"si^rtnIIüws"
fi
wverking- van dat stelsel cn van de wenschelijk-
(held om het te handhaven.
Verschil van gevoelen intusschen bestaat in
^het Centraal Stembureau over htgeen in de
plaats van het door de Regeering voorgedragen
stelsel moet komen.
Eenige leden blijven van oordeel, dat op de
tienden uiteengezet in het rapport der Staats
commissie voor Evenredig Kiesrecht waar-
hcen de Regeering in de Memorie van Toelich
ting met instemming heeft verwezen voor de
^(verkiezing van de leden der Eerste Kamer een
.-personenstelsel aangewezen is. Nu het door die
^Staatscommissie ontworpen personenstelsel
«ninder deugdelijk is gebleken, komt als per-
(soncnstclsel in de eerste plaats in aanmerking
.het Hore-Clark-stelsel, dat onder meer in de
.verkiezingen voor het vertegenwoordigende li-
chaam in Tasmania en voor den senaat in Zuid-
''Afrika is gebezigd en beproefd gebleken. Op dit
personenstelsel doelt ook het Voorloopig Ver
slag de aandacht te vestigen.
Andere leden van het Centraal Stembureau
geven de voorkeur aan een lijstenslelsel, gelijk
aan dat hetwelk geldt voor de verkiezing van
'de leden van de Tweede Kamer. Zij meenen, dat
\et Hare-Clark-stelsel minder bevattelijk is en
«neer ingewikkelde berekeningen vergt bij de
vaststelling van den uitslag der verkiezing dan
het door de Regeering voorgedragen personen
stelsel en achten het daarom verwerpelijk. De
toepassing van het lijstenstelsel daarentegen zal
naar hun oordeel voor een ieder begrijpelijk
zijn, terwijl de vastelling van den uitslag der
.verkiezing weinig tijd zal vorderen.
De Regeering heeft gemeend, aan het in de
tweede plaats genoemde stelsel de voorkeur te
moeten geven. Of het waarborgen van een groo-
tere vrijheid aan de leden der Provinciale Sta
ten de keuze van de Eerste Kamer bcteekenis-
yol zal beïnvloeden, mag niet boven allen twij-
Tel verheven heeten.
Aangezien, gelijk gezegd, de nieuw voorge
dragen bepalingen zich geheel aansluiten bij
het voor de Tweede Kamer te volgen stelsel,
schijnt nadere toelichting onnoodig.
Ten slotte wordt nog het volgende oangetee-
kend, in verband met de opmerkingen welke het
Voorloopig Verslag behelst in den aanhef van
bet gedeelte dat de Additioneele Artikelen be
handelt.
Al valt toe te stemmen, dot het verschil in
uitslag ecner verkiezing van de leden der Eer
ste Kamer, waarbij aan de stemmen van de Sta
tenleden van iedere nrovincie een verschillende
waarde wordt toegekend, niet veel zal uiteen-
loopen van den uitslag van een verkiezing,
waarbij de stem van alle Statenleden dezelfde
waarde heeft, er zal niettemin altijd een ver
schil van enkele zeteds zijn. Bij de tegenwoor
dige samenstelling der Staten in de verschillen
de provinciën zouden, naar een berekening, die
„het Centraal Stembureau omtrent den vermoe-
del ijken uitslag heeft gemaakt, twee partijen
een zetel meer, twee andere een zetel minder
bekomen. Een dergelijk verschil kon bij een
lichaam van vijftig leden von groote beteekenis
zijn. En het is niet gewenscht, dat voor de ver
kiezing van de Eerste Kamer de evenredigheid
slechts ten deele tot haar recht komt, terwijl
'deze voor de Tweede Kamer ten volle Is door
gevoerd. Dankbaar toch is, dat als gevolg daar
van in één der lichomep een meerderheid zal
zijn, die in het andere lichaam niet terug te vin
den is.
T>« bestnarsliervormlng: van Indië
Met het doel om het wetsontwerp tot nadere
wijziging van het Reglement op het beleid der
IRegecring van Ncderlandsch-Indië (bestuursher-
vorming) nog eens van verschillende zijden te
belichten, is te 's-Gravenhage een vergadering
gehouden onder voorzitterschap van dr. J. Ko
ningsberger, oud-voorzitter van den Volksraad
in welke vergadering als sprekers optraden prof.
mr. J. H. Carpentier Alting, oud-lid van den
Raad van Ned.-Indic, en prof D. G. Stibbe, uit
Rotterdam.
De vergadering werd o.a. bijgewoond door den
oud-Minister van Koloniën, mr. Pleyte, den se
cretaris van het departenment van Koloniën, dr.
E. Morenco, verscheidene hoofdambtenaren van
dot departement, alsmede eenige leden der
Eerste en Tweede Kamer.
Prof. Carpentier Alting verheugt zich over het
beleggen dezer vergadering, een ongezocht be
wijs voor de gezindheid von den ten opzichte
von de a.s. grondwetsherziening van uit Indië
geopenbaarden wensch, dat aan den Indïschen
Volksraad de bevoegdheid zal worden geschon
ken om, telkens, wanneer bij de wetgeving in
Nedeiland een onderwerp aan de orde komt van
Indisch belang, hierheen afgevaardigden te
zenden, teneinde de Indische belangen te ver
dedigen.
Het onderwerp, thans aan de orde, is een vi
taal belang voor Indië. De Indische Volksraad
heeft zijn votum vastgesteld, wat neerkomt op
fen verwerping van het ontwerp. Ondanks dat
votum is de regeering blijven staan op haar
standpunt. In de toelichting van het ontwerp
wordt o.a. de wensoh uitgesproken tot ophef
fing der kleine stadsgemeenten. Dit is lijnrecht
in tegen de wenschen en het belang van Indië.
Die kleine stadjes hebben juist een bijzondere
beteekenis, ze hebben eigen belangen, eigen in
dustrie. Ze hebben er belang bij, hun eigen be
langen te kunnen voordragen.
Wat de regentschapsraden betreft, die moeten
er toch komenl Wat ook het lot van het ont
werp zal zijn, spr. hoopt van harte, dat deze
in ieder geval zullen ingesteld worden, wat ook
mogelijk is zonder ontwerp.
ümtrent de gewestelijke besturen zet spr. de
meaning der herz'enings-commissie, waarvan hij
Voorzitter was, uiteen. De herzienings-commissie
staat tegenover de regeering en was samenge
steld uit dragers van de leidende gedachten en
nieeningen in Indië. Er mag dus aan hare ad
viezen waarde woeden gehecht. Haar mecning is
dus die van Indic.
In de eerste plaats zal Indië autonoom moe
ten zijn. In de on'derverdeeling moet ook zelf
standig bestuur zijn. Het stelsel der herzie-
zieningscommissie is duidelijk. Het houdt er re-
kening mede, dat er streken zijn in Indië, waar
de tegenwoordige bestuursvorming nog moet
.worden gehandhaald. Men denke aan Nieuw-
Ciuinea, mogelijk ann limor. Daar zijn echter
vele streken, waar reeds in beperkte of in ïui-
mer omvang aan de ingezetenen eenige deel
neming in het bestuur vun het gewest kon wor
den gegeven. Iweeërlei bevoegdheid treedt op
den voorgrond. Het hervormde gewest blijft ge-
West in de beteekenis welke dit woord heeft in
bet Ned.-indisch staatsrecht, zijn bestuursrecht
tont 1 eenend aan hooger gezag, voorts in dat
■hervormde geweest komt geenerlei bevoegdheid,
behalve die van uitvoering, toe ann het hoofd
van gewestelijk besiuur alleen.
Do spr. vergeleek het ontwerp van de regee-
riiur met dat van de commissie, waaraan de
Vlolksraad zijn zegel hechtte, een stelsel, over
eenkomend mcl het huidig standpunt, der ont
wikkeling van Indië. Zoo wil het ontwerp van
de regeenng nog geen autonomie toekennen
aan de gouvernementsreden. De omvang von
de huishouding der provincie wordt bepaald bij
algemecne verordening, aldus het ontwerp. Dus
geschiedt dit hier in Den Haag, terwijl 2ulke
zaken in Indië thuis hooren. De commissie wil
o.a. ook niet meer bevoegdheid toekennen aan
de hoofden von gewestelijk bestuur. Wat buiten
die bevoegdheid gaat, moet komen in hdnden
der vertegenwoordigers van het volk.
Spreker wees op de groote evolution, die in
Indië plaats grepen. Er zijn thans personen van
groote ontwikkeling in Indië noodig, om de
belangen van lnoië te begrijpen.
Het ontwerp van de regeering, dat met de
wenschen van Indië geen rekening hoerdt, mag
niet worden aangenomen zooals het daar ligt.
En thoe zal dan nog de uitvoering zijn? Indic
is bang daarvoor. De provincie is niet de hoofd
zaak. Het meest wordt verlangd naar de vervor
ming van den Volksraad, waardoor dezen een
macht krijgt, in overeenstemming met het te
genwoordig standpunt van Indië.
Spreker hoopte, dat het ontwerp, zoo het niet
door de lweede Kamer wordt verworpen, zoo
danig wordt, dat het in overeenstemming wordt
met de wenschen, die in Indië leven.
Prof. Stibbe zegt, dat dit ontwerp voor een
beginsel wet dient, waarin dus alleen de hoofd
lijnen worden vastgesteld. De splitsing tusschen
uilvoeringsvoorschrilten en beginselwet zal
steeds moeten bestaan. Hoe dus de wet zal wor
den uitgevoerd, is dus hier niet aan de orde. In
hoofdzaak richt de aanval zich op twee punten
ten eerste heelt de minister zich verstout, een
andere terminologie te gebruiken dan de hor-
zienings-commissie; ten tweede zal aan de te
vormen zellstandige gemeenschap aan de pro
vincies geen eigenlijke autonomie worden gege
ven. Deze berust bij den gouverneur. Het eerste
punt is van geen belang voor Indië.
len aanzien van het tweede punt zegt spr., dat
er steeds onderwerpen zijn, die buiten het veld
van bemoeienis van den provincialen raad val
len en die het centraal gezag aan zich moet
houden, o.a. de belasting, de politie, enz. De
commissie regelt deze zaken, die toch niet in
de lucht kunnen hangen, niet en doen feitelijk
aan de autonomie der provincie niets ai.
Het ontwerp van de Tegecring, dat spr. ver
dedigt, kent aan de gouverneurs geen grootere
bevoegdheid toe. De bevoegdheden blijven zui
ver administratief, hebben met de regeling der
provincie niets te maken.
De tegenwoordige gewesten kunnen niet ge
handhaafd blijven, daar er te veel zijn (37) om
ze alle goed te oulilleeren. Dit zou de schatkist
van Indië verre te boven gaan. Een centraal
gezag wordt bij zulk een verbrokkeling don ook
tevens bijna een onmogelijkheid. Dit moet men
toch in Indië ook inzien.
Bestuurshervorming in Indië is urgent. In het
ontwerp hebben wij een goeden grondslag, lo
gisch uitgevoerd, bpreker hoopte dat de Staten-
üeneraal het regeeringsontwerp zonder prin-
cipieele wijzigingen zouden aannemen.
Na eenige gedachten wisse ling werd de ver
gadering gesloten.
Vrijzinnig-Democratische bond
In de op Zondag 9 October j.l. te Amster
dam gehouden huishoudelijke vergadering van
den Vrijz-dem. Bond werd vastgesteld op welke
wijze aan de in 1922 te houden verkiezingen
voor de Tweede Kamer zal worden deelgeno
men. Besloten werd daarbij uit te komen met
vier verschillende condidatenlijsten. Iedere lijst
zal worden ingediend in eenige kieskringen, zoo
dat vier groepen van kieskringen zullen worden
gevormd met voor iedere groep een gelijklui
dende lijst. Op deze vier lijsten zullen echter de
eerste zes plaatsen worden ingenomen door de
zelfde candidaten in dezelfde volgorde; de laat
ste vier plaatsen zullen in de verschillende groe
pen van kieskringen verschillend worden bezet.
De vergadering besloot met TOO tegen 14
stemmen zelf te bepalen, wie op alle lijsten de
eerste candidaat zou zijn. De tegenstemmers
wenschten uit beginsel ook omtrent deze vraag
de beslissing over te laten aan een onder alle
leden van den Bond uit te schrijven referendum.
Vervolgens werd als eerste candidaat aange
wezen de leider der tegenwoordige vrijzinnig-de
mocratische Kamerfractie mr. H. P. Marchant,
2ulks als een dankbare erkenning voor de uit
muntende wijze, waarop deze het leiderschap der
partij verhult. De beslissing werd door de ver
gadering met een applaus, dat in een ovatie aan
mr. Marchant overging, begroet.
Ten aanzien van de tweede plaats op alle lijs
ten nam de vergadering vervolgens met 82 te
gen 26 stemmen het besluit, dat deze zal wor
den ingenomen door de mannelijke of vrouwe
lijke candidaten, die bij een te houden referen
dum, waaraan alle leden der partij, welker aan
tal ongeveer twintig duizend beloopt, zullen kun
nen deelnemen, de meeste punten verkrijgen.
De laatste vier plaatsen der lijst zullen be
zet worden door de candidaten, die de meeste
punten verkrijgen bij een referendum, te hou
den onder alle leden der partij, die wonen
binnen de kieskringen, waar de lijst wordt in
gediend.
Oa-anje Krnls'*.
In de Woensdag te Zwolle gehouden algem.
Bondsvergadering van het Oranje Kruis hield de
voorzitter, Z. K. H. de Prins der Nederlanden,
eene openingsrede, waarin de werkzaamheid van
dezen bond werd geschetst.
Daarna werd het jaarverslag over T920 uitge
bracht door den heer C. L. W. van IJzendijk.
Deze wees op de hulp, verleend bij de in Jan.
plaats gehad hebbende overstroomingen in Lim
burg en Noord-Brabant, veroorzaakt door den
buitengewoon hoogen waterstand van de Maas,
die op verschil lende plaatsen dijkbraken ten
gevolge hod.
Bij deze ramp, die het Zuidelijk gedeelte van
Limburg cn het Oostelijk gedeelte van Noord-
Brabant heeft getroffen, trad het groote nut der
Provinciale Commissie voor die provincies op
den voorgrond. Beide commissies verrichtten
met veel ijver en toewijding de haar toever
trouwde tauk, die in Limburg onder voorzitter
schap van don heer mr. F. J. J. Janssen, te
Maastricht, die in Noord-Brabant onder dat van
den heer jhr. mr. E. van Meeuwen, te 's Her
togenbosch. Een woord van dank daarvoor was
wel op zijne plaats.
Verder vermeldde Spr., dat de vereeniging
„Het Nederlandsche Roode Kruis" weder als
„gewoon lid" tot den Bond van de Vereeniging
was toegetreden.
In het afgeloopen jaar werden door bemidde
ling van het bestuur van den Ned. Bond van
Vrijw. Burgerwachten verzoeken ontvangen tot
het maken eener regeling voor verzorging van
gewonden bij eventueele troebelen. Deze werden
in handen der Prov. Commissie gesteld.
Te Utrecht had op 17 Maart 1920 eene ver
gadering plaats van de daartoe opgeroepen
voorzitters der commissies onder leiding van
den vice-voorzitter den heer Rambonnet. Als-
tocn werd gewezen op de wenschelijkheid:
I. Opgaven te vermelden betreffende mate
rieel en personeel, waarover de bij den Bond
aengesloten gemeenten kunnen beschikken.
II. In de verschillende zeebadplaatsen een on
derzoek te laten instellen in hoeverre de geno
men veiligheidsmaatregelen beantwoorden aan
de door het bestuur voorgestelde maatregelen.
Hl. Bij voorkomende ongelukken bij het snel
verkeer een onderzoek te doen instellen naar de
oorzaken en omstandigheden, ter vaststelling van
de wenschelijkheid der door de Commissie voor
het Snelverkeer voorgestelde maatregelen.
Gekomen aan het huishoudelijk gedeelte van
het-verslag deelde Spr. mede, dat de werkzaam
heden van het Centraal Bureau gestadig toena
men, hetgeen blijkt uit hc-t aantal ingekomen
stukken en uitgaande brieven.
Het bestuur onderging in het afgeloopen jaar
geene veranderingen. Het aantal „gewone" en
„buitengewone" leden bleef hetzelfde.
Spr. eindigde met de hoop uit te spreken, dat
alle aangesloten vereenigingen krachtig aaneen
gesloten zullen blijven, ten einde door eene aan
gename somenwerking het doel van den Bond te
bevorderen.
Vervolgens werden de jaarverslagen der Prov.
Commission medegedeeld.
Ned. Vereen, voor Gemeentebe
langen. Te 's Hertogenbosch heeft de nlge-
meene vergadering plaats gehad van de Ned.
Vereeniging voor Gemeentebelangen, onder lei
ding van mr. J. Wytema.
In een bespreking door mr. G. A. van Poelje
van het rapport der Staatscommissie yoor de
herziening van de Gemeentewet, betoogde hij,
dat het vraagstuk van den besten organisatie
vorm voor de plaatselijke gemeenschap, niet
zooals Thorbecke meende, een afzonderlijk op
zichzelf te beschouwen quaestie is, maar dat dit
bezien moet worden in samenhong met de ont
wikkeling van het Staatsrecht. Het vraagstuk is
niet op te lossen, zonder dat men zich reken-
schop geeft van de geheele evolutie vnn het
maatschappelijke en economische leven, die zich
door ontwikkeling van de industrie en mecha
niseering van het verkeer, in de 19e eeuw in
Europa heeft voltrokken en met den wereldoor
log zijn einde vond.
Spreker meende, dat voor alles noodig is aan
de gemeenten zelf een groote mote van vrijheid
te laten, om haar organisatievorm zoo te kiezen
als noodzakelijk is met het oog op de verhoudin
gen, die zich in een bepaalde plaats op een be
paald oogenblik voordoen. Zoo'n bevoegdheid
hebben ook de gemeenten in sommige stoten
vnn Noord-Amerika en in eenige Zwitsersche
kantons. Door zoo het gemeenterecht te brengen
in overeenstemming met den eisch van den nieu
wen tijd, behoeft men niet in eens te komen
staan voor groote en diepe ingrijpende verande
ringen, daar men altijd zal moeten trachten
zich aan te sluiten bij het bestaande cn bet
ideaal zonder groote sprongen te verwezenlijken.
Mr. H. J. R o m ij n stelde in het licht, dat de
wet van Thorbecke zoo elastisch is, en volgens
de voorspellen der Staatscommissie nog zooveel
elastischer wordt, dat de gemeenten langs lijnen
van geleidelijkheid den hoogsten graad van ont
wikkeling zullen kunnen bereiken, ronder dat
men een nieuwen organisatievorm heeft te zoe
ken.
Verschillende andere sprekers kwamen nog in
verzet tegen het standpunt van den heer Van
Poelje, waarna deze de sprekers beantwoordde
en de voorzitter er op wees, dat de spre
ker zijn idealen langs lijnen van geleidelijkheid
wervscht té bereiken. Zijn denkbeelden zullen
haar belangrijkheid blijven behouden.
Voorts dient nog van de vergadering te wor
den gemeld, dat naar aanleiding van den aan
drong van mr. Romijn tot instelling van een
leerstoel voor bestuursorganisatie het bestuur
een commissie heeft benoemd, die het vraagstuk
der hoogere opleiding onder de oogen zal zien,
Deze commissië, waarvan het voorzitterschap
zal worden waargenomen door den voorzitter
der vereeniging, mr. dr. Wytema, is met het
oog op de daaruit voortvloeiende kosten voor
alsnog niet bijeengeroepen
De voorzitter acht het vraagstuk van zoo
dringenden aard, dat hij zeer spoedig de com
missieleden bijeen hoopt te roepen en tot een
rapport te kernen. Eenige opmerkingen zal het
bestuur overwegen.
Bij de bestuursverkiezing werden de heeren
De Vulder van Noorden en mr. G. v. Baren,
burgemeester van Delft, gekozen.
Ned. Protestantenbond. De een-
en-vijftigste vergadering van den Ned. Protes
tantenbond zal op 24, 25 en 26 dezer te Bi^s-
sum worden gehouden. De inschrijvingsbrief be
vat o.a. een openbare godsdienstoefening in de
Groote Kerk te Naarden onder leiding van ds.
J. van Dorp, een feestelijke samenkomst, waarbij
mevrouw A. NoordewierReddingius liederen
zal zingen en men het middeleeuwsche spel
„Elckerlic" zul opvoeren en de behandeling van
de al of niet voortzetting van het propagandis
tenschap nanr aanleiding van de benoeming van
den tegenwoordigen propagandist, ds. A. van der
Hoeve tot wethouder van onderwijs te Utrecht.
Hieromtrent heeft de afdeeling Enschede een
voorstel ingediend, om het eindigen van het vol
gende hondsjaar of zoo mogelijk eerder, de func
tie van bezoldigd propagandist op te heffen, met
het oog op de financieëlen last er aan verbonden.
Het hoofdbestuur adviseert dit voorstel niet
aan te nemen. Het meent toch, dat het tot schade
van den bond als geheele zoude srekken, im
mers tegen de bevordering der door hem voor
gestane ideëele doeleinden ingaan en dat tot
dusver verkeerd zoude zijn het werk van de pro-
pagonda voorgoed stop te zetten, gelijk het
voorstel der ofd. Enschede beoogt. De werkzaam
heid van den tegenwoordigen functionaris hee,ft,
sinds hij zijn krachten daaraan gaf, den Bond
niet alleen voor achteruitgang behoed, maar
zoowel zijn ledental vermeerderd als 't getal
der afdeelingen doen toenemen.
Het hoofdbestuur stelt tegenover Enschede
voor, dat de algemeene vergadering ter tijde
lijke vervanging van den tegenwoordigen func
tionaris en op dezelfde voorwaarden een pro
pagandist benoeme en wel tot 1 November 1923,
op welk tijdstip het aan den heer Van der Hoeve
vrij zal staan gemelde functie wederom op te
vatten dan wel definitief daarvan af te zien.
Kwartgulde n-v ereeniging Hei-
de-ontginning:. Te 's-Gravenhage heeft de
kwartgulden-vereeniging voor heide-ontginning
haar 28ste jaarvergadering gehouden, welke
met een kort woord geopend werd door jhr. J.
Hora Siccama van de Harkstede. De heer Hora
Siccama sprak er allereerst zijn vreugde over
uit, dat de presidente der vereeniging, mej. van
der Hucht, weder yan hare ernstige riekte was
hersteld. Spr. wenschte mej. Van der Hucht
voorts geluk met het bereiken van haar 90ste
levensjaar.
Uit het jaarverslag, uitgebracht door de se
cretaresse, mej. Nuyens, dat eveneens werd
goedgekeurd, bleek o.m., dat, nu we in ons
land op gunstiger levensomstandigheden mogen
wijzen en er sinds het vorig jaar meer kunst
meststoffen werden aangevoerd, er allerwegen
op de ontginningen vooruitgang viel te bespeu
ren.
De werkzaamheden in het afgeloopen jaar
hadden evenwel omvangrijker kunnen zijn, in
dien de opbrengst der geldmiddelen gelijken
tred had gehouden met de steeds hooger wor
dende loonen.
De totaal-opbrengst der vereeniging heeft het
afgeloopen jaar bedragen 4207.54.
Van de opbrengst van den oogst, voorname
lijk rogge, heeft men een goede verwachting.
In totaal is thans reeds 153.000 door de
kwartgulden-vereeniging bijeengezameld, waar
mede het doel van den Oranjebond vün Orde
kon v/orden gesteund.
Jhr. Hora Siccama wees er op, dat de vereeni
ging met verschillende moeilijkheden heeft te
kampen gehad, doch niettegenstaande is de
toestand op het oogenblik bevredigend te noe
men en in vergelijking met het vorig jaar ver
beterd. Hij kon constateeren, dat de vereeniging
interessante ontginningen bezat, vooral uit
landbouw- en boschbouwkundig oogpunt. In het
van der Huchtbosch is tot nu toe 68.000 ge
stoken, in het Westerzand 27.000, in het
Drouwenerzand 56.000 en in de Rovertsche
heide eveneens 56.000, terwijl de totale op
brengst dezer bezittingen heeft bedragen
105.000. Ook do verkoopwaarde der bezittin
gen, welke op 3 ton kan worden gesteld, acht
spr. bevredigend.
De trustvorming In de steenkool
voorziening.
Naar aanleiding van het contract, dat de
gemeente Amsterdam heeft gesloten met de
Amsterdamsche Anthraciet-Mij. om de brand
stof fenvoorziening te verzekeren tegen lagere
prijzen dan berekend worden door de Amster
damsche trust-combinatie „Kolen-Groothandel
Amsterdam", wordt nogmaals de aandacht ge
vestigd op het eigenaardige feit, zoo schrijft de
,4s!. R. Crt", dat de Ned. Staatsmijnen door
middel van haar agenten deelnemen aan deze,
ook in andere steden voorkomende trustvor
ming, waardoor de kleinhandelaar met dwin
gende contracten aan handen en votcn gebon
den wordt.
Om ons voorloopig tot Amsterdam te bepalen,
omstreeks het tijdstip van de verdwijning van
de Rijkskolendistributie kwamen, zoo deelde
men het blad mede, te Amsterdam bijeen een
vertegenwoordiger van de Steenkolen-Handels-
vereenigin, een vertegenwoordiger van enkele
Belgische mijnen en de vertegenwoordiger van
de Nederlandsche Staatsmijnen. Deze combi
natie van drie firma's heeft den detailhande
laren te Amsteerdam een contract laten teeke
nen, waarbij de laatsten rich verbonden alle
benoodigde brandstoffen alleen bij dc drie
firma's te koopen. De Steenkolen-Handels-Ver-
eeniging heeft het Rheinisch-Weslfalische Koh-
lensyndikat achter zich en bovendien is de
Braunkohlenbriketverkaufsverein door twee van
de drie firma's vertegenwoordigd. Ook van de
cokes van de Amsterdamsche gemeentcb'jke gas
fabriek hadden rij het monopolie. Als men nu
weet, dat bijna alle Amsterdamscche detailhan
delaren het hun voorgelegde contract hebben ge-
teekend, begrijpt men de macht der combinatie
„Kolen-Groothandel Amsterdam."
Had het niet eet der op den weg der Neder
landsche Staatsmijnen gelegen om daarbuiten te
blijven, evenals de Mij. tot exploitatie van Lim-
burgsche steenkolenmijnen (Oranje-Nassau mij
nen) en de Domaniale mijnen, en prijsregelend
op te treden vraagt het blad.
In Rotterdam wordt de combinatie vertegen
woordigd door de N. V. Vereenigde Brandstof-
fenhandel. Ook deze drong den nog buiten haar
vereeniging staanden kleinen onafhankelijken
kolenhandelaren een contract op, aan welks
tcekening de vrees voor vergeldingsmaatregelen
veelal niet vreemd was en waarbij zij zich weer
verbinden moesten hun kolen alleen te betrek
ken van de N. V. Een der aanleidingen tot die
vrees was, dat smeenootjes en gietcokes, door
de Staatsmijn geleverd aan een der bij de Ver
eenigde Brandstoffen-Handel aangesloten firma's,
slechts bij de N. V. te verkrijgen zijn.
De jombinatie heeft van de spoorwegen een
vrachtreductie van 3.per ton gekregen (de
Oranje-Nassau-mijnen slechts 1..waardoor
de concurrentie eveneens moeilijker gewor
den.
In vakkringen, zoow erd aan het blad ten slotte
gezegd, begrijpt men niet, dat de Nederlandsche
Staatsmijnen haar natuurlijke concurrente, de
Steenkolen Vereeniging, die later bij vermeerde
ring van den aanvoer uit Duitschland weer haar
eigen weg zal gaan, helpen den vrijen kolenhan
del afbreuk te doen. Het is van de directie der
Staatsmijnen een politiek van vrees geweest,
terwijl toch reeds alle openbare gebouwen ver
plicht rijn hun kolen van haar te betrekken.
Juist den vrijen kolenhandel zullen de Staats
mijnen en de andere Limburgsohe mijnen later,
wanneer de Steenkolen Handels Vereeniging, die
optreedt als Nederlandsch verkoopkantoor van
het Rheinisch-Westfalische Kohlensyndicat, haar
agenten opnieuw gaat verbieden staatsmijnkolen
te verkoopen, ten zeerste noodig hebben.
Het tapferbod.
Mr. N. Cramer, advocaat te 's-Gravenhage,
hoofdredacteur vnn De Gemeentestem,
heeft voor den Hoogen Raad gepleit over de
vraag, of de gemeenteraad bevoegd is tot het
maken van een zoogenaamd „tapverbod".
De rechtbank te Heerenveen veroordeelde na
dat in eersten aanleg de kantonrechter een ont
slag van rechtsvervolging had uitgesproken, een
caféhouder (W. S.) te Gorredijk (gemeente Op-
sterland), wegens het toedienen van sterken
drank in een voor het publiek toegankelijke lo-
caliteit, terwijl daar een bioscoopvoorstelling
werd gegeven, hetgeen bij gemeenteverordening
was verboden.
In de tot dusver behandelde zaken werd, be
houdens een bijzonder geval, door den Hoogen
Raad zoo deelde pleiter mede nog geen
beslissing ten principale over het zoogenaamde
tapverbod gegeven. In deze zaken werd n.l. be
slist, dat de betrekkelijke verordening niet toe
passelijk was omdat men te doen had ook met
een sociëteit, waarin de overtreding zou zijn
gepleegd.
Hier nu betrof het een gewoon voor het pu
bliek toegankelijke vergunningslokaliteit, waar
in in strijd met de gem. verordening sterke
drank werd getapt. En mr.^Gnxmer fcetoogd^»
dat de plaatselijke wetgever niet bevoegd is eer
verbod van sterken drank te verkoopen, toe t<
dienen, enz. uit te vaardigen. Een tapper krij'g;
zijn vergunning om te tappen van de -uitvoeren!
de macht, soms van burgemeester en wethoctj
ders, veelal van Ged. Staten en ook in hoogste
instantie van ae Kroon. Het hoogste administra'
tleve gezag geeft vergunning. Gezien al reedq
dezen toestand, acht pl. 't niet aannemelijk, dai
de gemeenteraad de bevoegdheid zou hebben
zulk een vergunning voor bepaalden tijd in
trekken. Maar ook betoogde pl. met een beroep
op de bepalingen der wet, dat de Gemeentewet-
gever de hierbedoelde bevoegdheid niet heeft*'
In het hiervoien bedoelde bijzondere geval bej
sliste de Hooge Raad, in 1916, met betrekkina
tot een verordening van Venïo, dat een tapver-
bod toegelaten was. Het gold hier een verhoef
om te tappen gedurende den *ijd van midder*
nacht tot 's morgens 8 uur. Intusschen, oolö
met het oog op hetgeen thans door pleiter werq
aangevoerd, hoopte pleiter, dat de Hooge Rand
thans zou beslissen, dat elk tapverbod door den}
gemeenteraad ontoelaatbaar is. Bovendien be*
toogcle hij nog. dat vernietiging zou moeten vol^
gen in de onderhavige zaak van de beslissing,
der rechtbank, omdat het verbod werd uitge*
vaardigd voor het voor het publiek toeganke*ï
lijke gebouw of bijbehoorend erf en zoodanig erf
niet altijd voor het publiek toegankelijk betj
hoeft te zijn.
Kunst en Wetenschap.
Tengevolge van de economische omstan*
digheen in Duitschland ziet Dr. Wilhelm v«
Bode zich genoodzaakt om een belangrijk deel
van zijn kostbare bibliotheek onder den hamer
te brengen. Op 29 November cn volgende dagert
zal de auctie bij Lepke te Berlijn plaats heb
ben. De catalogus opent met een inleidend
woord van Dr. Bode zelf die daarin mededeelt:
dat hij van de bescheiden villa welke hij 36
jaar geleden heeft laten bouwen, krachtens be*
schikking van den rijkswoningdienst verscheiden
ne kamers moet afstaan.
„Wonneer ik zoo schrijft hij mijn
huis niet geheel en al verbouwen en'
daarvoor verscheidene honderdduizenden mar
ken uitgeven wil, dan zou zulks slechts
zóó kunnen geschieden dat mijn bibliotheek cit
mijn werkkamer in twee aparte verdiepingen
worden ondergebracht, wat bij mijn ouderdom
gepaard aan een chronisch spierlijden een ons
mogelijkheid is. Zoo moest ik er toe besluiten
afstand te doen van het grootste gedeelte mij-*
ner bibliotheek, met name van de meeste prachu
catalogi en tijdschriften en mij te bepalen tol
mijn bibliotheek van landboeken, voor zoover
ze in mijn werkkamer plaats kan vinden.
Bijzonder zwaar volt het me een aantal mij
geschonken werken benevens tal van waarde*
volle drukken van collega's en kennissen even
eens te loten verkoopen. Doch bij mijn leeftijd
en gezien het feit dat ik in dienst van het mu-J
seum meer dan een tiental jaren door den strijd
inzake de uitvoering van den museumaanboutf,
in beslag ben genomen, zullen die werken in
dc honden van jongere collega's betere diensten
verrichten dan bij mij, die wel is waar de be
hoefte aan wetenschappelijke werkzaamheid
goddank nog in volle mate ondervind, doch bij
mijne onbewegelijkheid maar al te zeer mij moet
beperken tot het doorwerken en omwerken yart
vroegere publicaties. Wie weet hoe spoedig del
rest von mijn bibliotheek, die mij nog geblevenf
is, denzelfden weg op zal gaan."
Twee Rembrand t's verkocht.
De Star meldt, dat de Russische prins Joes-
socpof, een der officieuse vertegenwoordigers
van de groep der Czaristische vluchtelingen te
Londen, twee schilderijen van Rembrandt heeft
verkocht aan den bekenden "Amerikaanschen
verzamelaar Widener, uit Philadelphia.
Deze meesterwerken, die aan dc Romanof-ver-
zameling toebehoorden, heeft de prins uit do
handen der bolsjewild gered. Het eene stelt een
edelman voor met grooten hoed, met een paar
handschoenen in de linkerhand; het andere doek'
is de beeltenis eener dame met waaier.
Deze twee kunstgewrochten van den Holland*
schen meester werden aan Widener verkocht
voor 7,500,000 frank.
G estrafte uitvoer van een Re m*
brandt. Dc rechtbank te Paderborn Keeft dé
weduwe van frhr. W. v. Ketteler te Schwarzen*.
grabcn bij Lippstadt veroordeeld wegens uit*
voer van een nationaal waardevol schilderij1,
een boschlandschap van Rembrandt, naar het
buitenland, tot 500,000 M. boete en den mede*
aangeklaagde, den rentmeester Schliefenhövel
tot 20,000 M. boete. Het stuk, dat omstreek?
1636 geschilderd is, vertegenwoordigt eer
waarde van een millioen.
Motorsport.
Een interessante motorwedstrijd.
Het maandblad „Motorwereld" organiseert een
zeer bijzonderen wedstrijd voor motorrijders,
die geheel afwijkt van hetgeen op het gebied
van motorwedstrijden tot nog toe in ons land
gegeven werd. Het blad houdt n.l. van 2750
October a. s. een uithoudingswedstrijd op he|
traject AmsterdamUtrecht en terug. De mede$
dingers starten Donderdag 27 October 's mid^
dags 4 uur bij het Paleis voor Volksvlijt te Am*
sterdam, rijden dan naar Utrecht, waar de conè
trole gevestigd is aan dc Voorstraat (Hima-fili^
aal) en keeren vervolgens naar het uitgangspunjj
terug. Dit 80 K.M. traject moet gereden wori
den met een gemiddelde uurssnelheid van 3Qt
K.M. Winnaar van de wedstrijd wordt hij, dié?,
dit traject tusschen 27 en 28 October zondefl
onderbrekingen behoudens die, welke in hef
reglement zijn goedgekeurd de meeste malem
aflegt. Wanneer Zondag 30 October meerderef1
rijders het parcours even vaak hebben afgeleg<£
wordt de eerste prijs toegekend aan hem, die heü
regelmatigst gereden heeft.
De deelnemers worden verdeeld in twee klas^
sen, n.L klasse A rijders, die op eenigerlei wijz^
bij den auto- of motorhandel betrokken rijn et$
klasse B de amateurs. Bij de meesto wedstrijy
den wordt dit verschil in klassen niet gemaakf
en waar de amateurrijders hierdoor wel zeer ge«
handicapt kunnen wezen, meende de „Motor
wereld" speciaal ten gerieve der amateumjderi
een speciale amateurklasse te moeten instellenl
De uitschrijvers van den wedstrijd hebbel
overeenkomsten getroffen met verschillend
garagehouders en reparateurs,, die op het trajec
AmsterdamUtrecht gevestigd zijn én die dof
en nacht bereid rijn tot afleveren van olie el
benzine, alsmede het verrichten van herstellinj
gen. Het Hin>a-filiaal te Utrecht is eveneens gd
durende de wedstrijden dag en nacht geopend
Als eerste prijs in beide klassen wordt eel
zilveren beker beschikbaar gesteld, terwijl meqxl
dere Driizen worden uitgeloofd, f>
