer Kazakke naar hat Rattenhof snellen, dat men onduidelijk, naar het dorpje toe, achter eenen populierentuil gewaar wordt. De maaiers en hooiers zijn weer druk be zig aan het werk. De zon schijnt heeter; meer zweet barst uit de huidporiën en min gesna ter drijft langs het kleine dal. De vogeltjes, dezen morgen zoo vlug en kwetterziek, schuilen zich in struiken en onder bladeren. Klaarder en zilverachtig klinkt des beekjes geklater. Het laatste gras van den Biss- meersch wordt geveld, het hooi om en rond gegooid; en talrijker oppers wachten naai den wagen, welke hen ter schure en ter mijte voeren zal. D. De Bruine is dood! V Het Rattenhof lag niet ver van Walmaar- de's kerkje, in het kleine dal, waar de Kei beek haar grillig spoor slingerde. De gebou wen verhieven zich op een lichte helling en vormden, zooals die der meeste Vlaander- sche hoeven, een gesloten vierkant: naar boven het woonhuis; rechtover koeienstal en varkenskotten, schoovenschelf en hooi berg; links, naar de straat toe, de paarden stal; rechts, tegen den boomgaard, de schuur en het wagenhuis. In het midden van het vierkant rotte der huisdieren stalstrooisel en rook het zwarte water van den mestpoel. Het Rattenhol was een oude hoeve, en werd, zeer waarschijnlijk, zoo genoemd, om dat nevens haar de Keibeek liep, in welker oeverbarmen ontelbare waterratten nestel den, die maar al te dikwijls, vooral des win ters, door den honger gedreven, der schuren voorraad, der paarden haver en der koeien drank een "ongevraagd bezoek brachten. Doch het volk, het zoo licht fantaseerende, legde het ontstaan van dien naam anders uit en vertelde de volgende sage: Vroeger, vóór een paar honderd jaar, was het Rattenhof een betcoverde hoeve, die ledig en verlaten stond, want geen mensche- lijk wezen dorst er komen wonen. Het spookte er den ganschen nacht en de stout- slen van het dorp vertelden, dat millioenen ratten er in de duisternis verkeerden. Van alle hoeken en kanten, van Zuid en Wést, van Oost en Noord kwamen zij er toe; ja, men had er gezien, die van uit de lucht op het dak der hoeve nedervielen! Ze waren pikzwart, maar hunne oogen blonken als vlammen! Waren het echte ratten? Neen! het waren duivels uit de hel en oude too- veressen, die daar vergaderden en vieese- lijke dingen uitrichtten! Lang bleef de hoeve onbewroond, tot een der voorouders van boer Penninck het waagde het Kattenhof te huren. Deze Penninck was een pas gehuw de, koene kerel, de roekeloosheid zelve; hij kendeg eenen schrik en dorst alles aanvan gen. Zijne vrouw integendeel was een bang mensch en beefde voor het minste. Ook, wat vreesde zij voor den eersten door te brengen nacht op dat betooverde Rattenhof! Maar Penninck trachtte ze gerust te stellen en hij begon met twee groote katers in de slaapkamer op te sluiten. „Indien er rallen komen," dacht hij, „zullen de katers er wel kort spel mee maken De jonggehuwden kropen in hun bed. Gauw viel de man in slaap, en hij ronkte en snorkte, dat de ruiten daverden. Doch de vrouw kon geen oog toedoen; zij verwachtte ieder oogenblik de leelijke zwarte ratten met oogen als vlammen! Jank tank tank Het sloeg middernacht op het naburige kerktoi entje en de vrouw scheen iets vreemds in eenen hoek der kamer te hooren een licht, zeer licht getrippel op den vloer en een nog lichter fijn gepiep. Zij schudde haren man wakker. „Wat is er?" vroeg hij ruw. „Waarom laat ge mij niet rusten Ge weet, dat er mor gen ferm te werken valt. Alles moet hier op het hof nog geschikt wordenf En ge laat mij niet slapen! „Zwijg en hoor!" fluisterde zij stil. „Ba, ba! zij geen klein kind!" „Ze komen! ze komen!" zeide ze verschrikt. „Wiew ie vroeg hij stil. De angst zijner vrouw sloeg hem en maakte hem gansch wakker. „De rotten!" Met ingehouden adem luisterde hij nu ook. Ja, ja, hij moest het bekennen, hij hoorde insgelijks iets! Beiden zetten zich oveieind. Het was een fijne Meinacht en de m^an wierp haren helderen schijn in de slaapka mer. „Zie. zie!" zei de bange vrouw en ofschoon hare stem schier onhoorbaar was, toch trilde zij. Hij keek toe. Op eenen stoel lagen roer loos de twee katers en uit den hoek kroop een groote, zwarte rat. Hare oogen glinster den in haren kop en bezagen starling den man en de vrouw. En na haar kwam een tweede, een derde, een vierde, een gansche rij, en allen hadden vlammende oogen, die naar den boer en de boerin gericht waren. En andere volgden, altijd meer, onverpoosd. En het was een kruipen en kribbelen, een. huppen en hippen, een ruischen en ritselen met kop en lijf, met staart en pooten! En allen piepten en sisten, knabbelden en knarsten met de tanden. En de voorste, de grootste, de zwartste, met de scherpste oogen trippelde rond de kamer en beschreef eenen kring, welke immer kleiner en kleiner werd. De honderden andere volgden en levendig werd de kromme lijn op den vloer. De twee katers, van alles onbewust, bleven op den stoel roerloos en sliepen! Het was akelig! En er kwamen er meer, altijd meer, onver poosd, uit denzelfden donkeren hoek. De grond werd er gansch mede bedekt; hij vim- melde en wemelde, en scheen zich, in denr klaren maneschijn, als een golvend water te bewegen. Zwart, fluweelachtig was dit kri oelend tapijt, met duizenden glanzende; oogen als zooveel vurige kooltjes doorzaaidf Wordt vervolgd»

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1915 | | pagina 1