DE EEMLANDER". Maandag 22 October 1917. BUITENLAND. FF^LLFTON. 't TVmkeltje. H°. 78. 16"° Jaargang 1 MARIE VAN VERSENDAAL. 0 d Mr. O. VAN SCHAARDENBURG. •t Uilgevers: VALKHOPP ft Co. A BON N EMENX8PRU8: Por 8 mftoadoa voor Amtrtfoori «**0. Idem franco par post Per week (met (pahs verzekering legen ongelukken) O. I Af«ooderl\ike nummer» O.OÖ. Wekeiykeob ktjvoegtel „D* BotJand»c)i4 HuUvrouv' tonder redactie ren Thérèee Heren) per 8 mnOL 50 «te. Wekeiykeeb btjreejrsel WtrMr*per 8 mod. GS OU. Bureaut Arnbemscbe Poortwal. boek U tr ecb tschestr. Intercomm. Telefoonnummer 66. PRLJS DER ADVERTENTIÈN. ^eo 1—ft regelt s« f 0.80. Elke regel meer u M M 0.15* Dienabuinbledingen 1—5 regelt O.GO* Groote letters naar plftütsruimte. Voor handel en bedrijf beatean zeer roordeelige bepalingon tof hot herhaald advorteeren in dit Blad, b\| abonnement. Kent. circulaire, berettende do roorwaArden. wordt op aaur<aAg toegezonden. Wat willen zij toch? Eenige leden van de kiesvereeniging Amersf. Gemeentebelang, vogels van diverse pluimage, kunnejt zich moeilijk vereenden met het besluit tot aansluiting bij den Vrijz. Dem. Bond. Zij verspreiden thans 'n circulaire, waarin «ij allereerst de opmerking maken dat „de geschiedenis der kiesver. bewezen heeft, dat doorvoering van het vrijz. beginsel in het bestuur der gemeente slechts mogelijk is indien samenwerking plaats heeft van allen die de vrijzinnige beginselen zijn toegedaan. Samenwerking, zeer juist. Doch geen ge forceerde eenheid op vaag program. Als de „geschiedenis der kiesver." in de laatste jaren iets bewezen heeft, dan is het wel dat de breede scharen der kiezers van zulk 'n vaag program niet gediend zijn. Eendracht mankt macht. Maar kunstmatige eenheid maakt onmacht. Onder de oude kiesrechtregeling moge 'n dergelijke eenheid om tactische redenen 'n noodzakelijk kwaad geweest zijn, in de loe- komst is zij 'n onding. Om 'n groepje kie zers, twijfelaars en onverschilligen, behou denden en gemakzuchtigen vast te houden, zou zij honderden kiezers aan den democra- tischen kant afstooten en in de lokkende roode armen drijven. „Doorvoering van het vrijz. beginsel in het bestuur der gemeente «is slechts mogelijk" als men voldoende kie zers achter zich weet te verzamelen. Met begin der circulaire getuigt van ver bijsterende kortzichtigheidhet slot echter van nog verbijsterender inconsequentie. Daar wordt namelijk de mogelijke oprich ting van 'n nieuwe kiesvereeniging naast Arnersf. Gem.-belang in het uitzicht gestel i. De onderteekenaars komen op voor een. be d, en sturen zelf op versplintering aan. En wat nog zonderlinger is> die nieuwe kies vereniging zal, naar verluidt, niet 'n con- cerirehe-kiesvereenioing zijn (hetgeen trou wens n' mogelijk zou zijn daar men heele- mi rlleen niet concentreeren kan als een der partijen niet wil, niet kan meedoen) doch zal o wonder 'n unie-lib. kiesver. woic-en f Maar voordat men daartoe overgaat, acht m:n het aldus de circulaire, gewenscht om do~ n „sprekervan erkende bekwaamheid" ('n uJue-lib., naar wij vernemen) nader in gelicht te worden omtrent „de wet op de Evenredige Vertegenwoordiging". V\:'f-md; we zouden het kunnen begrij pen, als voorlichting verlangd werd omtrent hff door niemand ontdekte principieele versrhi' fwsschen de programma's der Unie- Lib. en Vrijz.-Dem. Maar wat heeft nu „de wet op de Evenredige Vertegenwoordiging" *te maken met het kleur bekennen van de kiesvr i eer -i/ing Tegenover de Evenr. Vertegenw. staan Unie-Lib. en Vrijz. Dem. op hetzelfde stand punt. De techniek is voor de kiezers zelve van bitter weinig belang, en, nog slechts 'n goed half jaar voor de algeme^ne verkie zingen kan men* heusch wel beter werk verrichten dan te gean luisteren naar 'n on getwijfeld zeer interessante, doch weinig nieuws leerende verhandeling over E. V. van 'n Unie-Lib. spreker, die elders z'n ga ven nuttiger aanwenden kon in het belang der vrijzinnige beginselen-boven-fractie- krakeel. Mochten de onderteekenaars meenen uit het betoog van dien spreker argumenten te putten voor de oprichting van 'n nieuwe „algemeen-vrijzinnige" kiesyereeniging, dan zijn zij wel heelemaal aan het verkeerde adres, want de Lib. Unie ijvert volstrekt niet minder dan de Vr. Dem. Bond voor kleur bekennen! Als dus 'n spreker over „de wet op de E. V.'* komt, dan zal hij wel trachten aan te sturen op de vorming van 'n afdeeling der Lib. Unie. En partij kiezen wenschten de onderteek en aars der circu laire immers juist niet? Wat willen zij toch? Gaat. het nieuwe program van Amf. Gem.b., het vr. dem. pro gram, dat trouwens ook vroeger reeds aan de kiesver. ten grondslag lag, hun te ver? Maar dan gaat het U. L. program hun even zeer te ver. Principieel verschil tusschen die beide bestaat niet; de enkele verschilpun ten rechtvaardigen althans niet 'n splitsing van de vrijzinnigen langs denkbeeldige lijn. Gaat hei program iemand te ver, dan ware het rationeeler toe te treden tot den Bond van Vrije Liberalen, die hier even eens 'n afdeeling zal oprichtenmet recht, er is plaats voor. Zien wij echter de namen van de onderteekenaars der circulaire, on der wie waarlijk vooruitstrevende mannen, dan kunnen wij niet gelooven dat deze met verloochening van hun mooi verleden in den strijd voor de vrijzinnige politiek en met voLstrèkfe miskenning van den geest des tijds nu plotseling tegsn de stroomversnel ling in zouden willen roeien. Wij begrijpen de onderteekenaars niet. Zij zullen sléchts verwarring stichten. En aan de vrijzinnige zaak ernstig afbreuk doen. En o, wij vreezen zoo, dat het weer 'n oud-Amersfoörtsche personenkwestie wordt. Die weelde kunnen de vrijzinnigen, met de stemmencijfers der laatste verkiezingen voor oogen, zich toch heusch"" niet meer veroor loven. Politiek Overwicht De bir>nenüandsciie krisis in Duitschiand. 9 De Duits-che keizer is, nadat de rijksdag den 11 en October naar huis was gegaan, op reis gegaan naar de Balkanstaten, waarop het hoofd van het departement van buiten- landsche zaken, staatssecretaris von Kühl- mann. hem veTgezeh. De rijkskanselier heeft eene reis naar het oosten ondernomen om het laatstelijk door de Duitsohe wapenen gewonnen gebied te bezoeken. Men zou geneigd rijn daaruit af te leiden, dat de binnen! andsche krisis in Duitschiand 1 bezworen is en dat de. binnenlandsche vrede is teruggekeerd. Niets js echter min der juist. De voorzitter van het huis van af gevaardigden van den Pfuisischen landdag heeft het noodig geacht eene waarschuwing te laten hooren, dat Duitschlands vijanden de hoop koesteren, dat bnnenlandsche twis- Iten de Duitsche kracht zullen breken of verlammen; hij deed een beroep op den gezonden zin van het volk om die hoop te verijdelen. Dit wijst er op, dat de strijd nog volstrekt geene teekenen van verzachting toont. Eenerzijds gaan de elementen, die in de onlangs opgerichte „Vaterlandspartei" hun hniddelpunt vinden, voort tegen den rijksdag en het streven naar vrede, dat zich daar doet gelden, met de grootste felheid van leer te trekken. De Kreuz-Zeitung gaat zoo ver te schrijven, dat de rijksdag meer en meer een schade voor de Duitsche zaak en, als men naar de uitkomst ziet, een bondge noot van de vijanden is geworden. Elfhon derd hoogleeraren en leeraren aan hoogere Duitsche onderwijsinrichtingen verkondigen als hunne meening, dat de tegenwoordige meerderheid van den voor bi jna zes jaren on der geheel andere omstandigheden gekozen rijksdag niet de pretentie kan hebben, tegen over de levenskwestien. die nu om beslis sing VTagen, den volkswil tot uitdrukking te brengen. Aan den anderen kant zijn tusschen de regeering en den rijksdag de zaken lang niet in het reine. De rijksdag heeft, voordat hij uiteenging, aan de regeering toegestaan wat door.haar gevraagd1 werd; maar daaruit volgt geenszins, dat de verhouding nu weer goed geworden is. Het rijksdaglid- Gothein zet, na de zelfverloochening te hebben doen uitko men, die de rijksdag aan den dag heeft ge legd om de dreigende krisis te bezweren, de grieven tegen den rijkskanselier aldus uit een: „De rede van den rijkskanselier (in de zitting van 9 October?, waarin hij zich met eene duidelijkheid, die men tot dusver had gemist, voor het besluit van 19 Juli uitsprak, waarin hij er warme woorden voor vond, dat ook zij, die dit besluit bestrijden, een beter begrip moeten hebben van de eerlijke en goede bedoelingen van de voorstanders en den strijd daartegen niet moeten voeren met beschimping van deze mannen, zou de geheele krisis tot een gelukkig evpde ge bracht hebben, als hij niet zonder eenige voering met de partijleiders een ongelukki- gen aanval tegen de onafhankelijke socialis ten had gereden. Hij verzekerde, dat hij objectief stond tegenover alle partijen, alleen niet tegenover die, welke een gevaar voor het bestaan van den staat beteekenen. Aan de andere zijde echter stond de partij van de onafhankelijke socialisten en het verwijt, dat door de officieren agitatie in het leger werd gevoefd, was juist de afgevaardigde Dittmann het minst gerechtigd te berde te I brengen, want hij en zijne partij hadden eene staatsgevaarlijke actie in de marine gedre- ven, heigeen de staatssecretaris van het j rijksdepartement van marine nader zou be wijzen. Na hem verklaarde staatssecretaris I von Capelle, dat „uit de stukken bleek", dat de rijksdagleden Haase, Dittmann en Vogt- herr aan de wegens samenzwering veroor deelde matrozen materiaal voor hunne or ganisatie geleverd hadden. Hij Wet daarbij duidelijk doorschemeren, dat deze misdadige samenzwering met weten en willen van deze afgevaardigden was geschied. Ieder moest aannemen, dat de staatssecretaris en de rijkskanselier hunne beschuldigingen op grond van een feitelijk bewijsmateriaal had den gedaan en dat de rijksdag terstond daar op zou worden verzocht de immuniteit van de genoemde afgevaardigden prijs te geven. In plaats daarvan waren dezen in staat aan te toonen, dat de tegen ^ïen gedane beschuldi ging volstrekt niet houdbaar was. Er is geene aanklacht tegen hen ingediend en men weet positief, dat de procureur-generaal en alle hoogere justitieele ambtenaren hebben ver klaard, dat zulk eene aanklacht volstrekt geen kans van slagen zou hebben, omdat er geen bewijskrachtig materiaal tegen deze af gevaardigden bestaat. „De genoemde afgevaardigden staan bij alle partijen van den rijksdag, behalve hun ne eigene, in een zeer slecht aanzien, maar toch was het de onvermijdelijke plicht van alle partijen tegen zulk een optreden front fe maken, een optreden, dat bovendien den indruk moest wekken dat de binnenland sche vrede er ernstig door in gevaar wordt gebracht." De schrijver legt er nadruk op, dat hier mee de krisis, die gelukkig ten einde was gebracht, op nieuw is uitgebroken; hij zegt: „Zij is ditmaal niet te genezen. Het zal den rijkskanselier duidelijk moeten zijn, dat, al hebben ook de vrijzinnigen, de nationaal- liberalen, het centrum, de Polen en de El- zassers het votum van wantrouwen afge wezen, om op dit oogenblik een openlijk conflict te vermijden, hij hun vertrouwen niet meer bezit. Maar ook. dat van den .bondsraad en van de staatssecretarissen, met uitzondering van den geheel onmoge lijk geworden heer von Capelle, kan hij niet meer bezitten. Algemeen is men overtuigdr dat hij niet opgewassen is tegen de moeie- lijke taak om het schip van den staat op deze stormachtige zee te sturen. De rijks dag is naar huis gegaan. Men mag aanne men, .dat als hij weer bijeen komt, hij een nieuwen kanselier zal vinden. Maar deze krisis heeft ook getoond, dat het niet aan gaat over de hoofden van den rijksdag heen het moeielijke ambt aan den eenen of an deren ambtenaar toe te vertrouwen. Een staatsman van breede opvatting behoort op deze plaats en een man, die ook het ver trouwen van de meerderheid van 'den rijks dag bezit. Tot dat inzicht zal men ter be- voegder plaatse moeten komen." De oorlog. Op de Noordzee tusschen de Shetlands en de Noorsche kust zijn negen Noorweeg- sche, Deensche en Zweedsche schepen, die in een in 't geheel 12 schepen lellend kon vooi voeren, met twee Engelsche oorlogs schepen van hefy escorte slachtoffers gewor- 1 den van den meedogenloozen oorlog, diefl Duitschiand voert tegen de scheepvaart or de volle zee. Eene Duitsche Zeppelin-vloot, die var* eene onderneming tegen Engeland huis* waarts voer, is op Fronsch gebied door deit Franschen afweerdienst duchtig bestookt. Vier Zeppelins zijn neergeschoten of tol dalen gedwongen; een daarvan was voort* gejongd tot Gap, in het departement Hou* tes Alpes, alvorens zij werd achterhaald. Uit het bericht van Duitsche zijde blijkt, dat dit het droevige einde is van een met veel succes uitgevoerden aanval op Enge land, waarbij 26.000 KG. bommen geworpert zijn op Londen, Manchester, Birmingham enf een zevental andere steden. Van de eilandengroep voor de Rignsche golf zijn nu ook Dagö en Schildou, dot tus- sohen Moon en het vasteland ligt, in DuitscH bezit. De Russen hebben de Moonsond ver laten; behalve het wrak van de Slava hebben zij vier stoomschepen prijsgegeven, die og het strand werden gezet. In het westen en aan het Italiaansche front artilloriestrijd. Aan het Macedonischo front is de strijd weer wat opgeleefd. Sofia,20 Oct. (Buig. ag.) Gisteravond om zes uur stopte de Duitsche keizer op zijne terugreis van Konstantinopel of aan het koninklijke kasteel Vrnna, bij Sofia, waar een intiem dinér plaats had, waar enkel de keizer en de koninklijke familie aanzaten. Tegelijk was er in het koninklijke poleis een maarschalkstafel, waarbij minister-president Radoslwow voorzat. Tegen middernacht nam de keizer afscheid van de koninklijke fami lie en stapte weer in zijn bijzonderen trein, Londen, 20 Oct. (RWij vernemen, dat er niets hoegenaamd waar is van de be richten, die in zekere Duitsche bladen ston den, met name de Rheinisch-Westphulische Zeitung, de Lokal-Anzeiger en de Suddeut- sche Zeitung, dat Erzherger zou hebben ver klaard, dat hij onlangs er in was geslaagd in Zwitserland in aanraking te komen met Engelschen in verantwoordelijke positie, om over den grondslag van den .'redo bespre kingen te voeren. AI9 voorloopige uitkomst van de zevende Duitsche oorlogsleening wordt opgegeven het bedrag van 12.452 millioen mark. De voorloopige regeering van Rusland heeft de verkiezingen voor de Constituante bepaald op 25 November en in verband daarmee de vierde docma opgeheven en de mandaten van hare afgevaardigden nietig verklaard. Gisteren heeft het voorparlement, dat de voorloopigé regeering na zijn reconstructie heeft bijeengeroepen, zijne eerste zitting in Petersburg gehouden. De tot de maximalis ten. behoorende leden hebben na eene door den voorzitter van den Petersburgschen ar beiders- en soldatenraad afgelegde verkla ring, dat zij weigerden met het voorparle ment samen te werken, en bloc de zaal ver laten. De bitterste straf voor onze zonden is, dat zij ons bijna altijd in de noodzakelijkheid brengen om weer nieuwe zonden te bedrij ven. Koman door Thérèse Hoven, I) „Lékker, fluistert zc, een paar keer Dan op eens: Ik zal nu maar opslaan.'* Dat zou ik nog maar niet doen," vermaant Ho-iCi, .blijf er vandaag nog maar in.'* „Xee, op staan, anders is de lommerd dicht en ik moei naar Sciieveilingen... Haar eene been komt al onder de dekens te voorschijn. ,,X 1 t doen Cor... stil blijven liggen.'' wJe hoeft niet zoo te bazen," zegt ze, snib big. „Ik, bazen?"' Hes schrikt er van. Hes schrikt er van. „Foei, Cor." begint ze, onwillekeurig. Maar Cor luistert niet en wil 't bed uit Hester is wanhopend; zij tracht 't haar te bcK Uen, door haar polsen met haar handen te omvatten, hetgeen de zieke een kreet van pijn ontlokt en haar tegenstand vermeerdert. Hel wordt ven melen van krachten tusschen Üe beide oudjes, die tot nu simmer tetfenoyefg maar altijd met en naast elkander het leven doorgingen. En vah weerszijden zijn de krachten zoo luttel; Cor wint 't en vóór Hes het haar kan beletlen, heeft ze het bed verlaten en wil ze de deur openen... dan blijkt de inspanning te veel cn zijgt zij ineen, ook dit kan Hes niet voorkomen. Het gekreun van tante Cor cn het angst- geschreeuv: van tante Hester brengen Miel boven. Deze. zooveel jonger en krachtiger dan 't oudje, neemt de zieke op en slaagt er in haar weer onder de dekens te krijgen. Dan zegt ze goedig: „Gaat u maar naar beneden, tante Hes. ik zal wel hier blijven." En weer neemt de oudere zuster haar plaats achter de toonbank in cn nu de klanten, op wie ze jaren lang te vergeefs gewacht heeft, eindelijk gekomen zijn, benauwen ze haar en *t is met de grootste insnanning. dat ze de, vroegr zoo begeerlijk schijnende functie van verkoooster in een bloeiende zaak. waar neemt. Cootje, opgelnschl door hel heerlijke glas sorbet, dat Hes, in al haar droefheid, toch niet vergeten heeft, voor- haar klaar, te zetten, helpt trouw mee. Dan op eens, roept ze, op haar vroeg-wij- zen toon uit: „Lk heb een Idee... en ik doe 't ook... dag... u boom nog wel van me en beter schap met Conretje." In minder dan geen tijd komt ze terug met juffrouw Berghuis, die ze deftig en zegevie rend voorstelt als: „Hier hebt u een a i d e*d e- c a m p in den winkel, zoolang juffrouw Cor ziek Is." Het blijkt werkelijk een prachl-idec van Cootje; juffrouw Berghuis heeft nog nooit #chter een toonbank gestaan ea ju een .winkel bediend, doch wat ze aan routine en vakken nis mist. wordt ruimschoots vergoed door haar grenzeloozcn, goeden wil en haak vlij tige intelligentie. Hester bekomlt In 't eerst is zc*telkcns bang, dat de adju- dante, zooals Cootje haar, naar zij meent def tig met een Fransche benaming bsotompelt, het er niet goed af zal brengen, maar 't valt bizonder mee en juffrouw Berghuis, die juist vrij was, is zoo gelukkig ipts Ie kunnen doen, dat ze zich tot 't uiterste inspant. Eindelijk is de middag om. zoo tegen zes uur komen er geen klanten meer, dan gaat iedereen eten en de stumpers die door den oorlogs-druk hun broodje verloren hebben, zouden omstreeks etenstijd toch niet graag op straat gezien worden Een collega van juffrouw Berghuis, die even als zij, al haar lessen kwijl is, vertélt haar hospita, dat ze tegenwoordig bij een tante eet, cn dan gaal ze legen het diner-uur uit en eet ze een boterham in de Schevening- sche Boschjes op. Dat is liet eten bij tante! Och! in den eersten lijd van den wereld brand, als de oud-vadcrlandsche stelregel: „Leef en laai leven' in onbruik is geraakt, als een elk voor zich zr'l leeft en er niet aan denkt dat anderen ook moeten leven, zijn er velen, die op deze manier bij tante eten. En 't ergste is, dal er overal in den lande toch werkelijk veel tantes zijn, die best haar nichtjes te elen hunnen vragen, maar 't een voudig niet doen uit berekende zelfzucht of uit onnadenkende achteloosheid. Sophie Berghuis heeft zich niet achter ren denkbeeldige gastvrije tante, of een tante met denkbeeldige gastvrijheid, verscholen doch draagt haai' armoede lier... en zonder klagen. Ais het stille uur is aangebroken eu juf*. frouw Hestor, verlegen zegt: „.Ta, nu wilt u zeker ook gaan eten," antwoordt ze. met een klein lachie: „Ik kan nog wel blijven als ik u helpen kan." Juist komt Miel beneden... Cor is even ingesluimerd, voor 't eerst dien dag en tante en nicht houden een beraadslaging over. het eten. dat er niet is. Evenals, een paar maanden geleden, op dien omincuscn-eersten Augustus hebben ze er geen van beiden aan gedacht om iets vo*r 'l mid dagmaal te bestellen. Maar nu staan ze er anders voor „Ik weet raad," zegt Miel. en ze teK phoneert bij een der buren, aan een kok in de huurt om drie porties eten Voor 't eerst, sedert vele weken, still Sophie Berghuis, die toch van goede familie i> en het thuis goed gewend was. haar honger niet een flink bord warm eten. Miel houdt niet vau halve maatregelen en heelt egi heerlijk menu besteld, eerst een sma kelijk groentesoepje, dan ieder een lekkere kalislap met andijvie en aardappelen en ge sloofde peertjes toe. waarvan ze haar portie voor Cor buwaarl. voor straks, als ze wak ker is. Hes is te moe 0111 zich ergens rekenschap van tc geven. Zij, die anders 7.00 energiek is, laai de anderen nu voor haar zorgen'. Toch knapt het lekkere maaltje haar op en als de dokter, kort er na, nog eens aan komt, vindt hij haar normaler dan bii zijn vorige be zoeken. Dat is ook een van de vervelende verschijn selen in dezen nerveusen tijd, dal de huisgc- nooten van den patient, meestal ook ccn tikje beet hebben van den oorlogs-angst en, even zeer als de getroffene, van slreek zijn door den druk der tijden. De oudste zuster is natuurlijk even over= werkt cn overspannen als de jongste, maar Pit valt zc hem toch mee cn durft hii onomwon* den met haar te praten. Van het eerste oogenblik af, heeft hij begre pen.'dat een klein benedenhuisie, waarin ccit zaak wordt gehouden, geen gelegenheid aan biedt 0111 een zenuwzieke tc verplegen. Geen rust, geen ruimte, geen bediening, dat gaat immers niét. „U is zoo flink, juffrouw Maartcns, dat ik mij maar niet gcnocrcn zal en ronduit voor mijn meening zal uitkomen. Wat wij willen i9 uw zuster genezen, niet waar? E11 dat zoo gauw mogelijk. Bovendien heeft u 't erg druW cn leunt u haar niet naar behooren oppassen... „Nee, protesteert u nu niet. lk weet wel, daf uw wil goed is en dat u desnoods den hceleit nacht bij haar zoudt waken, maar daar moet ik niets van hebben, dan krijg ik hier twee patiOnlcn cn dat is tc vee) weelde in den mobi lisatietijd.. „Ik hen heusch veel sterker dan Cor," hc* weert Hester. 1 „Ja, zeker, maar daarom moet u ook sterk blijven." „Wal bedoelt ji eigenlijk?" informeert Hes, in half begrijpen. „Het beste voor de zieke cn voor u... zou zijn aK wij juffrouw Cor eens. voor een poosje, evacueerden-. Een seconde flitst 'l Hester door haar brein of de dokter ook vaccinceren bedoelt, maar hij zei toch wat anders. Vóór ze er hem naar vragen kan, vervolgt hij: „Als wij uw zuster ergens rustig buiten konden krijgen- dan knapt ze in een omm©» zientje op." „Toch niet in een... y {Wordt Tervolgd-i

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1917 | | pagina 1