EER STRIJ3 Oil IE ZON.
„DE E EM LAN DER".
Maandag 23 October 1916.
FEUILLETON.
BUSTEN LANDT"
KOLONIÉNT
BINNENLAND."
N* 97.
15-' Jaargang.
Uitgevers: VALKHOFF to
Bureau: UTRECHTSCHESTRAAT 46.
Kennisgeving.
Johannes Bonk.
De oorlGg.
éu .j MARI£ VAN VERSENDAAL.
jfloofdredactle. j Mf D j VAN SCHAARDENBURG.
ABONNEMENTSPRIJS;
ter 3 maanden voor Amersfoort.. f 1.30.
Idem franco per post1.80.
Per week (met gratis verzekering tegen ongelukken) - 0.12^.
Afzonderlijke nummers- 0.05.
Wekelyksoh bijvoegsel „De Hollandsche Huisvrouw(onder
redactie van Thérèae Hoven) per 3 mnd. 50 cis.
VTekeliiksch bijvoegsel „Pak me mee*' per 3 mnd. 52 CtS.
Intercomm. Telefoonnummer 66.
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Van 1—5 regelsf 0.80.
Elko regel meer-0.15.
Dienstaanbiedingen 15 regels- 0.50.
Grooto letters naar plaatsruimte.
Voor handel en bedrijf bestaan zoor voordeelige bepalingen
tot het herhaald adverteeron in dit Blad, bij abonnonient.
Eene circulaire, bevattende do voorwaarden, wordt op
aanvraag toegezonden.
De Burgemeester van Amersfoort;
Brengft ter kennis van de ingezetenen dezer
Gemeente, dat het door den Directeur van
's Rijks directe belastingen, enz. .te Utrecht exe
cutoir verklaard kohier no. 11 van de Perso-
.neele Belasting over het dienstjaar 1916 aan
den Ontvanger von 's Rijks directe belastingen
alhier is ter hand gesteld, aan wien ieder ver
plicht is zijnen aanslag op den bij de wet be
paalden voet te voldoen.
Gedaan en op de daarvoor gebruikelijke
plaatsen aangeplakt te Amersfoort den 21sten
October 1916.
De Burgemeester voornoemd,
VAN RANDWIJCK.
Is het mij vergund, geachte Redactie, in
korte trekken naar voren te brengen, wie
an wat de candidaat is der Vrijz, Kiesver
eniging
Zoo vaak moet ik hooren van buiten
staanders „Wij kennen de candidaten niet
genoeg".
Ook vraagt men mij wel eens
„Moet ik nu stemmen op dezen candi-
'flaat, alleen, omdat de Vrijz. Kiesv. hem
uitverkoren heeft?"
Om die reden lijkt het mij in het belang
van het slagen met deze candidatuur, de
persoon van Bonk wat nader bij die Vrijz.
kiezers te introduceeren, die meenen nog te
weinig van hem te weten om hem lid van
'den Raad te maken. Zij kunnen dan zelf
beter beoordeelen of het voldoende is.
Johannes Bonk is geboren 22 Nov. 1867
te Blokzijl. Zijn opleiding voor de hooge-
school heeft hij genoten aan het gymnasium
te Amersfoort, waarna hij gestudeerd heeft
'te Amsterdam, alwaar hij tpt arts gepro
moveerd werd in het jaar 1893.
In 1894 trad hij in 's lands dienst als
officier van gezondheid, hij is in diezelfde
kwaliteit naar Nederlandsch Indië gegaan,
waar hij den lande meer dan twintig jaren
heeft gediend. Hij is op vele plaatsen daar
werkzaam geweest al^ arts, een betrekking,
die medebracht, dat hij met alle standen
van Europeanen kennis maak en met
alle schakeeringen van de Inlandsche be
volking.
Het spreekt van zelf, dat dit arbeidsveld,
een ruime gelegenheid aanbood om zijn
menschenkennis te verrijken.
Hij besteedde den weinig vrijèn lijd, die
hem nog overbleef, aqn de publieke zaak
voor zoover men in Indië i n d i e n t ij d van
eenige inmenging in publieke aangelegen
heden mocht spreken. Zoo was hij bijv. te
Padang lid van de school-commissie.
Van uit Solo heeft hij in 1913 energiek
medegewerkt voor de Kamerve 1 iezingen
in Nederland, toen de Vrijzinnigen in alle
nuancen begonnen te vinden, dat dê regee
ring der rechtsche partijen (hoe eminent
knappe ministers er ook bij waren) nu lang
genoeg geduurd had.
De vrienden noemen zich oprecht, de vij
anden zijn het, vandaar dat men hunne
afkeuring tot zelfkennis bezigen kan, als bit
tere ervaring.
Uit het Noorsch van Hulda Garborg.
Vertaald door
A. M. VAN DER LINDEN—VAN ÉDEN.
50
„Zie zoo, nu word^ je ook c n buitenman,"
2ei ICaare glimlachend.
Zij kregen dikwijls bezoek in hun tent.
Meestal bezoekers van Sörli en Sörliheuvel of
.van den Preestgardsaeter, die slccitts een paar
kilometer van den waterval af lag. En wan
neer er gebrek aan boter en melk was,
moesten Kaare en Carl naar den saeter om te
proviandeeren. Maar wanneer Carl dan room
kreeg te drinken of een versclie, lichtroode
aojiel, gebakken in dikken, zuren room, at, dan
ïei hij, even als in zijn jeugd: „Norwegen ist
■njr das liebste Landt" Maar overigens voelde
inij zich op den sater meer en meer over
compleet, want Liv zag en hoorde niet anders
pan Kaare, en Kaare liep haar overal na, waar
frij ook bezig was; hij droeg hout aan en was
*r geheel thuis, Carl was wel wat jaioersch,
Het was een begin van het ontwaken van
de politieke belangstelling in Indië onder de
Europeesche bevolking, en h ij is een van
de groote stuwkrachten daarvan geweest.
Ook herinneren zich zij, die te Soerakarta
bekend zijn, hoe hij daar als President van
het gewest Soerakarta veel heeft gedaan om
de vrijzinnige idee vooruit te brengen.
Vooral door aanhoudende propaganda
eindelijk de beurzen van vroeger onverschil
ligen te openen voor den financieren steun,
die iedere politieke partij zoo broodnoodig
heeft.
Meent echter niet, dat Bonk dit ber^ t
heeft door het schermen met groote woor
den en onbewezen phrasen op openbare
vergaderingen. Hij staat juist bekend voor
zijn bezadigd optreden, nvmr er gaat kracht
van hem uit door zijn logischen redeneer
trant, vooral, wanneer hij met degelijke
argumenten een twijfelaar tracht te over
tuigen.
Ik herinne» mij zeer goed een gesprek met
hem over de gevechtswaarde van het Ne-
derlandsche leger en die van onze blusch-
middelen, wanneer ter kwader rue de fells
wereldbrand ook bij ons mocht overslaan.
Met eigenwaarde en zelfvertrouwen, met
fiere argumenten fbonde hij aan, hoe wij
volstrekt geen „quantité" - negligeable zijn
en deed hij alle flauwhartige tegenwerpin
gen verslommen. Ik dacht bij mijzelf, waren
wij Nederlanders maar allen zoo opgewekt
en beslist op dat punt, deze man vervalt
niet in onze nationale fout ons zeiven neer
te halen en af te kammen.
Zijn belangstelling voor de bevolking in
Indië zelf, blijkt uit zijn oprichting van een
Hollandsch-Javaansche school op neutra
len grondslag, een van de oude idealen van
de vrijzinnige partij, waaraan men op het
oogenblik van rechts juist aan het plukken
is, en waarbij wij hoogst waarschijnlijk een
veer zullen moeten laten.
Hij werd lid van „Boeti Otomo" een ver-
eeniging van ontwikkelde Javanen, die hij
met zijn bezielende woorden er toe ge
bracht heeft, zijn ideeen op het gebied van
onderwijs zoo krachtig mogelijk te steunen.
'Na zijn terugkeer uit Indië vestigde hij
zich weer in de gemeente, waar hij zijn
jongensjaren met zooveel genoegen had
doorgebracht. Al spoecfig werd hij aange
zocht zitting te nemen in het bestuur van
Amersfoort's Comité ter ondesteuning van
vluchtelingen.
Al wie hem daar aan het werk gezien
heeft, hoe hij bijv. met de verc "Mende
elementen uit de Belgische volksklasse weet
om te gaan, kan, als hij niet ziende blind is,
direct bemerkten, dat Bonk, al is hij zelf
niet uit arbeiderskringen voortgekomen, toch
een warm hart heeft voor minder bevoor
rechten.
Zij wenden zich gaarne tot hem en weten
precies wat zij aan hem hebben.
Hij belooft nooit iets, waar hij niet voor
kan instaan, en moet hij weigeren, dan
doet^hij het op tactvolle manier, zoodat de
en op een Zaterdag, toen zij melk zouden
halen, zei hij: „Vandaag ga ik naar een
anderen seeter."
„Wel ja, doe dal," zei Kaare schertsend en
ging alleen op weg.
Toen Gunnar dien avond op den akker
stond en Kaare zag komen, zei hij met een
ondeugend lachje: „Kaare heeft zeker heel
veel trek in melk, want hij danst den heuvel
op."
Liv deed alsof zij niets hoorde. Maar zij
had zelve veel lust om naar heneden te dan
sen en hem, die daar kwam, te ontmoeten.
De Sceler lag .met de bevalligheid van een
bergnimf tegen de helling, een klein, grijs,
houten huis op een groene vlakte, die als een
lichte plek uitkwam tegen het naaldbosch.
Maar een steenworp verder begon dê lichtere
gordel van het loofbosch met zijn kromme
berken en met zijn grijs kreupelhout, dat den
overgang vormde naar de met heidekruid en
mos begroeide vlakten van het Hooggebergte.
Toen Liv dien avond uitging om boodschap
pen te doen, ging Kaare mee. En de beloove-
ring van het woud hield hen gevangen, zoo
dat het was alsof zij alleen op de wereld
waren. Zij hadden zooveel gekheid gemaakt
op den seeter, maar nu zij opeens alleen ble
ven in het bosCh, werden zij verlegen en
ernstig.
Liv begon over Praestgard te spreken en
vroeg ICaare wat hij er van dacht. Tlij begreep
wel dat zij bijna aan niets, anders koh denken.
Nog was Gunnar pachter, maar hij was nu
rustig, want hij was er zeker van dat daar
spoedig - rendering in zou komen.
De Maatschappij had den gaard niet meer
noodig en een weg om het geld te vinden zou
er \vel zijn. Eli en dominee Iioldt hadden
vrager of vraagster met de overtuiging weg
gaat, dat het nu eenmaal niet anders dan.
Vrijzinnigen van Amersfoort f zou zulk
een man van erkend zelfstandig karakter U
kunnen vertegenwoordigen in den Raad
Uw stembiljet bij de a.s. verkie
zingen zal Uw antwoord zijn.
Amersfoort, 23 Oct. 1916.
E. Roodhuyzen,
Prinses Marieiaan 18.
Aan de Somme was gedurende de beide
laatste dagen weer hevige strijd. De En-
gelschen hebben eenig terrein gewonnen
in de richting van Grandcourt en Pys.
Overigens is de verandering van geringe
beteekenis.
Aan de Maas artilleriestrijd.
Op het oostelijke oorlogstooneel hebben
de Duitschers de Russen bijna geheel terug
gedreven van den westelijken oev< an de
Narajowka; een kleine terreinstrook is nog
in Russisch bezit.
De nieuwe strijd in de Dobroedsja, waar
van wij eergisteren de eerste aankondiging
ontvangen, is in het voordeel van de
Duitsch-Bulgaarsch-Turksche strijdmacht be
slist. Het Russisch-Rumeensche leger is uit
zijne stellingen geworpen. De strijd ver
plaatst zich nu verder in noordelijke rich
ting en komt gevaarlijk dicht bij het in de
Dobroedsja gelegen gedeelte van de spoor
wegverbinding van Bukarest met de Zwarte
zee.
Ook aan het noordelijke front van Rume-
nië hebben de Rumcensche troepen geen
geluk. Het Duitsche hoofdkwartier bericht,
dat de Rumeensche troepen, ondanks de
hardnekkige verdediging van de toegangen
van hun land, op verscheidene plaatsen
teruggeworpen zijn. Zij slaagde evenmin in
het herwinnen van het hun reeds ontnomen
gebied.
In Athene zijn de Entente-mogenaheden
weer met nieuwe eisohen aan de Grieksche
regeering voor den dag gekomen. De En-
lente heeft in het Balkangebied veel macht
om haren wil door te zetten; alleen op het
slagveld mist zij die macht.
Keizer Frans Jozef heeft aan aartshertog
Friedrich, die van het begin van den. oor
log af reeds belast js met het opperbevel
over het leger te velde, het bevel over leger
en vloot in zijn vollen omvang opgedragen.
In een leger- en \;lootbevel brengt de hoog
bejaarde monarch aan allen dank en waar
deering voor 't geen zij hebben verricht tot
verdediging van het vaderland.
W e e n e n, 2 1 Oct. (W. B.) De minister
president graaf Stuergkh is heden bij het
if-W1 TMTiTI JiWIJWUr.^ IMUMII I I HIIPM M«l Uil II irCTTacMfla
immers gezegd dat zij bereid waren om te
helpen en evenzoo Brila Sörli. Liv was' ver
standig en nam alles kalm en rustig op; maar
vader en de ouderlijke gaard lagen haar na
aan het hart, en geheel gelukkig kon zij niet
z ij rv voord at het weer was als vroeger. Kaare
wist niets aandoenlijkers dan. deze liefde voor
haar vader. Eén jaar was zij uit hel kerspel
weg geweest op een districts-school; overigens
kon zij zich haar leven, hoe lang ook, niet
voorstellen los van haar tehuis. Ze was als dc
fee van het huis; hij had nooit iemand ont
moet zooals zij was. Het was zoo vol licht en
zoo veilig in haar nabijheid; zij geleek een
bloem, die altijd door de zon beschenen was;
en wanneer hij samen met haar was, had hij
niet anders dan goede gedachten.
„Ik ben zoo goed, wanneer ik bij je ben,"
zei hij soms. Maar dan lachte zij, dal hij dan
nog veel meer met haar samen moest zijn,
want zij had ontdekt dat hij een groote aard
geest was.
Maar wat zij daarmee bedoelde, dat wilde
zij niet zeggen.
Nu was hij blij dat zij over Praestgard begon
te praten. Maar locli klopte zijn hart onlustig.
„Ja, Liv," zei hij „ik geloof dat Preestgard
nu te krijgen zal zijn."
„Denk je?" Zij zag verheugd naar hem op.
maar dadelijk gleed er een schaduw over
haar gelaat. „Maar het zal veel geld moeten
kosten?"
„Niet zoo heel veel, denk ik, want de Maat
schappij heeft den gaard niet meer noodig,
zie je; ik geloof dat zij hem wel willen missen,
maar zjj zullen hem natuurlijk op prijs hou
den, wanneer ze begrijpen dat er raeer lief
hebbers zijn."
Liv keek haastig op. r
middagmaal door den uitgever van een hier
verschijnend tijdschrift, genaamd Adler,
doodgeschoten.
(De vermoorde minister-president was als
hoofd van het kabinet opgetreden den 3en
November 1911 en bij de reconstructie van
het kabinet op 30 November 1915 in zijn
ambt bevestigd).
De omstandigheden, waaronder de
moordaanslag heeft plaats gehad, schij
nen er op te wijzen, dat men hier
te doen heeft met eene persoonlijke
daad van wraakoefening van iemand, die ge
heel zijn eigen weg ging. De dader heeft
zich niet over het motief van zijn misdrijf
uitgelaten; hij heeft verklaard, dat hij dit
voor den rechter zal doen. Men twijfelt aan
zijne toerekenbaarheid.
Sofia, 21 Oct. (Bulgaarsch agent
schap). In het proces-Desclosières, dat den
6en September begon voor den krijgsraad
te Sofia, is heden vonnis gewezen. De oud-
minister Ghenadiew is veroordeeld wegens
hoogverraad tot tien jaren dwangarbeid.
Alle andere beklaagden, leden van den So-
branje en niet-handelaars, zijn tot acht jaren
van die straf veroordeeld. De overige be
klaagden werden vrijgesproken.
Sofia, 22 Oct. Onder de tot
acht jaren tuchthuisstraf veroordeelde af
gevaardigden bevinden zich Ghenadiew's
broeder Paul, zijn schoonvader Halatsch en
de leider van de agrariërs Toi^akow. De be
klaagden werden schuldig bevonden, dat zij
van den Franschen agent Declosières, on
der het voorwendsel van eene handelstrans
actie in graan, 24 milÜoen hebben aangeno
men en in zijne opdracht verdeeld om de
regeering van Radoslawow ten val te bren
gen en een voor de Entente gunstig gezind
ministerie aan het roer te brengen.
De veroordeelden werden dadelijk wegge
leid, behalve Ghenadiew, die aan bloedver
giftiging ziek geworden is. Het vennis wordt
na 24 uren rechtsgeldig, els het niet door
het departement van oorlog vernietigd
wordt.
Oost-Indlë.
Pnlembong.
De correspondent te Soerabaja der N. R.
Ct. seint ons d.d. eergisteren:
Het Soerabajasch Handelsblad verneemt
uit Palembang, dat de Europeesche ingeze
tenen de maatregelen, in het belang der
veiligheid genomen, zeer op prijs stellen.
Het bevel echter, dat het niemand geoor
loofd is inlichtingen omtrent den politieleen
toestand te verstrekken, veroorzaakt groote
onrust is Palembang. Het nieuws van den
Europeeschen oorlog wordt daar toch per
bulletin bekend gemaakt, maar men moet
de berichten over den opstand in Palembang
en Djambi uit de dagen oude bladen van
Java lezen.
Voorts verneemt het Soer. Handelsblad,
„Ja maar.... js het.... is het dan?"
„Neen, ik weet niet, maar.... ja, ik weet er
één die er in den laatsten tijd dikwijls naar
gevraagd heeft."
„Ach, misschien iemand, die meer betalen
kan dan wij."
„Och neen. dat weet ik niet; maar hij wil
den gaard heel graag hebben.
„Dus?" -
Kaare zag dat haar oogen vochtig werden
en een diepe blos zich over haar hals en gé-
laat uitbreidde, alsof zij streed met een groote
ontroering.
Toen kon hij niet meer. Hij stond stil en
greep haar ééne hand met beide de zijne en
zei innig: „Och, Liv, ik ben het, die hem zoo
graag wil koopen voor jou! Maar het ergste is
dal... dat ik cr jou ook bij wil hebben 1 En dat
wil je zeker niet? Wil je wel, Liv?"
Hij was van plan geweest heel iets anders'te
zeggen, maar hij vergat alles en klemde slechts
haar hand zoo vast dat het pijn deed.
Zij boog het hoofd diep, diep voorover en
kon geen woord zeggen.
Maar toen trok hij haar tot zich „Liv, ant
woord mij, wil je?"
Zij glimlachte 'door haar tranen heen en zei:
„Ik moet er over denken."
„Foei! maar denk niet te lang, Livl"r
Maar Liv vleide zich tegen hem aan: „Neen,
nu heb ik lang genoeg gedacht," fluisterde zij
en verborg haar blozend gelaat dicht tegen
hem aan.
„Ach, mijn mooi, lief, Heerlijk meisje 1'-
Even later zaten zij hand in hand op een
steen aan den zoom van het bosch en keken
naar het dal. En vertrouwelijk bespraken zij
met elkaar kleine en groote dingen.
„Zeg, Liy, .weet je .wel d^t ik soms woedend
dat de troepen voor Djambi niet onmidde?-
lijk, nadat erom gevraagd was, zijn gezon
den. Het leger-commando wilde eerst do
manoeuvres afwerken.
Op spoor naar do oorzaken.
Men seint uit Weltevreden non de Tel.!
Het lid van den Raad van Indië, de heer
J. H. Liefrinck, heeft opdracht gekregen
onderzoek in te stellen naar de belastin
gen en heerendiensten op Zuid-Sumairo,
Timor, Menado en Borneo, daar verzekerd
wordt, dat de zware lasten de oorzaak zijn
van de herhaalde troebelen.
Een nlouw complot op Java
ontdekt.
De Tel. verneemt uit Weltevreden:
Het N. «v. d. D. v. N.-ï. verneemt, dat een
uitgebreid complot is ontdekt, dot zich uit
strekt over Kediri, Djombang, Ngnndjbek en
Madioen. De leider van deze. opstandige be*
weging is een zwendelaar, Dietz, zich zelf
noemende Pangeron Mohamed, zoon van
den verbannen Ratockedaton. Hij verklaar
de, dat het zijn bedoeling was een nieuwen
staat te grondvesten. Het onderzoek naar do
kleine opstootjes van de vorige week, die
ontijdig uitbraken, heeft het gouvernement
op het spoor van het complot gebracht.
3e gebouwen vare de Ston. Petis tVïg.
op Socneo bedreigd
Uit Weltevreden wordt aan de Tel. ge
seind:
De „Locomotief" verneemt, dat een deta
chement politiesoldaten naar Balikpapan is
gezonden, omdat ontevredenen er de ge-
bouwen van de Kon. Ned. Petroleum Mij. ia
brand dreigen te steken.
(Balikpapan is de voornaamste uitvoerha-
ven der Koninklijke op Borneo. De plaats
ligt op de Oostkust, ten Zuiden van Sama-
rinda.
De Koninklijke heeft in Balikpapan een
groot complex van gebouwen. Er zijn daar
o.m. een paraffinefabrlek, een raffin.^eri?,
een zwavelzuurfabriek en een blikkenfabriek
voor petroleum, die pas is gebouwd en wn
capaciteit heeft van 3000 blikken per dag)»
De Staatscourant van Zaterdag 21 Oc
tober bevat o.m. de volgende Kon. beslui
ten:
op verzoek eervol ontslagen wëgens lang-
durigen dienst met pensioen de apotheker
le klasse der zeemacht P. A. Huber;
tijdelijk aangesteld tot burgerlijk apothe»
ker bij de marine M. Wagenaar, werkzaam
als assistent bij de Technisch-Pharmaceuti-
sche afdeeling van het Laboratorium voor
de Volksgezondheid te Utrecht.
op verzoek wegens volbrachten diensttijd
eervol gepensioneerd de Indisch ambtenaar
met verlof J. J. Stieltjes, laatstelijk hoofdim-
specteur en chef van den Post-, Telegraaf-
en Telefoondienst in Indië;
benoemd als assistent bij het Rijksinsti-
was op al <jie gelukkige Zaterdagsvrijers, dl»
na het gedane werk hierheen kwamen, mooi
gekleed cn blij om ieder de zijne te vinden.
Waarom mocht ook ik niet zoo naar jou gaan?
Maar 't was of ik je nog niet waardig was;
halve kerel die ik was."
„Och," zei Liv, „ik weel wel wie er blij ge
weest zou zijn als je toch gekomen was."
En tot dank kuste hij haar steeds weer; en
hij ging bijna fluisterend voort:
„Tk dacht dat het zoo heerlijk moet zijn om
door het dal te gaan op zulk een lichten
zomeravond cn te weten dat er één was, die
waakte en wachtte. En dan in de gezellige
kamer te komen, waar dc grond met jenever
bessen was bestrooid en de glqed nog zou
lichten op den haard en daar dan jou te
vinden."
Hij trok haar dicht naar zich toe, en zij
luisterde naar hem als in eert droom.
„Jou te hebben als een heerlijk geheim
boven in het bosch, en toch veilig en zeker
voor de heele wereld. O, Liv, ik heb je zoo
lief, ik heb je zoo lieft"
Op eens zei Liv „hoor je ook de belletjes?
Heb Je ooit zoo iets geks gezien, wij zijn ge
heel vergeten waar wij voor uitgegaan zijn
„Ik niet," zei Kaare, „want ik giqg >ïieen
voor jou; en wanneer ik je tot nu toe niet ver-'
geten heb, dan vergeet lk je zekes verder ootf
niet dat begrijp Je toch? E,n jij? zeg of jif
mij vergeten zult?"
„Ja, jou zal Ik zeker, 'neel gauw vergeten -»
geloof dat maar."
„Daar zal je vo-or boeten.''
m
v