„DE E EM LAN DER". Maandag 3 September 1917. "BUITENLAND." 't ^Winkeltje. N°. 54. I6"' Jaargang. Iets over de geschiedenis van de overname der B. B. S. te Amerstoort door het Rijk enz. FEUILLETON. Hoofdredactie) MARIE VAN VERSENDAAL. Mr. O. J. VAN SCHAARDENBURO. Uitgevers: VALKHOFF Co. A BONN EMENTSPRUS. Per 8 maanden tooi Amersfoort l,50. Idem franco per post.. - Per week (met gratie verzekering tegen ongelukken)* 0.14« Afeonderlvike nummers 0.05. Wekeliikacb bijvoegsel „Dt Hollandtchs huisvrouw'' (onder red&rtie van Thérèae Hoven) per 8 mod. 50 et». Wekeliikecb bpvoegsel WtrMrevUs" per 8 mnd. 58 ets. Bureau: Arnbemsche Poortaal, hoek Utrechtschestr. Intercomm. Telefoonnummer 66. PRIJS DER ADVERTENTIEN:' Van 1—5 regelt f O.HO. Elke regel moor - 0.15. Dienstaanbiedingen 15 regels O.AO. Qroote letters naar pkuitsruiint*. Voor liandol en bedrijl bestaan zeer voordeeligo bepalingen tot bet herhaald advortueron in dit Blad, bii abonnement. Eene mroulaire, bevattende do voorwaarden, wordt op aanvraag toegozonden. in. Misschien is het velen lezers en lezeressen bekend, dat de Amersfoortsche H. B. S. vroe ger ook al eens op 'J punt heeft gestaan aan 't Rijk te worden overgedaan. Dit is gebeurd gedurende het ministerie Borgcsius De school telde toen veertien klassc-afdeelingen met eene bevolking van circa driehonderd leerlin gen. Van deze leerlingen kwamen er velen van buiten de stad, het grootste deel daarvan woonde in de naburige gemeenten, die profi teerden van de goede gelegenheid om M. O. ie gcnielen, die onze stad bood; anderen ook van elders woonden bij ingezetenen in Luis en verhoogden Amersfooft's welvaart Uit de stad zelf kwam nog niet de helft der leerlingen. Er bestond dus voor dc gemeente Amersfoort wel reden om er op te wijzen, dat do II. B. S. eer eene' onderwijsinrichting van 't Rijk, dan van dc gemeente was geworden. Het schoolgebouw zelf indertijd voor een tachtig a honderd leerlingen bestemd, was veel tc klein. Achtereenvolgens werden de scholen in de Koestraat (nu de Middelbare Handelsschool) en het reeds besproken Werk huis in gebruik genomen. Maar zoo'n groote Inrichting eischte groote offers van de ge meente-kas, en hoewel het Rijk jaarlijks sub sidieerde naar rato van het aantal klasse-af- deelingen, vond men toch, dat een toestand als deze voor onze gemeente onhoudbaar werd Het Rijk moest óf de school overnemen, óf het daarheen leiden, dat ook dc naburige gemeenten het hunne bijdroegen tot in stand houding der school. Nog een derde uiting was er: de school sluiten voor alle kinderen, die niet in de stad woonden; maar dat middel had zijn groote bezwaren. liet Rijk zou n.l. alle verdere sub sidie weigeren en het aantal leerlingen was al t e groot, om nog tot den toestand van voorheen een 5 klassige H. B. S. te kun nen terugkeereu. Bovendien waren er andere onvoorziene moeilijkheden en men gaf dit mid del ten slotte prijs, ook al, omdat hel erger dan de kwaal zou zijn. Men mcene intusschen niet dat deze draconische (laatste) maatregel zonder invloed is geweest op den gang van zaken. Hei was indertijd een geducht dreige ment voor de ouders die kinderen stuurden naar de II. B. S. uit omliggende plaatsen. Voor de leeraren bij 'tM. O. hier ter stede werkzaam was 't ook een zwaard van Damocles, dat voortdurend boven hunne hoof den hing Immers werd dit dreigement uitge voerd, dan beteekende dat voor de t ij cl e 1 ij k aangestelde leeraren o n m i d d e 11 ij k i n- j gaand ontslag, voor de anderen minder les uren en dikwijls daardoor minder salaris. Op 't gebied der salariéering trouwens zijn dc leeraren bij 't M. O hier ter slede werkzaam nooit wat men noemt verwend! Daarop honen wij in een volgend opstel nog eens terug te komen. y\Vel heeft dat hinken op twee (soms drie) gedachten de rustige ontwikkeling van het M. O hier ter stede in hoogc mate belemmerdl Amcrsloorl s H. B. S. ging een goede toekomst tegemoet. Maar de voortdurende onzekerheid omtrent baar blijven of heengaan, het ten gevolge daarvan steeds wisselende personeel, hel huizen in twee soms drie oude gebouwen, dat alles heeft helaas zijn invloed doen gelden en wel mag 't wonder hecten, dat de zaken nog altijd zoo goed gegaan zijn, dat men op reclame-bordjes altijd ziet staan: uitste kende inrichtingen voor onder- v ij s! Intusschen het kan niet genoeg ge zegd men zij voorzichtig met z'n reclame niet in den handel maar op 't gebied van onderwijs dat geen handelszaak is!! en nooit mag z ij nl De onderhandelingen met het Rijk aange knoopt, liepen ten slotte op eene mislukking uit. Na het aftreden van hel ministerie Bor- gesius trad het ministerie Kuijper op en de kans om de II. B. S. over tc dragen was voor langen tijd voor Amersfoort verkeken. Hil versum stichtte ook eene II. B. S. en toen op den eersten Dinsdag in September anno negentienhonderd drie de H. B. S. hare deu ren weer opende, toen was het alsof de bijen korf gezwermd had. Vele leerlingen, een paar leeraren, o. a. de lieer Hoogewerff als aan voerder, hadden de oude korf verlaten cn had den een nieuw verblijf te Hilversum gevonden. Later is er nog eens weer een jonge zwerm uitgevlogen n. 1. naar Bussum cn 't had niet veel gescheeld of Harderwijk was gevolgd. Politiek Overzicht Het antwoord van Wilson aan den Paus. I. Als eerste van de reeks is het antwoord van president Wilson op het vredesvoorstel van den Paus verschenen. Het was wel te verwachten, dat Amerika de andere oorlog voerenden voor zou zijn. De Vereenigde Staten nemen onder de strijdenden eene bij zondere plaats in; zij voeren den strijd naast de Entente-staten, maar staan buiten het verbond, dat dezen onderling hebben geslo ten en dat hen verplicht niet anders dan gezamenlijk vrede te sluiten. De regeering te Washington kon dus het eerst van allen met haar antwoord gereed zijn; zij behoefde daarover niet met anderen overleg te ple gen, maar kon alleen met zich zelve te rade gaan. Deze bijzondere stelling van de Vereenig de Staten onder de oorlogvoerende staten kan van beteekenis worden, wanneer het ernst wordt met de overleggingen over het herstel van den vrede. De grieven van Ame rika richten zich tegen één der leden van de tegenpartij in het bijzonder en zij betref fen één bijzonder punt. Op dat punt is het einddoel van den strijd voor Amerika het zelfde als voor Duitschland. Beiden verkla ren, dat zij "Opkomen voor de vrijheid der zee als drager van het wereldverkeer. Wat Amerika tegen Duitschland in het harnas heeft gejaagd, is de keus, die Duitschland gedaan heeft van de middelen .waardoor het de vrijheid der zee wil bevechten. Die middelen slaan de vrijheid, waarvoor Duitschland zegt op te komen, zóózeer in het aangezicht, dat de regeering te Wa shington zich genoopt heeft gevoeld in naam van het vrijheidsbeginsel, dat zij voorstaat, Duitschland den oorlog aan te dóen. Men zou geneigd zijn te meenen, dat twee partijen, die hetzelfde doel beoogen, er op waren aangewezen te zoeken naar samen werking, om door gezamenlijke inspanning dit doel te bereiken. Deze wereldstrijd geeft ons een voorbeeld van het tegendeel. Twee partijen, die zeggen hetzelfde doeL na te streven, zijn met elkaar in een bitteren strijd gewikkeld. Met eene regeering, die op de wijze zooals de Duitsche regeering dat doet, den strijd voert voor het ook door Amerika hoog gehouden beginsel van de vrijheid der zee, meent de regeering te Washington niet in betrekking te kunnen treden. Zoo komt zij er toe in haar antwoord op de nota van het Vaticaan eene prealabele kwestie te. stellen. Zij wil met de regeering, die nu in Duitschland het bewind voert, niet* in be spreking treden over het herstel van den vrede/ en de reden, die haar daartoe dringt, wordt aldus vermeld „Wij kunnen het woord van de tegen woordige regeerders in Duitschland niet aanvaarden als een waarborg voor iets, dat duurzaam moet zijn, tenzij het op overtui gende wijze gesteund wordt door zoodanige afdoende bewijzen van den wil en de bedoe ling van het Duitsche volk zelf, dat de andere volken der wereld gerechtvaardigd zouden zijn het te aanvaarden. Zonder zulke waarborgen zou geen indi vidu en geen volk vertrouwen kunnen stel len in geheime overeenkomsten betreffende ontwapening, verdragen om arbitrage in de plaats te stellen van macht en regelingen tot herstel der kleine natiën, waneer zij met de Duitsohe regeering gesloten zijn. Wij moeten dus wachten op nieuwe bewij zen van de bedoelingen der groote volken In de Centrale rijken." Derhalve met de Duitsche regeering, zoo als zij nu is ingericht, wil de regeering te Washington niet te maken hebben. Zij ver langt eene andere regeering als orgaan vart- het Duitsche volk, om over het herstel van den vrede in overleg te kunnen treden. Het is een bittere pil, die hiermee aan de Duitsche regeering te slikken wordt ge geven net brandmerk wordt op haar ge drukt, dat op haar woord niet kan worden vertrouwd. De pil is te bitterder, omdat dit verwijt niet onverdiend mag heeten. De vloek van de booze daad vervolgt Duitsch land. Naast de algemeene grief der schen ding van de door een mede door Duitschland onderteekend verdrag gewaarborgde neutrsr liteit van België, heeft de regeering van pre sident Wilson nog een tweede grief tegen de Duitsche regeering, die haar bijzonder aan gaat. Door den duikbootoorlog te gaan voe ren op de bekende meedoogenlooze, niets en niemand ontziende wijze, is de belofte geschonden, die aan de Vereenigde Staten was afgelegd, dat schepen, die in de vaart op Amerika voorzagen, niet zouden worden -aangevallen zonder waarschuwing en zonder dat aan de opyarenden tijd werd gelaten om zich te bergen. Tot twee malen toe staat Duitschland bij Amerika bekend als schen der van het gegeven woord. Nu vordt dit aan Duitschland vergoldenaan verbintenis sen, die bij evenlueele vredesonderhandelin gen de Duitsche regeering mocht aangaan, wordt bij voorbaat hef vertrouwen ontzegd. De oorlog. Het antwoord van Wilson aan den Paus. Weenen, 1 Sept. (Corr.-bur.). De Reichspost schrijft over de nota van Wilson, dat Midden-Europa niet lang bij de afge zaagde Entente-verwijten, die hij herhaalt, behoeft stil te staan. Wat de zaak zelf be treft, beteekent het antwoord aan het Vati caan een volledige afscheiding van de oor- lbgsdoeleinden der geallieerden. Wat het onderscheid aangaat, dat Wilson met veel nadruk maakt tusschen de regecring te Ber lijn en het Duitsche volk, zal Wifcon, even als de overige geallieerden, te zijner tijd vernemen wat het Duitsche volk wil en dat de Duitsche heerschers niets-anders willen en niets anders kunnen willen. Dan zal Wil son ook de waarborgen krijgen, zonder welke hem de totstandkoming van den vrede on mogelijk toeschijnt. Het Neue Wiener Tagblatt meent over de afgezaagde redenen, die Wilson - die slechts den oorlog wil aanvoert tot moti veering van zijne houding, te kunnen heen stappen. Wilson, die slechts één doel kent, n.l. uit het oude Duitschland een nieuw Rus land te maken, komt telkens terug op den genialen inval, dat Duitschland slechts ic te overwinnen, wanneer het zich zelf in stuk ken scheurt. Het blad zegt, dat Wilson de vredesgedachte schendt, wanneer hij tegen over het hoogste zedelijke gezag der katho lieke wereld de omwenteling aanprijst als het eenige middel om den oorlog te beëin digen. Het Exriablatt meent, dat Wilson de be vrijding van het Duitsche volk gerusl aan dat volk zelL kan óverlateh. Overigens wenscht het blad af te wachten, of de nota van Amerika toch niet de mogelijkheid biedt, om verder over den vrede te praten. Londen, 1 S e pt. (R.). De president van de Chineesche republiek heeft in ant woord op een telegram van koning George het volgende telegram verzonden „China is, zooals algemeen bekend is, een vredelievend land. Thans, waar het gaat om de gerechtigheid en de menschelijkheid, heb ik de eer Uwe Majesteit, namens het volk en de regeering, de verzekering te geven, dat wij in bondgenootschap met de ons be vriende mogendheden, tegen den gemeen- schappelijken vijand zullen strijden in ern stig streven naar het herstel van den vrede met bereiking van het oorlogsdoel. B e r 1 ij n, 1 Sept. (W. B.) Avondbericht uit het groote hoofdkwartier. In het westen is bij regenachtig weder, niets bijzonders gebeurd. Parijs,! Sept. (Havas). Namiddag communiqué. In België was de artillerie tamelijk werk zaam in de streek van Driegrachten en Bix- schoote. Ten Zuidoosten van Vauxaillon sloegen wij een raid der Duitschers af. Op het Aisne-front vielen de Franschen gisteren na een korte nrlillerievoorbereiding om 7 uur 's avonds de Duitsche stellingen ten noordwesten vnn Hurtebise aan. Wij ver overden alle als doel aangewezen stellingen aan een front van bijna 1500 meter, diep on geveer 300 meter. Des avonds werden drie hevige tegenaanvallen door ons vuur gestuit. De artilleriestrijd duurt zeer levendig voorl in deze streek. Het aantal tot nu toe getelde gevangenen bedraagt 150, waaronder 5 officieren; 7 machinegeweren vielen in onze handen. Bij de verkenning van het veroverde terrein werden een groot aantal Duitsche lijken ge vonden. De vliegers namen een schitterend aan deel in dezen aanval; van hoogten, afwisse lend van 100 tot 600 M., bestookten zij den vijand in zijne loopgraven en batterijen. Alle Fronsche vliegtuigen keerden behouden terug. De Franschen deden een geslaagden overval ten Z.O. van Corbeny; zij drongen in een Duitsche loopgraaf op een front von 200 Meters, richtten daar vernielingen aan en brachten 12 gevangenen terug. Een twee de overval werd in Champagne uitgevoerd tegen de hoogte van Mesnil. In het bosch van Parroy waren patrouille-gevechten. Avond-communiqué Wij namen nog 200 Meters loopgraaf ten noorden van Huriebise en maakten 30 ge vangenen. Een tegenaanval kon heden no- middag onder ons hevig artillerievuur onze loopgraven niet bereiken. Een sterke vijandelijke overval werd terug geslagen ten zuiden van de Butte de MesniL Daarbij werden gevangenen gemaakt, waar onder de officier, die den aanval leidde. Berlijn, 2 Sept. (W. B) Voormiddag- bericht uit het groote hoofdkwartier. De levendige artilleriestrijd aan het mid delste gedeelte van het Vlaamsche front houdt dag en nacht aan. De gevechten op het voorterrein verliepen gunstig voor ons. Bij St.-Quentin en aan de Oise nam de artillerie-actie, vergeleken bij den vorigen dag, toe. Een verkenningsaanval ten westen von La Fère leverde ons gevangenen op. Bij Allemant ten Noord-oosten van Sois; sons, werden den vijanci Lij een verkennings tocht bloedige verliezen toegebracht en ge vangenen afgenomen. Op den heuvelkam van den Chemin des Dames bleef als gevolg van de gevechten bij het gehucht Hurtebise een beperkt deel van onze voorste linie in handen der Fran schen. Voor Verdun nam het artillerievuur des avonds toe, maai verflauwde weer in den nacht. Avondbericht. In het westen geene grootere strijdhan- delingen. P a r ij s 2 Sept. (Havas). Namiddag- communiqué. Aan het Aisne-front bleef de wederzijd- - Ronirm door Thérèse Hoven Mevrouw- van P«ccs zucht Frans is haar Judste, dus eischt dc traditie dat hij haar lie veling moet zijn maar zij gelooft toch dat haar man gelijk heeft met le beweren, dat Frans een goede jongen, maar geen groot licht is Zijn herhaaldelijk zakken voor verschillende examens op het gym. en aan dc academie zou hierin wel eenigszins tol richtsnoer kun nen dienen, al werd er ook, èn door den ean- didaat cn door zijn moeder, telkens beweerd dat het aan de commissie en later aan dc Profs. lag. Met een vermanend: „Nou vent, ik zou er maar niet te veel tijd aan verdoen," besluit zij haar bezoek en gaal verder. Het volgend nummer van haar dag-pro gramma bestaat uit een conferentie met de keukenmeid „En Nelia, ik had gedacht groentesoep." „Groentesoep," klinkt het knorrig, „hebben We pas gehad, waarom neemt u niet toma ten? .En wij hebben gisteren juist tomaten met macaroni gehad." Nou ja. is toch heel wat anders. To malen bermen zoo lekker, je leunt er nooit ge- i nocg van hebben. Als ik Mevrouw was, zou j ik ze 's winters ook eten. al kosten ze 60 cent per pond. Maar natuurlijk, als u liever groen tesoep hebt.'' „En dan heid ik gedacht: roastbeef met prin sesseboonen en aardappelen." „Gut, waarom neemt u toch niet een rib? Dat is toch zooveel lekkerder.'* „Jij bent altijd voor het duurste, het scheelt de helft." „Maar het is wel driemaal zoo lekker. Een rib is mijn vleeschje." „Nu, als je dan eens trouwen gaat, moet je maar rib eten." „Nou ja. da's flauw. Ons soort van menschen eet het niet, maar daar ben je dan ook in be trekking voor. Je dient niet alleen voor je kleeren." Mevrouw van Rees glimlacht cn Nelia mees muilt. Beiden weten wel waarop het doelt. In het begin van den zomer kwam Nelia namelijk, incl zekeren zwier, op een Zondag ochtend haar Mevrouw een nieuw mantelpak laten zien, dat den vorigen dag. behoorlijk met paard en wagen van een der grootste maga zijnen uit de Veenestraat. was thuis gebracht. Toen mevrouw de opmerking maakte dat het pak wel mooi, maar zeker nog al prijzig was, had Nelia half knorrig, half lachend gezegd: „Ik had het er voor leggen. Ik had eerst ge dacht over een weduwnaar, maar met trou wen en al wat daarbij komt gaat ook een slor dige hand geld weg." Waarop Mevrouw zeer wïjsgeerig had op gemerkt: „Ja. maar, zie je, als het een goede is, duurt een weduwnaar nog wel eens langer dan een mantelpak." „Nou ja, als ik trouwen wil, kan ik er altijd nog wel toe komen. Ik had nou oris zin in een mooi pak." „En verder had ik ^dacht,' vervolgt de huisvrouw thans het gesprek, „bessenbrood, maar dan half frambozen, half bessen, in plaats van enkel bossen, en wat slagroom er over heen.'' Nelia is een goede keukenmeid en kookt graag, maar zij kan het niet goed hebben dat mevrouw altijd de schotels zoo verandert. Bessenbrood hoort met enkel beschuit en bes sensap, desnoods van verschc bessen, maar frambozen en room hebben er niks mede tc piaken. Maar, als mevrouw het wil, nou in godsnaam dan maar. „Moet u ook nog fruit hebben?" klinkt het, meer brutaal dan beleefd, waarop Mevrouw eenigszins hoog antwoordt. „Als de fruilman komt, kun je me roepen, dan zal ik wel bestellen wal ik noodig heb." „Mijn goed. Ik heb er geen voordeel van Bij mijn vorige Mevrouw had ik een boekje voor alles, maar u wilt dat niet van den fruit- man.'' Mevrouw doel liet of zij de laatste opmer king niet boort cn zegt zoo moedig mogelijk: „O ja, ik heb je nog vergeten te zeggenwij eten van middag een half uur vroeger, want wij gaan naar hel Kurhaus." „Een half uur vroeger op. Vrijdag? Dan weet ik niet hoe ik klaar kom met droog schuren." „Dan laat je, v, at je vandaag niet kunt doen, voor morgen. „En mijn keuken dan?"' „Heb je erge hoofdpijn!" informeert me- vrouw, opeens op heel anderen toon. „Ik? nee, waarom?" „Ik dacht het zoo Het is -een trucje, dat mevrouw eens van een vriendin heeft gehoor-d. namelijk om men schen, die wat humeurig zijn. heel vriendelijk tc vragen, of zij ook hoofdpijn hebben, dan be grijpen zij wel waarop, hel doelt, Nelia's gezicht heldert nu een tikje op en hel is zelfs met iets van een glimlach, dat zij zegt: „Zooeven was mijn vader hier, hij zegt dat het mis loopt." Nelia weet niet precies wat er „mis moet loopen" maar over het alge meen verheugt zij zich in sombere voorgevoe lens en akelige gebeurtenissen. Haar kamera den en de overige huisgenooten weten dat, als zij haar in een goed humeur willen bren gen, 2ij dan niet beter kunnen doen dan door haar allerlei akelieheden tc vertellen. Dat doet haar bepaald goed. „Hoeveel eters bennen der van middag?" vraagt zij, niet al te onvriendelijk. „Nu. meneer cn ik, juffrouw Paula, meneer Frans, mevrouw Brinkhorst en dc kinderen." „Mag Trui dan blijven vau daag? „Nee, dat is niet noodig Je zoudt Trui wel altijd willen hebben.'' „Natuurlijk... Nog al geen gemak voor mijn." De dag verloopt vrij kalm, al valt er hier en daar veel abnormaals waar tc nemen. Zoo komt er langzamerhand groot gebrek aan klein geld. Nelia bromt 'den heclen dag dal niemand kan wisselen cn. waar de verschil lende leden der familie ook gaan. bvcral stui ten zij op hetzelfde. Meneer kijkt dubbel gewichtig en is dubbel gesloten. Als.zijn schoonzuster hem vraagt of hij ook iets gehoord heeft, knijpt hij eerst zijn lippen vast op elkander, „alsof het nachtslot er op was," zooals Paula beweert, en zegt dan, ze langzaam weer ontsluitend: „Ja, ik heb heel wat gehoord maar... zwij gen is de boodschap. Wij staan voor een kri tiek moment.' „Ik verheug mij al op het Kurhaus van avond," zegt mevrouw Brinkhorsl, vreezende onbescheiden te zijn. „Ik maar zoo," tneugt Paula zich in het ge sprek, „ik vind dié symfonie-avonden ver schrikkelijk taai." „Och, het Kurhaus... is het Kurhaus,'' klinkt het apodictisch van haar moeder. „Ga jij met ons mee, Frans?" „Nee, ik denk het niet." „Toe, doe hel maar," insisteert mevrouw, „het is gezelliger voor Paula, als zij iemand heeft om mee te wandelen." „Net of je wat aan je broer hebt." „Kom, zeur nu niet en laten wij maar wat voortmaken, anders wordt het zoo laat en kunnen wij geen plaats in de tram krijgen,**- vermaant meneer. De avond valt mevrouw Brinkhorst niet mee. Het Kurhaus lijkt haar niet zoo'n plaats 'van geucugtc, als zij er zich van had voorge steld. (Iet publiek is ook niet zoo talrijk cn heel lauw. F.r hangt iets in de lucht cn, als kennissen elkander ontmoeten, schijnen zij wederzijds verbaasd elkander tc zien. Er bereidt zich iets voor. Wèt, welen ze niet. HOOFDSTUK III. 1 Augustus 1911. Ochtend. Hel eerste levensteeken van buiten af, dat de zusters uit 't winkeltje, zooals zij in de buurt genoemd worden, Zaterdagsochtends gewaar worden, is de komst van Cootjc Woih ters, (Wordt vervolgd-^

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1917 | | pagina 1