N° 286
15"e Jaargang.
DE E EM LAN DER".
Vrijdag 8 Juni 1917.
BUITENLAND.
FEUILLETON.
Strijdende Zielen.
MARIE VAN VERSENDAAu
Hoofdredactie! M|_ D f VAN SCHAARDENBURa
ABONNEMENTSPRIJS:
f 1.80.
1.80.
O.I 3».
Afzonderlijke nummers 0.05.
Wekeljjksoh blWoegsel ,0» lloUimlicIn Ilulmou*" (onder
redactie vzn Ihérèee Horen) per B mod. 50 clK.
^Yekelpksoh b(jroegsel WirildttrUt"' per 8 mnd. 58 Cl».
V maanden voo? Amersfoort
Idem franco per J>oet Mali •*>-
For week
Bureaui UTRECHTSCHESTRAAT 46.
Intercomm. Telefoonnummer 66.
Uitgevers: VALKHOFF Co,
PRIJS DER ADVERTENT1EN
V»n 1-B regel.O.(jo.
Elke regel meer «0.182
Fionstaanbiodingen 1—5 regols., 0.&<W
Urooto letters naai plaats ruimte.
"Noor handel en bedryl bestaan zeer voordoolige bepalingoa
tot het herhaald advorteoron in dit Blad. bij abonnomeut.
Eene circulaire, bevattende de Yoorwaurduu, wordt on
aanvraag toegezonden.
Wie 'n keil graaft voor een
ander
De Anti-Rev. „Rotterdammer" bevat het
Volgende driestarretje
„Het donkere
„Tien tegen één dat de „beschaafde" Ne
derlander invultHet donkere Zuiden.
„Daar heerschen de zwartrokken, daar
IDefent de Kerk haar loodzware heerschap
pij, daar is de vrije gedachte in oneere,
tiaar is het al onwetendheid bij een op laag
peil van moraal staande bevolking.
„Maar ziet in de laatste dagen zijn uit
het Noorden droeve berichten gekomen.
„De veenbranden brachten Drenthe in op
spraak.
„Een burgemeester met wonderlijke op
vatting van zijn magistrale taakf
„Schier hondsche ontvangst van wie zich
^ïit Den Haag opmaakten om hulp te
brengen
„Een bevolking, die in tartend egoisme
weigert een hand tot redding uit te steken
„Verwildering van allen kant.
„En dat in streken waar liberalisme en
modernisme welig tieren, waar de Kerk de
geesten niet verdomt, waar de vrije gedachte
eich onbelemmerd kan ontplooien.
Vaste waarborg voor zedelijke verhef
fing ligt alzoo \n de anti-clericale zege
ningen niet.
„Dat heet het donkere Drenthe."
Het bovenstaande 6chijnt niet onaardig
opgemerkt, zal door de geheele clericale
pers wel de ronde doen. Jammer echter dat
«de schrijver zich zoo deerlijk ln de vingers
prikt.
In de eerste plaats bestaat de bevolking
Van het door dezen brand geteisterde ge
bied voor het overgroote deel uit niet-Dren-
ien, 'n samenraapsel uit alle streken, sterk
vermengd met Duitschers. Het zijn niet de
beste elementen welke naar de venen trek-
Icen 1 Daar weet de rechtbank van Assen van
fnee te praten. Drenthe's ongunstige plaats
In de statistieken is niet te wijten aan dé
Inheemsche bevolking, welke met al hare
eigenaardigheden toch inderdaad meer ver
licht en meer beschaafd, dan de plattelands
bevolking van elders mag heeten, doch
grootendeels aan de vreemde indringers.
Maar nog meer vergaloppeert dé a.-r. Rot
terdammer zich als zij het liberalisme er bij
haalt. Wat dit blad „het donkere Drenthe"
noemt is juist die streek, waaruit het cleri-
calisme z'n krachten put. Al die vreemde
elementen in Drenthe zijn meerendeels niet
liberaal. Het is juist in de venen dat het
Drenthsche liberalisme door rechts be
sprongen wordt. Gansch Drenthe is over
wegend linksch, met uitzondering van een
aantal dorpen in de venen en Hoogeveen.
Hier komen de rechtsche candidaten dan
ook steeds met stijgend stemmenaantal uit
de stembus.
„Van je vrienden moet je het maar heb
ben", zullen de Drenthsche clericalen wel
zeggen els zij dat lieve sfukje in het a.-r.
orgaan lezen.
Politiek Overzicht
De strijd voor den vrede.
Uit de discussiën over het oorlogsdoel,
die nu overal in vollen gang zijn, komen
verschillende typen van den vrede, dien
men tracht te bereiken, aan den dag. De
eene is die van den vierbond, waarvoor in
Weenen de formule is aangegeven van we-
derzijdsche erkenning van de roemrijk ver
dedigde machtsstelling en die kan worden
aangeduid alseen vrede op de basis van
de oorlogskaart. De andere is die van de
Entente, die de oude leusVae victïs I
in den mond voert, altoos met dien ver
stande, dat men zich den vierbond denkt
als de overwonnene, die de volle zwaarte
van de nederlaag moet ondervinden. Frank
rijk heeft nog juist die leus uitgedrukt in de
eischenbevrijding van de overstroomde
gewesten, terugkeer van Elzas-Lotharingen
tot het moederland en rechtvaardig herstel
van de geleden schade, die in het besluit
van de Kanjer zijn genoemd als de eischen,
die Frankrijk verbindt aan zijne toestemming
tot het herstel van den vrede.
Naast deze twee formules is er nog een
derde: de vrede zonder annexatiën en scha
devergoedingen. Dat is de formule van de
sociaal-democratie. Op de beide anderen
heeft zij dit vooruit, dat er reeds sints vrij
geruimen tijd pogingen aan het werk zijn
om voor een aan deze formule beantwoor-
denden vrede propaganda te voeren en voor
die propaganda organen te vinden in alle
landen, die onder den oorlog direct en in
direct hebben te lijden. Als middel daartoe
wil men zich bedienen van de conferentie
te Stockholm. Het voorbereidende werk tot
bijeenroeping van die conferentie wordt ver
richt door de Nederlandsche en Skandina-
vische vertegenwoordigers van de Interna
tionale. De uitnoodiging tot bijwoning van
deze conferentie zijn enkele dagen geleden
verzonden door de uitvoerende commissie
van den raad van arbeiders- en soldaten-
afgevaardigden te Petersburg. Van deze
commissie gaat dus dit werk uit, en daar
deze raad ln het Russische ministerie ver
tegenwoordigd is en zijne opvatting over
oorlog en vrede ln de met zijne medewer
king vastgestelde richtingslijnen van het
coalitiekabinet heeft doorgezet, kan men
zeggen, dat de tegenwoordige Russische
regeering met deze beweging in nauwe voe
ling is.
De oproepingsbrief tot de conferentie,
die gericht is tot de socialistische partijen
en de hoofdvakvereenigingen der wereld,
verdient in zijn geheel gekend te worden;
hij luidt aldus
„Den 28en Mei richtte de arbeiders- en
soldatenraad een oproep tot de volken der
wereld, waarin hij de Europeesche volken
opwekt tot een beslissend en gezamenlijk
optreden ten gunste van den vrede. De ar
beiders- en soldatenraad en met hem de
geheele democratie heeft op zijne banier een
vrede zonder annexatiën en schadevergoe
dingen geschreven, die steunt op het recht
der volken om zelf Tiun lot te bepalen. De
Russische democratie heeft de eerste voor-
loopige regeering tót de erkenning van dit
programma gedwongen er. aan de eerste
voorloopige regeerin.g niet toegestaan daar
van af te wijken, zooals de gebeurtenissen
van 3 en 5 Mei bewezen hebben. De tweede
voorloopige regeering plaatste op aandrin
gen van den arbeiders- en soldatenraad dit
programma aan het hoofd van hare verkla
ring.
Den 9en Mei besloot de uitvoerende
commissie van den arbeiders- en soldaten
raad de opwekking te geven tot het bijeen
roepen van eene internationale socialisti
sche conferentie, en den 15en Mei richtte
de arbeiders- en soldatenraad een oproep
tot de socialisten van alle landen, om hen
tot den gemeenschappelijken strijd voor den
vrede uit te noodigen.
De arbeiders- en soldatenraad is van mee
ning, dat het einde van den oorlog en het
tot stand brengen van den wereldvrede
door de gemeenschappelijke eischen van de
arbeidersmassa's en van de geheele mensch-
heid gfevorderd wordt- Dit kan de socialisti
sche democratie slechts door de vereenigde
internationale bemoeiingen van de arbei
derspartijen en syndicaten van de oorlog
voerende en onzijdige landen in het belang
van een krachtigen en volhardenden strijd
tegen de algemeene slachting bereiken
De eerste noodzakelijke en beslissende
stap tot het in gang brengen van zulk eene
internationale beweging is de bijeenroeping
van eene internationale conferentie, welker
hoofdtaak is eene overeenstemming tusschen
schen het socialistisch proletariaat ten aan
zien van de politieke afrekening met de „ge
heiligde verbinding" tusschen regeeringen
en imperialistische klassen te verkrijgen.
Eene internationale overeenstemming voor
de afrekening met deze politiek is in het
algemeen de noodzakelijke voorwaarde
voor de organisatie van den strijd op bree-
den en internationalen grondslag. De bijeen
roeping van de conferentie wordt evenzoo
gebiedend door de gemeenschappelijke
levensbelangen van het proletariaat als van
alle volken geëischt. De partijen en ver-
eenigingen van de arbeidersklasse, die deze
meeningen deelen en beieid zijn hunne po
gingen te vereenigén om ze te verwezen
lijken, worden door den arbeiders- en sol
datenraad uitgenoodigd aan de door hem
bijeengeroepen conferentie deel te nemen.
De arbeiders- en soldatenraad kiest als
plaats van de conferentie Stockholm en als
tijd der bijeenroeping de dagen tusschen
den 28en Juni en den 8en Juli."
De oorlog,
B e r 1 ij n, 7 Juni. (\V. B.) De zaakgelas
tigde van Haïti te Berlijn heeft den staats
secretaris van buitenlandsche zaken een
nota overhandigd, waarin geprotesteerd
wordt tegen den onbeperkten duikbootoor
log.
Tevens wordt vergoeding verlangd voor
de schade, welke -de handel van Haïti gele
den heeft door het in den grond boren van
verschillende schepen. Buitendien hebben
hierbij Haïtiaansche staatsburgers het leven
erloren. Ten slotte worden in de nota waar
borgen voor de toekomst verlangd.
Daar de eischen der Haïtiaansche regee
ring in ongewonen vorm gesteld zijn, en in
williging veflangd wordt binnen een termijn,
gedurende welke het zelfs niet mogelijk zou
zijn de aangegeven motieven e onderzoeken,
heeft de Duitsche regeering zich genoopt ge
zien den Haïtiaanschen zaakgelastigde on
middellijk. zijn passen ter hand te stellen.
B e r 1 ij n7 J irn i. (W.-B.): Officieel be
richt.
In de noordelijke spergebieden zijn door
Duitsche duikbooten in den grond geboord
twee in ballast varende schepen, een diep
geladen stoomschip van 5000 ton en twee
schepen van 1200 en 2000 ton. Van de
verdere schepen bleef de grootte onbekend,
omdat het in den grond boren des nachts
geschiedde.
In de Middellandsche zee zijn weer een
8antal Stoom- en zeilschepen tot zinken ge
bracht, met een inhoud van 34,900 tonnen.
Washington, 6 Juni. (R.). Het
staatsdepartement bericht, dat er reden is
om te gelooven, dat een Duitsche duikboot
in den grond is geboord door een bewapend
Amerikaansche stoomboot.
In het westen zijn dc Eng eischen op
nieuw het offensief begonnen- In het voor-
middagbericht van gisteren van het Duitsche
hoofdkwartier werd dat begin reeds aange
kondigd. Als uitkomst van den eersten stoot
wordt van Engelsche zijde bericht, dat Mes-
sines (Meessen), Wytschaete en andere
plaatsen op een front var. negen naijlen ge
nomen zijn. Men heeft hier eene voortzet
ting van het groote voorjaarsoffensief, maar
op eene andere plaats. Nadat de poging tot
doorbraak bij Atrecht is mislukt, zoekt men
zijn geluk meer noordelijk op Belgisch ge
bied in de streek tusschen Yperen en#den
Wytschaeteboog.
Londen, 7 Juni. (R.) Bericht van de
admiraliteit.
Een eskader zeevliegtuigen wierp gister
een aantal bommen op het aerodroom te
Nieuwmunster, 15 mijlen Z.Z.W. van Blan-
kenberghe. Een groote loods werd bescha
digd. Verscheidene bommen vielen dicht bij
twee machines van het aerodroom. Vier
vijandelijke vliegtuigen vielen de terugkee-
rende raiders aan, maar werden teruggedre
ven. De onzen keerden allen behouden terug.
Weenen, 7 Juni. (Convbur.). Offici
eel bericht van heden middag.
Aan de Isonzo zette de vijand gister zijne
pogingen om de den 4en hem ontno
men stellingen tot eiken prijs te heroveren,
met de grootste harnekkigheld voort. Het
sbgveld van Jamiano was wederom de plaats
van eene allerhevigste worsteling. De Itali
anen leden de nederlaaghunne massa aan
vallen vielen overal onder, zware verliezen
ineen. Wederom zijn 30 officieren en 500
man in onze handen gevallen, woordoor het
geheele aantal der sedert 12 Mei ingelever
de gevangenen de 27-pOO overtreft.
In het Gaildal is *n Itnliaansche twee
dekker neergeschotende beide leden der
bemanning zijn ongewond in gevangenschap
geraakt.
Gister was er levendig ltoliaonsch ge
schutvuur. in het Sugonadal en op de hoog
vlakte ded Sette Communi.
Rome, 7 Juni. (Stefani). Officieel com
muniqué.
Langs het front in Trente hadden de ge
wone artillerie-gevechten en ontmoetingen
tusschen- verkennings-nfdeeliiTgen plaats.
In den nacht van 5 op 6 Juni deed de
vijand een krachtigen aanval op onze liniën
in het kleine dal van Bacher (Sexten), maar
werd onder verliezen teruggeslagen.
Aan het Julische front werd de vijande
lijke artillerie krachtig door de onze beant
woord. Zij richtte als gewoonlijk haar vuur
hoofdzakelijk op Görz en eenige andere be
woonde centra in de vlakte.
Op het Karst-plateau bleef de werkzaam
heid van den vijand, die met groote troepen
machten versterkt was, ook gisteren zee*
levendig. Een* zeer hevige aanval werd on
dernomen tegen onze stellingen van hoogte
247, ten zuiden "van Versie, tot de huken
op hoogte 31 ten osten van Jamiano, die
dapper verdedigd werden door de infante
rie van de 61ste divisie.
De verwoede strijd duurde met wisse
lende kans bijna den geheel en dag door,
maar 's avonds was de vijand volkomen te*
ruggevvorpen en de stellingen bleven vast in
ons bezit.
Ben andere aanval, die bij Floridar werd
ondernomen in de richting van Sablici, werd
door ons vuur tot staan gebracht, voordat
hij tot ontwikkeling kon komen.
ïn de verschillende gevechten in den loop
van den dag maakten wij 102 krijgsgevan
genen, onder wie vier officieren
Twee van onze vliegtuigeskaders deden
gister vliegtochten, waarbij met succes bom
men werden geworpen op militaire werken
nabij Mezzo Lombardo, ten noorden vaü
Trento, en op het spoorwegknooppunt San
Pietro en de lijn van Lubiona
Al onze vliegtuigen keerden behouden
terug.
P a r ij s, 6 Juni. (Havas). Heden namid
dag om twee uur is in den Senaat de be
handeling begonnen van de interpellatie van
Regismanset over de houding der regeering
ten aanzien van het plan der conferentie te
Stockholm.
Regismanset huldigt het werk van Ribot
als minister van financiën en daarna al9
leider der regeering. Hij roert de kern def
bespreking aan en herinnert aan Frankrijk'9
ongerustheid nopens de verschillende stadia
van de revolutie in Rusland. De ongerust*
he id wasB groot, zé^T hij, teit opzichte valt
het plan*van zekere? Eranschen. om te Stoclè*-
Na menig oorlogsbericht vraagt men zich
afhoe is het nu, heeft de verliezende partij
gezegevierd of is d% zegevierende partij
-Overwonnen
Roman van H e 1 e n c Dickmar.
Geautoriseerde vertaling uit het Noorsch
door
A. M. VAN DER LINDEN-VAN EDEN.
17
Maar enkele woorden van Richard klonken
nog in zijn ooren na. Zij lieten hem niet los
„geen deugdelijk staal in je karakter". Ha,
Iha! Ja, die was goed. Ja, daar kwam de heele
redevoering over de zonden der tijden, die
Richard daar zoo even had gehouden, op neer.
Ja, ja, zekerI
Zijn fijn gevormden mond plooide zich tot
een bitteren glimlach. Zou deze zelfzuchtige,
oppervlakkige levensbeschouwing de macht
bezitten om hem iets te ontnemen?
Dat deel waarheid, dat toch ook aan d i e
izijde bestond verontrustte nu ongetwijfeld zijn
gemoed... Och, alsof de kostbaarste bezittingen
.van het leven van hun waarde beroofd kon-
iflen worden, alleen omdat een ander die
loochende? Ja het gif van den twijfel was
iiandaag wel dn zijn bloed gedrongen... Wal
keteokende die ééne stem van Richard voor
hem! Ach, hij schudde hel hoofd, het betee-
kende wel iets, want Richard was de stem van
velen, van bijna allen... Sterk stonden deze
menschen, met hun levensopvatting. Overtuigd
dat het bestaande goed is zooals het is, twij
felen zij geen oogenblik aan de juistheid van
hun beschouwing en vergeten daarbij hoe zij
hem wonden en treffen, die de dingen nu een
maal anders moet zien.
Harald stond op eens stil. Hij moest lachen,
werkelijk lachen om zich zeiven.
Waarvoor toch maakte hij zich eigenlijk
warm? Voor hetgeen toch niet te hereiken
viel, een zoeken en tobben dat misschien zijn
armzaligen oorsprong vond in de teleurstel
lingen en de smart van zijn eigen leven! Ja,
ja. dat zou wal moois zijn! Alles samen geno
men: wat beteekende dan deze levenssmart,
wat was zij eigenlijk? De idealen wat
waren zij, luchtlcasleelen? De ideecn
maakten de ideeën dc menschen beter, nutti
ger, bekwamer, christelijker? Och allen te
vreden te willen stellen! Laat ieder zijn plicht
doen en daarmee basta.
En hij zag als het ware hoe zijn idealen
terugweken, zich bukten voor-de overmacht
Hoe zij ineenkrompen die iels nieuws, iets
anders wilden hoe zij zoodoende veran
derden in anisnoegde, oproerige wezens....
GeeslelijJee hoogmoed! Lichtvaardigheid!
Humbug! Zoo oordeelde de wereld!
Ach,wee wij vredeverstoorders, wij oproer
makers, wij, de misdadigers van de maat
schappij!
Ja, maar komt ons niet te na! Wij kunnen
van ons afbijten, stop onze monden, of sla
ons dood! Dal is het veiligste. Wanneer het
namelijk in alle stilte kan geschieden; zonder
inbreuk te maken op de wet, natuurlijk-
Hij had zijn haastige wandeling in de kanier
hervat. Een stoel stond hem in den weg. Hij
schopte hem terzijde.
Ja. sluit hun mond 4- buig hen terneer
laai hen kruipen...
De gestalte van Richard en zijn woorden
stonden levendig voor hem. O. dc prachtige
zekerheid, dat geestelijk zelfbehagen, deze
correctheid... Wat had hij daar volkomen, op
zijn gemak gezeten met zijn gesoigneerd voor
komen, zijn witte, sterke tanden. Bij hem was
alles in orde!
Was Richard dan niet verantwoordelijk?
Was op zijn karakter niets te zeggen was
zijn levenswandel zonder smet? Hij maakte
het zich zoo druk om gedragslijnen te trekken
voor anderen, voor vrouwen en mannen, voor
hun plichten en verbintenissen. Droeg hij
ook niet1 zijn deel der schuld aan dit zodon-
bederf, de moreele verslapping van het ge
slacht? Had ook Richard er, toen hij jong
was, niet aan mee gedaan om de vrouwen
hun plicht te doen vergeten in ieder geval
er aan mee geholpen 0111 enkele van haar ge
slacht te beroovcn van de achting en van de
hooge plaats, die zij in het heiligdom van het
familie-leven hadden kunnen innemen? Dit
was toch van algemeene bekendheid.
O goede God hoe blind waren dc men
schen cn hoe grof besnaard. En zoo onbarm
hartig-.
Hij balde de vuisten. Een gloeiende toorn,
een machleloozc woede greep hem aan.
Moest, zou alles ten eeuwigen dage zoo
hopeloos onveranderd blijven? Hopeloos, altijd
hetzelfde?
Ach, voelen, zien ze dan niets, al die tevre
dene. koude menschen.... Wanhoop toekende
rich aï od zijn gelaat. Hij strekte dc handen
voor zich uil. Ach zij kunnen niet, zij kun
nen niet... Zij zijn niet vrij! Dc ontwikkeling
gaat een slakkengang Ileere. Ilcerc. hoe
lang nog! En 't was hem als kreeg hij een
visioen:
Duizenden en duizenden jaren^verHepeii in
onrechtvaardigheid, in duisternis, in lijden-
en de ontwikkeling, de beschaving was als een
zwak schijnend licht, dal zich langzaam voort
bewoog even onzeker als een eenzame mon
nik, die in vroegere eeuwen des avonds van
licht cn olie voorzien hel slagveld doorzocht
wanneer hel rumoer van den slag was ge
stild langzaam voortschrijdend tusschen de
dooden de gewonden op het wijde, wijde
slagveld vanhel leven.,..
Hij wierp zich in zijn stoel neer. steunde zijn
hoofd in de handen cn sloól zijn oogen Op
zijn voorhoofd stonden groote zweetdrup
pels. Daar hoorde hij stampende voetstappen
op de trap liet was of. iemand- een vracht
hout droeg c-n telkens een blok liet ballen.
Harald onlwadkte. Op zijn gelaat vertoonde
zich een lichtglans, die hem opeens jonger en
gezonder deed schijnen. liet was Karei met
zijn nieuwe modderlaarzen aan.
Terstond daarna 1 ammclde er iemand aan
de deur en dc deurknop werd door onge
oefende handen rond gedraaid.
DAar stond hij een flinke, vierkante ge
stalte in 2ijn donkerblauw matrozenpakje
met de gele ankerknoopen en den dichten
blonden haarlok op zijn voorhoofd onder zijn
blauwe, gebreide muls uit
Maar Karei zag er vandaag verdrietig uit.
Zijn slem was heel anders dan wanneer zij
de zwakke zenuwen van h huis op dc proef
stelde. Zijn heek- persoontje zag er,wal ge
havend uit, een knoop hing aan één draad
langs zijn blouse. Zijn groote, nieuwe 1 aarzeS
zaten niet alleen vol slijk, maar zelfs zljjf.
matrozenpak tot aan den kraag toe en do
anders zoo stralende, levendige kindcroogctf
keken nu heel donker onder de bruine wenk?
brauwen uit. Zijn wangen droegen duidelijk
de sporen van tranen, die met een vuil handje
waren afgedroogd deze zelfde kleine handy
die nu een groolcn stok vasthield, alsof dezrf
een schat was, voor hel bezit waarvan hij to$
hel uiterste moest strijden.
En hij heeft gestreden, dc kleine Karei.
Het verslag van zijn strijd komt er hortend;
en stootend. driftig uit. Hij had gekibbeld met
Herbert Miville, zijn neefje van de eerste*
étage die was wezenlijk erg ondeugend
vervelend. Hij wilde nooit meer met hem spe»
lcn. want hij, Karei, had den stole hel eerst
gevónden...
Hij was dwars op den leunstoel gaan zitten
waarin Richard zooeven zat cn keek cetf
oogenblik zwijgend voor zich uit met diepe
rimpels midden op zijn voorhoofd.
Opeens zegt hij kortaf: i 7 V
„Ik heb mijn mes verloren."
Hij trekt den knoop van zijn blouse af Clf
wijst op de ledige plaats.
„Ik kan het niet helpen hij viel cr va»
zelf af ik wou hem vastmaken..."
(Woidt vervolgd.)
