T ËMÏLION
HANDEL I. A. SCHOTERMAN Zn.
Uit dën omtrek.
Utreclilschestraat 34. Telef. 145.
STADSNIEUWS.
Üer boterproductie certificaat van uitvoer
wordt gegeven, terwijl 50 procent voor het j
binnenland moet worden beschikbaar ge
steld of afgeleverd.
Stoomschip Maashaven.
De Minister van Buitenlandsche Zaken
brengt ter kennis van belanghebbenden, dat
de procureur-generaal bii het Britsche Prii-
zenhof een eisch heeft ingediend lot ver
beurdverklaring van een deel der lading van
hel Nederlandsche stoomschip „Maashaven",
toebehoorende^aan de Maatschappij ss. ..Maas
haven."
De Rindjani.
Gelijk gemeld werd, was het stoomschip
Rindjani met een lading tin aan boord,
door de Engelschen aangehouden, doch
werd het later weer vrijgelaten. Bij 't hoofd
bestuur van de N. O. T. is echter, naar de
Tel. mededeelt, een telegram ontvangen van
de Engelsche regeering, waarin deze be
richtte, dat de Rindjani alleen werd vrijge
laten op voorwaarde, dat de N. O. T. van
cle lading tin volstrekt niets zal afgeven, al
vorens hier te lande een uitvoerverbod op
tin is afgekondigd.
Het bedoelde uitvoerverbod stond giste
ren in de Staatscourant.
Uitvoer van levende
runderen.
De minister van Landbouw, Nijverheid en
Handel heeft in ziin beschikking van 23
Augustus, gewijzigd bij zijn beschikking van
27 September, houdende bepalingen betref
fende den uitvoer van levende runderen,
met ingang van 20 October 1915 nog een en
kele wijziging aangebracht, welke in de
Sle - '^röorant van Jijden is ooccnomen.
Peulvruchte n-v oorziening.
Naar wij vernemen ligt het in de bedoe
ling der Regeering dat ook eene regeling
voor peulvruchtenvoorziening zal worden
getroffen, zoodat het koopen tot de thans
geldende hooge prijzen aan winkeliers
wordt ontiaden.
Vetten.
Naar de Tel. verneemt, zal spoedig wor
den afgekondigd een uitvoerverbod op vet
ten, behalve op margarine.
Paraffine.
Vermoedelijk zal binnenkort zoo ver
neemt de Telegraaf een verbod tot uit
voer van paraffine (de grondstof voor kaar
sen), worden afgekondigd.
Regeeringsmelk.
Gistermorgen is te Amsterdam voor het
eerst aan de markt „regeeringsmelk" aan
gevoerd en wel een hoeveelheid van
10.000 Liter, ter beschikking gesteld door
de Vereeniging van Melkfabrikanten, welke
de vorige week te 's-Gravenhage is opge
richt. Deze melk werd verkrijgbaar gesteld
voor 9 cent per Liter. De handelaren kre
gen Va van het verschil tusschen hun met
'de veehouders gecontracteerde hoeveelheid
en hun werkelijke behoefte.
De prijzen op de vrije markt waren de
laatste dagen tot een fabelachtige hoogte
gestegen. Er werd tot 15 cent per Liter be
taald.
Neder 1. Comité voor Philantro-
pischen Steun aan Polen.
Tot het Ned. Comité voor Philantropi-
schen Steun aan Polen zijn alsnog toegetre
den de heeren mr. B. E. Asscher en mr. D.
E. Lioni te Amsterdam, voorzitter resp.
secretaris van het Ned. Comité der Allian
ce Israëlite Universelle.
Actie voor dienstweigering.
A.an Het Volk wordt gemeld, dat door het
geheele land op last van den procureur-gene
raal de officieren van iustitie een onderzoek
instellen bii de onderteekenaars van bet ma
nifest der dienstweigering, in de eerste plaats
bii hen. die als leider worden beschouwd.
Verboden uivoer.
Een belastingambtenaar aan de Binnenha
ven te Rotterdam, waar een afgeladen wagen
stond, voor Crefcld bestemd, met 51 zand-
stecnen zuilen voor bruggebouw. meende gis
teren toevallig te ontdekken, dat een van
die zuilen bij aanraking verdacht klonk. In
overleg met een collega sloeg bii een dier
zuilen stuk. en ontdekte inderdaad, dat er
een blikken buis inzat, opgevuld met benzine
tof een hoeveelheid van 60 liters. Dit was
aanleiding om heizelfde proces ook op de
andere zuilen toe te passen, die op dezelfde
wiize bleken opgevuld. Op deze wijze is door
de belastingambtenaren 3000 liters benzine
aangehouden.
Statenverkiezing te Dren-
e. In het Statenkiesdistrict Hoogeveen, is j
gisteren in de vacature van wijlen den heer i
W. Popping, bij enkele candidaatstelling ge
kozen tot lid van de Provinciale Staten van
Drente, den heer A. C. Muller, arts te Bei-
len.
De Volksbond en de mili
tairen. De afdeeling Alkmaar van den
Volksbond tegen drankmisbruik heeft aldaar
ten behoeve van de gemobiliseerde militai
ren een cantine geopend.
zake het betonwerk van den dijk aan de j
Roosendaalsche en Steenbergsche vliet, ver j
oordeeld werd tot 5 maanden gevangenis-
straf, heeft tegen dit vonnis appèl aangetee-
kend.
Plotseling overleden. Op het
station Breda is de contr. der S. S. te 's-Her-
togenbosch, de heer J. Lemmers, op 55-ia-
rigen leeftijd plotseling aan hartverlamming
overleden.
Bij ongeluk. Ter beschikking
van de justitie te Rotterdam is gesteld de
bediende Van K., van het stoomschip Kediri
van den Rotterdamschen Lloyd, die met het
stoomschip Rindjani derzelfde maatschappij
aldaar is aangebracht. Hij heeft op zee, bij
ongeluk, door het plotseling afgaan van een
revolver, den scheepskok van het stoom
schip Kediri doodgeschoten.
School- en Kerknieuws.
In de Donderdagavond gehouden kerke-
raadsvergadering van de Geref. Kerk te 's-Gra
venhage is met algemeene stemmen besloten
over te gaan tot het beroepen ven een vijfden
predikant. Het beroepingswerk zal reeds in
November worden ter hand genomen.
(Nederl-)
„De H o o p". Het hospitaalkerkschip
„De Hoop is, na 5 dagen te zijn uit ge
weest, van de Noordzee te IJmuiden binnen
gekomen. Een zieke opvarende van een log-
'ger bevond zich aan boord.
Spoorwegdiefstal. De vrouw van
den landweerplichtige B. te Rotterdam zond j
per Van Gend en Loos een pakje aan haar
man te Haarlem. Het pakje werd wel bezorgd
doch erin ontbraken 3.50 en twee zak- 1
koelce
Diefstal. Door de justitie uit Mid
delburg is te Vlissingen een onderzoek in
gesteld naar den diefstal van een bankbiljet
van 1000 fres. De verdachte van dezen
diefstal zit te Middelburg in voorarrest en j
bad gezegd dat bankbiljet in de duinen te
lebben verstopt
O m k o o p n g. De opzichter Van L.
uit Roosendaal, die door de rechtbank te
Breua wegens het zich laten omkoopen in
De gemeenteraad hield Donderdagmiddag
een vergadering, onder voorzitterschap van
den burgemeester mr. J. P. Fockema An-
dreae.
Medegedeeld werd dat B. en W. zich in
verbinding hebben gesteld met de Ver. tot
bevordering van het Vreemdelingenverkeer
om het klokkenspel van den Domtoren te
doen restaureeren door den me ester-beiaar
dier van Mechelen Jef Denijn.
In handen van B. en W. werd gesteld om
praeadvies een adres van de afd. Utrecht
van den Ned. Feder. Bond van Gemeente
werklieden een toeslag op het loon te ge
ven. Ook werd gesteld in handen van B.
en W. om praeadvies een adres van de
Vereeniging „De Ambachtsschool" te
Utrecht, houdende verzoek de reeds in 1913
en 1914 aangevraagde subsidie-verhoogin
gen van 3000 telkens als bedrag in eens
te mogen ontvangen. Voor 1916 wordt ge
vraagd de subsidie met ƒ4500 te verhoo-
gen.
Na uitvoerige besprekingen werd verwor
pen een motie van den heer Vermooten,
aandringende op een regeling om den
vischverkoop te doen plaats hebben door
tusschenkomst van ter plaatse gevestigde
vischhandelaren en den gemeente-afslag
zoo te reorganiseeren, dat het volk gemak
kelijker aan den afslag kan koopen.
In de avondzitting kwam aan de orde de
voordracht tot herziening van de salarisre
geling van het onderwijzend personeel aan
de openbare scholen voor lager onderwijs.
De voornaamste bepalingen van het ont
werp luiden: jaarwedde hoofd der school
16002000 (maximum) met 2 jaarlijk-
sche verhoogingen van ƒ100 en ƒ400 ver
goeding huishuur, als hem geen vrije wo
ning is verschaft; klasse-onderwijzer 600
ƒ1200, met jaarlijksche verhoogingen
van 50, verder 200 voor bezit hoofd-
acte en voor hen die hoofdacte hebben tot
1400 jaarlijksche verhooging met 50 en
tot 1600 2 jaarlijksche hooging met 50,
klasse-onderwijzers die eindexamen gymna
sium of H. B. S. 5-jarigen cursus of Han
delsschool heeft, ontvangen bovenndien
ƒ100.
Voorts op 28-jarigen leeftdijd en gehuwd
of weduwnaar met kinderen nog 100 per
jaar, vervolgens ƒ100 voor het bezit L. O.
teekenen, 100 akte L. O. land- en tuin
bouwkunde, 100 diploma koorzang, 100
diploma bewaarschoolhoofd, 50 diploma
handenarbeid (carton en klei), 50 handen
arbeid (hout), 100 akte gymnastiek M. O.,
50 -akte of aanteekening nuttige handwer
ken; verder der scholen 3e, 4e en 5e soort
200 akte M. O. Nederlandsch, 200 akte
M. O. aardrijkskunde, 200 M. O. geschie
denis, 200 akte M. O. hand- en rechtlij
nig teekenen M. A.; 100 akte L.
Fransch, 200 akte M. O. Fransch, idem
idem voor Duitsch, Engelsch en Wiskunde,
50 akte fraaie handwerken, met dien ver
stande dat voor bezit van een der genoemde
akten L. O. en M. O. hoogstens 200 wordt
betaald.
In bijzondere gevallen kan door den Raad
voor een ander dan de genoemde bewijzen
van bevoegdheid eene verhooging van
hoogstens 100 worden toegekend.
De verordening wordt geacht in werking
te zijn getreden op 1 Juli 1915.
De meerdere kosten voor het loopende
jaar worden begroot op 28,300.
De heer Werker lichtte uitvoerig zijn
voorstel toe om de behandeling uit te stel
len en een nieuwe voordracht in te dienen.
Dit voorstel werd na ampele bespreking
verworpen.
In de middag- en avondvergadering van
Vrijdag hadden de algemeene beschouwin
gen plaats over de voordracht, die in de
avondzitting beëindigd werden. In de e.k.
vergadering zal begonnen worden metd e
artikels-gewijze behandeling en de stem
ming over de verschillende ingediende
amendementen. In den loop van het debat
diende de heer Van Leeuwen eene motie
in, waarin de wenschelijkheid wordt uitge
sproken van het stichten van cursussen voor!
voortgezette studie voor onderwijzers en
waarin B. en W. worden verzocht daarom-J
trent zoo tijdig rapport aan den Raad uit i
te brengen, dat eventueel de cursussen 1 j
September 1916 zullen kunnen worden ge
opend.
In een gisteravond gehouden vergade-
ring van het Utrechtsen Studentencorps is j
besloten de maskerade het volgend jaar niet
te doen doorgaan. Aan de maskerade-com
missie werd opgedragen een plan samen te
stellen voor eene gewone lustrumviering.
Maarssen. Onder de militairen, ge
kampeerd bij Maarssen, is een vermoedelijk
geval van typhus geconstateerd. De patiënt
is direct naar het hospitaal te Utrecht over
gebracht.
Leusden. Dezer dagen is naar de Eemb.
meldt, onderstaand adres verzonden:
..Aan den Raad der gemeente Leusden."
Met verschuldigden eerbied mocht onder-
geteekende Hugo Yisscher, arts te Leusden.
zich tot Uw geacht College wenden met de
volgende mededeelingen en een daaraan slui
tend verzoek.
In den loop der jaren worden steeds lui
der klachten geuit door de ingezetenen over
den ongunstigen toestand, waarin de ge
meente-straatwegen zich bevinden en wor
den door het toenemend verkeer per as de
bezwaren meer en meer gevoeld. Niettegen
staande de belangen der wegen door Uw ge-
eerd College in toenemende mate ziin behar
tigd, heeft zich echter bii vele ingezetenen
de overtuiging gevestigd, dat door het veel
grooter verkeer fb.v. vervoer van kunstmest,
melk) de verhouding tusschen sliitage en
verbetering in het voordeel van de slijtage
uitvalt.
Van verschillende ziide vernomen hebben
de. dat. mits een werkelijke verbetering is te
verkrijgen, vele ingezetenen gaarne eenige
meerdere belasting willen betalen, besloot on
dergetekende door recktstreeksche informa
tie de bewijzen te verzamelen of deze wensch,
ook de wensch der meerderheid der inge-
zolenen zou zijn.
Uitgaande van de veronderstelling, dat het
kohier van hoofdelijken omslag de juiste
taxatie onzer inkomens aangeeft, kwam on-
dergeteekende aan de hand van dit kohier tot
de volgende procentische uilkomsten: SO pet.
der ingezetenen heeft een ernstig verlangen
naar verbetering der wegen met uiteenloo-
oende meeningen over de wijze om tot ver
betering te kunnen komen.
De vraag ..wensoht ge door verhoogde be
lasting tot bereiking van dit doel te gera
ken" werd door: 35 pet. direct toestemmend
beantwoord. 25 pet. was in principe voor
deze vraag, maar er tegen, met het oog op
de huidige tijdsomstandigheden.
20 pet. was voor deze vraag, mits Uw Col
lege het noodig acht, en
20 pCt. vond de wegen voor ons voldoende
in orde. dus keurde meerdere uitgaven af
Door velen werd ook de vraag gesteld of
bet niet mogelijk zou ziin door het doorloo
pend aanstellen van een extra deskundigen
werkkracht te kernen tot beter onderhoud
om op die wijze met een minimum belasting
verhooging te kunnen volstaan.
Waar dus duidelijk blijkt, dat het de op
rechte wensch is van een zeer groot deel on
zer gemeentenaren, dat een goede oplossing
mocht worden gevonden om tot snellere
verbetering" onzer wegen te geraken, meent
ondergetcekende de vrijheid te mogen ne
men aan Uw geacht College eerbiedig te ver
zoeken in Uwe vergadering de mogelijkheid
te overwegen of op de een of andere wiize
aan dezen wensch, ziin de ook de wensch
van recruestrant. kan worden tegemoet geko
men.
't Welk doende
-->• II. VISSCHER.
Art»
Leusden. 7 October 1915.
Reclame.
a es per anker f 34.
per flesch - 0.85
meienburg in het belang der volkshuisves
ting.
10. Advies van B. en W. naar aanleiding
van een adres van eenige bewoners van de
Krankeledenstraat en Breestraat, i. z. de
huisvesting van dakloozen.
TT. Voorstel van B. en W. tot verhooging
van subsidie aan de vereeniging „Ambacht
school voor Amersfoort en omstreken".
12. Vaststelling jaarwedden en pensioen
grondslagen, leeraren Hooger- en Middel
baar Onderwijs.
13. Vaststelling jaarwedden en pen
sioensgrondslagen, leeraren Burgeravond
school.
14. Voorstel van B. en \V. tot voorloo-
pige vaststelling der Gemeenterekening,
dienst 1914.
15. Voorstel van B. en W. tot vaststelling
der rekening van het Burgerlijk Armbestuur
over het jaar 1914.
16. Voorstel van B. en W. tot vaststelling
der rekening van het Burger Weeshuis over
het jaar 1914.
17. Advies van B. en W. naar aanleiding
van het verzoek van Brouwer, z. van beta
ling van begrafenisrecht.
18. Voorstel van B. en W. om aan den
heer W. J. Fortuijn Drooglever, eervol ont
slag te verleenen als lid van het Burgerlijk
Armbestuur, overeenkomstig verzoek.
19. Vaststelling 2e aanvullingskohier der
Inkomstenbelasting dienst 1915.
20. Vaststelling schoolgeldkohieren 1915
1916, voor de Hoogere Burgerschool, het
Gymnasium en de openbare lagere scholen
A, B, C en D.
21. Reclames Inkomstenbelasting dienst
1915.
22. Afschrijving Inkomstenbelasting dienst
1915, wegens vertrek of overlijden.
Oude S oester we g.
B. en W. schrijven aan den Raad:
Om te kunnen bevorderen, dat het Soes-
terkwartier meer en meer in exploitatie komt,
zal het jrewenscht ziin, dat de Oude Soes-
lerweg wordt omgebouwd in een verkeers
weg van behoorlijke breedte.
De eigenaren van dezen weg en van do
aangrenzende perceelen hebben zich bereid
verklaard, den bcnoo-digden grond gratis en
onder beding van enkele voorwaarden aan de
Gemeente af te staan.
Het is ons voornemen, U eerlang voorstel
len aan te bieden, strekkende tot den aanleg
van dezen weg. om zoo mogeliik in den ko
menden winter loL uitvoering te kunnen ge
raken.
In afwachting daarvan, komt het ons nood
zakelijk voor. nu reeds te besluiten tot over
neming van den grond en wij hebben de eer
U hierbij een daartoe strekkend besluit ter
vaststelling aan te bieden.
De Burgemeester van Amersfoort,
Brengt ter algemeene kennis, dat op Zondag.
17 October a. s-, zal worden geschoten over
twee banen op het schietterrein Leusderheide,
van 's morgens 9 irur tot des namiddags 2 uur.
Amersfoort. 16 October 1915.
De Burgemeester voornoemd,
VAN RAND WD CK.
AGENDA
voor de openbare vergadering van den
Raad der gemeente Amersfoort op Dinsdag
19 October 1915, des namiddags te 8 uur.
1. Benoeming van tijdelijk personeel aan
de Burgeravondschool.
2. Benoeming van een Regent van het
Burger Weeshuis, ter voorziening in de va
cature ontstaan door het verleend ontslag
aan den heer J. W. C. Bloem.
3. Arbeidsbeurs:
a. Motie van de heeren J. Hofland, D.
Gerritsen en J .A. Rant, om terug te komen
op het Raadsbesluit van 7 September 1915,
waarbij B. en W. worden uitgenoodigd als
nog een oproeping van sollicitanten voor de
betrekking van Directeur van de Arbeids
beurs te doen;
b. Lijst van sollicitanten voor de betrek
king van Directeur van de Arbeidsbeurs;
c. Voorstel van B. en W. tot benoeming
van een Directeur van de Arbeidsbeurs.
4. Voorstel van B. en W. tot overname
van den benoodigden grond voor verbree
ding van den Ouden Soesterweg.
5. Voorstel van B. en W. tot overname
van eenig particulier terrein in verband met
den aanleg van de St Bonifaciusstraat.
6. Voorstel van B. en W. tot het inbren
gen der gronden aangekocht van Douairière
Steenberghe, geb. Bosch van Drakestein in
het grondbedrijf.
7. Voorstel van B. en W. tot verkoop van
4000 M5. grond 1.— per M2., gelegen
aan den'Isseltschenweg aan de N. V. "We
verijen van D. van Leijden en Zoon te Kro-
menie.
8. Voorstel van B. en W. tot verkoop van
3200 M2. bouwterrein, gelegen tusschen
de Vondellaan en Utrechtschen weg voor
2.75 per M*., aan den heer Jhr. B. Eek
hout te Bloemendaal.
9. Voorstel van B. en W. tot aankoop
van het perceel Sectie E no. 84 a op Ronv-
Intern. Hoogeschool voor
Wijsbegeerte.
De beide Groenen wijden hun aandacht
aan de hier te stichten Internat. Hooge
school voor Wijsbegeerte.
In de Nieuwe Groene spot F. C(oenen)
in de „Kroniek" er maar wat om heen.
De groep vooraanstaande mannen, die
het plan opgevat hebben, bedoelen klaarlijk
aldus F. C. dat allereerst de speciale
dienaren der wetenschap, de Hoogleeraren,
de lessen in logica aan die te stichten ïn-
stelling zullen volgen, door prof. Bolland
(als de vader zoowel van het denkbeeld als
van de Hegelsche logica) daar waarschijn-
lijk te geven.
Men kan inderdaad niet anders dan dit
denkbeeld toejuichen. Maar de mannen, die
thans „aansturen" op een Internationale
Hoogeschool voor Wijsbegeerte bedoelen
nog meer dan het enkel belang der weten-
schap. Zij zeggen
„De algemeene inzinking, welke deze tij
den doen zien, toont aan, dat de tegenwoor
dige cultuur te veel rust op materialistische
en intellectueelen grondslag. Geestelijke
vernieuwing en verdieping moet er komen.
En hiervoor is noodig een centrum van phi-
losophisch leven, waar zoowel de Ooster-
sche als de Westersche philosophie tot haar
recht komt. Dit zal leiden tot verdieping van
theologische en geestelijke gedachten, ver
dieping van philosophie en wetenschap, ver
dieping van het leven".
Indien deze Hoogeschool nu waarlijk te
Uchel of te Achel, te Oss of te Klundert ge
sticht wordt, stel ik mij voor, dat zij uiterst
heilrijk werken zal. Zij is inderdaad wat wij
het meest noodig hebben in deze tijden. De
wetenschap zal niet meer materialistisch
eenzijdig en er zal in 't geheel geen oorlog
meer zijn. Het is n.I. gebleken, dat de indi
viduen baatzuchtig en afgunstig zijn, en de
volken lijden aan ras-inbeelding en nationa
listische zelfvergodinghet is gebleken, dat
alle moraal en zelfs de simpelste redelijkheid
met vaart op hol slaan, zoodra maar de pri
mitieve rasinstinkten en de collectieve na
tionale ijdelheid hun leelijken neus om de
j deur steken; het is in één woord gebleken,
dat ons armzalig beetje beschaving terstond
i overstroomd en weggespoeld wordt door
massa-impulsen van wrok en begeerte, als
die eens in beroering komen. Wel, wie zou,
tegenover zulke wereldeuvelen, niet met ons
van meening zijn, dat Oostersche en Wes
tersche philosophie, in al haar diverse sys
temen en in eenige kale bollen tot leven ge
bracht, verweg het beste middel zou blijken?
Immers.
waren alle menschen wijs
en wilden daarbij wel,
"dan was dees' aard een paradij»,
nu is zij vaak een hel.
Maak dus eenvoudig de menschen wijs en
gij hebt het probleem opgelost.
Van meer waardeering getuigt het opstel
„Een school voor Wijsheid" van v. H(emei)
in de Oude Groene.
Door de opmerkingen oyeï het verkeerd®
van versnippering (zie bijv. de Haagszhs
Post, Amf. Dagblad 9 Oct.) gelooft de
schrijver dot de zaak onrecht gedaan wordt.
Ja, wanneer het er inderdaad om te doen
scheen, dat Amersfoort zich naast Leiden,
I Utrecht, Groningen en Amsterdam wilde
i scharen om „ook nog 'n academie" te be*
zitten, dan zouden wij het energieke stadje
aan de Eem inderdaad van overspanning
mogen betichten. Maar blijkbaar is het denk
beeld geenszins van Amersfoort uitgegaan,
doch van eenige landgenooten, die iels wer
kelijk noodigs meenen tot stand te moeten
brengen. En, verstaan wij het wel, dan is
het ook zeker niet hun bedoeling, om een
rijfde copie te maken van eene Nederland
sche universiteit.
Het is misschien eerder te betreuren, dat
voor een dergelijk plan inderdaad aanleiding
is blijken te bestaan, en dat het onmiddel
lijk een vrij grooten aanhang heeft kunnen
vinden, van landgenooten, die met beide
voeten op den beganen grond der werke
lijkheid staan.
Want dit wijst op een leemte, op eene be
hoefte.
Die leemte, die behoefte, is er een van
onzen geheelen tijd. Het is de leemte van
de wijsheid, die door de wetenschap wordt
overgroeid.
De k'acht van de overvolle verstandelijk
heid, welke aan de innerlijke kratht en aan
de karakterdiepte der levende geslachten af
breuk heeft gedaan, die klacht heeft ten
onzent en elders reeds herhaaldelijk ge
klonken. Daargelaten, of de geheele eere-
dienst van het weten voor de wetenschap
zelve aan alle beloften heeft voldaan, heeft
zij in elk geval voor het mensch zijn, voor
het denken en voor het doen, te weinig
vmcht, en misschien meer verdorring ge
bracht.
Kon dit ten slotte nog aangrijpender zijn
uitgekomen dan in dezen oorlogstijd zélf?
Wat is er gebleken, in de groote heel- of
half-wetenschappelijk gevormde lagen der
menschheid, voor bijzondere zelfbeheer-
schingr voor bijzondere wijsheid, voor bij
zondere hoogheid van gemoeid, gerijpt te zijn
geweest? Bij de meesten, bij de voornaam-
sten, niemendal.
De schrijver wijst dan op Duitschland,
waar het hardnekkigst en veelvuldigst we
tenschappelijk werd gewerkt. Doch grooter
échec is nauwelijks te denken dan dat van
de Duitsche wetenschappelijke wereld tegen
over de zedelijke moeilijkheden van dezen
oorlogstijd. Er zal ook ten onzent wel nie
mand zijn die niet bedroefd en verbaasd
heeft gestaan over geëerde corypheën die
op zoo grove wijze en met zoo onwaardige
taal uit het menschelijk evenwicht geslagen
zijn.
Het geheele weetgierige verstandsleven
van de laatste halve eeuw is een koers uit
gevaren, waar de lusten van weldadiger
geestkracht en zielenadel, die er werden
voorspeld, niet gekomen zijn.
Men doet aan het voortreffelijke dat be
reikt is, niet te kort, door te zeggen, dat er
bijster veel leege hoogmoed, veel onbevre-
digende eenzijdigheid, veel karakterloos-
I heid, veel modern bijgeloof en veel scheeve
I levenswijsheid naar de oppen-lakte zijn ko-
I men drijven. En de geheele ontwikkeling der
wetenschap, hare specialiseering en hare
eigen-wijsheid, hare neiging tot het stoffe
lijke en tot het enkel verstandelijke, heeft
dit in sterke mate in de hand gewerkt.
Ook ovpr de hoogescholen is deze scha
duw gevallen. En den jongelingen die de tem
pels der wetenschap verlaten ligt dezelfde
kreet op het hart, ie reeds eeuwen terug
de studenten aan de Parijsche Sorbonne hun
leermeesters toeriepen: spreek ons van d'e
ziel 1
Of de plannen voor de te stichten school
in verwezenlijking zullen komen, durft schr.
niet te voorspellen. Het ware hem liever zoo
de Universiteiten zelve die taak weder op
namen. Maar voorloopig is die reorganisatie
nog niet zoover en is een zoeken buitenom
gewettigd.
Het is niet slechts het belang van een
kleinen kring, dat 't hier geldt. En het is er
niet om te doen, 'n luttel getalletje speciale
„wijsgeeren" te kweeken. Eene school als
de bedoelde, die trouwens in verschillende
buitenlandsche onderwijsinstellingen pun
ten van voorbeeld kan vinden, is op alge
meene werking aangelegd. Indien er iets
noodig is als gemeengoed onder een volk,
onder zijn leiders en voorgangers, dan is
het wijsheid, dat is: het oordeel voor den
richtigen weg. De wijsheid, die vaak groeit
op de ruines van het weten en denken
maar waaruit de teelaarde voortkomt voor
het leven en het doen. Er is niemand, in
geen rang en geene werkzaamheid in de
maatschappij, die daar niet mede is gediend
De „practicus" niet in de laatste plaats f
En wanneer eene instelling kan worden in
't leven geroepen, die aan jongelieden gedu
rende enkele jaren de gelegenheid'biedt tot
eene wijsgeerige en veelzijdige geestesont
wikkeling; wanneer aanstaande voormannen
op welk gebied ook, daarvan iets met zich
uitdragen, dan zal de gemeenschap er zekei
Wel bij varen. Want de leerstof, die er ge
boden moet worden, is immers, kort saam
te vatten als deze: het gezelschap van groo
te gedachten, de bezieling van groote idea
len, het voorbeeld van groote resultaten,
en de troost van groote teleurstellingen!
En wanneer men zich dan afvraagt, hoe bij
dit alles Amersfoort in 't spel komt, klinkt
er dan misschien ook iets van eene verkla
ring uit deze woorden, eens door den Kruis-
prediker Bernardus van Clairvaux tot lof van
de natuur iri zijne brieven neergeschreven:
„Experto crede „Geloof het van mjjf
die het ervaren heb, gij zult in de bos-
schen iets anders nog vinden, dan In de
boeken; de stammen en de steenen zullen a
j onderwijzen wat gü van uwe leermeestei*
niet hooren kunt" 4
