SE FRANSCHE in dn Bioscoop J[ iüliö" BUITENLAND. N°. 69. 16 Jaarciang „DE EEMLANDER". Donderdag 20 September 1917. Amerfoort's Industrie. X X X X X X X Vrijdag 21, Zaterdag 22, Zondag 23, Maandag 24, Dinsdag 25, Woensdag 26 én Donderdag 27 September KOMEN OE FRANSCHE MOEDERS FEU!LLETON7 't Winkeltje Hoofdredactie) MAKIfc VAN VEKSENDAAL. Mr. O. VAN SCHAARDENBURG. Uitgevers: VArLKHOFF 8> Co, ABONNEMEN T-S P R U S: Pér 8 maanden .voor Amsrsloorl 1.50. Idem franco per postÖ.00. Per week (met gratis venekering tegen ongelukken)* 0.14. Aftonderl(jko nummers i0.05. Wekeiyksob b\jvoegss) „D* Hollandtche Rui*vrou*o' (onder redactie van Thérèae Hoven) per 8 mod. 50 ets. W«k*ljilcsch bpvoegsel Wtrtldreviiê' per 3 rond. 50 els. Bureau: Arnbemsche Poortwal, hoek Utrechtschestr. Intercomm. Telefoonnummer 66. f O.SO. - <>.15. 0.50. P R IJS DER ADV ERT ENTIËN Van 1regel».. Elke regel moer Dienstaanbiedingen 1—6 regels Qroote letters naar plaatsruimte. Voor handel en bedrijf bestaan zeer voordeolige bepalingen lot het herhaald advorteoron in dit Blad, bij sbonnement. Eene ciroulaire, hevattondo do voorwaarden, wordt op aanvraag toogozoAdon. VI, Polak's Frtitni Works- Alweer 'n Amersfoortsche fabriek met 'n Engelsch klinkenden naam; ditmaal nu niet ter wille van de malle voorliefde van Hol- landsche koopers vóór buitenlandsche wa ren, doch omdat het 'n export-firma is met afzet-gebied over heel de wereld. De producten van Polak's Frutal Works ontmoeten het Phoenix bier van onze brou werij in Oost- en West-Indië en de tapijten van onze tapijtfabriek in Klein-Azië. Het is een van Amersfoort's jongste in dustrieën. Wij durven niet meer zeggen „de" jongste, want de nieuwe fabrieken verrijzen hier als paddestoelen. Sinds 1 Mei 1914 hier gevestigd, is het bedrijf enkele maanden geleden overge bracht in de van buiten zoowel als van bin nen uiterst nette fabriek in de Eemstraat. Het was de eerste op ons fabrieksterrein, thans is de vierde reeds in aanbouw. De nieuwe Stoom timmerfabriek is reeds in ac tie, en nog was de fabriek voor schoolmeube- len en turnartikelen niet onder de kap, of voor de confectie-fabriek werd de eerste spade in den grond gestoken; als het zoo doorgaat telt Amersfoort in korten tijd mee onder de industries-centra van ons land. Waarom Amersfoort gekozen werd voor de nieuwe fabriek van Polak? Och, het was alweer louter toeval. De keus stond eigenlijk 'tusschen Nijmegen ol Tilburg, toen mea toe vallig in een advertentie las, dot de voorma lige gasgloeikousjesfabriek aan de Lageweg te huur aangeboden wercl. En aangezien er nog al haast bij de zaak was, huurde m endat gebouw, echter nog zonder het voornemen, zich blijvend hier te vestigen. Men had groote moeilijkheden met de keuze van personeel aiweer dezelfde ervaringen welke andere pioniers hier op deden, van den oer-Amersfoorter was niet zoo maar een modern fabrieksarbeider te maken en zoo rijpte het plan om naar Rotterdam te verhuizen. Maar op het laatste oogenblik wist de gem.-secretaris den hee- ren Polak de nieuwe terreinen zoo aan te prijzen, terwijl Amersfoort als woonplaats bij hen zoozeer in den smaak viel, dat zij be sloten hun fabriek dan maar hier te bouwen. En aldus geschiedde het, dat wij een de zer dagen ontvangen werden in de ruime directiekamer en allerlei wetenswaardighe den mochten vernemen, omtrent dit interes sante bedrijf, dnt voor vele sludgenooten lot de geheimenissen van Amersfoort behoort, j Hoorden wij al niet proten over jernfabrièk of conservenfabriek Maar het lijkt er niet op I De officieele omschrijving van het bedrijf Fabriek van Aethevische oliën, vruchten es sencen en c:traden, synthetische reukstof fen, bewijst dit al dadelijk. Wie nu echter denkt: o zoo, dus een tablick van Eau de Colo;re en aanverwante artikelen, en zich voorneemt z'n parfum-collectie eens door te zien of het merk P. F. W. er bij voorkomt, heeft het weer mis. In de eerste plaats levert de P. F. W. geen producten af, welkeals zoo danig door ons gebruikt worden, indetweede plaats is er heel wat buiten 't geen wij in een parfumwinkel zien, dat zijn reuk dankt aan opzettelijk toegevoegde stoffen en in de derde plaats worden er in de fabriek aan de Eemstraat veel producten gemaakt, welke wij „smaakstoffen" zouden kunnen noemen. Bijna alles wal reuk of smaak bezit wordt ge fabriceerd met producten vervaardigd in Essencefnbrieken. Suikerwerken, zooals pe permunt, zuurtjes, gevulde chocolade, etc., etc., limonadesiropen, zeepen, Eau de Co logne, parfums, allerlei luxe voorwerpen, evenals schoensmeer bevatten smaak .of reukstoffen. Ook worden er Aetherische oliën of bestanddeelen daaruit, gebruikt voor pharmaceutische doelèinden. Zoo maakt Po lak's Frutal Works voor het laatstgenoemde doeleinde cederhout-olie verdikt voor mi croscopie, eucaliptol, anijsolie, pepermunt olie, eugenol, etc., etc. Bij het bezoek aan de modern ingerichte fabriek met haar brandvrije afgesloten afe deelingen, valt dadelijk het ruime expeditie- lokaal in het oog, waar de plaatsnamen op de voor verzending gereed staande kisten flauwe herinneringen oproepen aan den tijd, toenjyij meer gebruik maakten van een at las don tegenwoordig. In het hoofdgebouw vinden wij verder de fabriek, de zoogenaam de distilleerderij, waar door middel van dis tillatie en extractie, op de meest geraffineer de wijze de producten uit wortelen, planten, vruchten, etc., etc., vervaardigd worden. Naar het kleinere gebouw worden die pro ducten gebracht, welke nog eene verdere be werking moeten ondergaan en waarvoor open vuur noodig is; dit is speciaal.gedaan om het brandrisico tot een minimum te be perken. Verder bevinden zich in beide ge bouwen scheikundige laboratoria, die zoo wel voor wetenschappelijk als technisch on derzoek dienen. Tn een fabriek zijn wij gewoon den gang op te merken van ruw materiaal tot bewerkte voorwerpen en krijgen wij 'n globaal over zicht hoe 'n product ontstaat. Zulk een in ch uk krijgt men echter bij de Polak's Frutal Works niet Men ziet apparaten, machines in beweging en menschen aan het werk, maar wat er eigenlijk gebeurt..... ruikt men. Er komen vloeistoffen uit de apparaten maar wat er zich in deze apparaten afspeelt blijft voor het oog verborgen. Daar het distillee- ren etc. de hoofdrol speelt, is er van 'n fa briek in den zin van veel geraas bij Polak's Frutal Works geen sprake. Had de directie ons niets verteld of liever had zij ons niets laten ruiken, dan waren wij even wijs ge weest toen wij de fabriek verlieten als toen wij er in gingen. Wat is 's menschen reuk- oigaan toch slecht ontwikkeld; toen wij aan n half dozijn fiesschen met singuliere oliën den neus hadden opgehaald, wisten wij de meest bekende geuren niet meer van elkaar te onderscheiden. Maar het meest vreemde wat wij vernamen was, dat de zoetste geuren vesyaerdigd worden met behulp van de kwa- ÜjKst-riekende stollen. Daar heeft men b v. Reclame. LEES VOORAL DE GROOTE AFFICHES. „Civette" een afscheidingsvet van de Civet kat uit Abessinië de gedachte alleen aan die walgelijke stank doet ons nog het hart omdraaien; maar als Civette aan bepaal de parfums ontbreekt, dan zijn deze niet, wat men in 'den vakterm noemt „afgerond" en missen het fijnste en pikantste van luin aro ma. Het heeft voor leeken iets weg van ont hullingen, als men ziet hoevele kunstmatige reukstoffen gefabriceerd worden uit produc ten, \g?lke met het eindproduct niets gemeen hebben. (Slot volgt). Politiek Overzicht. Do stand van dan oorlog. I VC'ij hebben sporadisch .vel eens gehoord van menschen, dié zich er op beroemden „nooit een courant te lezen". Dat waren dan meestal kunstenaars of philosofen, die al het aardsche gedoe te nietig vonden om er eenige nota van te nemen, en, zich afzon derende binnen de regionen van het eigen geestesleven, sleohts zich wenschen te wij den aan eigen levensarbeid. Dit was voor hen alles en verder bestond er niets. Zulk eene minimale belangstelling voor al hetgeen zich om ons heen voordoet, voor „das volle Menschenleben" dat, naar Goethe ons in de „Faust" leert, immer interessant is „wo man's packt", komt ons zelfs voor kunstenaars en wijsgeeren t e eenzijdig en niet geheel geloofwaardig voor. We heb ben 't altijd gewaagd aan dergelijke hautain geuite verklaringen te twijfelen en het ver moeden gekoesterd, dat al deze in hooger sferen levende menschen af en toe toch wel eens een slippertje zouden maken op het terrein der aardsche gebeurtenissen, hetzij ze dichtbij of veraf geschieden. Dan hebben we o CQntrarie met de vorige! wel eens gehoord van eene 'cate gorie van personen, die in een dagblad al leen den Burgerlijken Stand en de adverten ties nalezen. Deze categorie zou uitsluitend gevormd worden door de vrouwelijke sekse. Voor deze sekse" en ook voor ons zelf! hopen we, dat het verhaal niet waar is en naar de anecdoten 2al kunnen worden ver wezen. Maar nu komt er een groep en deze brengt ons nader bij ons chapiter die slechts uit de laatste jaren dateert. Dat zijn de menschen „die niets meer lezen over den oorlog Als er iets belangrijks is hooren ze het wel van een ander of ze lezen een en kele maal eens een bulletin. Van deze groep van menschen hoort men tegenwoordig het meest spreken. De stemming nu waarin z ij verkeeren gesteld dat ze niet overdrijven is wel verklaarbaar. De oorlog is een iangwijlig „gebed zonder eind" geworden. Hij sleept zich moeizaam voort van den eenen dag in den andere. En bovendien gevoelen ook de neutralen er aan den lijve voortdurend meer den last van. De officieele communiqués over den oor log als militair bedrijf boezemen, behalve wanneer er eens een zeer belangrijk feit voorvalt, het gros van het lezend publiek weinig belangstelling meer in. En vooral in den laatsten tijd verkeeren we in een pe riode, waarin die lectuur, laat ons hel ge- -ust zeggen, „stierlijk" vervelond is." Dat is .vooral het geval met de officieele slafberichten over den strijd op het Weste lijke oorlogstoon eel. Dagen lang vertalen we nu al de meest onbelangrijke communiqués o\ er allerlei, althans naar verhouding, klein gewroet aan dit front, over „patrouilleonder nemingen", „verkenningsacties", „voorpos tengevechten", en de „succesfull raids", waarbij „few prisoners" gemaakt worden aan Engelschen kant want de Engelsche staf- berichten vormen het toppunt van onbelang rijkheid zullen ons nog eens boven de telegrammencopie doen inslapen. Een feit is het, dat het onder zoo groote verwachtingen begonnen offensief der En gelschen in Vlaanderen allengs is gaan ver flauwen, zoo niet in het zand verloopen is. Hoog gespannen waren de verwachtingen in Engeland in het begin van Augustus, toen de pers daar vol optimisme verklaarde, dat thans het gunstige ffloment voor en Vlaams,ch offensief was aangebroken en dp chef van den generalen staf Sir William Robertson tot een vertegenwoordiger dei New-York Times zeide „Wacht nog maai enkele weken". Er zijn sindsdien al weer heel wat weken verloren gegaan, doch dat de vèr- reikende doeleinden van het offensief om slechts alleen te noemen de vernietiging van de durkbootbasis aan de Vlaamsche kust in eenig opzicht zijn bereikt, niemand die het zal-durven beweren. Het offensief is zoo doende versnipperd in tal van onbeteekende, plaatselijke, z.g. „pnrtieele" aanvallen. Wet komt het bij tusschenpoozen tot hevige artilleriegevechten, doch de pauzen tusschen de Engelsche aanvallen worden grooter, de aanvallen zelf zwakker en onbelangrijker. Eene dergelijke vermindering der aan- valskrocht valt ook hij de Franschen naar te némen. Sedert de bloedige^gevechten aan de Aisne en Champagnefronten zijn zo nog eenmaal slechts tot een grooter op gezette aanvalsonderneming overgegaan, toen ze n.l. op 20 Augustus bij Verdun een nieuw offensief openden. Maar ook deze slag, aanvankelijk met succes bekroond, is allangs ingekrompen tot partieele gevechts acties in den noord-oostelijken uithoek van het aonvalsterrein. De laatste aanval der Franschen op grooter schaal, hoewel met veel minder strijdkrachten ondernomen dan die bij Ver dun geschiedde op 8 Sept. bij het Chau- me- en het Fosse-bosch, doch deze aanval bracht ten slotte slechts plaatselijke voor deden van geringe beteekenis. Op het oostelijke oorlogstooneel zijn de operaties tusschen dc golf van Riga en de Dwino tot staan gekomen. De Russen heb ben zich verschanst en zijn er in geslaagd ruw. «if ilnnr vorUO(Uii\g«t\ to rloorv aanruk ken of door de in wanorde geslagen gele deren weer te herstellen, aan den verdere* druk der Duitschers het hoofd te bie den. Zelfs hebben ze sinds den Oen Sep tember voorposten- en verkenningstroepen langs hun terugtochtsweg voorwaarts gedi rigeerd, waarvan schermutselingen met Duitsche cevalerie-voorhoeden het gevolg geweest zijn, welke laatste eenmaal zelfs aanmerkelijk moesten terugtrekken. In den zuid-oosthoek der Boekowina is het den Russen gelukt op één punt n.l. bij Solka ten Z.-W. van Radautz aver een breedte van VA K.M. eenigszins terrein te winnen Dit succes is echter niet voortge zet. Ook tusschen Pruth en Moldau wordt vrij levendig gevochten. Invloed op den alge- moenen toestand heeft echter niet. Thans het Italinansche front. Het re sultaat van den op 19 Augustus aangevan gen elfden Isonzoslag is geweest dat wel is waar de Italianen op hun Noordelijken vleu gel terrein hebben gewonnen ter breedte van 15 en ter diepte van 2 tot 7 kilometers, doch daarna kwam hun voorwaartsche be weging spoedig tot staan. De Monte San De liefde overwint den dood; maar een nietigheid kan soms de liefde overwinnen. Roman door 'I h r s e Hoven. „Dan moet u nicl beginnen met zoo eigen .nel me te zijn. Een Mevrouw, die zoo eigen i- nut der booi, nou, die krijgt van /.elf wel eens een vrij anl ooi d.' Mcv rouw glimlacht eventjes; zuinigjes, zou den liaar kinderen 't noemer Dan herneemt ze, gemoedelijk: „Je zuil wc! zien, dat wij l' voorbeeld geve n. Geen zoctjcs; geen desserljes, geen diners, alleen Zondag s geen koekjes bij dc thee..." „Gossie mijne, wat een vnordeelige dienst zal me dat worden." roepl Nelia, verschrikt, uil. „Geen diners, en hoe mot 'l dan met 't verval? „Maar, schepsel, verbeeld jij je dan, dat iedereen den druk der tijden zou voelen, be halve de dienstboden?" vraagt Mevrouw, drif tig. „Weet je wel dat de Koningin zelfs de grootste zuinigheid in acht neemt?" „Och. kom, ze rijdt toch eiken dag in een koes met paarden.' smaalt Nelia. "Nu ja, een Koningin kan ntaeilijk haar équipage afschaffen, maar ik verzeker je, dat van 'r begin van den oorlog af. de tafel ia Pillek hoogst eenvoudig is geweest, enkel soap. vlee ili, groente en aardappelen en vruchten van 'l Loo."' Mevrouw vandftees hoopt indruk fe maken mei die mededeel in gen, vooral omdat zc ge- boel op lut terrein liggen van liaar toehoor ster. met v ie zc goede vrienden wil blijven en uil ervaring weel zc, dat het beste middel daartoe is een zekere familiariteit. Nelia gaal er prat op, dal haar Mevrouw zn eigen met haar is. Maai nu is ze er niet in, ten minste haar uitval heelt niets te maken met hetgeen Me vrouw h «ar heeft verteld. Ze luistert dan ook ar half en zegt opeens: „Zoudt u denken, i' de Koningin der kroon en der geld en der •tiT c-n zoo heeft begraven? M.vr a rich1:: „Wel nee, mêid, zoo g-k :ii /e wel iiiu zijn."' i-i.dal stamelt Nelia, onthutst. ,.Y:sh;u:jü:'dal. doel niemand meer.'' ku I uh wel eens. in dc courant, van begraven .dutten," houdt Nelia vol. „In «ie courant, nu ja...' „Wat er in de Ilangsche Courant staal, -is waar dal zegt me vailer zelf, omdat die met aan politiek en zoo «loet." Nu ja, maar van dat schallen begraven én vinden, moei je niet veel gelooven.'' Nelia, die bang is dal Mevrouw lont ruik!, haast zich te zeggen: ,,'t Moet toch wel leuk zijn. als je een schat vindt." .Maar minder leuk voor degenen, die 'm in dertijd heeft begraven. En nu zou ik maar rustig naar bed gaan en des noods van schat ten droomen. Goeie nacht... Poeslief is MevrouwI Nelia begrijp wel waar om. Alsof ze haar voor den gek konden boa- den! Ze is veel te pinter. Maar ze is toch opge- lilejird door 't gesprek met Mevrouw. Ze meent al die lievigheid wel niet, mnar ?.oo*n praatje mag ze toch wel. Mevrouw weet ook wel, wat ze aan der heeft, een keurig nette meid en fat soenlijk en netjes in der spreken, ze kan nog lang zoeken, vóór ze er zoo een krijgt. Zc zal haar dan ook niet wegsturen, zoons zc Marie heeft gedaan, ze zal wel wijzer zijn- Kom, ze zal Mevrouw's raad nu maar vol gen en naar boven gaan. Even 'l hoofd om de deur van de huiskamer gestoken. „Genach mevrouw, genaeli meneer, genach meneer Frans, genach juffrouw... Onder 't uitklccden spreekt zo zich zelf moed in: Houd ie nou taai, meid... niet lob ben.. niet bang zijn Maar nauwelijks ligt ze in bed. of ze ver beeldt zich, dal ze den kaler van 'i Wiukeltje hoort miauwen. Och! Godje! Als dat lamme heest nou toch eens aan haar schatten ging krabbelen, ze ziel ijii valsche klauwen al in haar kistje. ze hoort de guldens en rijksdaalders rinke len en de papiertjes ritselen... Nee, dal houdt zc nicl uil. Ze springt overeind en zoo maar, zelfs '/on der der vlechie of der pantoffels, vliegt naar beneden... dc familie zit nog bij mekaar... gelukkig hooren ze der niet. Geen wonder, ze is op der bloolc voeten, en een hooi, die zich nog al 's verslaapt, heeft wel geleerd zachtjes de trappen af te loopen. Ze zal effenljes in dc keuken wachten, tot ze allemaal naar bed zijn. Ze zullen 't wel zoo lang niet maken om 't gas. Jawel, hoor, daar gaan ze al. Nou as de duvel de tuindeur open gemaakt; der is van zelf wat meer leven in huis door al 't gestommel. Meneer Frans seneert zen eigen ook niet. Nou gooit ie zijn laarzen neer, plof! O! dat kent ze zoo. Ziezoo, nou is 't stil... Ze ziin -allemaal in derlui kamers, misschien wel in dcrlui bed! En Neüa slaat nog .steeds aan dc geopende tuindeur. Hé. 'I is akelig miezig in dc lucht 'I mot regent. Niks geen kallcn-weer. ze heeft zich zeker vergist met dnt miauwen, want nu hoort ze weer rtiks... Als ze maar eens terugging naar haar bed? Ze is licusch koud. Een oogenblik staat ze op 't punt van liaar aandrang Ic volgen, dan be kruipt haar weer zoo n onzinnige angst. Zc rilt van haar hoofd tot liaar tëenenf Nul. as toen ze 2iek was, een paar jaar ge leden; ze moet er nog om lachen, as ze der nn denkt Ze had iels cn zo wist secuur wal 't was en Mi vrouw, die liet den dokter komen cn die kcffi niet raaien en zij liet er der eigen niet owr uil. 't Was gewoon een komedie. Ze wou niet zeggen, wal der mankeerde; dal mosl die maar zélf uitvinden, daarvoor was die dokter en daarvoor kreeg die z'n cenle. 't Éenigste, wat ze zei, Was:' „Ik ben zoo akelig, meneer." Nou. en 'l dunr.de een heel poosje, vóór die 'l raaide. Als ze 's een koppic thee ging zetten? Daar heeft zc Iieusch trek in en l zou allemachtig leuk zijn tegenover Mevrouw, die niet wil, dat er den h c e 1 c n <1 a g koffie en thee gedron ken wordt, maar van s nachts heeft ze niks gezcid! v Zou ze 't doen? 't Is zoo n werk. "Nee, dan liever een glaasje van iets. In 't buffet slaat nog serry en port; mensch, ze doet 't Zonder zich te bedenken schuifelt ze de keu ken uit en de eetkamer in; ze weet der weg in 't donker. Rechts slaat de serry, nou nog een glas. Of. weet-je wat? Ze haalt een kom metje uit de keuken, da 's makkelijker met omwasscheu. Hè! lekker; na 't eerste kommetje voelt 7.0 zich al veel joliger, nu nog één en een nipper tje toe. Ziezoo, even onder de kraan afspoelen en geen mcnsch is der wijzer door. As Mevrouw 't merkt, zal ?e zeggen, dat Marie der zoo veel van hield. Wè ja! En nu staal zc weer in de keuken, bij de tuindeur, die nog altijd open is. T Stortregent en ze is heusch op 'I punt om al de malligheid uit der hoofd te zetten cn weer naar bed td gaan, als ze een vreemd geluid hoort, waaw schijn lijk het getoeter van een auto in d« straat, maar zij denkt dadelijk aan den groo« ten kaler van de buren en al de ellende vatf haai tobben begint op nieuw. Ze zal 'mf Ja, dat beest zou zich nog al sineereu... Weer ziet ze zijn klauwen aan 't graven bij haar sch#ltcn... Als zc 'm te pakken krijgt, draait ze zijn nek om, zoo'n leclijlce falsaris. Ochl gossie, wat is 't koud... toch loopt ze door... tot bij dc ker- stanjc. Der voelen bevriezen., en dat noemen ze zomer j En der hoofd gloeit, zeker van de serry! Allemachtig! wal maakt dat goed je raar! Had zc 't nou maar niet genomen! Wacht, ze zal, as dc drommel, haar kistjd uil den grond halen... O, God, as de vijand nou toch eens kwam of de poliesje.... en zc zagen der bezig... ze zouen der zoo der geld afpak ken... der lieve geldje, waar ze zoo hard voor gewerkt heeft! (Wordt vervolgd-1

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1917 | | pagina 1