ZONNEWEELDE.
N* 238
IS"" Jaaraany.
„D E EEMLANDE R".
Woensdag 11 April 1917
Paaschcongres.
FEUILLETON.
m
Tr'r ^v-
Hoofdredactie:
MARIE VAN VERSENDAAL.
I Mr. D. VAN SCHAARDENBÜRO.
Uitgevers: VALKHOFF Co,
ABONNEMENTSPRIJS:
maanden vooi Amersfoort.» t> f 1*30«
Idem franco per post
Per week (mot gratia verzekering tegen orgelukken) - O.l 4».
Afzonderlijke nummers0.05.
Wokeljjksch bijvoegsel „D$ Bollandschê Huitvrouw (onde*
redactie van Thérèae Hoven) per 3 mud. ÖO ets»
Wekelijksch bijvoegsel n WereJdrevUe' per 3 mnd. 52 cl».
PRIJS DÈK ADVERTENTIRN
Bureau: UTRECHTSCH ESTRAAT 46.
Intercomm. Telefoonnummer 66.
Grooto lettors naar plaatsruimte.
Voor handel on bedr\ji bestaan zoor voordeoligo bopalingen
tot hot herhaald advortooron in dit Blad, bij abonnement.
Eene «sirculairo, bovattondo do voorwaarden, wordt oj»
aanvraag toogezondon.
i
Als gewoonlijk hebben de sociaal-demo-
a-aten met Paschen hun congres gehouden.
Het ging er niet zodspannend toe als andere
jeren wel geschiedde, er was geen dreunen
de botsing van inzichten, geen taaie oppo
sitie die bij stemming wel overwonnen, doch
tot zwijgen niet gebracht kon wordenmaar
aan duchtige critiek heeft het niet ontbroken.
En opmerkelijk verschijnsel voor 'n
groot deel was deze critiek dezelfde welke
ook in de vrijzinnige gelederen tegen de
leidslieden gehoord wordt.
Dat bewijst tweeërleiten eerste dat er in
die beide partijen gezond, opgewekt leven
'heerscht, en geen verstarring of versteening
waarvan men onwillekeurig den indruk
krijgt op deputatenvergaderingen of andere,
waar het geheele program in -hoera-s temming
afgehandeld wordt, hoogstens verstoord door
schuchtere critiek welke minder zakelijke dan
wel persoonlijke quaesties raakt.
Maac ten tweede bewijst die gelijkluiden
de critiek, dat de sociaal-democratie, zoodra
zij zich weer h&rer verantwoordelijkheid be
wust wordt en afdalend uit hare hooge lucht
paleizen zich op den beganen grond gaat
voortbewegen? dezelfde paden bewandelt, be
wandelen moet, als de vrijzinnigen.
Geen wonder dat zij die daar boven op de
wolken achterbleven, zich over dit vreemde
schouwspel verbazen.
Bijna alle grieven en griefjes door da af
gevaardigden tegen de partijleiding en
kamerfractie geuit, zijn gemakkelijk te ver
kleren door de opvollende tegenstelling tus-
schen de woorden en de daden der sociaal
democratie.
t En hare woordvoerders kunnen dan ook
niet anders dan uit den treure herhalen, dat
zij, bekneld tussohen hun verantwoordelijk
heidsgevoel en de tijdsomstandigheden, wel
gedwongen waren zich met het bereikbare
tevreden te stellen.
Precies dus 'het vrijzinnige standpunt.
Of men dan ook de soc.-dem. of wel de
vririnnige leiders zich tegen de vaak breed
uitgemeten politieke grieven verdedigen
hoort; de argumenten zijn dezelfde, men
moge het hebben over de onderwijspacifica-
tie of%de levcnsmicdelenpolitiek, over minis
ter Posthuma of min. Bosboom, over de hou
ding tegenover de regeering, de pension
nee ring der Kamerleden, het onvoltooide
vrouwenkiesrechtvraagstuk, of over wat dan
ook, steeds zal men hoorén in de gegeven
omstandigheden konden wij niet anders, is
oereikt wat bereikt kon worden.
Vliegen zelf kwam er rond voor uit het
betrof de onderwijspacificatie dat men
na 15 jaren tot andere inzichten komen kan.
En niemand minder dan Trosislra maar
daar is hij da ook revisionist voor onder-
ment en gemeenteraad zelve haar zaak te
verdedigende vrouwen kunnen nu toonen
wat zij tot stand kunnen brengen.
't Belangrijkst was wel de discussie over
de houding van partij én fractie ten opzichte
van de levensmiddelenpoliMek. Daarover
moesten .de leiders natuurlijk heel-wat hoo-
ren. De mensohen schijnen maar niet le wil
len gelooven dat er oorlog is, alles en Ieder
een stellen zij mede-aansprakelijk voor de
schaarschle der levensmiddelende minis
ters, de burgemeesters, <te kamerleden, de
burgerij die denkbeeldige voorraden ver
bergt, ja wie niet al.
Scherpe woorden-hebben de soc. leids
lieden moeten hoorenzij mochten nu de
vruchten proeven die de kleinere propagan
disten overal gezaaid hadden.
Waarom in de Kamer niet scherper opge
treden tegen min. Posthuma en niet meer
gebruik^ gemaakt van hqt recht van initiatief?
Waarom 'n Amsterdamsche deputatie naar
den minister kortweg verboden? Waarom
zoo vaak achter de fe-ilen aan geloopen
Waarom in 'het Volk de actie voor algemeene
inventarisatie en dgemeene rantsoeneering
tegengewerkt
Zoo pruttelden de bedillende stuurlui-aan-
den-wai. Maar wie 'n vreemdeling is in het
politieke Jeruzalem zal niet gelooven dat het
'n soc.-dem. is die bij monde van Schaper
op al deze en dergelijke vragen het ant
woord gaf.
Men vergete niet zoo sprak hij dat
minister Posthuma een taak heeft die boven
de krachten van een minister gaal. Deze man
doet reusachtig veel werknooit is er wel
licht een minister geweest wien zulk een
zware taak op de schouders was gelegd. Wat
men dezer» minister moge verwijten, hij is 'n
eerlijk man, die in ieder geval alles doét om
ons volk aan voedsel te helpen. Ook aldus
ging hij voort worden vele moeilijkheden
geweten aan den minister van landbouw,
waaraan niemand schuldig is. Zoo heeft men
den minister hard gevallen, dat er in Januari
geen steenkolen waren. Maar men weet niet,
dat de buitenland^ohe mogendheden rond
uit geweigerd 'hebben, ons in staat le stellen
een reserve te vormen: men krreg slechts
mondjesmaat.
Ook wordt gezegder wordt nog steeds
uitgevoerd, maar men begrijpt toch eens,
dat er geen ton steenkool inkomt, zonder dat
de Duitschers er iets anders voor terugont
vangen. Men denke toch niet te licht over
ai die dingen.
Ook Troelslra verweerde zich tegen de»
aansporing om scherper tegen de regeering
op te treden. Hij vreesde dat bij omverwer
ping van dit ministerie zeker geen beter mi
nisterie in de plaats zou komen, dat er geen
betere was die Posthuma zou^kunnen vervan
gen, terwijl minister Bosboom een van de
den stoot had gegeven, aan de in Rusland
streepte die meening met de woorden „we meest vredelievende Nederlanders was, het- j heerschende kringen eene waarschuwing
Natuurlijk wordt het ook voorgesteld alsof
al het goede, dat minister Posthuma ver
richtte, tot stand kwam onder drang van de
S. D. A. P. Men kent nu eenmaal het poli
tieke Chantecler-geloof van die partij. Wij
zullen wel dichter bij de waarheid zijn als
wij veronderstellen, dat de regeering meer
rekening houdt met de schier dagelijks wis
selende omstandigheden en met de ervarin
gen van de praktijk dan met de eischen der
soc.-dem., al spreekt het van zelf dat deze
wel eens met gene zullen samenvallen. Maar
dat kan natuurlijk op 'n Congres der S. D.
A. P. niet gezegd worden, vooral niet als de
geest ven critiek zoo vaardig is.
Ook over het militaire viae tuk beslomj
lang geen eenstemmigheid. Op elk ander
punt zou het misschien mogelijk zijn, dat de
soc.-dem. de politieke wijsheid in pacht heb
ben, maar dat kan toch niet het geval ge
weest zijn toen zij vroeger, tegen de oorlogs-
begrooting plachten te stemmen.
Men behoeft geen socialist te zijn om af
schaffing, althans sterke beperking van het
militarisme voor te slaan en te bepleiten,
maar als de soc.-dem. van weleer, jnet ne
geering van de internationale situatie hun
zin gekregen hadden en ons leger in 1914
totaal verwaarloosd was geweest, dan zou
ons mooie land thans als België vertrapt en
ons gelukkige volk als de Belgen vermorzeld
zijn.
Toen eindelijk inderdaad de reeds lang
dreigende oorlog uitbrak gingen de oogen
van de soc.-dem. leiders open en begrepen
dezen dat er gered moest worden wat er te
redden viel. Sinds stemden zij vooi de mili
taire maatregelen, maar den minderen go-
bakens moeten worden verzet als het getij
verloopen is. Nu zijn zij het slachtoffer ge
worden van hunne eigen kortzichtigheid.
Van een juister inzicht in wat de tijd
eischt, getuigt de aanschrijving, die de Duit-
sche keizer, koning van Pruisen, aan zijn
eersten raadsman, den rijkskanselier en mi-
nister-president in Pruisen, heeft gericht en
waarvan de tijding als een blijde Paasch-
boodschap aan het volk is kond gedaan. Se
dert jaar en dag heerscht in Pruisen eene
stijgende ontevredenheid met de bestaande
staatsinrichting, die dateert uit 1851, den
tijd van reactie na het revolutiejaar 1818.
Nu heeft de keizer zelf het initiatief geno
men tot eene daad, waardoor hij zijn woord
er voor verpandt, dat met het einde van den
oorlog een nieuw tijdperk van binnenlandsch
politiek leven in Duitschland en spe
ciaal in Pruisen zal beginnen.'Aan de volks
vertegenwoordiging zal een grootere invloed
op het bestuur gegeven worden in het rijk
cn ook in Pruisen, de grootste van dc
bondsstaten waaruit het lijk is samenge
steld. Voor Pruisen komt er nog bij eene
hervorming van de beide huizen van den
landdag. Beiden zullen cp nieuwe grondsla
gen worden opgebouwd.
Men houdt er aan vast, dat het werk van
deze grondwetsherziening eerst na den vrede
moet worden aangepakt. De mannen, die nu
in het veld staan, hebben er recht op mee te
werken tot dc nieuwe inrichting van het
Pruisische staatsgebouw. Maar men wil al
vast het noodige doen om dat werk voor te
bereiden, opdat het, als de tijd daartoe ge
komen zal zijn, terstond zal kunnen wor
den aangevat en binnen den kortst mogelij
mogen van onze resoluties geen afgodsbeel
den maken".
In zake het vrouwenkiesrecht wees Troel
stra er op, dat 'het niet zoo weinig is wat de
vrouwen hebben verkregen, men denke toch
niet te gering over hun recht om in parie
geen in de tegenwoordige omstandigheden
zeer veel waard is.
Wie het uitvoerige congresverslag leest,
zal óm de haverklap uitlatingen ontmoeten,
welke de benaming van ,,gouvernementeele
socialisten" alleszins wettigen.
den in de partij beviel dat niet; die bleven ken ,en einde gebracbt. En tevens nor-
even kortzichtig en schijnen zelfs nu nog al- den ()e hoofdlijnen aangegeven, die bij het
tijd te meenen, dat hun heerlijk idealisme verrichten van'den voorbereidenden arbeid
oldoendc waarborg is om ons land tegen de moetcn WOrden gevolgd.
wereldvprdwazing te beveiligen, -
De kerzer zegt, wat het huis \an afge\aar-
RIIBTï^Mï AMn digden betreft„Na de ontzaglijke verrich-
ILÏ fl J 8 e n -1 b a jiu I x! ILP* lingen van het geheele volk in dezen onl-
zettenden oorlog, is er, "naar mijne overtui
ging, voor het klasse-kiesrecht in Pruisen
geen plaats meer. Het wetsontwerp zal ver
der de directe en geheime verkiezing der af
gevaardigden moeten invoeren." Voor de
hervorming van het heerenhuis wordt het
richtsnoer aangegeven in deze woorden
„Het 'heerenhuis zal aan de reusachtige
eischen van den komenden tijd beter kun
nen voldoen, wanneer het in breederen en
gelijkmatiger omvang dan tot dusver, uit de
verschillende kringen en beroepen leidende
maimen, door de achting van hunne mede
burgers onderscheiden, in zijn midden ver-
eenigt."
Het heerenhiris is thans zeer eenzijdig
samengesteld, waardoor het groole grondbe
zit er den overheerschenden invloed uitoe
fent. De verkiezingen voor het huis van afge
vaardigden geschieden indirect. De kiesge
rechtigden kiezen de leden van het huis niet
rechtstreeks, maar wijzen bij openlijke stem
ming kiesmannen (Wahlmanner) aan, die
de afgevaardigden hebben te benoemen.
Politiek Overzicht.
BmnenPandsche hervorming
in Duitschland.
Eene maand geleden hebben wij in Rus
land de autocratie in elkaar zien zakken. De
czaar en zijn gezin bevinden zich in gevan
genschap. De grootvorsten zijn van alle
openbare ambten ontzet; hun inyloed op het
openbare leven is vernietigd en met hen
zijn verdwenen de elementen, die vroeger
hun stempel drukten op den gang van zaken
en den toon aangaven voor de richting,
waarin het landsbestuur vOerd geleid.
Eenige jaren geleden had de revolutie,
waartoe de ongelukkige oorlog met Japan
gegeven, die, als zij haar ter harte hadden
genomen, hen misschien zou hebben gered
van den ondergang. Zij hebben die waar
schuwing niet willen begrijpen. Mogelijk
waren zij niet in staat de waarheid te besef
fen, die is uitgedrukt in bet woord, dat de De keuze van de kiesmannen geschiedt naar
hei drieklassenstelsel, dat bedoelt een even
wicht te scheppen tusschen de drie standen,
van de vermogenden, den middenstand en
dc onvermogend en, maar in de praktijk aller
zonderlingste ongelijkheden schept; dikwijls
geeft het aan enkele zeer vermogenden een
drukkend overwicht, en terwijl 't soms arme
slokkers toerust met de macht van kiezers
le klasse, doet het elders gegoeden in de
massa van de 3e klasse opgaan. Een sterk
sprekend staaltje leverde in den tijd toen
vorst Hohenlobc-Schillingsfürst rijkskanse
lier was, eene verkiezing te Berlijn; in het
district waar het paleis van den rijkskanse
lier ligt, werd het stemrecht in de le en de
2e klasse uitgeoefend telkens door één groot
belastingbetaler- cn de rijkskanselier kwam
met eenige ministers cn staatssecretarissen,
die evenals 'hij daar hunne dienstwoningen
hadden, in de. derde klasse terecht.
Dit kiessstelsel is nu ten doode opgeschre
ven het is bestemd te verdwijnen Nbij het
binncnlandsohe hervormingswerk, dat in
Duitschland en Pruisen staat te worden aan
gevat, en 'het initiatief tot het ondernemen
van dien arbeid neemt keizer Wilhelm II, die
hel besef heeft, dat aan czaar Nicolaus ont
brak, en door te handelen naar den stelregel,
dat met het veranderen van het getij fle
bakens moeten worden verzet, den band tus
schen votst en volk op nieuw versterkt.
De aorOog.
Washington, TO April. (R.) Oud-
president Roosevelt, heeft Wilson een be
zoek gebracht. Men meent, dat dit in ver
band staat met het zenden van een expedi
tiekorps naar het front in Europa.
Washington, 10 April. (R.) Er is
een wetsontwerp ingediend bij de beide Ka
mers tot instelling van eene gemeenschap
pelijke commissie uit de beide Kamers, die
zitting zal houden gedurende de vacantie
van het congres om toezicht te houden op
den oorlog.
Dc Senaat heeft zonder debat een regec-
ringsvoorstel aangenomen om straf le be
dreigen, gaande tot 30 jaar gevangenisstraf
tgen personen, die in oorlogstijd oorlogs-
motcrieel van de Vcreenigde Staten ver
nielen.
N e w-y o r k, 10 April. (R.) De auto
riteiten, die beslag hebben gelegd op het
Oostenrijkschc stoomschip Francoriia ver
klaren dat de machines op dezelfde wijze
beschadigd werden als de Duitsche.
De autoriteiten hebben beslag gelegd op
alle Oostenrijksche schepen^in de Ameri-
kaonsche havens.
Washington, 10 April. (R.) De de
mocratische leiders hebben besloten Don
derdag bij het huis van vertegenwoordigers
een wetsontwerp in te dienen tot uitgifte
van schatkistbons voor een bedrag van
5000 millioen dollars. Men gelooft, dat het
plan nu is drie milliard tc leenen aan de
geallieerden en twee milliard in het land
zelf te gebruiken voor oorlogsujtgaven.
Alles zal worden aangewend om de wet
gevende maatregelen te verhaasten, ten ein-
Er zijn vele deugdzame en eerbare
vrouwen, sommige van nature, andere om
dat' ze geen gelegenheid hebben anders te
ziin.
ROMAN VAN
OLGA WOHLBRÜCK
met autorisatie vertaald
door
Mevr. I. P. WESSELINK- VAN ROSSUM.
„Wat scheelt je, mijn jongen wat scheelt
•ie
Hij was gi^en.
„Men zal mij gehoorzamen" stiet hij uit,
„gehoorzamen zal men
Hij wist nu zelf niet meer wat hij wilde. Hij
herhaalde niets anders dan dat eene woord:
«Gehoorzamen gehoorzamen
Het scheen hem toe, dat Gareto hem uit
lachte... dat de grootc man daar, met hel reus
achtige hoofd op den brceden stierennek,
lachte, of monsieur lachte met den puntig ge-
jdraaiden knevel, of de meiden daar achter de
•deur Jachten cn onder de ramen het was
hem alsof zij allen te zamen een enkel
monster, een kolos Vormden een kolos, dien
hij moest overweldigen door zijn wil, en als
't niet anders kon met de kracht van zijn
vuisten.
En weer, evenals straks in den tuin. richtten
Garclo's oogen zich aandachtig op den slan
ken blonden man, met dc krampachtig zwoe
gende borst, met de zenuwachtig bevende, lol
vuisten gebalde handen.
Met een kalme beweging schoof hij den ver
suften, ouden man terzijde, nam plaats aan
de piano en speelde een wals. Een lang-
zamen, kinderlijk ecnvoudigen wals mis
schien den' cenigcr», dien hij kon spelen cn
steeds dezelfde acht malen, de eenige, die hij
onthouden had.
„Wal bclcekent dat T* stamelde mevrouw
Vidal. „Wat beteekent dat
Zij steunde zich aan het instrument. Haar
gelaat was als versteend van ontzetting.
„Hij kan niet tegen hel klimaat/' zei Garclo
droogjes.
„ZalMadlon Homcn, lieveling," fluisterde
Suzanne Oberwall intusschcn. „Zeg, moet ze
komen?"
Zij zou haai' in zijn armen hebben gedre
ven. in tegenwoordigheid van Lou, van de ge
heele wereld. Als hij maar niet zoo strak en
aschgroen voor haar bleef staan, baar aange
beden jongen, haar lieveling, haar cenigc.
Gerhard antwoordde niet. Een glas ijswalcr
stond bij hem. Hij goot het in één teug naar
binnen. Hel zweet stond hem in fijne pareltjes
in den nek. Uil de kamer cr naast klonken
maar steeds dezelfde acht malen. Ilij glim
lachte.
„Lieveling waL scheelde je toch?''
Lou boog zich over de tafel, zocht zijn
oogen en stak haar hand naar hem uil. Van
haar rood kruis spatten vonken uit in het
schijnsel der kaarsen als grootc bloeddroppels
op haar wit kleed.
„Doe dal kruis af/' fluisterde hij.
Zonder haar oogen van hem af le wenden,
met bevende handen, trok Lou de ketting af,
waaraan het was bevestigd*
„Wat scheelt je toch?''
Gerhard streek met zijn hand over zijn voor
hoofd, legde zijn vingers legen zijn kloppende
slapen; zonder Lou aan te zien liep hij naar
dc deur.
„Ik ga buiten een sigaret rooken.'*-
„Zal ik meegaan?"' riep Mémèrc.
„Neen waarom
De deur viol achter hem loc. De kaarsen
flikkerden op. Dc piano verstomde. Scnor
Bajadoz knipoogde met onnoozele, slaapdron
ken oogen en monsieur Olivier schreef iels in
zijn notitieboek met zwart gevernist loeren
omslag.
Mevrouw Vidal kwam, langzaam en moeie-
lijk op haar si^k gaande, binnen.
„Ik ga naar mijn kamer; stuur Madlon bij
rnij boven, professor!''
Suzanna Oberwall had den naam opgevan
gen.
Madlon grootje wal moet die bij u?
„Er uit moet zij anders niets. Zij beeft
hier niets meer te maken.'
Suzanne Oberwall keek onrustig naar "Lou
en fluisterde opgewonden:
„Waarom toch? En als dc jongen naar haar
vraïigt?
Zij was zich de bcteekenis van haar woor
den niet bewust; zij stond maar steeds met
uitgebreide armen voor liaar zoon, 'opdat er
niets gebeuren zou, wat hem leed kon doen.
Mevrouw Vidal antwoordde niet cn verliet
hel vertrek; Suzanna Oberwall weixl zeer
bleek,
„Wat is er?'1 vroeg Lou.
Voor het eerst onvriendelijk,- stiel ïncmèrc
dc fijne, tecrc hand van Lou terug.
Vraag het Grootje vraag hel haar maar
Madlon moet weg hel is onzinnig
hel is
„Hel wordt lijd, dal wc aan naar bed gaan
denken," zei Scnor Bajadoz .cn geeuwde luid.
Gareto slak een sigaret aau een der kaarsen
aan. Zijn donkere oogen bleven op Lou rusten,
op haar licht krullend haar, dat in het gele
schijnsel van de lichten als goud glansde. Hij
was er aan gewoon met wouwen van aanzien
lijke hccren om te gaan. En er was oen duide
lijk onderscheid, in zijn loon, of hij mei dc
dames van liet huis of met Lou sprak.
„Uw echtgenoot is in den tuin. Mag ik mij
bij u aansluiten, als u hem tegemoet gaat'?
„Gaarne/' wildé Lou antwoorden.
Maar Suzanne Oberwall legde haar arm om
den schouder der jonge vrouw, trok baar van
dc tafel, alsof zij haar uit dc nabijheid van
Garclo wilde brengen.
„Dank u Scnor, mijn schoondochter is moe:
zij heeft nu rust noodig, niet waar hartje, nu
ga je liggen? Maar mijn zoon zal zich verheu
gen als u hem gezelschap höudl.''
Gareto hoog even.
Langzaam, met zware knieën; ging Lou dc
trap op naar haar kamer. Zij slak do lamp
niet aan, maar nam dc vliegenhor uit lic-h
raam Dc lucht.'die haar tegen woei was nog
zwoeler dan in dc kamei Een grootc kever
vloog gonzend langs hel raam, kwam liet
raam binnen, klapte legen den muur en vulde
vertrek -met zijn prikkelend, gebrom.
Twee glimmende slippen bewogen zicli lang
zaam aan hel einde van liet smalle tuinpad,
kwamen nader, steeds nader, totdat Lou haar
man herkende en Garclo, die rookend cn pra
lend, naast elkaar liepen. Eensklaps drong,
'l was niet uil tc maken vanwaar, een doffe,
onderdrukte kreet lot haar door. Lou trad*
terug in dc diepte van de kamer. Zacht strom
pelend ging iets dc trap af. Lou deed zacht
de deur ópen.
„Madlon Madlon
Niemand antwoordde. Van beueden drong
liet gelach .Aan dc opruimende meiden naar
boven; daarna strompelde Scnor Bajadoz met
een kaars in dc hand dc trap op, monsieur
Olivier volgde cn viel'met een vloek legen
den pachter uit:
„Pas toch op, gc maakt mijn pak vol kaars
vet
toil deed de deur weerdicht, en schoor <kn
grendel er voor.
Tie volle werke stem van Mcmórc /ei:
professor heeft zijn kamer aan u afge
staan Senor Gareto; ik wensch 11 goede nacht
rust onder ons dak
Mevrouw Vidal voegde er aan toe:
II; denk, dal cr vannacht onweer komt! lick
heelt reeds tweemaal gerommeld. Heiligt»
^Moeder Gods!''
Lou zag eensklaps den tuin als in een
laaiende vlam gehuld en bijna gelijktijdig
schokte een ontzettende donderslag liet ge
heele huis.
fWordt vervolgd.!
