16d* Jaaroang DE EEMLANDER". Zaterdag 27 October 1917. BUITENLAND. BINNENLAND^ N°c 83. Eerste Blad. Hoofdrsrtacöei MARIE VAN VERSENUAAU Mr O I VAN SCHAARDENBURG. Uitgever* VALKHOFF ABONNEM-ENTSPBUS: Pmr 3 amanden .OOI Ammlowif Id«m franoo p»r post P.rweek (met gratis v«rzsk.riog Ug.D ongelukk.o) 014. AfiODderltiko nummersO-*»5 W.k.HJkseb bflyoegs.! „0« Hollandtdu Buitrrou»" (onder redaotie y»n Thérkae Horen) p«r 8 mnd. 50 et*. Wekelijkseh bijeoegeei WtrtldmU" per 3 mod. 5» et». Bureau: Arnbemsche Poortwal, boek U(recbtscbestr, Intercomm. Telefoonnummer c- P B US DEB A ^TE^IIEN "Van l—r*gdt.» é4 44 f o.jiO* Elk® roR®l me«r 0.15. DUnsUaabiedingen 1—8 r«g«la M o.50. Groote lattars naar plaatsruimte Voor handel en fcedriji bestaan zeer voordealigo bepalingen tot bat herhaald advertearen in dit Blad, bij abonnement. Rane oiroulaire, bavatUnda da voorwaarden. wordt op •anv.-aag toagazonden. Gemierd vn gasbedrijf. lp de stukken welke de onlangs aangeboden i gemeente-begrooiing voor 1918 vergezelden, hebben B. eii V ons 'n groolc yerraf'ng be reid. Zij beoogen "n revolutie in het gasbedrijf en de aanvaarding van ganscli nieuwe beginse len in de verhouding lusschen de' gemeente en de bedrijven (vooralsnog beperkt tot het gasbedrijf,) en in de regeling der gasprijzen. Nood leert bidden. Maar nood leert ook democratisch worden. Al zijn wij overtuigd dat de beginselen, waarvoor B. en W. thans zoo warm pleiten, op den duur toch wel tot hier doorgedrongen zouden zijn, 'n feit is het dal de noodtoestand do naaste aanleiding voor hen geweest is om hun nieuwe leer nu reeds te verkondigen. En trotsch mogen wij zijn, dat Amersfoort de eerste gemeente in het land is, waar het Gemeentebestuur, uit eigen initiatief, den weg der toekomst gezocht eu gevonden heeft. Hot is nog steeds in hoofdlijnen dat B. en \Y. hun denkbeelden aangeven. Bij vragen 'n beginseluitspraak van den Raad en zullen eerst daarna wei-omlijnde voorstellen voorbe reiden. De finantiëele toestand van Aihersfoort mogen in vergelijking met andere gemeenten niet zorgwekkend zijn, schitterend is hij al evenmin te noemen. De ontwikkeling van het gemeentewezen, aldus schrijven B. en W. zeer terecht, vooral in de richting waarin de tijds omstandigheden die heeft gedreven, zal veel geld vragen. De bate van driekwart, ton uit dc gasfabriek is inderdaad onmisbaar. Iloe echter die bate te verzekeren en te verdedigen? Er heeft ten opzichte van de verhouding lus schen gemeente cn bedrijven 'n vrij snelle evolutie der meeningen plaats gehad. Aan vankelijk, toen L-r slechts particuliere gasfa brieken besion den. was hel 'n strijdpunt of monopolistische bedrijven als dc gasfabriek (én daartoe ben. i i n wij ons voorloopig) niet door de ge: dienden geëxploiteerd te worden DL n ijd spuedig beslist ten nadeele van de behoudzucktigen, die van overheids bemoeiing niet weten wilden. Slechts in enkele kleine gemeenten beslaan thans nog particu liere gasfabrieken. Maar ook die zien wij juist nu, door den nood der tijden, de een na de ander aan de gemeente overgaan. Toen rees 'n andere quaestie Dat de exploi- tdtie commercieel moest geschieden, daarover ging men n-coord. De vraag was of er ook winst behaald mocht worden. Hoe meer, boe beter, zei de een, dat houdt de belastingen laag. Hoe minder hoe liever, vond de moderne, want hooge tarieven drukken onevenredig, spotten met de draagkracht der verbruikers. En andermaal moesten de behoudzuebtigen het afleggen. In de theorie wel te verstaan. Want in de praktijk kon men niet builen die bedrijfswinst. Menige gemeente wist slechts op de uitkeering van dc gasfabriek drijvende te blijven 'Zoo was liet ook hier. De aanzienlijke winst uit de gasfabriek heeft langen tijd de belastin gen binnen redelijke grenzen kunnen houden. Maar nu de moeiclijke tijden gekomen zijn en zware offers van de gemeente gevergd worden, laat dc gasfabriek ons in den steek en komen wij van twee kanten in de knel. De uit gaven stijgen snel en een belangrijke bron van inkomstgn droogt op. Tot dekking van de uitgaven zal dc belasting tot hel alleruiterste opgevoerd worden. Hier uit ook vergoeding voor de thans ontbrekende uitkeering te halen, zou voor Amersfoort's toekomst noodlottig zijn. Zoo was de siluatie welke B en W. er toe bracht hun meening omtrent de verhouding lusschen gemeente en bedrijf te herzien. Wat was eigenlijk het bzwaar tegen winst uil de bedrijven? Dit, dat deze verkregen werd door hooge tarieven, welke den mindergegoe- de zwaarder drukken dan den rijke. Welnu, als het gelukte dien ongclijkmaligen druk te regularisecren, zou de voornaamste grief tegen winst uit de bedrijven vervallen. Hoe echter dien ongelijken druk op te bef fen? Wel, door de vaste tarieven te vervangen door 'n elastisch tarief naar draagkracht van de verbruikers. Dat is zeer eenvoudig. Maar in 'n welgeor dende maatschappij gaat men niet zoo maar willekeurig te werk, doch zoekt, aleer tot 'n nieuwen maatregel of stelsel over te gaan, ook naar 'n rechtsgrond. Zou deze hier bestaan? Het ia onzen scherpzinnigcn B. en W. niet xnoeielijk gevallen dien rechtsgrond te vinden. Zij hebben aangetoond dat de gemeente met haar gasbdrij- 'n dubbele functie vervult; overheidszorg en bijzondere onderneming. Als overheid voorziet zij in de behoefte aan goede verlichting, welke door de ontwikkeling van het maatschappelijke leven niet meer 'n individueel doch 'n algemeen belang gewor den is, 'n levensbehoefte voor welker vervul ling de gemeente het monopolie heeft. En daarnaast treedt zij op al6 onderneem ster, in overeenstemming met de historische ontwikkeling van haar taak. In de eerste hoedanigheid, als overheid, öraagt de gemeente dus jorg jpog Eet sar, slickken van n goede verlichting en verwar- mins. waarop alle burgers, zoo al niet recht hebben, dan toch rekenen mogen. Zij heeft te zorgen, dat iedereen dc beschikking kan krijgen over die hoeveelheid gas, welke strikt noodzakelijk is voor z'n gezin en bedrijf. De vergoeding daarvoor dient omstreeks dc kostprijs te zijn. Voorhal wat de gemeente meer levert, is zij tc beschouwen als bizondere onderneming en vervalt dus alle aanleiding om tegen kostprijs te leveren. De tarieven hiervoor zou dc ge meente naar willekeur kunnen stellen, zij dient echter rekening te houden met hel be ginsel van de draagkracht der verbruikers en zal dus voor dat meerdere gebruik 'n tarief met progressie ontwerpen. Tegen dc winst welke uit deze tarieven voortvloeit, valt weinig aan tc voeren Op deze vernuftige wijze wordt dus èn liet beginsel gered èn de onmisbare winst, althans het grootste deel er van, behouden. B. en W. ontveinzen zich niet dat bij uil werking van deze gedachten tal van moeieiijk- heden zich zullen voordoen, maar dit bewijst nog niet de onuitvoerbaarheid of de ondeug delijkheid. Trouwens, in afgeknotten vorm, vinden wij het stelsel thans reeds belichaamd in de gel dende noodrcgeling. Alleen maar, het ongeluk wil dat de toepas sing van dit stelsel ons niet voor het oogen- blik uit het moeras zal helpen. Het kan eerst werken als de productie van de gasfabriek weer normaal is, want thans is juist het meer dere verbruik dat de winst moet verschaffen, afgesneden. Voor de toekomst blijft dus de bate uit de gasfabriek verzekerd, het komt er nu nog slechts op aan 'n bruggetje te slaan o ver de spanne lijds welke ons nog van die toekomst E.i dat bruegeijo zal wel door 'n - - ir- i "J Politiek Overzicht. Italië en de oorlog. Sedert Woensdag woedt aan het Italiaan- sche front de twaalfde Isonzoslag. Ilij levert eene merkwaardige tegenstelling met de elf, die zijn voorafgegaan. De rollen zijn ditmaal verwisseld. Het Italiaansche leger moet zich verdedigen tegen den aanval, waartoe de Oostenrijkers en de Duitschers gezamenlijk zijn uitgerukt. Deze strijd is nog in zijn ont wikkelingsstadium; maar wanneer hij voort gaat zooals hij begonnen is, dan zal hij wei nig goeds voor de Italianen brengen. In een strijd, die welhaast 2lA jaar duurt zijn zij j het doel, waarvoor zij in den strijd zijn ge- gaan, nog maar weinig nader gekomen. Nu I wordt op de geringe winst, die zij verkregen hebben, door den op zijne beurt qfinvaller geworden tegenstander een ernstige aanval gedaan. Wanneer die slaagt, zullen zij weer even ver zijn als toen zij in het laatst van Mei 1915 den oorlog begonnen. Men zal zich dan in Italië met meer nadruk dan ooit voor de vraag gesteld zienWelk nut kan de ver dere voortzetting van den strijd nog bren gen? Die vraag speelt ook eene rol in de de batten, die in de laatste dagen te Rome in de Italiaansche Kamer werden gevoerd. Van socialistische zijde werd met allen nadruk voor den vrede prqpaganda gemaakt. Zoo verklaarde de afgevaardigde Bentini, dat het volk, dat in den oorlog is gesleept en van alle goederen beroofd is, er nu genoeg van heeft, want de uiterste graad' van spanning en de maximum-grens van het weer standsvermogen zijn bereikt. Het moeie lijke .vraagstuk is heden hoe men aan brood kan komen, en iedere dag der verlenging van den oorlog maakt dit vraagstuk moeie- lijker oplosbaar. Aan het einde van deze rede juichten zijne partijgenooten hem lang durig toe en riepen; Weg met den oorlogf Leve de vredef Ook de regeering had zich te verdedigen tegen felle aanvallen op haar beleid. Die kwamen niet alleen van de oppositie, maar ook van afgevaardigden, die tot dusver voor regeeringsgezind doorgingen.^Eene opmer kelijke rede werd gehouden door den afge vaardigde Francesco Nitti. Deze oud-minis ter nam het woord, na drie jaren fe hebben gezwegen, want zoo zeide hij hij was van meening, dat men eene regeering geene moeielijkheden mocht bereiden; men moest haar öf ondersteunen öf ten val brengen. Maar nu moest hij tegen de regeering van de nationale eensgezindheid de grief uiten, dat zij voortdurend oneenig was. Zij be stond uit te veel ministers. Bij iedere iris is had minister-president Boselli eenvoudig het aantal ministers vermeerderd; hij zou het liefst alle afgevaardigden tot minister zonder portefeuille maken. Hier lachte de geheeie vergadering, zelfs Boselli lachte In verband met den huidigen toestahd sprak Nitti behartigenswaardige woorden. Hij klaagde, dat de wederzijdsche belastering en de partijhaat «in Italië een graad hadden bereikt, die verderfelijk was. Men moest de waarheid erkennen, 'dat eene minderheid den oorlog -gewild en doorgedreven heeft. In plaats van de meerderheid voor de nieu we politiek te winnen|heeft men een graad van verdeeldheid enBfrscheuring bereikt, zooals in den tijd, toen Italië nog geen een heidsstaat was en de vreemde gezantschap pen het land regeerden. Hij sprak ook van het ernstige gevaar van den duikbootoorlog, waarvan de minis ter voor de voedselverzorging had gezegd, dat de invoer er door met lamheid geslagen was; men kon daaraan slechts het hoofd bieden door eene volkomen economische organisatie. Ten slotte verklaarde hij, dat hij bereid was iedere regeering van krech- tigen wil en kloek besluit, die de werkelijk heid onder de oogen ziet, te ondersteunen. Maar hij was niet van meening, dat de te genwoordige regeering deze eigenschappen bezat. Deze^rede werd reeds dadelijk door velen opgevat als eene begrafenisrede voor het kabinet-Boselli. Die opvatting is juist ge' bleken, want aan het einde van deze dc batten heeft de Kamer met groote meerder' heid eene motie, die vertrouwen in de re* geering wikle uitdrukken, verworpen. Het oftredeivvan het kabinet is dus te verwach' tende aanvrage om ontslag is reeds ingediend. Er wordt nu gesproken van eene nieuwe minister-combinatie, waar van Nitti en de tegenwoordige minii- ter van binnenlandsche zaken Orlando de hoofdpersonen zouden zijn. Of dot juist is, zal moeten blijken. In ieder geval is dit zeker, dat tfe stefWning in het Italiaansche parlement en niet minder in het land zelf eene s;aat van groote gisting aanduidt. Een in Bazel ontvangen bericht uit Milaan houdt in Italië staat in een kri- sis, die, tot revolutie aangegroeid, reeds morgen het gansche land in brand kan ste ken en kan dwingen tot een dadeliiken vrede. - De oorlog. Aan het Aisnefront heeft het Duitsche legerbevel de door het succes van den Franschen aanval onhoudbaar geworden stellingen aan de noordelijke helling van den Chemin des Dames in het gebied van de Ailette prijsgegeven en de troepen laten teruggaan op den noordelijken oever van het Oise-Aisne-kanaal. Ook bij en ten zuid oosten van Chavignon zijn de Duitsche liniën verlegd tot achter het kanaal. Op het Engelsche gedeelte van het front in het westen in hoofdzaak zware artillerie- strijd. De regen schijnt belemmerend ge werkt te hebben op de ontwikkeling van de aanvallen van Engelsche en Fransche strijd krachten ten oosten en noordoosten van Yperen, waarover in het morgenbericht uit Londen wordt gewaagd; maar uit Parijs wordt toch bericht, dat het dorp Draaibank en het bosch Popegoed met een aantal tot steunpunten ingerichte hoeven in Fransche handen zijn gevallen. Het Duftsch-Oostenrijksche offensief aan de Isonzo wordt met groote kracht doorgezet. De Italianen hebben reeds al 't in den elfden Isonzoslag gewonnen terrein verlorpn en daarbij zal het wel niet blijven, want de Ita liaansche liniën zijn over eene breedte van 50 Kilometers aan het wankelen gebracht. Barthou, de nieuwe minister van buiten- landsche zaken in Frankrijk, heeft eene ver klaring afgelegd over de politiek, die hij zal volgen, die bevestigt, dat deze persoons verandering geene verandering van inzich ten brengt. Kenschetsend voor het standpunt in de kwestie Elzas-Lotharingen is de verkla ring, dat Frankrijk op dat punt nooit eene concessie zal doen aan Duitschland. Men zou meenen. dat als het aankomt op het doen van concessiën, dat op den weg ligt van Duitschland, dat Elzas-Lotharingen be zit. Maar in Frankrijk is de gedachtengang andersomde eisch van teruggave van El zas-Lotharingen is absoluut en daarvan kan geen tittel of jota worden afgedaan. De Kamer heeft in een met 288 tegen 137 stemmen genomen besluit haar vertrouwen uitgesproken, dat de regeering de overwin ning zal weten te verzekeren. De Italiaansche Kamer heeft met over- groote meerderheid, 314 tegen 96 stem men, een besluit genomen dat haar vertrou wen aan de regeering ontzegt. Het af tred van het kabinet is dientengevolge te ver wachten: de ontslagaanvrage is reeds inge- diejQjdc De president van Brazilië heeft aan het congres eerv» boodschap gezonden, waarin hij kennis geeft, van de torpedeering van het Brazilaansche stoomschip Macao aan de Spaansche kust, waardoor aan Brazilië de staat van oorlog door Duitschland is op gedrongen. Hij vraagt machtiging tot het nemen van vergeldingsmaatregelen. Uit vroegers berichten is bekend geworden, dot die maatregelen reeds behoorlijk zijn voor bereid. Washington, 26 Oct. (R.) De vloot- commissie heeft besloten 25 Amerikaansche schepen, die cloor vFe regeering gerekwireerd zijn, met een totale tonnage van 100.000 ton, te leenen. München, 26 Oct. (W. B.) In de zit ting van het Beiersche Huis van Afgevaar digden heeft de onafhankelijke socialist Simon eene uiting ter sprake gebracht van den koning van Beieren, die in een bijeen komst van de Kanaalvereeniging een Duit sche Rijnmonding had verlangd. Hij legde die uiting zoo uit, alsof de koning daarbij aan overweldiging van neutraal gebied had gedacht. Hiertegen kwam de minister-presi dent met nadruk op. Den koning kon het niet in den zin komen aan overweldiging van vreemd land te denken, en allerminst wel aan dië van het bevriende Nederland, dat zoo dapper aan zijn neutraliteit vast houdt. De koning had alleen het oog op de door ingenieurs aangegeven mogelijkheid, door kanaalaanleg een Duitsche Rijnmon- ding te scheppen, een denkbeeld waarin zeker alle Duitschers deelen, al ligt de uit voering nog in een ver verschiet. Later werd Simon wegens zijn critiek op den koning tof de orde geroepen. De centrum af gevaar digde dr. Pi Ier, kwam eveneens nadruk kelijk jc. y.vaoSS uitlatingen o Ka men jverzicht. Tweede Kamer Zonder stem r ing wordt in de zitting van Vrijdag den heer Snoeck Henkemans verlof verleend, op een nader te bepalen dag den minister van landbouw te interpelleeren over de aardappels «.orziening der gemeen ten. Daarna wordt voortgegaan met de behan deling van de aanvulling der Indische Comptabiliteitswet, met bepaling omtrent schadevergoeding door ambtenaren. Nadat het amendement-Visser van IJzen- doorn, om de beslissingen omtrent schade vergoeding niet aan de rechterlijke macht óf de administratie, doch alleen aan de rech terlijke macht op te dragen, door Minis ter P1 e y t e onaannemelijk is verklaard, wordt de verdere behandeling uitgesteld tot Dinsdag en wordt aangevangen met de be handeling der goedkeuring van de wijziging in de consessie der Billiton Maatschappij tot tinwinning op Billiton (verlenging der consessie, ontginningsrecht voor andere deelfstoffen, naastingsrecht en medezegging schap over reserves voor den Staat). De heer Uzerman verklaart zich tegen consessie-verlenging en vóór staatsexploita tie, welke ook door deri heer S a n n e s wor den aanbevolen. Daarbij wordt gewezen op de groote voordeelen, welke db Staat trekt uit de ontginning van staatswege van tin op Bf.nka. De heer Limburg deelt mede, dat de geheeie vrijzinnig-democratische fractie te gen het ontwerp zal stemmen. De heer Bog aardt is in het algemeen een voorstander van staatsexploitatie, doch waar de pi!li' i-maatschappij de exploitatie zoo uitstekend voert wil hij met ontwerp mcegnen. De heer Drion bestrijdt hen die stiats- eploilat'e wenschen. Ten 4 25 ure wordt de vergadering ver daagd tol Dinsdag half een. Ëerrabtea. In ilc>(el des Indcs te den Haag is.aan gekomen dr. Paul Ritter, de nieuw benoemde diplomatieke vertegenwoordiger van Zwit serland bij onze Regeering. Suppletoire Marinebegroo- ting. Voor een gewenschte tijdelijke ver hooging der ioo, van werklieden en be ambten aan 's Rij!..-. Maritieme inrichtingen •rdt over een tijdvak van drie maanden een be ag van ƒ30,000 aangevraagd oiidorwij/.ers.jannraiMeii. Men meldt ons uit den Haag In aansluiting aan het dezer dagen mede gedeelde dat bekrachtiging door de krooni van het door den Staten-Gen. aangenomen wetsontwerp tot verbetering der onderwij zerssalarissen (voorstel-Mörchand c. a.J niet te verwachten schijnt, wordt vernomen! dat een nadere regelingvder jaarwedden van de onderwijzers bij het lager onderwijs thans echter van Regeeringswege reeds bij den Raad v. State in behandeling moe< zijn. H r. Ms. Tromp. Blijkens bij hel Departement van Marine ontvangen berichl is Hr. Ms. pantserschip Tromp, onder be« vel van den kapitein ter zee J. C. Bcntz vnrt den Berg, van Colon naar New-York vei* trokken, ter voortzetting van de reis naai Nederland. Het Kamerlid van VI ij men» De toestand van het Tweede Kamerlid ge neraal van Vlijmen van wien ongeveer een maand geleden gemeld werd dat hem de Heilige Sacramenten der stervenden woreni toegediend, is, naar thans^ wordt bericht; niet meer van ernstigen aard. Een spoedig herstej wordt verwacht. Directeur Amsterdamsche gemeentetram. Het N. v. d. D. meldt; dat de heer J. H. Neiszen, directeur von de gemeentetram te Amsterdam, wegens ge zondheidsredenen ontslag heeft aange* vraogd. In afwachting van een beslissing hieromtrent is hem, met ingang van 1 No vember, verlof voor den tijd van een maand toegekend. Tot directeur van de gemeentelijke an* beidsbeurs te Zutphen is benoemd de hees J. Nuesell aldaar. Nederland en de Oorlog. De dtorvoer van zaml eu Krlnd. Naar'aanleiding van de opmerkingen van den Engelschen gezant in het gepubll»* ceerde iterview betreffende de zand- en grintkwestie, omtrent de statistische cijfert van het departement van Buitenlandsche Zaken inzake den doorvoer van zand en grint heeft het Ned. Corr. Bureau zich op nieuw tot dot departement om inlichtingen gewend. Naar door het departement medegedeeld werd, zijn de gisteren gemelde cijfers vol komen juist. De bedoelde doorvoer wordt voortdurend gecontroleerd door on- zé officieren aan de grens en deze -contro- leerende officieren verstrekken geregeld op gaven aan het departement omtrent de ve£ voerde hoeveelheden. Daarentegén is aan het departement herhaaldelijk gebleken dat door de Engelsche legatie gedane opgaven betreffende ditvoer onjuist waren. Blijkens een telegram uit Londen begint de Daily Mail een nieuwe campagne tegen ons land. Het blad maakt n.l. melding van beweer de onthullingen van Wardle, over de „ver bazingwekkende toeneming van den Neder- landschen invoer van cement uit Groot- Britannië, waaruit blijkt, dat in de eerste 9 maanden van 1915 40.000 ton cement meer dan in het geheeie jaar 1916 uit Enge land in Nederland zou zijn ingevoerd. Het blad insinueert zooals vanzelf spreekt dat dit cement als of er in Nederland wel niet de hoogst noodige behoefte aan be stond f naar Duitschland gaat. Het mag niet voor de Engelsche „pillendoozen" worden gebruikt en de uitvoer moet worden stopgezet- Kerk- en sckool*el»ap©n- Op verzoek van den Minister van L.# N. en H. is eene commissie gevormd met het doel de in Nederland aanwezige z.g.n. kerk en schoolschapen te registroeren, zulks met het oog op te verwachten gunstige bepalin gen voor den uitvoer van zulke schapen. De commissie bestaat uii de heeren dr. J. Th. de Visser, mr. D. A. P. N. Kooien en mr. V. If. Rutgers, leden van de Tweede Kamer. De heeren mr. Th. L. van Berckel en mr. E. J. Th. Th. van der Hoop, beiden te 's Gra- venhage, hebben zich bereid verklaard de commissie als secretarissen ter zijde te staan. Besturen, welke schapen hebben aan te geven, kunnen formulieren daarvoor aanvra gen aan het bureau der commissie te s Gra- venhage, Laan van Meerdervoort 29, vóór 3 November a.s. Opgemerkt wordt dat alleen in aanmerking komen schapen welke reeds in het voorjs^ de bestemming van kerk- of schoolschapen' hebben verkregen. Tarwemeel oh havervlokken voor 7ieUcr. Het Kamerlid Bogaardt had 10 dezer defll minister van Landbouw de /olgende vraaJ gesteld:

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1917 | | pagina 1