AMERSFOORTSCH DAGBLAD „DE eemlander"j-~"««
TWEEDE BLAD.
BINNENLAND.
No. 247
22e Jaargang
3 OCTOBER TE LEIDEN.
Dc Prins komt ook te Leiden.
Bij het bestuur van de 3 Octobcrvereeniging
te Leiden is bericht ingekomen, dat Z. K. H.
Prins Hendrik von plan is H. M. de Koningin
op het toegezegde bezoek op 3 October aan
Leiden te vergezellen.
NEDERLAND EN BELGIË.
Besprekingen tusschen den
Hollandschen cn Belgischen
Ioodsdicnst.
Een B. T A.-telegram meldt uit Antwerpen
d.d. 17 April
Hedenmiddag is een bespreking gehouden
tusschen de directie von den Belgischen
Godsdienst te Antwerpen en die van den
Ncderlandschen loodsdienst te Vlissingen.
Besloten is, dat het schip „Calland '27" en
niet de „Calland 25", zooals aanvankelijk was
bepaald den doorgang in de vaargeul van
Rilland zal mogelijk maken. Dit schip zal door
blijven tot 24 dezer.
Als voorzorgsmaatregel zullen de gTOote
schepen slechts mogen voo.bijvaren tegen het
opkomen van den vloed en moeten zij zich
voor de vaargeul van Rilland van een sleep
boot voorzien.
Radiografisch is hiervan aan alle Godsdien
sten mededeeling gedaan.
De verzanding van de Schelde.
De huidige toestond in de Antwerpsche ha
ven, veroorzaakt door het verzonden van den
doorgang bij Valkenisse, houdt op dit oogen-
blik de Belgische regeering voortdurend be
zig, daarbij erkennende, dot in de gegeven
omstandigheden de Ncderlondsche regeering
heeft gedaan, hetgeen haar plicht was. De re-
geering is van oordeel, te onderhandelen over
een voorloopige overeenkomst met Nederland,
met betrekking tot het beheer van de Schelde.
Nuar de Tel. uit zeer goede bron verneemt,
zal de Belgische minister van buitenlondsche
zaken, de heer Hymans, zich in verbinding
stellen met de regeering in Den Heog, ten
einde tot een beslissing te komen omtrent een
voorloopige overeenkomst, regelende de be
voegdheid van en de voorschriften voor dc ge
mengd Nederlandsch-Belgische Schelde-com-
missie.
België wil evenwel, vóórdat een definitieve
overeenkomst tusschen beide landen vastge
steld wordt, op dit kritieke moment voor de
Antwerpsche haven allen tijd winnen, met
betrekking tot de buggerwerken. De voorloo
pige overeenkomst zou naar verder nog
medegedeeld wordt de toestemming bevat
ten om weer des nachts te baggeren, zooals
dat vóór den oorlog het ge vol W8S.
De terugtocht van Diütschers
door Limburg in 1918.
De N. R. Ct.-correspondent te Brussel meldt
In een polemiek, die kort geleden in Fransche
en Belgische bladen plaats had, is aan de Bel
gische regeering verweten, dat zij dc Duitschc
soldaten niet achtervolgd heeft doo: Nederl-
Limburg heen bij den terugtocht in November
1918. In ecnige die: bladen was gezegd, dat de
Fransche generale staf tevergeefs bij de regee
ring op die vervolging aangedrongen zou heb
ben. De Belgische regeering zou geweigerd
hebben.
In officieel© kringen hier wordt verklaard, dat
deze geruchten geheel ongegrond zijn.
Maar om een eind te maken aan nieuwe
beschouwingen over deze kwestie, heeft de
Belgische regeering besloten deze kwestie in
onderzoek tc doen nemen, teneinde de waarheid
vost te stellen en er zal ccn mededeeürg open
baar gemaakt worden, waarin vastgesteld zal
worden, dat de missie van het Belgische leger
op dat oogenblik geëindigd was.
DE GREEKSCHE REPUBLIEK.
De Grieksche gezant heeft, in opdracht van
de regeering te Athene, aan het ministerie van
buitenlandschc zaken te 's Gravcnhage en dat tc
Brussel meegedeeld, dat in Griekenland de re
publiek is uitgeroepen en dat admiraal Koun-
douriotis voorloopig tot president is aangesteld.
VERPACHTINGEN EN VERKOOPINGEN.
Het strijkgeld.
Blijkens de memorie van antwoord op het
voorloopig verslag betreffende het wetsont
werp tot regeling omtrent het dragen der kos
ten van openbare verpachtingen en het uitlo
ven van premiën bij openbare verkoopingen cn
verpachtingen, is, naar de meening der re
geering, de zienswijze, dat deze indiening do
Eerste Kamer feitelijk in staat stelt tot het uit
oefenen van een. zij het verkapt, recht van
amendement onjuist. Er is in de Eerste Ka
mer geen enkele toezegging gedaan, dat bij
verwerping een nieuw ontwerp van beperkte
strekking zou worden ingediend. De zaak komt
eenvoudig hierop neer, dat de regeering, na de
afstemming van het vorige ontwerp, voor de
vraag stond, of zij thans dc materie geheel en
al ongeregeld zou laten. Zij heeft deze vraag
ontkennend beantwoord.
De nota is vergezeld van een nota von wij
ziging, die bepaalt dot het strijkgeld alleen
voor openbare verkoopingen, en niet voor open
bare verpachtingen, toelaatbaar blijft.
DE ZOMERTIJD.
De Raad van Ambt-Hardenberg heeft het be
sluit tot niet-invoering von den zomertijd inge
trokken.
DE DEFENSIEPOLITIEK VAN DEN
VRIJHEIDSBOND.
Een rede van Mr. Dresselhuys.
Mr. H. C. Dresselhuys, leider van den
Vrijheidsbond, heeft Donderdagavond in een
vergadering van de afdeeling Den Haag van
den Vrijheidsbond, waar ook andere belang
stellenden aanwezig waren, liet onderwerp
ingeleid: De Defensiepolitiek. (Houding van
den Vrijheidsbond inzake oorlogs- en marine-
begrooting).
Spr. vies zijn rede aan met te bctoogen,
dat het afdcelmgsbcstuur ccn uitnemende
Jveuze van onderwerp heeft gedaan: do de
fensie is een politiek struikolblok, wat vele
crises der laatste jaren hebben bewezen.
Minder gelukkig was naar sprcker's mcc-
nirg het bestuur in de keuze van den spre
ker; deze immers weet van militaire vraag
stukken, speciaal van den technischcn kant,
weinig af.
Spr. zal dus het onderwerp als leek be
schouwen, wat te gemakkelijker gaat, omdat
behalve een krijgskundigen, dc zaak ook een
ideëelen kant heeft. Dat blijkt reeds uit de
houding van ons volk tegenover de defensie;
van ouds zijn wij anti-militair geweest, deels
omdat wij alle voor de defensie bestede geld
als weggegooid beschouvvèn, cn deels omdat
wij liever vertrouwen op ons goed recht
Een hoera-politiek baat tegen die anti-mili
taire neigingen niet; misschien zal de sym
pathie kunnen worden vergroot door aan ons
volk dc mecning bij tc brengen, dat ons
leger is ccn vrcdcslcgcr en dat het als zoo
danig voldoet. Daardoor zullen wij werken
op dc neiging tot vrede en op de koopman
schap van ons volk, en daardoor zal men
resultaten bereiken. Het is bovendien waar,
dat leger en vloot voor ons vredesmiddelen
zijn cn voorts dat do gelden daarvoor tot
de laatste cent goed worden besteed. Spr.
zal dat nader aantoonen.
Uit het program van den Vrijheidsbond
blijkt, dat ons leger cn onze vloot middelen
zijn, die staan in dienst van de rechtsgemeen
schap der volkeren. Dat die rechtsverhouding
bestaat, zoowel op handels- als volkenrechte
lijk terrein, is bekend. De eeuwen door
hebben staten zich door tractaten verbonden.
Die internationale rechtsgemeenschap groeit
tot dezelfde afmetingen als dc bestaande
nationale. Het is tc betreuren, dat Nederland
de laatste jaren op dit terrein geen schitte
rend figuur slaat. Er behoort hier in Den
Haag een zekere cultus van de vredesge-
dachtc te bestaan. Het is verre van dat
ideaal. Het Ilaagschc publiek blijft vrij koud
voor dc hoogo zaak cn dc regeering geeft
een weinig aanmoedigend voorbeeld. In 1922
heeft dc knappe Ncdcrlandsche critiek in
Genèvc een algemeen Bryan-tractaat in den
grond geboord, zonder doorvoor iets in dc
plaats to stellen. In dc tractaten tusschen
ons land cn andere landen is de gelegenheid
om een geschil voor het Hof van Internatio
nale Justitie tc brengen, vrijwel uitdrukke
lijk afgesneden. Onbeperkte arbitrageverdra
gen zijn cr voor 191S vrij veel gesloten, maar
na 1918 geen enkel meer. Nederland staat
dus stil op dit terrein. Dc minister heeft
voor de ontwikkeling van het internationaal
recht niets gedaan, on dat heeft spr. hem
in de Kamer ook verweten.
Spr behandelt daarna den Volkenbond,
die helaas niet aan zijn ideaal beantwoordt,
doordat hij onvolledig is (Duitschland en
Rusland b.v. ontbreken) cn doordat die on-
is dus een partij-orgaan, cn de partijdigheid
dc Raad van den Bond bestaat uit de 5 geal
lieerde natiën en 11 andere staton. Die Raad
is dus eeh partijyorgaan, cn dc partijdigheid
heoft den Bond in het begin reeds bedorven.
Dit wist Nederland ook wel. Clcmcnceau zei
eestig: Voici la base d'unc juste et durable
guerre!" Ondanks de tekortkomingen trad
Nederland toe; spr. herinnert aan zijn motie
in dc Kamer, die aandrong op medewerken
tot bet uitbouwen van den Bond tot zijn
ideaal. Daaraan is echter niets gedaan; de
Bond is nog precies wat hij in 1919 was. Dat
heeft spr. tot zijn leedwezen den minister
van buitcnlandschc zaken in de Kamer moe
ten verwijten. Wij moeten behalve passieve,
ook actieve pacifisten zijn; vooral omdat wij,
kleine naties, daarvoor meer dan de grootcn
geroepen zijn. Nu wij een tribune in Geneve
hebben, nu is er gelegenheid om practischc
voorstellen te doen, en wij hebben die
gelegenheid niet aangepakt. Zelfs hebben wij
min of meer tegengewerkt. Lord Robert Cecil
is gekomen met zijn algemeen garantie-ver
drag, cn het moet worden toegegeven, dat
zijn voorstel om tot garantie en verminde
ring van bewapening tc komen, gebrekkig
was. Maar dc grondslag was juist. Dc
amendementen van den Franschen afgevaar
digde hebben het voorstel niet beter ge
maakt, maar waarom heeft Nederland het
plan-Cecil niet zoo geamendeerd, dat zou
worden bereikt, wat gaat lijken op liet
ideaal? Nederland heeft het plan-Cecil dood-
gecritiscerd! Dr. Loudon heeft behalve zijn
knappe critiek gezegd, dal de ontwapenings
idee ter wille van de publieke opinie voort
durend moet blijven bestudeerd... Als cr een
nieuwe oorlog komt, zal men dan Nederland
niet verwijten, een luie dienstknecht geweest
te zijn, dit zijn talent in dc aarde heeft be
graven? De minister wil wachten tot dc
Volkenbond uit zichzelf volledig wordt, maar
wat heeft hij daarvoor gedaan en wat heeft
ons volk daarvoor gedaan?
Hoe kan men dan de ontwapening wen-
schen, wanneer men dc algemccne ontwape
ning, die door de Volkenbond is te bereiken,
verwerpt? vraagt spreker, tot de militaire
paragraaf komende. De sociaal-democraten
hebben nu-aan f 20 millioen genoeg, de
vrijzinnig-democraten willen alleen de grens
maskeeren. Spr. meent dat de defensie moet
worden vastgekoppeld aan de vredesgedachtc.
van den Volkenbond, zooals ook het program
van den Vrijheidsbond dat omschrijft. Ons
vredesleger cn onze vredesvloot zullen de
rechtsgemeenschap moeten handhaven en
zoodra de Volkenbond zijn doel zal hebben
bereikt, zullen zij moeten optreden als we-
reldpolitie. Speciaal in het eerste geval zal
elke cent voor ons leger uitnemend moeten
worden besteed. Thans is ons leger voor zijn
taak niet geschikt; het verdedigingssysteem
met de waterlinie en Amsterdam als laatste
punt, deugt evenmin. Maar ons leger moet
zijn een neutraliteitsleger, passief en actief.
Wanneer geen der strijdende partijen toe
gang krijgt tot ons land, is on> doel bereikt
Daarvoor is noodig een beweeglijk leger, een
veldleger, dat op den duur den strijd niet
zou kunnen volhouden, en dat dan ook zou
moeten opgeven, wanneer alle verdere tegen
stand nutteloos is. Dat neutraliteitsleger
moet volgens het vrijheidsbondprogram goed
zijn en men moet het kunnen betalen. De
vraag, hoeveel moet de defensie kosten? is
subjectief. Wat wij thans uitgeven, is het
maximum; f 60 millioen dus. Men zal zoo
veel daar benedon moeten blijven, dat men
voldoende overhoudt om een goed leger in
stituut tc houden. Het moet goed zijn, d.i.
harmonisch uitgerust. Aan de uitrusting ont
breekt veel; dc artillcrio staat op een heol
laag peil. Minister Pop had het eerste prac
tischc plan tot verbetering; minister Van
Dijk heeft dc plannen voor een deel uitge
voerd, liij heeft dc Kamer gesmeekt toch
in de eerste plaats tc zorgen voor een goede
artillcristischc uitrusting. Minister Van Dijk
had zich in liet begin geliefd gemaakt hij
alle militaire: het leger zou groot zijn, het
zou intensief worden geoefend in oefenkam
pen cn een goede artillerie zou uit ccn fonds
worden bekostigd; ondanks die verbeterin
gen zou spr. zorgen voor bezuiniging. Dat
was de kwadratuur van den cirkel. Vandaar
de waarschuwingen van de vrijheidsbond,
vandaal* het voorstel om de sterkte van dc
infanterie met te verminderen, waardoor
dc artillerie maai* f 53 millioen zou eischcn
in plaats van f -406 millioen cn waardoor er
geld zou vrijkomen voor andere zaken. De
minister luisterde echter niet, en nu zit het
leger in het moeras. Iiot „uiterste minimum"
voor dc uitrusting is gedaald van IOC mil
lioen tot f CO millioen, waaruit mag worden
geconcludeerd, dat die uitrusting totaal on
voldoende zal blijken. Met dat standpunt
kon do vrijheidsbond niet meegaan.
Bovendien dc oefening is totaal onvol
doende; van de oefenkampen is niets geko
men; voor oefening van het reservekader is
geen geld. Daardoor ontneemt dc minister
aan het leger het vertrouwen en aan het
kader olie uitzicht op een toekomst. Het af-
vlociingssystccm deugt niet; waarom aan
vaardde men niet de afvloeiing met reserve
plicht, waardoor voldoende reservekader zou
kunnen worden gevormd. Nu dc minister op
nieuw heeft geweigerd het leger in tc perken
en er dus een schijnlcger overblijft, meende
de Vrijheidsbond fractie tegen dc bcgrooting
van oorlog te moeten stemmen.
Spr. behandelt daarna kort de marine.
Een stelsel is daar eigenlijk nog niet. Minis
ter Rambonnct koos hot kleino materieel;
twee lichte kruisers en torpedobooten en
-jagers zouden worden gebouwd: meer stel
sel was er niet. Minister Pop kondigde ccn
vloot-„plan" aan; do Vlootwetcommissic
kwam met de gélukkig verworpen Vlootwet.
Zij zou ons in 12 jaar f 800 millioen hebben
gekost en een weinig bruikbare vloot hebben
gebracht Ook onze vloot zal een ncutrali-
teitsinstrum'cnt voor Indië moeten zijn; zij
zal zich snel moeten kunnen bewegen en
niet zich moeten beperken tot Java Geen
vloot die thuis blijft dus. De hoofdmacht uit
dc Vlootwet was onbruikbaar voor snel be
wegen en ccn enorm terrein verdedigen.
Nu dc Vlootwet was verworpen, nam dc
Vrijheidsbond het standpunt in, dat het oude
materiaal door nieuw moest worden vervan
gen: slijtage moest worden bestreden, alvo
rens definitieve plannen aan de Kamer zou
den worden voorgelegd. De nieuwbouw, ten
bedrage van 1' 16 millioen, over drie jaar,
half door Nederland, half door Indië te be
talen, werd dus toegestaan. Dc onderzceboot-
roijnleggcr, dia buiton-aplk systeem viol,-kon
cr echter niet mee door, cn ccn amendement
van de Vrijheidsbondfractic werd door dc
Kamer aangenomen, waardoor f 5*4 millioen
werd bezuinigd.
Spr. concludeerde, dat noch dc rechter
zijde, noch dc regeering, noch dc rest van
dc linkerzijde, een plan voor do defensie
heeft, dat de toets der logica kan doorstaan.
Spr. .concludeerde verder, dat de Vrijheids
bondfractie zich ten aanzien van de defensie
politiek heeft gehouden aan de richtlijnen
van het program.
Op de rede volgde ecnige gedachtcnwisse-
ling. Dc sprekers werden door den heer
Dresselhuys beantwoord. Spr. deelde mode,
dat lu-t hoofdbestuur zal trachten een pro
pagandageschrift over dc practische defen
siepolitiek uit te ge\cn. Een macht, om voor
elk land de stérkte van het leger vast tc
stellen, zal bestaaji als dc Volkenbond per
fect is; thans kunnen wij als maatstaf nemen
een plichtsinstniment als deel van de rechts
gemeenschap. Ontwapening is prachtig, mits
het recht verdedigd znl blijven. Daarom is
het plan-Cecil zoo goed. Laten al|c pacifisten
van allerlei richting samenwerken.
De voorzitter, dc lieer Mcrens, dankte den
spreker en sloot de vergadering.
De vergadering werd o m. bijgewoond door
dc raadsleden dc heeren De Meester en Joéls
VERPLAATSING VAN DEN RAAD VOOR
DE SCHEEPVAART?
Een bezuinigingsmaatregel.
Het Hbld. verneemt dat de minister van Wa
terstaat hc*t voornemen koestert om, als bezui
nigingsmaatregel, den te Amsterdam gevestigden
Raad voor de Scheepvaart naar den Haag over
te brengen.
In het begin dezer week kwam aan enkelo
eutoriteitcn te Amsterdam dit plan ter oore.
Wijl zij die overplaatsing voor Amsterdam een
verlies achtten, hebben j.l. Dinsdag wethouder
Ter Haar cn de voorzitter der Kamer van Koop
handel cn Fabrieken, de heer E. Heldring, zich
naar den Haag begeven, waar deze heeren door
minister Van Swaaij in audiëntie werden ont
vangen. s
Zij hebben daar mot aandrang bepleit dot de
Raad voor de Scheepvaart in een havenstod be
hoort te zijn gevestigd cn dot èn het gemeente
bestuur èn de Kamer van Koophandel en Fa
brieken ongaarne het plan zouden zien uitge
voerd.
De heeren verlieten het Departement met de
toezegging van Zijne Excellentie, dot het pion
nog eens ernstig zou worden overwogen; zij
koesteren don ook dc verwachting, dot de over
plaatsing van dit hier zoozeer ingeburgerde
bijzondere rechtsinstituut, niet zal doorgaan.
Het is inderdaad te hopen, dat de minister
door da oongevaerde argumenten van dc heeren
Ter Haar en Heldring op zijn voornemen terug
komt.
De „Rood van Tucht voor de Scheepvaart'
had eveneens te Amsterdam zijn zetel; toen die
werd omgezet in „Raad voor de Scheepvaart",
sprak het vanzelf dat ook die bleef in de hoofd
stad des lands, tevens zijnde een der belang
rijkste havens!
CONGRES VAN SOC. DEM. VROUWEN
CLUBS.
Tegen dc ondcrwijsvcrslcch-
icring cn het ontslag der hu-
dc ambtenares.
Te Arnhem is gisterochtend de zee: druk bc-
zochtc jaarvergadering van den Bond van Soc.
Dcm. Vrouwenclubs aangevangen onder pre
sidium van mevr. dr. A. do Vries—B.uins. Zij
deelde mede, dat dricvijtdc deel der vrouwelijke
soc.-dem. leden zich in den bond hebben ge
organiseerd, welke tlmns 137 propagandachrbs
cn commissies telt. Het onntol leden bedvnngt
6200 (in 1922 5200). Ze wees er op dat het
Lcsultoat der laatste verkiezingen is dut 10
vrouwen m de Stoten kwamen cn 54 in de
Gemeenteraden, memoreerde dc actie tegen de
Vlootwet cn voorspelde dot de vrouwen nog
meermolen tot ccn dergelijke nctie zullen
moeten worden opgeroepen. Dc vrouw is mee.*
cn meer in de politiek gedrongen.
Aan dc sccrctorisse, mevr. L. Tilnnus, die
nek is, is ccn tclegTom met wcnsch voor her
stel ve.-zonden cn non mevr. L. von Kuijkhof
Koedijk, die bedankt heeft als bestuurslid cn
pcnningmcestcrcs een bloemenhulde.
Blijkens het janrvelslag sluiten de inkomsten
cn uitgaven met f 5718.55 cn ccn kassaldo
van 39.23.
De beide redacties van Dc Proletarische
Vrouw zijn bij acclamatie opnieuw benoemd
cn in het hoofdbestuur herkonm dc dames M.
Wibaut, L. Tilonus, A. de Vries, A. Secrèvo,
H. Bakhuis en A. Alberda, terwijl in de vaca
ture van pcnningmecstcrcsse is benoemd mcj.
J. A. Hortog te Amsterdam.
Uitvoerig© discussies zijn gevoerd over het
voorstel von het hoofdbestuur om in elk gewest
door dc gewestelijke propagnndacommissic ccn
centvoJcn cursus te doen inrichten (waar het
plaatselijk noodig is meer cursussen) voor het
vormen van leidsters, theoretisch en ]>raktlsch,
met als resultaat, dot de wenschelijkheid is uit
gesproken dat het p'on in dc verschillende ge
westen zal worden uitgcvoc.d. In het algemeen
gevoelde men behoefte aan beter onderlegde
vrouwen voor dc propogondo.
Dc Vrouwendag zal 6 Juli door het gchcele
land worden gehouden.
Met algemecne stemmen is dc volgende motie
tegen de onderwijsve.s'eohteving aangenomen
De jaowcrgadci ing, enz. overtuigd te spre
ken uit naam von duizenden moeders in het
land, protesteert er tegen
dat de regecring het arbeiderskind den tol wil
doen bctolcn voor de ontreddering, die doov 't
kapitalisme werd veroorzaakt
dat zij bezuinigen wil op hetgeen do levens
krocht moet versterken von het toekomend g(v
slacht
dat <!c rcgcering door het verknoeien van
het volksonderwijs den maotschnppelijkcn voo.-
uitgung bciemmert cn aan het geestelijk leven
van het volk onnoemlijke schade toebrengt
cn verlangt dat de Stotcn-Gcnernal hun me
dewerking ean deze heilloozc voorstellen van
de regeermg zullen weigeren door ze te ver
werpen.
No een inleiding van mevr. M. Wibaut uit
Amsterdam, waarin zij fel bestreed het Kon.
Besluit tot ontslng ven dc ambtenares bij het
huwelijk, hetgeen h. i. principieel gericht was
op 't weren von de vroüw uit den Staat, werd
bij acc:amatie de volgende motie aangenomen
De jaarvergadering, enz;,
p.otestceeri tegen het onrechtvaardig Kon.
Besluit, waardoor de ambtenares bij huwelijk
uit haar betrekking wordt ontslagen
protesteejl cr tegen, dat de vrouw mee. cn
meer word^vcrd:even uit den redelijk betaal
den beroepsarbeid, dien zij noodig hooft vóór
haar zelrstnndigheid
protesteert er tegen, dot de v:ouwonorbeid
op deze wijze neergedrukt wordt tot het peil
vrm ongeschoolden, slecht betaalden arbeid, uit
nood verricht, ten voordeelé van het kapita
lisme
verwijt dc regeermg, dat pij recht ingaat
tegen de maatschappelijke ontwikkeling
cn roept dc orbcidersklosse op, te staan nnnst
de vrouwen, in den zworen strijd, dien zij voe
ren voor de bevrijding von haar persoonlijk
heid in het ware belang der gemeenschap.
Daarna is de vergadering gcs'otcn.
NED. BOND VAN GEMEENTEAMBTENAREN
Een conflict.
De heer Vcrwiel, burgemeester van Oister-
wijk, heeft ontslag genomen als lid van het
hoofdbestuur ven den Nederlondschen Bond
van Gemeente-ambtenaren. Dc reden von deze
ontslagneming is,1 naar wij vernemen, gelegen
in het feit dot het hoofdbestuur von den bond
aan de regeering heeft gevraagd vernietiging
wegens strijd met het algemeen belang van een
besluit van burgemeester cn wethouders van
Oisterwijk tot ongevraagd ontslag van een tijde
lijk ambtenaar ter secretaris. Aan het hoofdbe
stuur is verzocht het verzoek om vernietiging
in tc trekken, omdat hiermede het neutraal
standpunt van den bond zou zijn verlaten.
Wordt aan dit verzoek niet voldaon, don dreigt
dat de leden van den bord, bchoordende tot de
afdeeling Noord-Brabant, mccrcndeels voor hun
lidmaatschap zullen bedanken.
RADIONIEUWS.
Dr. C. J. de Groot over draad-
Icozc tolcgraphie.
Op Dinsdag 11 Maart hield dr. C. J. de
Groot voor de afdeeling Bandoeng van den
Katholieken Socialen Bond een lezing over
draadlooze telegraphic. Wij ontleenen aan liet
verslag in het Bat. Nbl. het volgende:
Ontvangprocvcn, door dr. De Groot geno
men, o. a. tijdens de reis van Hr. Ms. Zeven
Provinciën en op Java (Tjangkring), bevestig
den spr.'s inzicht en wettigden de conclusie, dat
met dc bestaande technische middelen nacht:
verkeer met Europa mogelijk was, dat echter
voor een commercieel verkeer ook overdag
energiehoeveelheden als door de formule
Austin-Cohen geëischt, ncodig zouden zjjn.
Het veelvoud van 3000 K.M. verklaarde spre
ker aan de hand eener theorie, volgens welke
de electrische golven 's nachts weerkaatst wor
den door do z.g. Heavyside-laag in de bovenste
lagen der atmospheer, welke laag ook de zetel
is der Noorderlichtverschijnselen.
Ondanks spr.'s uitvoerige proeven bleef men
in Indië sceptisch gestemd en gouverneur-gene
raal Van Limburg Stirum was zoo weinig door
spr.'s „bewijzen" overtuigd, dat hij zeide: „Ik
wensch u veel geluk bij uw werk, want ik heb
den indruk ,dat u veel geluk daarbij noodig zult
hebben, wilt u slagen." In revanche op deze
goede wenschcn kon spr. al spoedig voor het
eerst aan Z. E. een Naucn-communiquó over
leggen, hetgeen in het vervolg schier dagelijks
geschiedde met een inhoud, variecrendc van
enkele tientallen tot 5000 woorden per dag,
naar gelang den toestand der atmospheer.
Hiermede was de politieke kabelblokkade be
gin 1917 in de richting Europa-Indië verbro
ken.
In Europa sloeg men na deze successen tot
een ander uiterste over, n.I. tot grenzcnloos
optimisme cn ging ondanks krachtig protest
over tot bestelling van 2 stations type Nauen,
geheel vergetende dat dit voor commercieol
verkeer overdag onvoldoende was. De voor
naamste gebreken, die daaraan nu nog kleven,
vinden in deze kortzichtigheid hun oorsprong.
Spr. herhaalt daarna dc lijdensgeschiedenis
zijner pogingen om ook de verbinding Indië
Holland tot stand te brengen. Do beperkte
technische middelen waren oorzaak, dat alleen
een vergrooting der effectieve antennehoogte
uitkomst kon brengen, hetgeen tenslotte tot
dc keuze der Malabarkloof leidde.
Tot nu toe ging alles goed in écn elan van
enthousiasme, maar toen begonnen do teleur
stellingen. Men dood anderhalf jaar in Hol
land zelfs geen moeite oni de seinen op tc van
gen; spr. had hoe ongelooflijk het moge
klinken in <fie tijden van oorlogsblokkade
na lang wachten zelf een ontvanger met dc
Zeven Provinciën naar Holland moeten zenden,
vóórdat dc verbinding IndiëHolland tot stand
kwam (Aug. 1919).
Het tijdclyk Malabar-station werd einde *22
door den inmiddels gereed gekomen Telefun-
ken-zender vervangen cn wel voor regecrings-
docleinden, terwijl sinds Mei '23 het regeerings-
cn daarna het publick verkeer door de ver-
cenigdc krachten van Telcfunkcn en dc eenigc
malen krachtiger groote boogzender wordt «af
gewikkeld. Ook werd begonnen met hot vor-
zamelen van gegevens en het ontwerpen van
een definitief station op den M.alabar, dat
'door zijn cnormen omvang geruimen tijd zoude
eischen en dat zoude voldoen aan commerciöelo
cischen.
Ook hiervan wilde men in Holland niets we
ten en de betoogen, dat een station type Nauru
voor het gestelde doel tc zwak zou zijn cn dat
het typo machinczcnder niet het meest ge
schikte was voor een politiek strategischo ver
binding, werden in den wind geslagen. Dit al
les heeft een vertraging van 2 il 3 jaar berok
kend en dat het station in zijn huidige gedaan
te toch nog tot stand is gekomen, is in hoofd
zaak te danken aan het doorzettingsvermogen
van den vorigen dienstcheT G. C. Pop, die
machtiging verleende het station te ontwerpen
en den zender althans grootendeels in eigen
beheer in Indië te vervaardigen. Deze heeft
een antenne- energie van 1200 Kilo-Watt, op
te voeren tot 1600 K.W., wordt echter voor
loopig en tijdelijk met 700 a 1000 K.W. go-
dreven. Deze zender kwam begin Mei 1923 in
bedrijf.
De inmiddels aangekomen Telefunken-zen-
der werd in afwijking met het oorspronke
lijk project, dat een toren-antenne te zien gaf
ook aan de gouvernements-antennc aange
sloten, waardoor uit het te zwakko station nog
gehaald werd, wat er uit te balen viel. Door
het antenne-ongeluk kwam het Telefunken-
station eerst einde 1922 eveneens in geregelde
beproeving. De antenne-energie bedraagt
400 K.W.
Spr. laat aan de hand van een tabel zien, dat-
bet z.g. antenne-moment van Malabar, het
moment van elk ander draadloos station verre
overtreft. Hierdoor blijkt duidelijk, waarom
berichten cencr bepaalde pers beier doorkomen
dan andere. Men heeft wel beweerd, dat Mala
bar de Ler.field-berichten achterhield, juist als
men van die zijde interessants verwachtte!
Ook blijkt zonneklaar, dat zelfs een Fransche
machine, als in Assises geplaatst, toch nog
voor een commercieel verkeer eenigc malen zou
tc kort schieten.
Dat hier de boogzender werd gekozen, is
hieraan tc danken, dat geen ander type hier
te lande in eigen beheer was te bouwen, ter
wijl niemand elders een zender van hot benoo-
digdc vermogen wilde leveren. Bovendien is
deze alleen geschikt als politiek strategische
zender, zoodat ook Engeland voor zyn „All
red Chain"-boogzenders, naast drie clectrodon-
zenders voor kortere afstanden heeft gekozen.
Een onlangs gehouden vierentwintiguurpvoef
heeft bewezen, dat ook voor normaal commer
cieel verkeer de boogzender de vergelijking
met den besten zender van gelijke grootte van
ander type kan doorstaan.
Spr. staat nog even stil bij de openings
demonstratie, welke geen succes was. Een on
derzoek maakte uit, dat de schuld daarvan niet
in Indic was gelegen. Het onderzoek in Hol
land is nog niet afgeloopen; cr is intusschen
reeds gebleken, dat daar met dc beste bedoe
lingen de onvoorzichtigheid was begaan, om
een geheel nieuwe ontvangmethode den eigen
dag in gebruik te nemen.
Met een praphiek kon spr. aantoonen, dat
het verkeer met Holland voortdurend toeneemt,
zoodat reeds nu een groot gedeelte van het
tèlegraphisch verkeer via Malabar plaats heeft.
Bij de 24-uur proef bleek, dat in dit jaarge
tijde het mogelijk is, met den boogzender dage
lijks 7500 woorden in open taal en 4500 woor
den in code naar Holland over te brengen, na
versterking van Malabar resp. 14000 en 7000,
d. i. reeds nu veel meer dan het gehecle tele-
graafverkeer met Nederland.
Dat dit verkeer nog niet geheel is overge
nomen ligt hoofdzakelijk aan de zwakte van
het Hollandsch station, dat hier grootendeels
slechts 's nachts voldoende hoorbaar is. Waar
het nu gcwenscht is ontvangbericht van gezon
den telegrammen te ontvangen, is het de zwak
te van dit station, dat ook liet verkeer Indië
Holland nadeelig beïnvloedt.
Komende tot de verschillen tusschen draad
looze cn kabelovcrbrengir.g, geeft spr. als on
twijfelbaar voordeel van den kabel aan, dat
deze een geheel etmaal gelijkmatig is te ge
bruiken. Daarentegen zjjn er by draadlooze
telegrafie enkele daggedeelten, die slechts b|j
enorm, oneconomisch energieverbruik het over
zenden van telegrammen toelaten. Daartegen
over staat echter het voordeel der seinsnel-
heid, alsook dat het aantal vcraiinlriagen ge-
