ct emilion
stadsnieuws7
WIJNHANDEL I. L SCHOTERMAN Zn.
Uit den omtrek.
Ilimtoctislnil leid |(5,
Ier Deputatenvergadering zal heerscben,
aal, zoo zegt het V a d., door een berichtje
|n de Stand, van zijn ongelijk overtuigd
worden. Het blad toch meldt: „Van de ruim
.600 kiesvereenigingen zonden, wat het
i^Ogram betreft, slechts 78 een opmerking
£n, en onder oezö 78 waren er 3d die zich
jtot één enkele opmerking bepS?!den en met
meer dan 26, die er twee aandienden. L'ïï
maakt samen 61. Zoo bleven er slechts 17
op de 600, die zich in drie of meer opmer
kingen lieten hooren. Zoo ongeveer als het
vroeger steeds ging, maar zonder dat het
de Deputatenvergadering in de voltooiing
van haar taak belemmerde.
Bij de concept-statuten was het vooral de
regeling der geldelijke bijdrage die critiek
uitlokte. Op de 600 bleken 105 kiesver
eenigingen tegen de voorgestelde regeling
bedenking te hebben. Het voorstel is dan
ook gewijzigd. Laat men nu dit ééne artikel
er buiten, dan bleek hoe ook voor deze con
cepten de critiek uiterst gering stond. Van
'de 600 kiesvereenigingen waren er toch
38, die slechts op één artikel, en nogmaals
slechts 38, die op twee van de 35 concept
zinnen een opmerking inzonden. Samen al-
zoo 76. Niet meer dan 25 van de 600 gin
gen iets verder. Toch waren er slechts zeer
enkele vereenigingen, die zich op het zoe~„
ken van feilen gespitst hadden. Zoo was er
'één vereeniging, doch ook slechts één, we
meenen in Muiden, die geheel alleen op
beide concepten niet minder dan negen
tien verbeteringen voorsloeg."
Zoo'n stoute vereeniging.
Te Haarlem is ter aarde besteld het
len van wettelijke bepalingen ter voorkoming, daarna, deze samenwerking voor de Neder-
vah onredelijke opdrijving van de huurprijzen
van woningen van lagere huurwaarde, indien
aa de regeering uit feitelijke gegevens geble
ken ware, dat de zwakkere huurders in dezen
tijd bescherming behoefden tegen uitbuiting of
woeker van dé zijde van huiseigenaars;
dat echter uit (bij het adres overlegde staten
blijkt, dat volgens het onderzoek .door adres-
sonte te Amsterdam bij 100 huiseigenaars, be
zittende ruim 24,000 woningen, ingesteld, van
1 Januari—I September 1916 slechts een huur-
verhooging heeft plaats gehad bon 10,580,
welk verschijnsel geenszins een ontrustbarend
teeken van dezen tijd blijkt te zijn, wanneer
daarmede wordt vergeleken de normaal voor
komende stijgingen van huren in groote sleden,
zooals die blijkt te bestaan in tijdvakken en in
wijken als aangegeven in een uit een verslag
van den gemeentelijken" woningdienst te Am
sterdam overgenomen overzicht;
dat dit verschijnsel haar van te minder be-
teekenis voorkomt, omdat bij diezelfde 1000
huiseigenaars sedert den aanvang der mobili
satie aan huurschuld een verlies is geleden van
rond 270,000 en belangrijke stijging van ex
ploitatiekosten het verhuurbedrijf in hooge mate
bezwaart;
dat de beschouwing, als zouden de meerdere
ontvangsten uit verhooging van de huren, voor
den huiseigenaar in dezen tijd geheel of voor een
groot deel onnoodige winsten beteekenen, door
ieder weldenkende als een ondeskundige en be
vooroordeelde opvatting moet worden terugge
wezen;
dat adressante daarom redenen noch aanlei
ding kan vinden voor wettelijke regeling van het
verhuurbedrijf, terwijl zij nog minder aanwezig
acht de noodzakelijkheid om de vrijheid van be
heer oyer eigen, verworven bezit voor den huis
eigenaar bij wettelijken maatregel op te heffen;
dat toch dit beginsel blijkt uit de bepalingen
f, r en voorschriften in de artikelen van het onder-
stoffelijk overschot van wijlen den neer O. ^avige ontwerp;
A. van der Most van Spijk, oud-voorzitter i <jat evenzeer uit de verbodsbepalingen in het
van de Haarlemsche Handelsvereniging, J ontwerp en de beteekenis der in te stellen hinir-
en oud-waarnemend voorzitter van de commissies duidelijk blijkt, dot niet bescher-
Haarlemsche Kamer van Koophandel, wel- ming van den huurder, die zich door zijn huis-
ke functies da heer van der Most van Spijk eigenaar onredelijk bejegend acht, de hoofdbe-
had neergelegd bij de verplaatsing zijner doeling is dezer wet, maar veeleer, dat de huis-
zaak noar Amsterdam. De overledene was e'?cnD°r reeds Hj voorbaat geacht wordt te
nog voorzitter van den Algen, Ned. Bond de
van Incassa- en Informatiebureaux. Ter be
graafplaats waren vertegenwoordigers van
dat immers ook vrijkomende woningen niet
meer door hem tegen den geldenden regel van
deze verschillende vereenigingen. Gespro- vraag en aanbod binnen redelijke grenzen mo-
ken werd door dr. A. H. den Hartog, F. H. gen worden aangeboden naar eigen inzicht
Smit, namens de Handelsvereeniging en in vrij overleg met den gegadigde;
den Alg. Ned. Bond van Incassa- en Infor
matiebureaux, den heer Koetsers, compag
non van den overledene en een huisvriend.
Een zoon dankte voor de betoonde deelne
ming. Er was een groot aantal bloemstuk
ken.
Redertand en de oorlog*
PeuS vruchten.
De Minister van Landbouw, overwegende
dat de ingetreden bizondere omstandighe
den het niet geraden doen zijn verderen
uitvoer van peulvruchten toe te staan, neeft
zijn vroegere desbetreffende beschikkingen
ingetrokken.
Suiker-export.
Het bestuur van de groep Fruitverwerking
van den Nederlandschen Bond van Fabri
kanten van Vruchten- en Groenten-produc
ten, heeft een schrijven gericht tot den mi
nister van L., N. en H., in welk schrijven
wordt gezegd, dat een regeling van den
suikerexport uitermate urgent is en de be
trokken fabrikanten reikhalzend uitzien naar
de medewerking van Z. Ex.
Redenen waarom het bestuur den minis
ter dringend verzoekt, een dergelijke rege
ling zoo spoedig mogelijk in werking te
doen treden, of indien een algemeene re-
dat daarentegen niet alleen voortaan iedere
daad, welke de huiseigenaar in vrije uitoefening
van zijn bedrijf verricht, in betrekking tot prijs
bepaling van zijn aangeboden woning eerst de
censuur zal behoeven van derden, maar dat hij
bovendien uithoofde van het ongekend ver
strekkende terugwerkende beginsel van dit ont
werp, correctie zal moeten dulden van veel
vroeger aangegane huurovereenkomsten, ook
zelf, wanneer van de zijde des huurders de be
geerte daartoe niet wordt gehoord;
dat zulk een beginsel in de praktijk zoo hin
derlijk zal werken voor een groote groep van
burgers, wier bezit in de allereerste plaats is
aangewezen om bij te dragen in de algemeene
en buitengewone belastingen en tot instand
houding en bloei van vele particuliere bedrij
ven en financieele instellingen, dat deze nieuwe
last op hun bedrijf gelegd, ondragelijk zal wor
den, en weerzin en ontevredenheid aanwakkert;
dat, ware noodig gebleken maatregelen te
treffen om klagende huurders uwe bescherming
et waarborgen, medewerking van de zijde der
huiseigenaars-organenisatie in het algemeen
verzekerd zou zijn, doch de handhaving van het
in dit ontwerp gelegde principe tot verzet zal
prikkelen, omdat de ondergang van velen
dreigt;
dat uit de bepalingen, dat in de gerrmente
Amsterdam zelfs woningen met een huur van
520 per jaar in de toepassing van de bij dit
ontwerp geldende beginselen vallen, boven
alles blijkt, dat geenszins woningen van lagere
geling niet mogelijk is, een afzonderlijke huurwaarde het toezicht van de instituten de-
regeling in het leven te roepen voor suiker,jzer y;et behoeven, maar dat zelfs huurders,
voorkomend in suikerhoudende goederen. j Y*er inkomsten de som van 3100 bereiken
(berekend naar den erkenden regel, dat de huur
Het visscherijbedrijf te
IJ m u i d e n. In tegenstelling met het be
sluit ^n Vrijdag j.l. in een gehouden zee
liedenvergadering, waarin besloten werd
Maandag zee te kiezen, is thans met meer
derheid van stemmen besloten niet naar
zee te gaan, doch Donderdag wederom te
vergaderen. Er is Maandag geen visch in
IJmüiden aangekomen. De geheele vloot
ligt binnen, behalve de Hercules en de twee
vermiste schepen „Zaanstroom UT' en rrJ.
F. Cremer".
Hierdoor zijn eenige duizenden visschers
zonder verdiensten. Een kapitaal van min
stens 15 millioen gulden, vooral met de
tegenwoordige hooge scheepsprijzen, ligt
•renteloos, terwijl vele neringdoenden door
ïhet niet uitvaren groote schade lijden.
Van naar zee vertrekken der vloot zal,
naar de meening van den correspondent
van het Hbld., in deze week wel niet veel
komen.
anhouding van brievenmalen.
De stoomschepen Ambon en Gorredijk,
Onderscheidenlijk op reis 'van Batavia naar
Amsterdam en van New-York naar Rotter
dam, hebben de post te Kirkwall moeten los-
pen.
Het stoomschip Nieuw-Amsterdam, 25
'dezer uit New-York te Rotterdam aangeko
men, heeft de mail te Falmouth moeten ont
schepen.
Geïnterneerden. Nader verne
men wij dat de vermelding, dat de Lands
advocaat niet zou zijn gehoord in zake de
toepassing van vorderingen wegens geleden
Schade, doordien geïnterneerden over ver
schillend materiaal onrechtmatig beschik
ten, op een misverstand berust. Bij deze
toewijzingen heeft de normale loop van za
ken plaats gehad.
De huupoentmissie wat.
Da Vereeniging van Huis- en Grondeigenaars
Hel Eigendomsrecht te Amsterdam, zegt in een
Wres aan de Tweede Kamer:
dal haar bestuur reeds den 4den Juli 1.1. in
fcen proclamatie aan haar leden huurverhooging
kon bewoonde woningen in dezen tijd heeft af
gekeurd;
f dat zif het daarom begrijpelijk zou kunnen
pinden, dat de regeering in deze buitengewone
tijdsomstandigheden overging tot het vaststel-
het zesde deel van het verbruikbaar inkomen
mag bedragen), geacht worden de bescherming
van regeeringswege tegen hun huiseigenaar
noodig te hebben, wijl stellig deze norm niet is
de erkende grens, welke „de toch reeds minder
draagkrachtige bevolking" bepaalt;
dat dit voor adressante een aanduiding te
meer is, dat de bedoeling om de zwakkere huur
ders tegen den onredelijke huiseigenaar te be
schermen, zooals dat wellicht in stelsel, blij
kens bij dit ontwerp gevoegde toelichtingen in
het buitenland is toegepast, voorbij is gestreefd,
zoodat adressant uwe Kamer met de ernstige
bedoeling het algemeen belang niet te misken
nen^ verzoekt:
om, indien uwe bemoeiing tot bescherming
van huurders al noodig mocht blijken, daartoe
wetsbepalingen in het leven te roepen, wélke
meer rechtstreeks aan die bedoeling beantwoor
den, zonder dat, buiten noodzakelijkheid, de
Nederlandsche huiseigenaren in zijn rechtmatig
bestaan wordt bedreigd en zijn maatschappe
lijke positie wordt vernietigd;
dat het gelaakte beginsel om voor den huis
eigenaar de beheersvrijheid over zijn eigendom
op te heffen, uit de wet verdwijne, en alleen een
noodzaak om klagende huurders tegen wille
keur te beschermen, de grondslag der wette
lijke bepalingen worde, en verder dat voor den
duur van zulk een wet een tijdruimte worde
bepaald, welke binnen kenbare grenzen ligt.
Vereen, van Ned. gemeen
ten. In afwijking van een afwijzend ad
vies in 1911, stellen B. en W. van Amster
dam thans aan den gemeenteraad voor toe
te treden als lid der Vereeniging van Ne
derlandsche Gemeenten. Zij wijzen op het
veranderde karakter der vereeniging, waar
bij thans nagenoeg alle groote gemeenten
zijn aangesloten, terwijl ze door samensmel
ting met de Vereeniging van kleine en plat
telandsgemeenten een algemeen nationaal
karakter heeft gekregen.
De gewijzigde tijdsomstandigheden heb
ben er als van zelve toe geleid, dat de ge
meenten, groote zoowel als kleine, ter be
tere vervulling van haar in menig opzicht
zoozeer verzwaarde taak, nauwere aaneen
sluiting hebben gezocht. Het is hun, op
wier schouders in de eerste plaats de ver
vulling van deze taak rust, duidelijk gewor
den, dat, niet alleen in deze tijden van span-
landsche gemeenten van groot belang is en
nog meer zal worden.
Het di "nst weigeringsman i-
f e s t. Dr. Louis A. Böhler schrijft aan de
N. R. Ct.:
Het bekende dienstweigeringsmanifest,
dat zich richtte tot de Nederlandsche mede
burgers, heeft thans een internationaal ka
rakter aangenomen. De redactie moest
dienovereenkomstig eenige wijziging onder
gaan. Verzwakt in toon is het echter geens
zins.
Het manifest in zijn nieuwe redactie is
thans vertaald in het Fransch, Duitsch, En-
gelsch, Italiaansch, Spaansch en Deensch.
Een vertaling in het Esperanto volgt weldra.
De meeste waardeering vindt het manifest
tot dusver in Zwitserland. De dichter Otto
Volkart te Bern is daar het centrale adres.
De Zwitsersche douane heeft tweemaal een
zending van 100 Duitsche manifesten niet
doorgelaten.
De bosschen van Door-
werth. „De Post verneemt, dat baron
Van Brakel te Doorwerth de bosschen ge
legen ten zuiden van den Utrechtschen weg
tusschen Oosterbeek en Heelsum heeft ver
kocht aan een maatschappij, die zich voor
stelt aldaar villa's te bouwen.
De V ij zei straatbebouwing,
fn de vergadering van B. en W. van Am
sterdam is besloten den heer K. P. C. de
Bazel het adviseurschap voor de bebouwing
van de Vijzelstraat aan te bieden.
Gestremde scheepvaart
Maandag is de scheepvaart in 't Kanaal on
geveer 2500 meter ten zuiden van Delft
gestremd; door den lagen waterstand was
een schip vastgeraakt en schepen, die wil
den vooibijvaren, ondergingen hetzelfde
lot. Een lange rij schepen lag te wachten.
De fraude aan het Arnhem-
sche slachthuis. De .rechtbank te
Arnhem heeft G. v. d. B., ter zake, dat hij
als boekhouder van het gemeente-slachthuis
zich had schuldig gemaakt aan verduistering
en valschheid in geschrifte, veroordeeld tot
2 maanden gevangenisstraf. De eisch was 3
maanden voorwaardelijke gevangenisstraf.
De arrestatie van Broekhuis.
Omtrent de opzienbarende- arrestatie van
den zaakwaarnemer Broekhuis te Rotterdam,
uitgever van de Handelsprotector, de man
die zich gaarne'genoemd zag „den gladsten
vogel", den handigsten jurist, den man voor
wien niets onbereikbaar was enz. en door
zijn reusachtige reclame veel van zich deed
spreken, vernemen wij het volgende:
Een scheepsbouwer in de omgeving van
Rotterdam, die in" financieele moeilijkheden
verkeerde, had zich tot B. gewend om ad
vies. Deze zou hem helpen en wist een ree
der te Katwijk, die bij den scheepsbouwer
een schip in aanbouw had, te bewegen tot
afgifte van ƒ2000, om daarmede volgens
B. enkele schuldeischers tevreden te stellen.
Hij gaf zich uit voor Visser, accountant, en
beweerde door de groote crediteuren belast
te zijn met het toezicht op de administratie
van den scheepsbouwer.
Toen er geheel buiten B. om een
vergadering werd belegd door de crediteu
ren van den scheepsbouwer, bleek dat geen
der aanwezige crediteuren van een opdracht
aan den accountant iets afwist.
Om iets naders te weten te komen, werd
aan den heer J. van Dijk, directeur van
Crediet Index te Rotterdam, opgedragen een
onderzoek in te stellen naar den accountant
Visser en al heel spoedig kwam uit, dat de
accountant Visser en de practirijn Broekhuis
dezelfde personen waren.
De heer Van Dijk bediende zich bij zijn
onderzoek van het portret van Broekhuis op
de brochure „Broekhuis ontmaskerd".
Daarop volgde natuurlijk spoedig de aan
klacht en de arrestatie.
Door een trein gedood. Gister
avond is te Eist de postbeambte Derksen
door een trein overreden en gedood.
Ongeluk met de dorsch-
machine. De pachter R. nabij Sittard is
onder de dorschmachine geraakt en was
onmiddellijk dood.
Twee menschen verdronken.
Te Deest onder Druten zijn en 18-jarig
jongmensch en een 21-jarig meisje, welke
laatst in Den Haag diende, van de treeplank
eener baggermachine gevallen en in de
Waal verdronken. Zij waren half-broer en
zuster. N. v. d. D.
School- en Kerknieuws.
Dr. E. r. Kossman. Maandagmiddag
had in de aula van het Stedelijk Gymnasium
te 's Gravenhage het afscheid plaats van leera
ren en leerlingen van den heer dr. E. F. Koss
man, leeraar in de Hoogduitsche taal en let
terkunde, die is benoemd tot professor aan do
Universiteit te Gent.
De rector, dr. Th. H. P. v. Aalst, hield een toe
spraak tot den scheidenden leeraar, die nu
reeds een 24 jaar aan het Gymnasium was ver
bonden. Spreker roemde de wijzê waarop "j
steeds zijn teak had vervuld, ziin nrime op
vatting en beoordeeling prijzende.
Reclame»
per anker f 34.—,
'Wpér flesch - 0.85,
pins I 1.50 per linker aecUns.
Kennisgevingen.
STEMMING VOOR DEN
GEMEENTERAAD.
De Burgemeester der' gemeente Amersfoort
brengt ter openbore kennis, dat op Doncjerdog
den 9en November aanstaande, van des mor
gens acht tot des namiddags vijf uren, de stem
ming zal geschieden ter vervulling van eeno
plaats in den gemeenteraad in het kiesdistrict I,
ter voorziening in de vacature, ontstaan door
het bedanken van den heer R. G. Rijkens.
Do candidaten, in alphabelischo volgordo zijn:
J. BONK en
J. OVEREEM.
Tovens wordt de aandacht gevestigd op arti
kel 128 van het Wetboek van Strafrecht, lui
dende:
„Hij die opzettelijk zich voor een ander uit
gevende, aan eene krachtens wettelijk voor
schrift uitgeschreven verkiezing deelneemt,
wordt gestraft met gevangenisstraf van ten
hoogste een jóar."
Amersfoort, den len November 1916.
Do Burgemeester voornoemd,
v. RANDWIJCK.
X\ Uit gov; r '.veh 7.00 noodig
do ji <«ttvang*te*> A
Tnog*n TOrdwi 982 001.0&J
Totaal dar uitgaven f 1.897
.286.73
Inzage opgaven van candidaten,
Candidatenlijst en proces-verbaal.
Do Burgemeester der gemeente Amersfoort
(kiesdistrict I) brengt ter algemeene kennis, dat
de opgaven van candidaten, de candidatenlijst
en het proces-verbaal der op 31 October 1916
gehouden verkiezing voor den gemeenteraad
ter gemeentesecretarie voor een ieder ter in
zage zijn nedcrgelégd, in afschrift zijn aange
plakt en tegen betaling dér kosten in afschrift
worden verkrijgbaar gesteld.
Amersfoort, 31 October 1916.
De burgemeester voornoemd,
VAN RANDWIJCK.
Winterzltting Prov. Staten.
Ingevolge artikel 65 der -Provin
ciale Wet, roept de Commissaris der Ko
ningin de leden van de Staten dezer pro
vincie op tot het bijwonen der zitting, aan
vangende op Dinsdag 5 December a.s., des
voormiddags te 10 uur, in de Statenzaal
van het Gouvernementsgebouw, Aphter St
ning en inspanning, maar nog langen tijd Pieter no. 20 te Utrecht.
MEEL- EN BROODPRIJZEN.
De Burgemeester der gemeente Amersfoort,
maakt bekend dnt naar aanleiding van de circu
laire van den Minister van Landbouw, Nijver
heid en Handel, d.d. 25 October 1916 No.
4064,6 de maximumprijzen van meel en brood
met ingang van 27 October 1916 zijn vastge
steld als. vojgt:
1. tanvebloem (inlandsch uitsluitend één
soort) 21.25 per 100 K.G.
2. tarwemeel (ongebuild) 20.25 per 100
K.G.
3. de onder 1 en 2 vastgestelde prijzen zijn
netto-contant of fabriek of molen voor bakkers
cn dergelijke verbruikers, terwijl aan tusschen-
personen op verzoek eene reductie moet wor
den gegeven als is aongegevea in de circulaire
van den Minister van Landbouw, Nijverheid en
Handel van 23 Maart j.L, No. 12001/16.
4a. gebuild tarwebrood (waterbrood 0.25
per K.G., 0.19 per Yk K.G. 0.12 per Y*
K.G., contant afgehaald aan bakkerij of winkel.
4b idem onder rabbinaal toezicht 0.26 per
K.G., 0.1914 per M K.G., 0.13 per 14 K.G.
contant afgehaald aan bakkerij of winkel.
4 o. gebuild tarwe melkbrood 0.31 per
K.G„ 0.2314 per Yk K.G., 0.1514 per
K.G., contant afgehaald aan bakkerij of winkel.
De prijzen onder 4a, 4b en 4c vermeld, kun
nen voor aan huis bezorgd met 1 cent per K.G.
worden verhoogd.
Amersfoort, 31 October 1916.
De Burgemeester voornoemd,
VAN RANDWIJCK.
GEMEENTBBEGROOTLNG 1917.
Verzameling der inkomsten.
I. Ontvangsten wegens vroegere
diensten 28.256.624
II. Inkomsten en bezittingen 28.436.—
Dl. Inkomsten wegens diensten
door de gemeente bewezen 3S3.331.64
IV. Opbrengst der plaatselijke
belastingen niet onder het vo
rige hoofdstuk vallende 316.752.69
V. Uitkeeringen aan de gemeente 143.958.68
VI. Ontvangsten van verschillen
den aard en toevallige baten 14.650.—
Totaal gewone ontvangsten f 915.285.634
VEL Buitengewone ontvangsten 983.028.914
Totaal der inkomsten f 1.898.314.55
Verzameling der uitgaven.
I. Algemeen bestuur der gemeente f. 47.091
II. Kosten van toezicht op- en
invordering ^van plaatselijke be
lastingen
ID. Kosten vani openbare veilig
heid: en van de brandweer
IV>. Kosten van de plaatselijke zorg
voor volksgezondheid huis
vesting
V. Kosten van openbare werken
VI. Kosten van inrichtingen van
nijverheid en bedrijf
VII. Kosten van onderwijs
Vin. Kosten van het armwezen,
mitsgaders subsidiën en bijdra
gen aan onderscheidene daar
mede in verband staande instel
lingen
IX. Kosten van landbouw, handel
en nijverheid
X. Kosten van beheer en onder
houd! der, bezittingen
XI. Rente c-n aflossing
xn. Kosten terzake van pension-
neering, enz. van gemeente
ambtenaren en beambten
XHI. Andere uitgaven, niet onder
de vorige hoofdstukken behoo-
rende
XIV. Onvoorziene uitgaven
12.955.-
53.290.—
7.491.234
42.725.-
86.422.58
249.780.-
51.365.-
5.329.-
13.31S.—
306.053.50
24-21V-
5.655.-
9 598.32
Totftal gewone uitgaven
915.285.634
Gasfabriek. Do begrootin^- sluit
f 474.460. Geraamd winstsaldo f 75.000.
W a t e r 1 e I d i n g. De begrooting sluit mat
f 52.200.
El o c t l i 3 c h b e d r ij f. De begrooting sluijf
met f 46.245.
G 1 o n d b e d r ij f. Do begrooting sluit n\af
r 242J200.75L
Hervormingsdag.
In de Remonstrantsche kerk sprak gisferW
avond voor de afd. van den Protestanten*
bond en van de Evangelische Maatschappij
Dr. G. A. v. d. Bergh van Eysinga, uit Sant*
pooit over Hel tweede gebod.
De bijeenkomst werd geopend met hei
zingen van het Lutherlied, waarna dr. v. d<
Bergh van Eysinga het woord verkreeg, aan'
wiens rede we het volgende ontleenen
31 October is voor protestanten een dag
zwaar van herinnering. Heden' is het 399
jaar geleden, dat Maarten Luther door
aanplakken zijner stellingen het sein gaf tot/
de kerkhervorming. Tn het Evangelie van
Johannes lezen we, dat Jezus de kooplieden
uit den tempel dreef en de tafeltjes der wis*
selaors werden door den man des geestes
omvergeworpen, omdat het huis zijns Vaders
geen huis der kooplieden mocht zijn. Het
verhaal van de tempelreiniging heeft een
diepen zin. Jezus wil met de uitdrijving pro*
test aanteekenen tegen den Joodschen gods*
dienst zeiven, die ook innerlijk was ver*
langd geworden tot een handelswaar.
Tempelreiniging was ook de taak vani
Maarten Luther. Hij heeft zijn voorloopers
gehad, als Wiclef, Huss, Savonarola en hurt,
namen zouden te vermeerderen zijn met een
breede rij van mannen des Geestes, wien da
duisternis in de kerk een gruwel was gewor
den. Luther zette de kroon op hun werk. De
Roomsche kerk heeft zeker groote beteeke
nis gehad voor de kinderen der menschen
en mannen als Augustinus Bernard von
Clerveau en Thomas 5 Kempls zijn groote
mannen, die Rome non de wereld geschon
ken heeft. Nooit zullen we vergeten, dat
Rome de opvoedster is geweest van bar-
baorsche volken, die de tucht niet konden
ontberen, waarmee Rome hen heeft geleid.
Maai noodzakelijk moest een ure komen,
waarin de melkspijze plaats moest maken
voor degelijker en vaster voedsel. Wanneet
in de dagen van Luther de individualiteit
der Westersche volken gaat ontwaken, dan
is het met de heerschappij von Rome ovei
het geweten gedaan. De eenvoudige August
tijner monnik durfde in dien tijd den strijd
aanbinden tegen het gezag van den paus.
De strijd is niet gericht tegen personen, het
is er niet om te doen haat te zaaien legen
Roomsche burgers, maar om strijd te voeren
tegen beginselen, die in het diepst van ons
wezen worden afgekeurd. De strijd gaat
tegen bedenkelijke beginselen, die aan de
kaak moeten worden gesteld, juist ln deze
dagen, j\u door verflauwing der grenzen
zelfs in 's lands vergaderzaal het protes-
tantsch beginsel wordT geknot. Daarom heeft
spr. tot onderwerp gekozenHet tweede ge
bod. Voor velen is de beeldendienst het ka
rakteristieke van de Roomsche kerk. Dat Is
kinderlijk en naief, maar het naieve ver
bergt vaak dingen, waarvan ontwikkelden
kunnen leeren. Beeldenvereering is inder
daad het wezen van de Roomsche kerk. Te
gen heiligenbeelden spreekt spr. echter niet.
Het voorstellen van God in menschelijke ge
daante, gewoonlijk als een ouden man, af*
geleefd en krachteloos, is nog het ergste
niet.. Maar inplaats van den eenen midde
laar tusschen God en de menschen >chuift
de Roomsche kerk verscheidene mildela-
ren. Wie den eenen middelaar vervangt door
een feilbaar mensch, doet aan beeldendienst
in veel erger zin dan hij, die zich buigt voor
een beeldje of een crucifix. Aan beelden
dienst doet de Roomsche kerk door net stel*
len van den paus als plaatsvervanger van
Christus op aarde. Hier is een beeld van
Christus, maar hoe slecht is het getroffen,
wanneer we het vergelijken met het or-
spronkelijke. Christus, geboren in een stal,
die heel zijn leven geen steen had om het
moede hoofd neer te leggen en He voor
Pilatus verklaarde Mijn Koninkrijk is niet
van deze wereld, gelijkt al heel weinig op
den naar wereldsche macht strevenden paus.
Rome beroept zich op de tekst van Mattha-
eus Gij zijt Petrus en op dezen petra zal itf
mijn kerk bouwen. Rome heeft echter in
plaats van het geloof,"de petra, een menscK,
Petrus, geschoven. Dat is beeldendienst, af
goderij.
Het koninkrijk Gods is een geestfeliik rijk,
de onzichtbare gemeente. Rome felt in
plaats van "de onzichtbare kerk een zichtbare
instelling. Het geestelijke wordt steeds door',
de Roomsche kerk verstoffelijkt en daardoor
naar beneden gehaald.
Ook in de sacramenten komt steeds 't,
dat Rome een beeld stelt voor het origineel^
De sacramenten in de Roomsche kerk ver-
leenen de genade, de protestant zegt: de
sacramenten hebben slechts genade dbeeh»;
dencfe kracht. Rome zegt: geloof, wat Ik Uj
als kerk voorschrijf, neem dat aan, v°rzet u j
niet, dan wordt ge zalig. Is dat geen beeld,j
geschoven in de plaats van het levend
makend geloof? De protestant zegt, op de';
gezindheid in het Evangelie komt alles aan;?j
de Roomsche kerk zoekt de heiligheid in het';
•doen van goede werken. Beeld en gelijkenis:
'bekleeden in de Roomsche kerk zoo n voor-j
name plaats, dat het wezen der zaak ver
loren gaat. De geest, die alleen redden karren
bekleedt in Rome's kerk een ondergeschik.fi
te plaats.
Spr. wijst er na de pauze op, dat er ondefj
protestanten ook groote gebreken aanwezig^
zijn. Er is onder de protestanten ook eefl^
beschouwing van het geloof, die IntellBC
