DE E EM LAN DER".
Dinsdag 3 Juli 1917.
BINNENLAND^
N° 2
16,le Jaarqang.
BUITENLAND.
KOLONIËN.
FEUILLETON.
Strijdende Zielen.
AMERSFOORTSC
■j j MARIE VAN VERSENDAAL.
Hoofdredactie. Mf_ V^N SCHAARDENBURQ.
Uitgevers: VALKHOFF Co.
ABONNEMENTSPRIJS
Pel maanden vooi Amersfoortf I.50.
Idem franco per poet2.00.
Per week (met gratis verzekering togen ongelukken) - 0.14.
Afzonderlijke nummers - 0.05.
Wekelrjksch bijvoegsel nDe Hollandsehs Huisvrouw' (onder
redactie van Thérèse Hoven) per 8 mnd. 50 cis.
"Wekeliiksch bijvoegt»®! WerrldrrrUe" per 3 mnd. 52 et».
Bureau: UTRECHTSCHESTRAAT 46.
Intercomm. Telefoonnummer 66.
PRIJS DER ADVER TEN TIÉN
Van 16 regels i
Elke regel meer
Dienstaanbiedingen 15 regels
Groote letters naar plaatsruimte.
Voor handel on bedrijf bestaan zeor voordeelige bopalingon
tot hot herhaald advorteeren iu dit Blad, bij abonnement.
Eene circulairo, bovattonde do voorwaarden, wordt op
aanvraag toegezonden.
f «.so.
- 0.15.
- 0.50.
imersloort's Industrie.
v.
Amersf. Tapijtfabriek
Firma Hamers en Van Beek.
De eenige overlevende van de vroeger
hier zoo talrijke weverijen is de tapijtfabriek
van de firma Hamers en Van Beek in de
Coninckstraat.
De bloeiende industrie van de beroemde
Amersfoortsche keper is geheel tèn gronde
gericht. De handweverijen konden het niet
bolwerken toen de machine het bedrijf revo
lutioneerde en de keper zelf werd verdron
gen door flanel en tricot.
Zoo verdwenen de Amersfoortsche bedrij
ven en bedrijfjes, het eene na het andere;
alleen de firma Hamers en Van Beek wist
tijdig de bakens te verzetten en zich niet
alleen staande te houden, doch ook gesta
dig uit te breiden.
Maar de keper moest er aan gegeven wor
den. Het tapijt kwam er voor in de plaats.
Het was in 1872, dat de gebroeders D. P.
en A. A. Hamers in het perceel Longestraat
hoek Nieuwstraat hun witgoedfabriek begon
nen. Het bedrijf was toen op geheel andere
leest geschoeideen fabriek was het eigen-
ijk niet in den modernen zin des woords.
ï>e menschen werkten in eigen huis, op
•igen weefgetouwzij kwamen de kettings
i fhalen en leverden driemaal per week hun
werk in.
Na enkele jaren reeds, in 1878, werd de
zaak overgebracht naar Korte Gracht hoek
Muurhuizen en in 1879 werd de eerste 'steen
gelegd voor de fabriek in de Coninckstraat.
In die jaren verdween het witgoed, de
keper geraakte uit den smaak en de firma
'begon zich meer en meer toe te leggen op
de tapijtweverij.
'n Leelijken klap kreeg de industrie in
1883, toen Duitschland hooge invoerrechten
ging heffen. Het groote afzetgebied dat de
firma in Duitschland nauwelijks verworven
had, ging daardoor geheel verlorengelei
delijk echter werd nieuw afzetgebied gevon
den in België, maar vooral in de Levant.
Wonderlijk toch dat het Oosten, vanwaar
zulke heerlijk-schoone tapijten tot ons ko
men, een afzetgebied blijkt te zijn voor de
Nederlandsche tapijtindustrie. De verkla
ring is deze, dat daar slechts zeer kostbare
tapijten geweven worden en de goedkoopste
qualifeiten van hier er zeer welkom zijn.
Ten gevolge van den oorlog is echter de
export wederom gehéel stopgezet, zoodat
thans het binnenland de eenige afnemer is.
In 1912 werd de zaak omgezet in een
naamlooze vennootschap, waarvan als direc
teuren optraden de heeren A. A. en P. J.
Hamers, vader en zoon. De andere oprichter
der tapijtfabriek, de heer Van Beek, had zich
reeds na zeer korten tijd teruggetrokken.
Nu zal de zaak binnenkort wederom een
anderen vorm aannemen, daar zij ingebracht
is in de N. V. Maatschappij tot Exploitatie
van Tapijtgoederen, gevestigd te Hilversum.
Dat is een groot lichaam, want Hilversum
is een der centra van de Nederlandsche
tapijtindustrie. Men telt in Hilversum niet
minder da n 20 tapijtfabrieken. Deventer
heeft er 3, onder welke de beroemde Kon.
Deventer Fabriek. Verder vindt men nog
een fabriek in Dinxperlo en Goirle, terwijl
Nijkerk een cocos-tapijtfabriek bezit en Den
Haag, Kralingen en Deventer elk een Smyr
na tapijtfabriek hebben. Vroeger telde
Amersfoort nog meer tapijtfabrieken (firma
Hijmans van den Douwer, later breierij, en
firma Garjeanne).
Ook op dit gebied dus concentratie. Ove
rigens zal de fabriek na de aansluiting het
bestaanc^ fabrikaat (twee soorten tapijt: ge
streept en gebloemd of jacquard, aldus ge
noemd naar den uitvinder van de speciale
machines daarvoor) voortzetten en daarne
vens zich gaan toeleggen op de vervaardi
ging van Axminster en andere moderne
soorten.
Gelijk gezegd, de handweverij werd gelei
delijk omgezet in een mechanische. Maar
een viertal handgetouwen zijn er toch nog;
deze worden in stand gehouden voor enkele
oude getrouwen, die van het nieuwe niets
weten willen. Het is 'n schilderachtig
Iioekje in de fabriek waar deze oudjes, heel
andere types dan de gewone fabrieksarbei
ders, op de ouderwetsche weefstoelen tot
hun laatsten dag loopers weven. Handig zijn
ze genoeg en zo werken met handen en met
voeten, maar rondom hen heen snort het
maar aldoor en daar kunnen ze niet tegen
op. Er zijn er onder de wevers die op de
mechanische weefstoelen 29 staan er
van middelmaat tapijt 50 stuks in de week
afleveren.
De gasmotor van 1898 is in 1911 vervan
gen door een zuiggasmotor van 40 P.K.; te
gelijkertijd werd de ververij uitgebreid en is
daar wn stoomketel van 16 atm. aange
schaft.
Onder de mobilisatie heeft het bedrijf niet
erg geleden, slechts enkele jongeren staan
onder de wapenen; maar de druk der tijds
omstandigheden weegt natuurlijk zwaar.
Voor de weverij was men voor den aan
voer van gesponnen garens %rootendeels
aaftgewezen op Eitgeland. En vandaar komt
nu niets meer. Nu moet alles uit het eigen
land betrokken v/ord^n: katoengaren uit En
schedé, jute uit Rijssen, wollengaren en koe-
haargaren uit Tilburg. Vooral met dit laatste
is het droef gesteld. Het haargaren kwam
hoofdzakelijk uit Engeland; de goede wol- en
katoenspinnerijen hier te lande hebben het
veel te druk om zich op 'n nieuwen weg te
^begeven en de kleinere die zich op haarga
ren toeleggen, brengen er niet veel van te
recht. Het schijnt dus dat zelfs in dezen oor
logstijd die industrie niet tot wasdom zal ko
men, al moge dan ook de grondstof, koehaar,
overvloedig'hier aanwezig zijn. Het koehaar
wordt nu uitgevoerd naar Engeland en van
daar, bewerkt, weer Hier geïmporteerd.
Gelukkig had de firma Hamers een gerui-
men voorraad haargaren; en overigens moet
men er nu maar van maken wat te maken is.
De ververij ondervindt minder hinder. De
ingrediënten, verven, zouten en zuren, ko
men geregeld uit Duitschland, al zijn de prij
zen dan ook ongeveer vijfmaal die van vroe
ger.
Een andere moelelijkheid is natuurlijk de
gedwongen kolenbesparing; bij de schaarsch-
te der grondstoffen valt deze echter niet al
te zwaar. Nu reeds staat de fabriek Zaterdags
stil en in April zijn de arbeiders gewaar
schuwd dat meerdere inperking van het be
drijf dagelijks dreigende is.
Er zijn thans een 60-tal arbeiders in de
fabriek werkzaam, voor het meerendeel-aan
gesloten bij de R. K* Textielarbeidersver-
eeniging. Onder hen zijn er veel, die hier
opgeleid werden en hun geheele leven in de
fabriek doorbrachten. Het is nu moeielijk
hier wevers te krijgen; behalve de hier pas
gevestigde firma Van Leyden (zie no. 3 van
deze serie artikelen) zijn er geen weverijen
meer. Men moet de arbeiders dus zelf oplei
den en afwachten wat er van terecht komt
in plaats van te zoeken onder de besten.
Vandaar weer een voordeel verbonden aan
de verbinding met Hilversum, waar de ar
beiders meer geschoold en ook méér fa
brieksarbeiders zijn.
Aan de fabriek is een ziekenfonds verbon
den, waarin de arbeiders 1 van het loon
storten tot een maximum van 12 cent in de
week, en waaruit ze bij ziekte 90 van het
loon ontvangen.
Wat betreft Amersfoort's toekomst als in
dustrie-oord waSv de directie gunstig ge
stemd, mits te rekenen viel op de krachtige
medewerking van het gemeentebestuur, in
alle opzichten, niet alleen om de industrie
hierheen te -lokken, doch ook als zij er een
maal is; terwijl voorts de quaestie van den
waterweg een teer punt bleef. Maar overi
gens is Amersfoort's ligging buitengewoon
gunstig en geb-.k aan arbeiders valt voor
eerst niet te vreezéri,r er zijn "er nog gèiu/eg
te krijgen en er zijn ook een massa paupers
waarvan nog wel wat te maken is.
De oorlog,
In het oosten is de zware strijd opnieuw
ontbrand. De Russen zijn op twee punten als
aanvallers opgetreden: in Wolhynie en in
het zuidoostelijk deel van Galicie, dus op
Oostenrijkscnen grond. De hoofdaanval ge
schiedde in Galicie, in het terrein tusschen
de Strypa en de >{arajewka, twee zijrivieren
van de Dnjestr, en bleef niet geheel zonder
succes, want van beide zijden is bericht,
dat het dorp Konioechy door de Russen ge
nomen is. De berichten gewagen van de ge
duchte werking der Russische artillerie en
van aanvallen, die door 16 Russische divi-
siën werden uitgevoerd, hetgeen bewijst, dat
het Russische leger goed op weg is zich te
herstellen van de zware schokken, die het in
de eerste maanden van de revolutie heeFt te
verduren gehad.
In Wolhynië is de strijd van kleineren
omvang geweest. Daar wordt bericht van een
aanval ten i\oorden van den spoorweg Ko
vel—Luzk, die voor het front van eene Oos-
tenrijksch-Hongaarsche divisie ineen is ge
vallen. Verder was er eene levendige vuur-
actie langs de Stochod en de Dnjestr.
Washington, 2 Juli. (R.) Bewijzen,
dat Duitschland groote hoeveelheden voed
sel krijgt door middel van de Eiiropeesche
onzijdigen, zijn door Groot-Brittonnië aan
de regeering der Vereenigde Staten ver-
strekt om als leiddraad te dienen bij de
vaststelling van hare politiek tot controlee
ring vair den uitvoer. Uit Skandinavië en
Nederland gaat genoeg vet naar Duitsch
land om meer dan zeven millioen soldaten,
d.i. het geheele effectief, daarvan te voor
zien.
Groot-Brittannië heeft volgende tabel over
gelegd van de uitvoeren in 1916 uit Skandi
navië en Nederland naar Duitschland: boter
82.600 tonnen, vleesch 115 800, varkens-
producten 68.8000, gecondenceerde melk
20.000, visch 407.000 kaas 80.500, eie
ren 46.400, aardappelmeel 179.500, kof
fie 58.500, vruchten 74.000, suiker 12.000,
groenten 215.000 tonnen.
De invoer van vet in Duitschland verschaft
aan dat land een vierde van het dagelijksch
verbruik.
Groot-Brittannië heeft ook aangetoond,
dat de Amerikaansche koeken uit oliezaad,
die naar de onzijdigen worden uitgevoerd,
Duitschland bereiken door den verkoop door
de neutralen van hunne voederproducten.
Er wordt op gewezen, dat de Vgreenigde
Staten 't in hunne macht hebben de uitvoe
ren van boter en kaas naar Duitschland te
voorkomen door vergunning te-weigeren tot
verscheping van alle voedingsmiddelen.
Jvli. (Tel-bur.) De
tNederlandsch-bkandinavische commissie
deelt mede, <lat heden in Petersburg en in
alle steden van Rusland eene groote betoo
ging zal plaats hebben, die samenvalt met
het vertrek van den arbeiders- en soldatem»
raad naar Stockholm. De betooging zal de
wenschen van de arbeiders en boeren naar
een algemeenen vrede en naar spoedige bij
eenroeping van de con stitu eerend e vergode-
ring tot beveiliging van de democratische
regeeringsvormen tegen de reactie tot uit
drukking brengen. Het Petersburgsche garni
zoen heeft besloten -slechts deel te nemen
aan betoogingen, die goedgekeurd zijn door
den arbeiders- en soldatenraad. Het garni
zoen keurt het optreden van de Bolsjewiki
(maximalisten) af.
P a r ij s, 2 Juli. (Havas.) Een ernstige
spionagezaok. die in Kopenhagen is ont
dekt, heeft geleid tot de arrestatie vm ver-
scheidere Duitsche agenten, waaronder de
vrouw van een bewoner van Amager, die
door seinen gemeenschap onderhield met
Duitsche schepen, en acht Duitschers, die
in nauwe verbintenis waren met Duitsche
agenten in Noorwegen.
P e k i n g, 2 Juli. (R.) Generaal Changh-
sun, het hoofd van de militaire partij, heefl
den len Juli om 3 uur 's morgens den presi*
dent bezocht en zijn ontslag gevraagd. Hij
verklaarde daarbij, dat keizer Hsuan Tung,
van de Mandsjoe-dynastie, hersteld is op den-
troon.
Verspreid© Berichten.
Toronto, 2 .9 u 1 i. (R.) Bij de Niagara*
watervallen is een electrische tramwagen
naar beneden gestort in het tien voet diepe
water. 27 Personen zijn, naar gemeld wordt,-
gedood en 70 gewond.
Oost-lndlë
Onlusten op Timor.
Men seint uit Batavia, d.d. 27 Juni aan
de T e 1.
Uit Koepang (Timor) wordt gemeldHei
bivouac van de mikfhire patrouille i9
's nachts aangevallen te Waiwaden aan do
«Noordkust van het eiland Adonare, onder-
afdeeling Flores. Een der onzen werd ge
dood en één licht gewond door een pijlschot.
Do opstand is beperkt tot drie dorpen. De
'oorzaak er van is, dat men niet bereid wo9
heerendiensten te verrichten.
Heden zullen onze troepen de versterking
der vijanden bestormen.
De Staatscourant van 2 Juli bevat o.a-
de volgende Kon. Besluiten:
op verzoek eervnl /vycLjcrpn C. Brouwer,
als leeraar aan de K. rt. d. o. te v
ja t j_o©icio, als id. te Alkmaar; idem
H. A. van Steennis,^ als burgemeester van
Kesteren;
benoemd tot lector iivde letteren en wijs
begeerte aan de Rijksuniversiteit te Gronin
gen voor het onderwijs in de Engelsche
taal- en letterkunde J. A. Falconer;
ingetrokken op verzoek het eervol ontslag
van W. Emmens, als leeraar aan de R. H. B.
S. te Wageningen;
op verzoek eervol ontslagen mej. J. Smit,
bacterioloog aan het centraal laboratorium
ten behoeve van het Staatstoezicht op da
Volksgezondheid te Utrecht;
benoemd tot leeraar aan de R. H. B. S. te
Groningen, dr. H. C. Germs, aldaar;
tot leeraar aan de R. H. B. S. te Middel-
harnis J. C. de Wilde en W. F. de Jong,
beiden, te Winschoten; J. C. Nijland to
Schiedam, P. Mulder te Zwolle, P. C. Kap-
petein, te Amsterdam en L. C. Buurveld, te
Rotterdam.
H. M. de Koningin heeft gistervoor
middag met de Prinses Haar landhuis „de
Ruigenhoek" onder Scheveningen betrok
ken.
Geen geheimen woden beter bewaard dan
die waarbij de ijdelheid de tfacht houdt.
Roman van Helene Dickmar.
Geautoriseerde vertaling uit het Noorsch
door
fi. M. VAN DER LINDEN-VAN EDEN.
36
Ik vrees dat Hans mij in den laatsten tijd
heeft verwqnd cn daardoor ben ik wat over
moedig geworden En hel kan ook wel hier
aan liggen dat je als het ware opbloeit lot
een nieuw leven, nadat je in langen lijd je-
zelve niet bent geweest en veel hebt moeten
doorslaan.
Maar nu ga ik weer flink aanpakken, in
huis en met de massage. Snoedig beginnen de
vreemdelingen en'de zomergasten te komen in
de hotels en de pensions, cn dan is het onze
ibesle tijd, weet je Verleden jaar verdienden
wij heel wal i k ook. De menschen zijn
altijd zoo vriendelijk om een ongelukje te krij
gen.- te struikelen en een voet te verzwikken
of een hand te verstuiken wanneer z.e tochtjes
maken ofri niet te spreken van ae ner-
veuse hoofdpijnen en al die dingen en dat
komt allemaal mijn praktijk ten goede! Hans
moet toegeven, dat het zeer verstandig is ge
feest, dat ik het geleerd heb. Apropos,
Ellen! Ik geloof niet, dat ik nog verteld heb,
hoe lief cn bijna vrouwelijk zacht Hans voor
mij geweest is, terwijl ik niet wel was. Ja,
zie je, we hebben hier wat andere begrippen,
begrijp je of beter gezegd, dat begrijp je niet
Daar kun jij bet rechte versland niet van heb
ben, hoe de liefde met een mensch kan om
springen.Ik herinner mij nog heel goed hoe
je niets dan het verstand liet spreken, waar
schuwend en ernstig, en mij uitlegde hoe vree-
selijk de mannen in het huwelijk waren! Maar
ik ben echt blij, dat ik mij niet liet imponee-
ren door je levenswijsheid. En ik denk dat
jij dat nu ook bent, want Hans is in ieder ge
val niet als een ander! Nu dat was een
lange tusschenzin... Je hadt moeten zien, hoe
hij altijd voor frissche bloemen zorgde naast
mijn. bed, meestal veldbloemen die hij zelf
had geplukt, "die lieve, bijziende man, wan
neer hij niet in de praktijk was! En dan schik
te hij ze zelf soms wel heel vreemd bij
'elkaar gevoegd, maar ik was er erg door ge
roerd, want ik begreep dal hij er heel wat
mee te doen had gehad.
En wat nam hij ieder oogenblikje waar om
naar ons kleintje te zienf^Vroeger was zijn
kamertje altijd het middelpunt in huis. Hoe
het ook liep daar eindigde ik altijd mee.
Zelfs als hij niet thuis was. Het was-of je er
Hans toch voelde! Och, hoe mal! Ik zie je
het hoofd al schudden, jij verstandig, werk
zaam wezen!
Maar nu is h ij het, die altijd bij onzen jon
gen en bij mij komt, wanneer hij kan. En, het
is wel zonderling, nu is het of wij eerst
recht gelukkig zijn, nu wij hem gekregen
hebben. Weet je, wat een wonderlijk idee ik
in den laatsten tijd ip. mijn hoofd heb gekre
gen? Als ik zoo naar het kind kijk, wanneer
hij op mijn schoot of zoo rustig en vredig in
zijn wieg ligt, dan moet ik er aan denken dat
wanneer Hans en ik elkandér begonnen te
vervelen of als wij iets hards of kouds tegen
elkander mochten zeggen het zou hetzelfde
zijn of het in de kamer was waar de kleine
jongen was of niet of als het mocht gebeu
ren dat wij niet zooveel meer van elkaar
hielden dan zouden wij gevoelen, dat wij
hem daardoor iets kwaads zouden aandoen!
Wij zouden dan een stoornis in zijn kleine
leven brenge'n want hij is een deel van ons
beiden. En dan komt er zoo'n ernstig gevoel
van verantwoordelijkheid over mij. Ellen, en
dan beloof ik -mij zelve allprlei."
Ellen liet den brief in haar schoot vallen.
Het was avond. Zij zat in haar zwarte japon
in een lagen schommelstoel bij dc open bal
kondeur.
Er werd aan de deur geklopt.
Zij richtte zich op met den brief in de hand.
Binnen
Het was Richard
Zij was verwonderd hem te zien. Hij kwam
zelden boven; en hij wist dat zijn moeder van
daag niet thuis was. Zij kreeg een onver
klaarbaar gevoel van iets onaangenaams
een plotseling zich herinneren dat hij haar in
den laatsten lijd soms zoo vreemd liad aan
gekeken. Och kom, zij verjoeg die gedach
te. stond op en legde den brief op de schrijf
tafel, terwijl ze zei:
„Goeien dag, Richard ben jij h<^?'
„Blijf zitten, blijf zitten zij had hem
haar stoel aangeboden... en hij liep haar voor
bij en bleef in de open deur staan
Hij droeg een gemakkelijk zittend zomer-
costuum van lichte slof. een blauwe das met
een echte parel er op gestoken cn aan zijn
voc-tcn gele schoenen.
Hij stond een oogenblik zonder iets te zeg
gen, terwijl hij aan zijn snor draaide.
„Moeder is niet thuis, hoor ik?" hij wendde
hel hoofd half naar haar toe „zeker naar tante
Mina." Hij bleef steeds met den rug naar
Ellen staan, die weer op haar stoel was neer
gevallen en keek.«naar 't scheen, met aan
dacht naar de wolken die, dicht opeen ge
pakt en donker, nu langzaam van den zuide
lijken hemel naar het huis kwamen aandrij
ven. „Het ziet er naar uit of er regen zal
komen," ging hij voort zonder zich om te
•keeren.
„Ja. misschien zal het van nacht wel gaan
regenen." Ellen zag ook naar buiten en keek
hem even aan. Er w a s iets niet in orde. Zij
werd angstig, maar Iraehtte het van zich af
te zetten. „Ik moet je de groeten doen van
Margretha ik heb juist een brief van haar
gekregen."
„Zoo, dank je. Maakt zij bet goed?"
„Uitstekend zij schrijft heel opgewekt
Hij antwoordde niet. Het was een oogenblik
stil.
„Ellen" hij kuchte, keerde zich ineens ge
heel om, nam den stoel die voor haar schrijf
tafel stond en ging vlak voor zijn zuster zit
ten.
„Ik had al lang het plan om er eens met je
over te praten over dc verhouding van die
twee daar beneden" hij maakte een bewe
ging met liet hoofd „Ragnhild cn Ilarald
meen ik heb jc wel eens opgemerkt, dat die
minder goed is?"
Hij had hel ccne been over het andere ge-
kruisd cn zijn blanke, goed verzorgde handen
om zijn knieën gelegd, alsof al zijn aandacht
op zijn schoen gericht was.
Maar Ellen zag wel, dat hij haar in het
voorbijgaan een vorschcnden blik uit zijn
staalblauwe oogen toewierp. Haar hart klop
te geweldig, maar zij dwong haar gelaat lot
rust. En de blik, die nu even den zijne ont
moette was rustig... een weinig verwonderd
alsof ze niet begreep.
„Och ik heb het nooit een eigenlijk har
monisch geluk gevonden daar beneden."
„Is dat de algemeene opinie in dc stad,
denk je?"
„Daar weet ik werkelijk niets van."
„Niet? Nu, ja ieder kan wel begrijpen
dat het niet gemakkelijk is om getrouwd le
zijn met een man als Harald" zei hij, als ter
loops. Er was eenige scherpte in zijn stem,
meende Ellen, die lol tegenspraak prikkelde,
Maar zij antwoordde' zooals eerst:
„Ja, zij loopen nogal uil elkaar!"
„Och, dat is op zichzelf zoo erg niet in
tegendeel! Maar jc wilt waarschijnlijk zeggen,
dat hij hemelhoog boven haar staat is dat
de reden?"
„Ieder zal het wel met mij eens zijn, dat
hij meer begaafd is dan zij zoo kan het wel.
zijn, dal..."
Ellens stem bleef kalm. Maar haar hart
klopte snel .Zij wilde er niet op ingaan -«
zij kon het niet.
(Wordt vervolgd-J