DE E EM LAN DER". Dinsdag 3 Juli 1917. BINNENLAND^ N° 2 16,le Jaarqang. BUITENLAND. KOLONIËN. FEUILLETON. Strijdende Zielen. AMERSFOORTSC ■j j MARIE VAN VERSENDAAL. Hoofdredactie. Mf_ V^N SCHAARDENBURQ. Uitgevers: VALKHOFF Co. ABONNEMENTSPRIJS Pel maanden vooi Amersfoortf I.50. Idem franco per poet2.00. Per week (met gratis verzekering togen ongelukken) - 0.14. Afzonderlijke nummers - 0.05. Wekelrjksch bijvoegsel nDe Hollandsehs Huisvrouw' (onder redactie van Thérèse Hoven) per 8 mnd. 50 cis. "Wekeliiksch bijvoegt»®! WerrldrrrUe" per 3 mnd. 52 et». Bureau: UTRECHTSCHESTRAAT 46. Intercomm. Telefoonnummer 66. PRIJS DER ADVER TEN TIÉN Van 16 regels i Elke regel meer Dienstaanbiedingen 15 regels Groote letters naar plaatsruimte. Voor handel on bedrijf bestaan zeor voordeelige bopalingon tot hot herhaald advorteeren iu dit Blad, bij abonnement. Eene circulairo, bovattonde do voorwaarden, wordt op aanvraag toegezonden. f «.so. - 0.15. - 0.50. imersloort's Industrie. v. Amersf. Tapijtfabriek Firma Hamers en Van Beek. De eenige overlevende van de vroeger hier zoo talrijke weverijen is de tapijtfabriek van de firma Hamers en Van Beek in de Coninckstraat. De bloeiende industrie van de beroemde Amersfoortsche keper is geheel tèn gronde gericht. De handweverijen konden het niet bolwerken toen de machine het bedrijf revo lutioneerde en de keper zelf werd verdron gen door flanel en tricot. Zoo verdwenen de Amersfoortsche bedrij ven en bedrijfjes, het eene na het andere; alleen de firma Hamers en Van Beek wist tijdig de bakens te verzetten en zich niet alleen staande te houden, doch ook gesta dig uit te breiden. Maar de keper moest er aan gegeven wor den. Het tapijt kwam er voor in de plaats. Het was in 1872, dat de gebroeders D. P. en A. A. Hamers in het perceel Longestraat hoek Nieuwstraat hun witgoedfabriek begon nen. Het bedrijf was toen op geheel andere leest geschoeideen fabriek was het eigen- ijk niet in den modernen zin des woords. ï>e menschen werkten in eigen huis, op •igen weefgetouwzij kwamen de kettings i fhalen en leverden driemaal per week hun werk in. Na enkele jaren reeds, in 1878, werd de zaak overgebracht naar Korte Gracht hoek Muurhuizen en in 1879 werd de eerste 'steen gelegd voor de fabriek in de Coninckstraat. In die jaren verdween het witgoed, de keper geraakte uit den smaak en de firma 'begon zich meer en meer toe te leggen op de tapijtweverij. 'n Leelijken klap kreeg de industrie in 1883, toen Duitschland hooge invoerrechten ging heffen. Het groote afzetgebied dat de firma in Duitschland nauwelijks verworven had, ging daardoor geheel verlorengelei delijk echter werd nieuw afzetgebied gevon den in België, maar vooral in de Levant. Wonderlijk toch dat het Oosten, vanwaar zulke heerlijk-schoone tapijten tot ons ko men, een afzetgebied blijkt te zijn voor de Nederlandsche tapijtindustrie. De verkla ring is deze, dat daar slechts zeer kostbare tapijten geweven worden en de goedkoopste qualifeiten van hier er zeer welkom zijn. Ten gevolge van den oorlog is echter de export wederom gehéel stopgezet, zoodat thans het binnenland de eenige afnemer is. In 1912 werd de zaak omgezet in een naamlooze vennootschap, waarvan als direc teuren optraden de heeren A. A. en P. J. Hamers, vader en zoon. De andere oprichter der tapijtfabriek, de heer Van Beek, had zich reeds na zeer korten tijd teruggetrokken. Nu zal de zaak binnenkort wederom een anderen vorm aannemen, daar zij ingebracht is in de N. V. Maatschappij tot Exploitatie van Tapijtgoederen, gevestigd te Hilversum. Dat is een groot lichaam, want Hilversum is een der centra van de Nederlandsche tapijtindustrie. Men telt in Hilversum niet minder da n 20 tapijtfabrieken. Deventer heeft er 3, onder welke de beroemde Kon. Deventer Fabriek. Verder vindt men nog een fabriek in Dinxperlo en Goirle, terwijl Nijkerk een cocos-tapijtfabriek bezit en Den Haag, Kralingen en Deventer elk een Smyr na tapijtfabriek hebben. Vroeger telde Amersfoort nog meer tapijtfabrieken (firma Hijmans van den Douwer, later breierij, en firma Garjeanne). Ook op dit gebied dus concentratie. Ove rigens zal de fabriek na de aansluiting het bestaanc^ fabrikaat (twee soorten tapijt: ge streept en gebloemd of jacquard, aldus ge noemd naar den uitvinder van de speciale machines daarvoor) voortzetten en daarne vens zich gaan toeleggen op de vervaardi ging van Axminster en andere moderne soorten. Gelijk gezegd, de handweverij werd gelei delijk omgezet in een mechanische. Maar een viertal handgetouwen zijn er toch nog; deze worden in stand gehouden voor enkele oude getrouwen, die van het nieuwe niets weten willen. Het is 'n schilderachtig Iioekje in de fabriek waar deze oudjes, heel andere types dan de gewone fabrieksarbei ders, op de ouderwetsche weefstoelen tot hun laatsten dag loopers weven. Handig zijn ze genoeg en zo werken met handen en met voeten, maar rondom hen heen snort het maar aldoor en daar kunnen ze niet tegen op. Er zijn er onder de wevers die op de mechanische weefstoelen 29 staan er van middelmaat tapijt 50 stuks in de week afleveren. De gasmotor van 1898 is in 1911 vervan gen door een zuiggasmotor van 40 P.K.; te gelijkertijd werd de ververij uitgebreid en is daar wn stoomketel van 16 atm. aange schaft. Onder de mobilisatie heeft het bedrijf niet erg geleden, slechts enkele jongeren staan onder de wapenen; maar de druk der tijds omstandigheden weegt natuurlijk zwaar. Voor de weverij was men voor den aan voer van gesponnen garens %rootendeels aaftgewezen op Eitgeland. En vandaar komt nu niets meer. Nu moet alles uit het eigen land betrokken v/ord^n: katoengaren uit En schedé, jute uit Rijssen, wollengaren en koe- haargaren uit Tilburg. Vooral met dit laatste is het droef gesteld. Het haargaren kwam hoofdzakelijk uit Engeland; de goede wol- en katoenspinnerijen hier te lande hebben het veel te druk om zich op 'n nieuwen weg te ^begeven en de kleinere die zich op haarga ren toeleggen, brengen er niet veel van te recht. Het schijnt dus dat zelfs in dezen oor logstijd die industrie niet tot wasdom zal ko men, al moge dan ook de grondstof, koehaar, overvloedig'hier aanwezig zijn. Het koehaar wordt nu uitgevoerd naar Engeland en van daar, bewerkt, weer Hier geïmporteerd. Gelukkig had de firma Hamers een gerui- men voorraad haargaren; en overigens moet men er nu maar van maken wat te maken is. De ververij ondervindt minder hinder. De ingrediënten, verven, zouten en zuren, ko men geregeld uit Duitschland, al zijn de prij zen dan ook ongeveer vijfmaal die van vroe ger. Een andere moelelijkheid is natuurlijk de gedwongen kolenbesparing; bij de schaarsch- te der grondstoffen valt deze echter niet al te zwaar. Nu reeds staat de fabriek Zaterdags stil en in April zijn de arbeiders gewaar schuwd dat meerdere inperking van het be drijf dagelijks dreigende is. Er zijn thans een 60-tal arbeiders in de fabriek werkzaam, voor het meerendeel-aan gesloten bij de R. K* Textielarbeidersver- eeniging. Onder hen zijn er veel, die hier opgeleid werden en hun geheele leven in de fabriek doorbrachten. Het is nu moeielijk hier wevers te krijgen; behalve de hier pas gevestigde firma Van Leyden (zie no. 3 van deze serie artikelen) zijn er geen weverijen meer. Men moet de arbeiders dus zelf oplei den en afwachten wat er van terecht komt in plaats van te zoeken onder de besten. Vandaar weer een voordeel verbonden aan de verbinding met Hilversum, waar de ar beiders meer geschoold en ook méér fa brieksarbeiders zijn. Aan de fabriek is een ziekenfonds verbon den, waarin de arbeiders 1 van het loon storten tot een maximum van 12 cent in de week, en waaruit ze bij ziekte 90 van het loon ontvangen. Wat betreft Amersfoort's toekomst als in dustrie-oord waSv de directie gunstig ge stemd, mits te rekenen viel op de krachtige medewerking van het gemeentebestuur, in alle opzichten, niet alleen om de industrie hierheen te -lokken, doch ook als zij er een maal is; terwijl voorts de quaestie van den waterweg een teer punt bleef. Maar overi gens is Amersfoort's ligging buitengewoon gunstig en geb-.k aan arbeiders valt voor eerst niet te vreezéri,r er zijn "er nog gèiu/eg te krijgen en er zijn ook een massa paupers waarvan nog wel wat te maken is. De oorlog, In het oosten is de zware strijd opnieuw ontbrand. De Russen zijn op twee punten als aanvallers opgetreden: in Wolhynie en in het zuidoostelijk deel van Galicie, dus op Oostenrijkscnen grond. De hoofdaanval ge schiedde in Galicie, in het terrein tusschen de Strypa en de >{arajewka, twee zijrivieren van de Dnjestr, en bleef niet geheel zonder succes, want van beide zijden is bericht, dat het dorp Konioechy door de Russen ge nomen is. De berichten gewagen van de ge duchte werking der Russische artillerie en van aanvallen, die door 16 Russische divi- siën werden uitgevoerd, hetgeen bewijst, dat het Russische leger goed op weg is zich te herstellen van de zware schokken, die het in de eerste maanden van de revolutie heeFt te verduren gehad. In Wolhynië is de strijd van kleineren omvang geweest. Daar wordt bericht van een aanval ten i\oorden van den spoorweg Ko vel—Luzk, die voor het front van eene Oos- tenrijksch-Hongaarsche divisie ineen is ge vallen. Verder was er eene levendige vuur- actie langs de Stochod en de Dnjestr. Washington, 2 Juli. (R.) Bewijzen, dat Duitschland groote hoeveelheden voed sel krijgt door middel van de Eiiropeesche onzijdigen, zijn door Groot-Brittonnië aan de regeering der Vereenigde Staten ver- strekt om als leiddraad te dienen bij de vaststelling van hare politiek tot controlee ring vair den uitvoer. Uit Skandinavië en Nederland gaat genoeg vet naar Duitsch land om meer dan zeven millioen soldaten, d.i. het geheele effectief, daarvan te voor zien. Groot-Brittannië heeft volgende tabel over gelegd van de uitvoeren in 1916 uit Skandi navië en Nederland naar Duitschland: boter 82.600 tonnen, vleesch 115 800, varkens- producten 68.8000, gecondenceerde melk 20.000, visch 407.000 kaas 80.500, eie ren 46.400, aardappelmeel 179.500, kof fie 58.500, vruchten 74.000, suiker 12.000, groenten 215.000 tonnen. De invoer van vet in Duitschland verschaft aan dat land een vierde van het dagelijksch verbruik. Groot-Brittannië heeft ook aangetoond, dat de Amerikaansche koeken uit oliezaad, die naar de onzijdigen worden uitgevoerd, Duitschland bereiken door den verkoop door de neutralen van hunne voederproducten. Er wordt op gewezen, dat de Vgreenigde Staten 't in hunne macht hebben de uitvoe ren van boter en kaas naar Duitschland te voorkomen door vergunning te-weigeren tot verscheping van alle voedingsmiddelen. Jvli. (Tel-bur.) De tNederlandsch-bkandinavische commissie deelt mede, <lat heden in Petersburg en in alle steden van Rusland eene groote betoo ging zal plaats hebben, die samenvalt met het vertrek van den arbeiders- en soldatem» raad naar Stockholm. De betooging zal de wenschen van de arbeiders en boeren naar een algemeenen vrede en naar spoedige bij eenroeping van de con stitu eerend e vergode- ring tot beveiliging van de democratische regeeringsvormen tegen de reactie tot uit drukking brengen. Het Petersburgsche garni zoen heeft besloten -slechts deel te nemen aan betoogingen, die goedgekeurd zijn door den arbeiders- en soldatenraad. Het garni zoen keurt het optreden van de Bolsjewiki (maximalisten) af. P a r ij s, 2 Juli. (Havas.) Een ernstige spionagezaok. die in Kopenhagen is ont dekt, heeft geleid tot de arrestatie vm ver- scheidere Duitsche agenten, waaronder de vrouw van een bewoner van Amager, die door seinen gemeenschap onderhield met Duitsche schepen, en acht Duitschers, die in nauwe verbintenis waren met Duitsche agenten in Noorwegen. P e k i n g, 2 Juli. (R.) Generaal Changh- sun, het hoofd van de militaire partij, heefl den len Juli om 3 uur 's morgens den presi* dent bezocht en zijn ontslag gevraagd. Hij verklaarde daarbij, dat keizer Hsuan Tung, van de Mandsjoe-dynastie, hersteld is op den- troon. Verspreid© Berichten. Toronto, 2 .9 u 1 i. (R.) Bij de Niagara* watervallen is een electrische tramwagen naar beneden gestort in het tien voet diepe water. 27 Personen zijn, naar gemeld wordt,- gedood en 70 gewond. Oost-lndlë Onlusten op Timor. Men seint uit Batavia, d.d. 27 Juni aan de T e 1. Uit Koepang (Timor) wordt gemeldHei bivouac van de mikfhire patrouille i9 's nachts aangevallen te Waiwaden aan do «Noordkust van het eiland Adonare, onder- afdeeling Flores. Een der onzen werd ge dood en één licht gewond door een pijlschot. Do opstand is beperkt tot drie dorpen. De 'oorzaak er van is, dat men niet bereid wo9 heerendiensten te verrichten. Heden zullen onze troepen de versterking der vijanden bestormen. De Staatscourant van 2 Juli bevat o.a- de volgende Kon. Besluiten: op verzoek eervnl /vycLjcrpn C. Brouwer, als leeraar aan de K. rt. d. o. te v ja t j_o©icio, als id. te Alkmaar; idem H. A. van Steennis,^ als burgemeester van Kesteren; benoemd tot lector iivde letteren en wijs begeerte aan de Rijksuniversiteit te Gronin gen voor het onderwijs in de Engelsche taal- en letterkunde J. A. Falconer; ingetrokken op verzoek het eervol ontslag van W. Emmens, als leeraar aan de R. H. B. S. te Wageningen; op verzoek eervol ontslagen mej. J. Smit, bacterioloog aan het centraal laboratorium ten behoeve van het Staatstoezicht op da Volksgezondheid te Utrecht; benoemd tot leeraar aan de R. H. B. S. te Groningen, dr. H. C. Germs, aldaar; tot leeraar aan de R. H. B. S. te Middel- harnis J. C. de Wilde en W. F. de Jong, beiden, te Winschoten; J. C. Nijland to Schiedam, P. Mulder te Zwolle, P. C. Kap- petein, te Amsterdam en L. C. Buurveld, te Rotterdam. H. M. de Koningin heeft gistervoor middag met de Prinses Haar landhuis „de Ruigenhoek" onder Scheveningen betrok ken. Geen geheimen woden beter bewaard dan die waarbij de ijdelheid de tfacht houdt. Roman van Helene Dickmar. Geautoriseerde vertaling uit het Noorsch door fi. M. VAN DER LINDEN-VAN EDEN. 36 Ik vrees dat Hans mij in den laatsten tijd heeft verwqnd cn daardoor ben ik wat over moedig geworden En hel kan ook wel hier aan liggen dat je als het ware opbloeit lot een nieuw leven, nadat je in langen lijd je- zelve niet bent geweest en veel hebt moeten doorslaan. Maar nu ga ik weer flink aanpakken, in huis en met de massage. Snoedig beginnen de vreemdelingen en'de zomergasten te komen in de hotels en de pensions, cn dan is het onze ibesle tijd, weet je Verleden jaar verdienden wij heel wal i k ook. De menschen zijn altijd zoo vriendelijk om een ongelukje te krij gen.- te struikelen en een voet te verzwikken of een hand te verstuiken wanneer z.e tochtjes maken ofri niet te spreken van ae ner- veuse hoofdpijnen en al die dingen en dat komt allemaal mijn praktijk ten goede! Hans moet toegeven, dat het zeer verstandig is ge feest, dat ik het geleerd heb. Apropos, Ellen! Ik geloof niet, dat ik nog verteld heb, hoe lief cn bijna vrouwelijk zacht Hans voor mij geweest is, terwijl ik niet wel was. Ja, zie je, we hebben hier wat andere begrippen, begrijp je of beter gezegd, dat begrijp je niet Daar kun jij bet rechte versland niet van heb ben, hoe de liefde met een mensch kan om springen.Ik herinner mij nog heel goed hoe je niets dan het verstand liet spreken, waar schuwend en ernstig, en mij uitlegde hoe vree- selijk de mannen in het huwelijk waren! Maar ik ben echt blij, dat ik mij niet liet imponee- ren door je levenswijsheid. En ik denk dat jij dat nu ook bent, want Hans is in ieder ge val niet als een ander! Nu dat was een lange tusschenzin... Je hadt moeten zien, hoe hij altijd voor frissche bloemen zorgde naast mijn. bed, meestal veldbloemen die hij zelf had geplukt, "die lieve, bijziende man, wan neer hij niet in de praktijk was! En dan schik te hij ze zelf soms wel heel vreemd bij 'elkaar gevoegd, maar ik was er erg door ge roerd, want ik begreep dal hij er heel wat mee te doen had gehad. En wat nam hij ieder oogenblikje waar om naar ons kleintje te zienf^Vroeger was zijn kamertje altijd het middelpunt in huis. Hoe het ook liep daar eindigde ik altijd mee. Zelfs als hij niet thuis was. Het was-of je er Hans toch voelde! Och, hoe mal! Ik zie je het hoofd al schudden, jij verstandig, werk zaam wezen! Maar nu is h ij het, die altijd bij onzen jon gen en bij mij komt, wanneer hij kan. En, het is wel zonderling, nu is het of wij eerst recht gelukkig zijn, nu wij hem gekregen hebben. Weet je, wat een wonderlijk idee ik in den laatsten tijd ip. mijn hoofd heb gekre gen? Als ik zoo naar het kind kijk, wanneer hij op mijn schoot of zoo rustig en vredig in zijn wieg ligt, dan moet ik er aan denken dat wanneer Hans en ik elkandér begonnen te vervelen of als wij iets hards of kouds tegen elkander mochten zeggen het zou hetzelfde zijn of het in de kamer was waar de kleine jongen was of niet of als het mocht gebeu ren dat wij niet zooveel meer van elkaar hielden dan zouden wij gevoelen, dat wij hem daardoor iets kwaads zouden aandoen! Wij zouden dan een stoornis in zijn kleine leven brenge'n want hij is een deel van ons beiden. En dan komt er zoo'n ernstig gevoel van verantwoordelijkheid over mij. Ellen, en dan beloof ik -mij zelve allprlei." Ellen liet den brief in haar schoot vallen. Het was avond. Zij zat in haar zwarte japon in een lagen schommelstoel bij dc open bal kondeur. Er werd aan de deur geklopt. Zij richtte zich op met den brief in de hand. Binnen Het was Richard Zij was verwonderd hem te zien. Hij kwam zelden boven; en hij wist dat zijn moeder van daag niet thuis was. Zij kreeg een onver klaarbaar gevoel van iets onaangenaams een plotseling zich herinneren dat hij haar in den laatsten lijd soms zoo vreemd liad aan gekeken. Och kom, zij verjoeg die gedach te. stond op en legde den brief op de schrijf tafel, terwijl ze zei: „Goeien dag, Richard ben jij h<^?' „Blijf zitten, blijf zitten zij had hem haar stoel aangeboden... en hij liep haar voor bij en bleef in de open deur staan Hij droeg een gemakkelijk zittend zomer- costuum van lichte slof. een blauwe das met een echte parel er op gestoken cn aan zijn voc-tcn gele schoenen. Hij stond een oogenblik zonder iets te zeg gen, terwijl hij aan zijn snor draaide. „Moeder is niet thuis, hoor ik?" hij wendde hel hoofd half naar haar toe „zeker naar tante Mina." Hij bleef steeds met den rug naar Ellen staan, die weer op haar stoel was neer gevallen en keek.«naar 't scheen, met aan dacht naar de wolken die, dicht opeen ge pakt en donker, nu langzaam van den zuide lijken hemel naar het huis kwamen aandrij ven. „Het ziet er naar uit of er regen zal komen," ging hij voort zonder zich om te •keeren. „Ja. misschien zal het van nacht wel gaan regenen." Ellen zag ook naar buiten en keek hem even aan. Er w a s iets niet in orde. Zij werd angstig, maar Iraehtte het van zich af te zetten. „Ik moet je de groeten doen van Margretha ik heb juist een brief van haar gekregen." „Zoo, dank je. Maakt zij bet goed?" „Uitstekend zij schrijft heel opgewekt Hij antwoordde niet. Het was een oogenblik stil. „Ellen" hij kuchte, keerde zich ineens ge heel om, nam den stoel die voor haar schrijf tafel stond en ging vlak voor zijn zuster zit ten. „Ik had al lang het plan om er eens met je over te praten over dc verhouding van die twee daar beneden" hij maakte een bewe ging met liet hoofd „Ragnhild cn Ilarald meen ik heb jc wel eens opgemerkt, dat die minder goed is?" Hij had hel ccne been over het andere ge- kruisd cn zijn blanke, goed verzorgde handen om zijn knieën gelegd, alsof al zijn aandacht op zijn schoen gericht was. Maar Ellen zag wel, dat hij haar in het voorbijgaan een vorschcnden blik uit zijn staalblauwe oogen toewierp. Haar hart klop te geweldig, maar zij dwong haar gelaat lot rust. En de blik, die nu even den zijne ont moette was rustig... een weinig verwonderd alsof ze niet begreep. „Och ik heb het nooit een eigenlijk har monisch geluk gevonden daar beneden." „Is dat de algemeene opinie in dc stad, denk je?" „Daar weet ik werkelijk niets van." „Niet? Nu, ja ieder kan wel begrijpen dat het niet gemakkelijk is om getrouwd le zijn met een man als Harald" zei hij, als ter loops. Er was eenige scherpte in zijn stem, meende Ellen, die lol tegenspraak prikkelde, Maar zij antwoordde' zooals eerst: „Ja, zij loopen nogal uil elkaar!" „Och, dat is op zichzelf zoo erg niet in tegendeel! Maar jc wilt waarschijnlijk zeggen, dat hij hemelhoog boven haar staat is dat de reden?" „Ieder zal het wel met mij eens zijn, dat hij meer begaafd is dan zij zoo kan het wel. zijn, dal..." Ellens stem bleef kalm. Maar haar hart klopte snel .Zij wilde er niet op ingaan -« zij kon het niet. (Wordt vervolgd-J

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1917 | | pagina 1