IT. 73.
„DE EEMLANDER'
Dinsdag 25 September 1917.
bioscoop „de arend
feüïlLetonl
't Winkeltje.
Ons Onderwijs.
16'''' Jaara^ng
AMERSFOORTS
Hoofdredactie!
MARIE VAN VBRSENDAAL»
Mr. D.-J. VAN SCHAARDENBURO.
Uitgevers: VALKNOFF Co
ABONNEMENTSPRIJS;
Par 8 maanden toot Amersfoort M f 1*50.
Idem franco per post3*00»
Per week (metgrati* verzekerinf tegen ongelukken) 0.14.
Afzonderlijke nummers O.OÖ.
Wekelykiob blireegeel ,D» BManiidu Rainrou*" tonder
redeotie «en Thérèse Horen) per 8 mnd. SO cto.
Wekelykeeb btfreegeel Wtnldmüt" per 8 and. S8 ole.
Bureaut Arnhemscbe Poortwal. hoek U tr ecb tschestr.
Intercomm. Telefoonnummer 66.
PRIJS DER ADV ERTENTIEN
V&ij 16 regela f O.SI».
Elk o regel moerM - 0.1.1.
DienetaAobiedingen 1—8 rsRela O.öt».
Groote lettors naar plaatsruimU,
Voor handel .en bedrijl bestaan /.eer voordeel ige bepalhiguii
tot het herhaald advortoeron in dit Blad, -bij sbounenivut.
Bene circulaire, bevattende <lo voorwaarden, wordt op
aanvraag toegezonden.
Zij «lie zich met 1 Oct. op liet Imersf.
Dagblad abouneercu, ontvangen de
tot dien datum verschijnende num
mers gratis.
VIII
Over 't ongeoorloofd schoolverzuim werd
eigenlijk alleen aan de Coninkstraat ge
klaagd. Die school wordt bezocht door kin
deren uit Amersfoort's armste wijk. De
ouders zijn daar nog niet voldoende door
drongen van het nut van schoolgaanzij
werken dan ook weinig mee om het school
verzuim te doen verminderen. Sinds eenige
maanden wordt het schoolverzuim ook be
vorderd doorhet Levensmiddelen-
bureau. Tallooze malen komt het voor, dat
de kinderen als excuus voor hun verzuim
aanvoeren, dat ze naar het Levensmiddelen-
bureau moesten.
Nu kan men daar wel den toegang aan
•kinderen verbieden, doch dat verhelpt het
kwaad niet. Want in dat geval gaat welis
waar de moeder zelf naar het levensmidde
len-bureau, dodh dan laat ze het kind thuis
om op de broertjes of zusjes te passen. Deze
zelfde klacht vernamen wij ook op andere
scholen.
Overigens is het verzuim in het afgeloo-
pen schooljaar, ook op de andere scholen,
nog al groot geweest wegens het heerschen
van de mazelen.
Het simuleeren van ziekte blijft nog altijd
voorkomener is hier weinig tegen te doen,
want 'n briefje van den dokter is niet ver-
cischt en verscheidene dokters weigeren
zelfs om briefjes af te geven.
Er is nog 'n bijzondere omstandigheid
welke het schoolverzuim in de hand werkt.
Favuslijders (hoofdzeer) moeten n.l. naar
huis gestuurd worden en van die gelegen
heid maken zij gebruik om 'n langdurige
vacantie te nemen, want er bestaat geen
dwang om ze te doen terugkeeren.
Het zou ongetwijfeld overweging verdie
nen voor de ouders uit het Coninckstraat-
kwartier ouderavonden te organiseeren. Mo
gelijk zullen zij op deze wijze wat beter de
groote beteekenis van het onderwijs voor
hun kinderen leeren begrijpen.
Met de schoolkleeding en schoolvoeding
zijn we er hier nog lang niet. Deze zijn in
handen van particulieren, die inderdaad doen
wat zij kunnen; 'edoch, hun middelen zijn
beperkt. De gemeente zou krachtiger moeten
steunen, liefst zelf de zaak ter hand moeten
nemen. De Commissie van Toezicht heeft
zich unaniem voor deze laatste oplossing
uitgesproken. Dat zou ook meer ten goede
komen aan de kinderen van de bijzondere
scholen. Thans wordt voor dezen slechts 'n
klein gedeelte der inkomsten besteed, waar
schijnlijk omdat van de zijde van de voor
standers der biz. school zoo bitter weinig
finantieele steun ondervonden wordtin den
beginne bestond er zelfs 'n boycot, omdat
de zaak van de Loge. uitging.
Overigens blijkt wel, dat de theorie heel
wat gemakkelüker is dan de praktijk. Het
is altijd moeilijk kiezen wie het eerst in
aanmerking dienen te komen. Zij die er het
me^st behoefte aan hebben, houden zich
vaak op den achtergronden zij die het
eigenlijk niet noodig hebben, maken zich
soms aan het ergste misbruik schuldig.
De schoolvoeding is niet populair. Nu de
Centrale Keuken zoo'n grooten omkeer
brengt in de volksvoeding, mag verwacht
worden dat ook het vraagstuk van de school
voeding 'n geheel ander aspect zal krijgen.
Het verstrekken van kleeren is zeer nood
zakelijk, vooral kousen en pantoffels.
't Heeft lang geduurd, maar ten slotte is
dan toch de schoolarts benoemd. Algemeen
koesterde men groote verwachtingen van
dit instituut.
Tot slot nog enkele woorden over de ver
houding tusschen het openbaar en het bij
zonder onderwijs hier ter stede. Deze laat
niets te wenschen over. Stilzwijgend volgt
men den régel tusschentijds geen leerlingen
van elkaar aan te nemen.
Slechts zelden verneemt men iets over
pressie der geestelijken op ouders om hun
kinderen van de openbare school af te
nemen. Het aantal overgangen is vrij ge
ring. De ouders schijnen over het algemeen
hun keuze tusschen openbaar of sectarisch
onderwijs reeds gedaan te hebben.
Het aantal kinderen op de beide scholen
is vrijwel gelijkop de bijzondere scholen
zelfs iets meer, hetgeen echter niet zeggen
wil dat de meerderheid der ouders voor bij
zonder onderwijs is. Het tegendeel is waar
maar de voorstanders van bijz. onderwijs
hebben door-de-hank groote gezinnen en
leveren dus ook meer schoolgaande kinde
ren dan 'n gelijk aantal voorstanders van
openbaar onderwijs.
Politiek Overzicht
Stockholm.
De vredesnota van den Paus en het ant
woord dat de Centrale mogendheden in .het
laatst der vorige week daarop hebben be
kend gemaakt, roepen de gedachte wakker
aan de andere poging die in Europa werd
gedaan om den weg tot den vrede te banen,
een poging, die wat het tijdsgewricht betreft,
vrijwel aan het optreden van den Paus paral
lel liep, en óók wat het resultaat althans
het voorloopige resultaat betreft tot dus
ver nog géén practisch succes heeft kunnen
boeken helaasl Wij bedoelen de Stock-
holmsche conferentie.
Rome en Stockholm het hoofd der
Katholieke kerk ginds, de vertegenwoordi
gers van het socialistische proletariaat hier,
wel diametraal aan elkaar tegengestelde
geestesrichtingen en levensbeschouwingen
waren het overigens, die in de beide Euro-
peesche hoofdsteden waren gezeteld.
Maar, hoe scherp tegenover elkaar staand
Reclame.
99
Heden- ei» Morgenn\oud nog slechts Tier voorstellingen v»n de film
CVfltlQPllO MnPfitiPc'' ',woc Voorstellingen per avond. Om 7
,)I 1 allobllu 111Uui*.-d-o on 9 unr. Zaterdag-, Zondag- en Maan- gn
dagavond werd «le bioscoop bezocht door 1502 betalende bezoekers. jjjjy
■nmnwnHMHmnnn
elders, ditmaal waren èn Paus èn socialisten
bezield door hetzelfde streven: pogingen le
doen om de mogendheden van Europa, ge
wikkeld in een Moedigen strijd zooals de
wereld'nooit gekend heeft, weer nader tot
elkander, tot vredesonderhandelingen te
brengen, en, mocht het zijn, daarna voor
goed de zedelijke macht van het recht te
doen heerschen over de brute macht van
het geweld.
Daarbij had de Stockholmsche conferentie
nog een nevendoel: de sinds het begin van
den oorlog ingestorte arbeiders-internatio
nale weer te herstellen.
Nu de Stockholmsche conferentie, na bij
korte tusschenpoozen, maanden aaneen te
hebben vergaderd, kort geleden uiteenge
gaan is, t o t n a d e r, naar het, destijds door
ons vermelde, manifest dat het uitvoerend
comité bij die gelegenheid uitvaardigde, ver
klaarde, lijkt het ons gewénscht hier nog
eens een kort overzicht te geven van de
voornaamste feiten, die ten aanzien van de
conferentie vermelding verdienen.
Het denkbeeld eener conferentie ontstond
in April van dit jaar allereerst in den Hang
bij 't Hollandsch-Skandinavische Comité uit
het Bureau der Internationale, dat, vroeger
in Brussel, thans in den Haag was gevestigd.
De Russische revolutie, die in Maart was uit
gebroken en de vredesdoeleinden die daar-
i, nti/c n den een krach-
tigen invloed uit op de gemoederen in de an
dere landen van Europa; de hoop Segon bij
file democraten en vrienden des vred?s te
ontwaken. Op den I9en Mei vaardigde het
comité der Nederiandsche en Skandinavi-
sche socialisten een oproep uit tot herstel
der Internationale en ter bespreking van de
grondslagen voor een algemeenen vrede
nevens een zoo spoedig mogelijke beëindi
ging van den wereldoorlog.
De inleidende besprekingen zouden on
middellijk aanvangen met een reeks van
speciale conferenties en tot het einde van
Juni duren; daaraan zou zich de algemeene
conferentie aansluiten. De oproep was voor
de Zweedsche socialistische partij ondertee
kend door Branting en Muller-Södenberg en
voor de Nederiandsche partij door Albarda,
Troelstra en Van Kol. Toen het medio Juni
was, had Branting reeds een half dozijn co-
mité's ontvangen en met hen onderhandeld,
meest uit de Middenrijken: Oostenrijkers,
Duitschers, Czechen, Bulgaren, Finnen en
ook Russen. De Duitsche socialisten kwamen
in twee fracties, die van de meerderheid en
die van de minderheid. Opmerking verdient
dat Branting geweigerd had de Duitsche
meerderheid te ontvangen, indien tevens
niet de minderheid meekwam.
De Franschen en Engelschen kwamen
niet, het vroegere bureau der Internationale
was dus niet volledig.
In het begin van Juli verschenen in
Stockholm de vertegenwoordigers van den
Russischen Arbeiders- en Soldatenroad (niet
te verwarren met de vroegere Russische in
ternationale) en deze brachten in den gan-
schen grondslag der conferentie eene ver
andering. Reeds in Juni had de Arbeiders-
en Soldatenraad een manifest uitgevaardigd
aan alle socialisten der wereld, waarin deze
werden uitgenoodigd naar een speciaal Rus
sische conferentie in Petersburg op te ko
men. Hieruit bleek dat de Russen óf de be
weging wilden vestigen op een breedere,
zich over de democratie der geheele wereld
uitstrekkende, basis óf de leiding tot zich
wilden trekken. Dit bleek nog duidelijker
toen in Juli de vertegenwoordigers van de
„Sowiet" (afkorting voor genoemden raad)
naar Stockholm kwamen en nu (dit was op
13 Juli)'in overeenstemming met het Hol-
landsch-Skandinavische comité een nieuwen
oproep uitvaardigden, die de conferentie te
gen 15 Augustus te Stockholm bijeen riep
en tevens het programma daarvan vaststel
de. In dezen oproep kwfem de vermaard ge
wórden formule voor: „Jot-stand-koming van
een vrede zonder annexaties en schadeloos
stellingen, gegrondvest op het zèlfb'estem-
mingsrecht der volken."
Vier Russische afgevaardigden Rosanof,
Smirnof, Ehrlich en Goldenberg, onderna
men daarop een reis om voor deze denk
beelden propaganda te maken in de landen
der geallieerden, en, vóór alles, om van de
betrokken regeeringen toestemming en pas
sen te verkrijgen voor de te zenden verte
genwoordigers. Hun reis leed fiasco. Ze ver
kregen de hier bedoelde toestemming niet,
terwijl de ontvangst zoowel in Londen als
Parijs een zeer koele, in Parijs zelf voor een
deel onaangenaam was. Zelfs waar congres
sen en vakvereenigingen voor Stockholm
gunstige besluiten namen, konden ze deze
toch niet ten uitvoer brengen tegen den wil
der regeering en de arbeidersleiders, die
deze op haar hand had gekregen; men denke
aan het geharrewar in Engeland. Dit alles
ligt nog versch in het geheugen.
Het slot der geschiedenis was dat de Rus
sische delegatie in Stockholm terug kwam
zonder de gehoopte toestemmingen uit de
geallieerde landen. Zoodoende moest de
conferentie, die op 9 September was vast
gesteld, opnieuw worden verdaagd. Het uit
voerende comité heeft echter in het reeds
genoemde manifest verklaard, dot de confe
rentie-idee niet opgegeven is; de conferen
tie zal plaats hebben als de passen-kwestic
gerégeld is.
Zal het spoedig zoo ver komen? Er is niet
de minste aanwijzing dat de Entente-mo-
gendheden, die al het mogelijke hebben ge
daan om de conferentie-idee principieel en
stelselmatig tegen te werken, spoedig tot een
meer verzoenlijk standpunt zullen komen.
Toch, wanneer in het manifest gezegd wordt,
dat de Russische deputatie in de gelegen
heid was zich in Groot-Brittannië, Frankrijk
en Italië er van te overtuigen, dat de arbei
dersklasse de Stockholmsche conferentie ge
negen is en blijft en dat de beweging ten
gunste van een rechtvaardigen, duurzemen
vrede in alle kringen toeneemt, dan behoeft
hieraan niet te worden getwijfeld. Zoo heeft
het eerste congres van Trade-Unions of
10 Augustus zich ten gunste van de deel
name aan Stockholm uitgesproken. Mer
herinnere zich in dit verband de Henderson-
crisis in het Engelsche kabinet; Hendersor
was voor de deelname aan Stockholm, ten.
einde een overwicht van de meeningen dei
Duitschers en Oostenrijksche socialisten oj
de Russen te voorkomen.
Allerlei machinaties volgden; op een latei
gevolgd congres der Trade Unions werd te
gen de deelname aan Stockholm gestemd;
de Labour- en anti-Stockholn\-man Barnes
kreeg de overhand en heeft die op het
oogenblik nog.
Op de stemming der Engelsche arbeiders
blijkt aldus nog niet voldoende peil te trek
ken; wellicht dat allerlei nationale instincten
de proletarische en pacifistische nog krui
sen. De Fronsche socialisten waren er voor
al op gebrand de kwestie van de schuld aan
den oorlog op het tapijt te brengen. Edoch
zelfs daarvoor werden hun de passen ge-
1 weigerd.
Eindelijk verklaarde ook de Amerikaan-
sche arbeidersleider John Gompers, dat zijn
mannen (die hij tot den strijd „againt the
Kaiserism" aangespoord had) niet naar
Stockholm zouden gaan.
De Engelsche premier, Lloyd George,
heeft in eene redevoering welke na de be
slissing van het éérste Trade-Unioncongres
werd uitgesproken, gezegd dat de arbeiders
klasse nog niet het gêheele volk beteekendc.
Deze uitspraak is juist, doch even juist is het
dat een der gewichtigste factoren voor
eene krachtige voortzetting van den oor
log is of de arbeidersklasse deze gunstig
of ongunstig gezind is. Daadwerkelijk kon ze
in het ergste geval haar invloed doen
gelden tot eene belemmering van de oorlog
voering (wij in Nederland niet waar?
kennen het rijmpje uit 1903 onzaliger
nagedachtenis! „Heel het raderwerk staat
stil; Als uw machtige arm het wil"), doch
ook op politiek terrein breidt haar invloed
zich steeds meer uit. Daarom had een ar-
beidersconferentie, waaraan de vertegen
woordigers van alle oorlogvoerende mo-
De liefhebbende vrouw is een slavin die
Kaar ketens doet dragen door haar meester.
Komau
door
Thérèse Hoven.
Cootje herkent in haar een vroegere piano-
onderwijzeres.
„Gunst, juffrouw Berghuis., bent u 't
„Gootje, jij? Wat ben je gegroeid, je ziet er
best uit."'
Hoe gaarne 't goedhartige kind 't ook zou
gedaan hebben, 't is haar onmogelijk iets vlei
ends terug te zeggen.
Juffrouw Berghuis ziet er fataal uil.
Geen wonder, ze heeft al haar lessen verlo
gen en ze heeft geen ander middel van be
staan.
Alsof het een afspraak, nee, een samenzwe
ring was, hebben de verschillende moeders
fcarer leerlingen haar bijna gelijktijdig ge
schreven. dat haar dochtertjes, wegens om
standigheden, voorloopig geen muziekles meer
zouden nemen.
an de eene week" op de andere is ze broo-
"deloos geworden. De enkele „stukjes" die haar
^veerstandskas uitmaken, kan ze zelfs niet te
gelde maken, omdat er geen beurs en dus geen
koers is, en de banken er niets voor geven.
Ten einde raad, is ze naar de zusters Maar*
tens gegaan. Een enkelen keer kocht ze er wel
eens wat choeolaadjes, als haar leerlingen bij
haar thuis les kwamen nemen. Toevallig heeft
ze gehoord dat 't vroeger versmade Win
keltje, een goudmijntje is geworden.
De zusters zijn zulke aardige, gemoedelijke
mcnschen, mogelijk kunnen ze haar helpen
met een klein voorschot...
Niet. dan na lang aarzelen, heeft ze lot dien
stap besloten en nu ze dien genomen heeft en
zich iu tegenwoordigheid der fortuinlijke win
kelhoudsters bevindt, is ze zóó verlegen, dat
ze de reden van haar komst niet bekend durft
te maken.
Zè begrijpt nu niet, hoe zij 't over zich heeft
kunnen krijgen om hulp te gaan vragen, om
te gaan bedelen.
Ze is van geboorte een dame. Haar vader
was Majoor, ze is dan toch een officiersdoch
ter... en dezulken vragen niet.
Dan liever honger lijden!
Om haar kamerhuur- den eerste der maand
te kunnen voldoen heeft zij haar behoeften tot
't_ ailernoodigste beperkt. Ze leeft van een
klein broodje en een halven Liter melk per
dag.
Als Cootje, de assistente-winkeljuffrouw,
toonbankfreule, gelijk ze zich zelf betitelt, haar
een schoteltje met choeolaadjes voorhoudt,
kost 't haar moeite er voor te bedanken.
Cootje dringt aan., niettegenstaande haar
wijze bespiegelingen nog te veel kind om haai'
strijd en de reden er van te begrijpen, maar
juffrouw Cor, wier intuïtief gevoel van zelf
grootér is, overziet den toestand... zonder ver
klaring.
Ook fatsoenlijke armoede /ingt een lied zon
der woorden, lang nicl voor allen verstaan
baar.
fior, die naar geven en .weldoen snakt, ge
deeltelijk als tegenwicht voor den onverwach-
ten welvaart, haar door den oorlog toege
gooid. als 't ware, vindt plotseling een gele
genheid om aan dien drang te voldoen en
zegt, op zakelijken toon: „Nee, Cootje, je moet
me nu niet alle klanten afsnoepen. De juffrouw
wordt 't liefst door mij geholpen, waar?"
En, vóór de juffrouw kan antwoorden, doet
ze met rappe hand hier en daar een greep;
een massieve Deventerkoek, een blik sardines,
een flinke pot marmelade en een groote bus
beschuit worden in eenx ommezien door haar
ingepakt. En, als ze met een goedig knikje
zegt: „Als-'t-u-belieft, hier is uw bestelling;
ik zal 't wel voor u opschrijven, ik heb nu
hcusch geen lijdj" kan juffrouw Berghuis
enkel een diep gevoeld „dank u wel," stame
len.
Al is ze de dochter van een hoofd-ofiicier,
zc lieeft geen moed het vriendelijke birrger-
menschje door een weigering le beleedigen.
Ze buigt 't hoofd en gaat den winkel uit.
„Had ze dat echt besteld?'' vraagt Cootje,
verwonderd.
„Daar heb jij nou 's niet mee noodig.''
Een der dienstmeisjes uit de buurt, die oen
onsje Vcrkadc Biskwic voor 12 centen komt
halen, mompelt met een minachtend trekken
der mondhoeken, iets van „een kale Mcdam,"
waar Cor niet op in gaat.
Zij begrijpt hoe juffrouw Berghuis en derge
lijke dames, werkende vrouwen zooals ze
tegenwoordig genoemd worden, 't nu hebben.
Ze hoort en ziel., zoo veel! Nog meer dan
Cootje en 't gaat dieper bij haar; zij voelt moe
't leed, waaronder de stumpers, die door geen
comité geholpen kunnen worden, gebukt gaan.
Net als de verpleegster van boven.
Die heeft ook haar ontslag gekregen.
Ja, God, de menschen kunnen 't niet beta-.
len; een extra mond le vullen is geen kleinig
heid in deze dagen. En, door een wonder, is
de oude mevrouw zooveel beter dat ze haast
geen hulp meer noodig heeft.
,,'t Is niet te geloovcn," heeft de dochter ver
teld „Zoodra de ernst van den lijd tot moeder
doordrong, is ze een heel ander mensch ge
worden. Zc is opgestaan, heeft zich alleen aan
gekleed... en ze was in geen jaren het bed uit
geweest., en nu is ze zoo fttnk als iets. 't Is-de
schrik, die ten goede heeft gewerkt; als de
beterschap nu maar aanhoudt...
Gijs van Poeieren, die als zoon uit een boek
winkel, van zelf veel gelezen heeft, zegt dat
dergelijke genezingen vaak voorkomen, le
Lourdes in "t Zuiden van Frankrijk en op
andere bedevaartplaatsen en ook wel in 'l ge
wone leven, mits er een ongewone aanleiding
toe is.
Hij geeft er nog een hcelc verhandeling bij
van voorgewende verlammingen cn zcnuw-
locstanden... waarnaar Miel gretig luistert,
omdat ze het zoo knap van hem vindt om dit
alles te weten, doch waar de tantes zich Aan
zelf nu niet zoo voor Ueresseeren.
En dan, ze zijn moe! Dood op!
Ze danken God, als ze 's aA'onds naar bed
kunnen gaan.
De zaak gaal prachtig, magnifique!
Ze hadden zoo'n omzet nooit durven hogen.
Dc heele buurt koopt bij ze, mevrouw van
Rees cn juffrouw Paula, die anders nooit kwa
men, en juffrouw Alewijn en mevrouw Plan
ket en mevrouw Smit en Mr. Adriaan van de
Velde en' Mevrouw Rimmers, en dc familie
Hagedoorn en Mevrouw Thirene, tot zelfs
meneer Vreugdestem, de beroemde Jan Wil
lem, waar Cor zoo gek op was.
Hes heeft altijd gedaan of zc 't niet merkte,
maar ze heeft 't wel geweten, arme Cor; ze
zou 't hart niet hebben er haar mee te pingen!
Docli, wie niet meer om haar onsje Zater
dags komt, is juffrouw Meier, de zuster van
den adjunct-commies van 't Ministerie van
Marine
Die arme ziel heeft ook oorlogs-angsl cn
durft hel huis niet uit, omdat ze te bang is.„
ze zit verwezen in een hoekje van de kamer-
en schrikt op bij 't minste geluid.
Ook al een slachtoffer, een geval, dat druk
besproken wordt op de buurtsocietcit.
HOOFDSTUK X
Verdriet.
Op ten middag komt Miel met zóó'n ernstig
gezicht thuis en slaan haar guitige oogen zóó
droef, dat tante Hes en tante Cor elkander ver
wegen aankijken cn Hes fluistert: ,,'t Zal toch
niet af zijn?" waarop Cor een verontwaar
digd: „Iloe kom-jc e» op?" laat liooren.
Maar lies merkt heel goed, dat ze evenmin
gerust is als zij. Gek toch; ATOeger waren ze
er allebei tegen en nu zouden ze 't vreeselijk
vinden als 't af was
Ja, ze maken er zich, ieder voor zich. zelfs
een stil verwijt van dat ze het niet tot een
engagement lieten komen.
In den laatsten tijd, sedert de wereldbrand
is uitgebroken, zooals Miel 't noemt, is Gijs
van Poeteren veel bij ze gekomen, eigenlijk is
hij er altijd cn, een"enkel keertje, geeft hij
Miel wel eens een zoen, daar zc bij zijn.
(Wordt vervolgd.)
