REGEN
Brandstoffen
S KOOPT =1
I. W. M. SLUITER
AMERSFOORTSCH
Sanatorium OOSTERBEEK
ZIE DE SPECIALE
ETALAGES.
een bovenhuis
OUDE MEI en GEBITTEN
SCHILDER BEHANGER GLASHANDEL
Huizen fe Huur
MANTELS
CAPES
J. W. van ELST
Advertenfiën
Tehuis gezocht
WERK- oi 1WEE0E MFISIE
TE HUUR
MOO! HEEKEIHIIIS IE HUUR
„SPIDO"
van Asch v. lekstraat 5
Lingeries,blouses,japonnen,[n!
J. Bronsdijk,
LUNAPARK.
TERREIM „DE BIRKHOF"
Oct.
van
30 Sept. tjm. 7
D P. I. v.d. HEUL, Utrechtschestr 33, Iel. 333.
W. RUITENBERG Gzn.
VRIENDELIJK TEHUIS
f 50.- p. m.
Q'\4 uur.
7 uui.
UTSSPAARBANK
VERZEKERT
lOOOOOOOOOOCOOOOOOD
3 A. J. v. Groenesrijrs
g Groote keuze LIJSTEN voor PLATEN en fflIG'S. g
OOO^OSODGOCOOOOOSOOOO
b) O, la folie entreprise
Du Prince de Condé
A Chartres la jolie
II a voulu entrer.
C'est a luy grand folie
II n'y entrera pas
Les bons soldats de Franco
Ne le souffriront pos.
c) Wilhelmus van Nassouwe
Ben ick van Duytschen bloet.
Den Vaderlant ghetrouwe
Blijf ick tot in den doot;
Een Prince van Oraengien
Ben ick vrij onverveert:
Den Coninck van Hispaengien
Heb ick eltijt gheeert
Oudst bekende vorm van het Wilhelmus:
i
De componist is als die van zoovele
prachtige volksliederen, onbekend. Men
heeft korten tijd in de meening verkeert, dat
Marnix zelf de componist was, en later dat
Valerius deze eeretitel voor zich vermocht
op te eischeru Op het gedicht staat aan het
slot namelijk:
DTBynde
1568
Ghecomponeert ende
3hemaeckt door ionck-
heer philips van
Marnicx he ere
van Sinte Aldegonde
excellent poeet.
„Ghecomponeert ende Ghemaeckt" be-
teekent echter niet anders dan „gedicht" of
„geschreven"; is dus een pleonasme. Want
de dichtbundel: „N ederduytsche epigram
men", die in 1617 gedrukt werden, waren
^ghecomponeert" door Richard Verstegen.
Ook de meening, dat Valerius de com
ponist was, is spoedig onderdrukt door de
studies van de meer genoemde voortreffe
lijke musicologen. Valerius' Gedenckolanck,
waarin de Wilh elmusm elodie voorkomt, is
voor het gTootste deel het werk van een
handig dilettant-verzamelaar en munt alleen
uit door de lijvigheid der band.
De meeste zangen uit deze bundel staan
op zijn naam, maar zijn niet anders dan
volksliederen^ die hem uit Engeland',
Duitschland en Frankrijk bekend konden
zijn. Hij was geen musicus, wat te bewijzen
is uit zijn schrijfwijze van het Wilhelmus,
die de slechtste is van alle bestaande. Hij
heeft het melodisch, zoowel rhytmisch ver
minkt; het lied heeft bij Valerius het krach
tige verloren door de versieringen (b.v. op
„co -ninck") en het varieeren der oor
spronkelijke jambische versvoet (b.v. Een
Prince van Oraengien, enz-).
Hoe men het lied bij officieele feestelijke
gebeurtenissen ook moge zingen of spelen,
met welke rhythmische of melodische de
clamatie, in de artistieke vertolking is Vale
rius* zetting onvoorwaardelijk af te keuren.
Als Oranjelied, waarin men geen uiting
geeft van zijn. muzikale gesteldheid,
doch alleen een bepaald nationale ver
knochtheid met het huis van Oranje-Nassau
wenscht te openbaren komt het waarlijk niet
op een paar noten meer of minder aan
van het standpunt beschouwd, dat het Wil
helmus één van onze mooiste, krachtigste
volksliederen is, moet elke willekeurige wij
ziging der oer-vorm als vandalisme be
schouwd worden.
Vooralsnog schijnt mij de notatie van J.
W. Enschede, welke hieronder volgt, de
beste, vooral als men scandeert, gelijk deze
musicoloog aangeeft.
Niet:
Wilhelmus van Nassouwe
Ben ick van Duytschen bloet
enzoo voort
Doch:
Wilhelmus van Nassouwe ben ick
van Duytschen bloet,
Den Vaderlant ghetrouwe bHjf ick
tot in den doot;
leen Prince van Oraengien ben ick
vrij onverveert.
Den Coninck van Hispaengien heb ick
altijt gheeert.
Schrijfwijze van J. W. Enschedé:
Men zinge het lied vooral rhythmisch en
nimmer metrisch.
Merkwaardig is het dat de lezing van den
heer Enschedé afstamt van een Duitsch
ruiterliedje van 1607 met deze tekst, waar
uit men kan zien hoezeer de Wilhelmus-
melodie verbreid was.
Aus Braunschweigischen Stammen
kh Heinrich Julius
Mein Ankunft hab bekommen
mein Feinde zu Verdrusz.
Öok Mozart heeft de melodie gekend en
gebruikt.
In een verzameling liederen der Duitsch-
Evangelische gemeente van 1731 komt een
Wilhelmus-me 1 odie voor, welke aanvangt op
de woorden: „Wer Gott sein Herz ergiebet"
en luidt
tirtv h,ItJL 1
Deze melodie vertoont merkwaardige over
eenkomst met de aria uit de Zauberflöte:
„Ein Wei'bchen oder ein Madchen wönscht
Papageno sich".
De Wilhelmusmelodie is in de Vereenig-
de Nederlanden populair geworden-, maar
niet zonder ernstig verzet Men heeft de
zelfde melodie zelfs gebezigd om een
smaadlied te dichten op het huis van Oranje,
wat inmiddels een bewijs is, dat het lied al
groote verbreiding had gekregen. In de
„Singende Zwaen" namelijk (door Guilelmus
de Swaen in 1655) komt een vers voor van
dezen inhoud:
Wilhelmus Graef der Graeven
Groot Hartogh hoog van Stam;
Ging eertijts booslijk draeven
En week voor Godes Lam.
Een ha eter van 't goed leven
Was Hij en van de Kerk;
Hij dee' de Christ'nen beven
Hij dee' nauw een goet werek.
Later, veel later was het reeds zóó door
gedrongen, dat men zich geen feestelijkheid
kon denken zonder de Wilhelmusmelodie en
bij jachtpartijen, omstreeks 1720, blies men
lustig:
0 y i --0 - - jfi
Onbegrijpelijk mag het schijnen, dat deze
krachtige melodie verdrongen is door een
„nieuw" Wilhelmus, hetwelk men in de Ne
derlanden zong tijdens het bewind van stad
houder Willem V. Dit lied is thans nog
„officieel" bij militaire plechtigheden, alhoe
wel de onofficieele, de oude melodie mees
tentijds gespeeld wordt. Misschien is het
„nieuwe" Wilhelmus door de jongere gene
ratie van nu geheel vergeten; het tempo is
tamelijk snel (metr. 100):
g§
Het was een prinsenmarsch voot Stad
houder Willem V en als melodie uitnemend
geschikt voor militaire doeleinden.
Deze vorm van het Wilhelmus heeft Mo
zart gekend toen hij in 1765—1766 tijdens
zijn verblijf in Holland (hij was toen tien
jaar oud) variaties schreef onder den titel
van: „Air commimément dit Willem van
Nassau. Varié pour le clavecin, par le fa-
meux". J. G. W. Mozart, la Haye, v. Hum-
meL
Zooals ik reeds reide: deze melodie is tot
nog toe de officieele Reeds in 1855 had
Koning Willem IQ deze vorm bevolen. De
Nederlandsche regeering heeft zich na het
aanvaarden van het bewind door Koningin
Wilhelmina door een brief van den Minister
van Oorlog d.d. 11 Januari 1809 De afd. no.
59 uitgesproken als volgt:
dat alleen de tijdmaat van deze mu
ziek (de „nieuwe" toonzetting) zich eigent
om tijdens eene inspectie te kunnen wor
den gebezigd, terwijl het Wilhelmus, oude
toonzetting, hoewel uit muzikaal standpunt
veel schooner wellicht, veel eerder aan ko-
raalmuziek doet denken enzoovoorts.
Zoo is in breede trekken de geschiedenis
van het Wilhelmus. Er rijn echter behalve
historische ook aesthetische beschouwingen
verschenen over onze nationale hymne.
Deze in het kort te schetsen is ondoenlijk:
alleen wensch ik gaarne nog te vermelden,
dat men deze conclusie heeft genomen:
1. men moet het Wilhelmus éénstemmig
zingen of spelen; dus zonder de veel voor
komende stijllooze „moderne" harmonie.
2- „Zing de woorden met de noten zooals
gij die zonder noten spreekt". Deze laatste
raad geldt voor alle volksliederen, die geen
dansliederen, wiege- of marschliederen zijn
en is ontleend aan de instructies voor het
Gregoriaansch in het boek van F. X. Ha-
berl. Magister Choralis.
Door deze twee grondstellingen in prac-
tijk te brengen ontgaat men vanzelf de me
tr isch-rhythmische moeilijkheid, welke men
m de meeste reproducties in den regel niet
weet op te lossen. De heer Garms heeft een
moderne schrijfwijze voorgesteld, die in het
eerste muziekvoorbeeld van den oer-vorm
der melodie toegepast is- De maatwisselin
gen zijn daardoor komen te vervallen.
Eenige litteratuur: Flor. van Duyse:
Het Nederlandsche Lied. J. W. E n s c h e-
d Beschouwingen over het Wilhelmus,
gepubliceerd in „Oud-Holland" 1894; „Les
origines du Wilhelmus van Nassouwe, chant
national Neerlandais" in Bulletin des égli-
ses Wallones 1899. Prof. Aquoy: Mtd-
deeleeuwsche zangen en Leysen. Dr. D. F.
Scheurleer: Mozart's verblijf in Neder
land; Souterliedekens. Gevaert: La mé-
lopée antique- Dr. G. K a 1 f fhet lied in
de Middeleeuwen. Dr. D. F. Scheur
leer: Nederlandsche Liedboeken.
PIET TIGGERS.
l S 3 E L K O E K fc
OfL Not. Niet Of f. No
5 Sept. 6 Sept. *23 I- uur
Londen 11.53 11.52}
Berlijn0.000020 0.00009}
Purfia 14.35 14.23
Brussel. 11.82} 11.63
Zwitserland 45.90 45.95
Weenen0.0036 ".0036
Kopenhagen 46.80 46.80
Chnetunia 41.30 41.30
Stockholm 67.70 67.70
'ifrir-Toifc r 2.54'/, 2.55\'«
BERICHT.
Voor een bepaalde plaats
in onze advertentie-rubrieken
kannen wi{ niet instaan. Zoo
veel mogelijk zal echter aan
dc wenschen van onze cllün
tèle tegemoet Qekomcn wor
den
DE ADMINISTRATIE.
Ondertrouwd:
MINILEVERLAND
en
J. L. H. A ANTONI,
Eerste Luitenant der
Infanterie.
Amersfoort,
6 September 1923.
Nijmegen,
Ontvangdag 23 September
a.s. van L30.
Beekensteinschelaan 2-
ZOSTER V. M. H&ENEN
Part. Wijkverz. voor
kraamvrouwen
is VERrtUlSD van
Tan JEFF IN'LAAN 19
naar
van Ascb van Wijkstraat 11
In beschaafde Dames gym
nastiekclub kunnen nog
EENIGE LEDEN BOVEN
DE 16 JAAR GEPLAATST
worden.
Br. onder No. 6108 bureau
Amcrsf. Dagblad.
voor jomgmensch opgeleid
wordnede \oor surnumerair
Registratie, liefst direct.
Brieven met prijsopgave
enz. Dr. G WILHELMIJ,
Doetinchem.
Inlichtingen Paulus Buijs-
laan 14, Amersfoort.
Duitsch meisje zoekt voor
haar zuster een betrekking als
Brieven „Huize Hoevela
ken", te Hoevelaken.
aan de Langestraat.
Br. onder No. 6083 Bur.
Amcrsf. Dagblad.
met grooten .tuin. hev
mers, serre, keuken, kelder,
stccnen schuur; aan t mooi
ste deel Leusderweg 244.
Te bevr. J. M. v. DIJK, Be-
hanjgcrij, Utr. weg 123.
Net meisic zoekt betrekking
al- HULP IN DE HUISHOU
DING. in can eenvoudig bur
gergezin, tegen 15 Oct. Br. on
der No. 6082 bur. Amersf.
Dagblad.
GOGSOlENSTONPERWilB.
Mevr.l. 6. BAUDET-FOCKEKS,
Dipl. Ned. Prot- Bond (Lid Ned
Herv. Kerk)
Ook voor leerl. \anaf 7 j.
leeftijd.
Spreekuur van 34 op
Woensdag of Zaterdag tot 15
«Sept. H. v. Viandenstraat 4.
GEVESTIGD;
Copies;- Veilsal- Cyclostyleweik
Grondig onderricht in
uincliinctch rijven.
Mej. H. C. C. de Jager
HOF 10
Tel. Int. 867.
Tuinarchitect
belast zich gaarne met het
geven van adviezen, het
aanleggen of veranderen van
tuinen en wat daarmede an
nex is.
worden op eigen atelier
vervaardigd onder ieiding
van gediplomeerd coupeuse
Langestraat 52.
PLAATST UWE
KLEINE ANNONCES
vraag en aanbod,
dienstpersoneel,
Hnizen te hnur.
of t( koop
kamers aangeboden
of gevraagd
In het
Neg te verpachten
Restaurant met bullet Sigarenklosk
- Stalling Fietsen, Zuurkraam enz.
Inschrijving vóór 10 Sept. a.s. Pr. Jalianalaan 4
TEL. sao.
Aanbesteding Maandag 10 Sept. 12 nor Hotel Monopole
LET OP
Morgen Vrijnag warden tegen de hoogste waarde
ingekocht in het Ho'el Ds Zwaan, Utrrcblschestreal 29, Amersloorl.
Wij geven tot f 2 - per tand.
Spreekunr van 10-3 uur.
Aanbevelend J. F. MINKEN.
Ie KLAS KMWIM.EK.
WEVERSSINGEL 18 TELEFOON 377
Huize: „HEMELDAL".
voor oude Rust- en Hulpbeh. zenuw zwakke Dames
Billijke condities.
Te bevragen ENGEL VAN KUYZEN, Muur
huizen 55.
■■■■■■■■■I Hl
SUCCES VERZEKERD.
Een advertentie welke
driemaal ter plaatsing wordt
opgegeven wordt VIERMAAL
geplaatst.
Beleeld verzoe&en
wij de Advertemiën
te willen inzenden
uit er lil k 's morgens
Voor Het Zater-dag-
avondnummer uiter
lijk Vrijdag 'snam
Adverten-ïen van
eenigszins grooten
omvang een dag
te voren.
Bij latere ontvangst
geschiedt de opname
in het volgend
nummer
DE D1FIEC11E
A. v. d. GOOT v/h L. H. WESTENBERG
LANGESTRAAT 98.
Speciaal adres voor LIJSTEN, PLATEN. ETSF.N, enz.
VAKKUNDIGE REPARATIE-INRICHTING.
ITRECKTSCHEWEG 9
Pensioengerechtigden ontvangen hun pensioen zeer
gemakkelijk door bemiddeling der Spaarbank.
Vraagt inlichtingen ten kantore der Spaarbank.
WAARBORG DER GEMEENTE AMERSFOORT
Rente 3.60
UW SPIEGELGLAS
tegen breukschade
BIJ OE
AMERSFGGRISCHE GLASVERZEKE8INBMAATSCHPPII
Kantoor Snoackaertlaan 22-24 AMEHSFOÜllT
Voor villa's speciale louwaarden Prijsopgave werd! gaarne verstrek!-
v.h. A. BAKKENES
KAMP 92 Tel. 3E9
Levert uitsluitend prima kwaliteit
tegen scherp ooncurreerende prijzen.
bij ons Uw meubelen en wij garan- 9
g deeren U een sierlijk Meubel van q
Q prima afwerking en laag in prijs. Q
Q Meubelmaker en stoffeerder Q
O Coninckstraat II. O
Q Werkplaats: Groote St. Jansstraat 11. Q
g PRIMA REPARATIE INRICHTING. g
