„DE EEMLANDER"
ABONNEMENTSPRIJSpa ,7"
PRIJS DER ADVERTENTIEN
EERSTE BLAD.
BUITENLAND.
KOLONIËN.
BINNENLAND.
23e Jaargang No. 107
ioort 2.10, idem tianco
per post 3.per week (met cratis verzekering
tegen ongelukken) f 0.17* aizondcrlyke nummers
0«0S.
AMERSFOORTSCH
DIRECTEUR-UITGEVER; J. VALKHOFF.
BUREAU:
ARNHEMSCHE POORTWAL 2A.
POSTREKENING N°. 47910. TEL. INT 513.
Maandag 3 November 1924
van 1 4 regels 1.05
met inbegrip van een
bewijsnummer, elke tegel meer 0 25, dicnstaanb c-
dingen en Licidadighcids-advc tentien voor de helft
der prijs. Voor handel cn bcdrijl bestaan zeer
vooidccligc bepalingen voor het advcriecicn bene
circulaire, bevattende dc vooi waai Jen wordt op
aanvraag toegezonden.
DU1TSCHLAND.
DE MILITAIRE CONTROLE DER
GEALLIEERDEN.
Berlijn, 1 Nov. (W. B.) De intergealiieer-
de militaire contrólecommissie heeft tot 25 Oc
tober 793 controlebezoeken afgelegd, waarvan
bij de staven 136, aan vestingen en exercitie
terreinen 117, bij het legerbestuur 83, bij de
politie 205 en in fabrieken 252.
DE TOEPASSING VAN HET RAPPORT-
DAWES.
Verklaringen van Owen Young.
B e r 1 ij n, I Nov. (W. B.) Owen Youi^ is
naar Londen vertrokken. Voor zijn vertrek ver
klaarde hij aan de journalisten, dat alle offi-
rieele en particuliere personen, vooral de Duit-
sche overheid, al het mogelijke gedaan hebben
om hem zijn taak als agent-generaal te ver
lichten. Na te hebben gewezen op de uitste
kende eigenschappen van Gilbert, zijn opvolger,
besloot Young met te zeggen, dot de ervaringen,
de laatste weken opgedaan, hem overtuigd heb
ben, dat de groote volken, als slechts de goede
geest heerscht, ook den juisten weg tot samen
werking in het algemeen belang vinden kun
nen.
DE SCHEURING BIJ DE „VÖLKISOHEN".
B e r 1 ij n, 1 Nov. (N. T. A. Draadloos).
De Beiersche scheuring in het Duitsch-völki-
sche kamp heeft zich thans ook in het overige
deel van Duitschland voltrokken, waar ver
schillende groepen van de groot-Duitsche volks
gemeenschap, die alleen Hitier als leider er
kent, zich afgescheiden hebben.
OPHEFFING VAN DEN 9-NOVEMBERDAG
IN THÜRINGEN.
Weimar, 1 Nov. (W. B.) Bij verordening
der Thüringsche regeering is de wettelijke feest
dag op 9 November opgeheven.
„ZEILEN" ZONDER ZEILEN.
Een nieuwe uitvinding.
Ber 1 ijn, 1 Nov. (W.B.) In de Oostzee zijn
de eerste geslaagde proefvaarten gedaan met
een „zclschip zonder zeilen", dat op de Ger-
maniawerk te Kiel volgens de aanwijzingen
van Anton Flettner, den directeur van de Ber
liner Flettner Konzern, is gebouwd. Het nieuwe
vaartuig heeft in plaats van masten en zeilen
twee volkomen gladde metalen cylinders van
15 M. hoogte en 3 M. middellijn. Onder den
invloed der luchtstrooming maken deze cylin
ders TOO omwentelingen per minuut, waarbij
zij een arbeidsvermogen ontwikkelen, dat voor
het beweging brengen van het schip vijf
tienmaal zooveel uitwerking heeft als een zeil
van gelijken omvang.
De uitvinding, dei ook voor de groote zee
scheepvaart von toepassing is, maakt een be
sparing ^von 30 tot 80 pet mogelijk.
BIJGELEGD LOONCONFLICT.
Hamburg, 1 Nov. (W. B.) De loonstrijd
m de Hamburgsche haven is bijgelegd.
EEN TRAMONGELUK.
B e r 1 ij n, 1 Nov. (W. B.) In Berlijn—
Schöneberg zijn zij een botsing tusschen twee
tramwagens negen personen ernstig gekwetst.
FRANKRIJK.
DE DIPLOMATIEKE VERTEGENWOOR
DIGER TE MOSKOU.
B e r 1 ij n, 1 Nov. (N. T. •A. Draadloos). Naar
uit Parijs wordt bericht, is Herriot voornemens
tegelijkertijd met de benoeming van den Fran-
schen ambassadeur te Moskou het gezant
schap te Warschau tot een ambassade te ver
heffen.
DE SOCIALISTEN EN HERRIOT.
De socialisten zullen den
premier steunen.
P a r ij s, 1 Nov. (B. T. A.) Op het socialis
tisch congres verklaarde Léon Blum: Wij en de
tegenwoordige regeering worden slechts door
bijna onmerkbare verschillen gescheiden, b.v.
omtrent sommige te nemen maatregelen. Wij
willen het ministerie-Herriot steunen om zich
te handhaven, maar wij willen niet, dat onze
partij den klassenstrijd uit het oog verliest. Wij
moeten voor de begrooting stemmen, wanneer
de regeering den financieelen toestand regelt,
de prijzen stabiliseert en een juiste verhouding
aanbrengt tusschen de staatsinkomsten en de
salarissen.
Par ij s, 2 Nov. (Havas). Het bestuur der
socialistische partij nam met algemeene stem
men een motie aan, ertoe strekkende de poli
tiek der regeering te steunen.
OVERSTROOMINGEN IN BELGIË
EN FRANKRIJK.
Tengevolge van de hevige regens hebben tal
rijke overstroomingen plaats gehad, die groote
schade hebben aangericht in het gebied van de
Aisne en de Marne, vooral zeer hevig in het
Maasgebied.
In de omgeving van Charleroi zijn eveneens
groote gebieden overstroomd. Vele industrie-
gemeenten zijn geïsoleerd. De metaalfabrieken
van Haniat en de electrische centrale van Mar-
cinelle zijn overstroomd. De schade is zeer
groot.
EEN SLACHTOFFER VAN ZIJN
ONDERZOEKINGEN.
P a r ij s2 Nov. (V. D.) Gemeld wordt, dat
de toestand van prof. Bergonic uit Bordeaux,
die als gevolg van een zijner experimenten een
arm heeft verloren, zeer slecht is. De genees-
heeren hebben de hoop op zijn herstel opgege-
GERMAJNE BERTON.
Een poging tot zelfmoord in
een kerk.
P a r ij s, 1 Nov. (B. T. A.) De koster van
de O. L. Vrouw van Lourdes te Belleville heeft
Geimaine Berton, de moordenares van Marius
Plateau, zieltogende in de kerk gevonden. Zij
had getracht zich te vergiftigen.
Men zal ziet. herinneren, aldus de Tel., dat
de jeugdige anarchiste in de maand Januari
1923 een poging deed om Léon Daudet, den
leider der nationalistische „Action Fran^aise",
het blad der „Camelots du roi", te dooden. Zij
trof hem echter niet op zijn bureau aan en
schoof in zijn plaats Plateau neer. Haar daad
deed te Parijs groote beweging* ontstaan. De
„Camelots du Roi", de jeugdige Royalisten,
zagen er aanleiding in om links staande bladen
binnen te dringen en er ernstige vernielingen
aan te richten. De moordenares richtte na den
aanslag de revolver op zich zelve en verwondde
zich aan de borst Na eenigc maanden in het
hospitaal en in de gevangenis te hebben door
gebracht, werd Germoine, die steeds verklaar
de niet de minste spijt te hebben van de daad,
die zij zeide uit anarchistisch plichtsbesef te
hebben bedreven, door de jury mét al'gemeene
stemmen vrijgesproken Een uitspraak, die in
Frankrijk aan j>olitieke overwegingen werd
toegeschreven en in het buitenland nog al op
zien verwekte. Germaine Berton heeft na haar
vrijspraak hoor anarchistische actie geenzins
opgegeven, maar is o.a. te Bordeaux nog voor
vergaderingen opgetreden. Bij een dezer gele
genheden werd zij wegens veroorzaken van
v/onorde 'gearresteerd en veroordeeld, doch
kort daarna weder in vrijheid gesteld. Thans
heeft zij voor de derde maal door bovenge
noemde wanhoopsdaad de aandacht op zich
gevestigd.
ENGELAND.
NA DE VERKIEZINGEN.
De laatste uitslagen.
Londen, 2 Nov. (V. D.) Er zijn thans
weer 3 verkiezingsuitslagen bekend geworden,
waardoor de stand der partijen aldus luidt: con
servatieven 410, Labour 152, liberalen 41 en 5
anderen.
Nog enkele uitslagen.
Het resultaat der verkiezingen in het univer
siteitsdistrict van Cambridge is thans ook be
kend. De toestond is dezelfde gebleven: de
beide conservatieven, Rawlinson en sir Geoffrey
Butler, zijn herkozen. Voor de Londensehe uni
versiteit is de onafhankelijke candidaat gekozen.
Voor de regecringswisseling.
Uit Londen wordt d d. 1 Nov. gemeld
Naar gemeld wordt, zal Macdonald den ko
ning het ontslag van de regeering aanbieden
onmiddellijk na de kabinetszitting op Dinsdag
a.s. Baldwin krijgt daardoor gelegenheid zijn
regeering samen te stellen en voor het parle
ment te verschijnen op 18 November, welke
datum reeds was vastgesteld voor de nieuwe
zitting. De eerste dagen van die nieuwe zit
ting zullen gewijd zijn aan de beeediging der
leden en de verkiezing van den spaaker. De
gewone parlementaire werkzaamheden zullen
pas de daarop volgende week beginnen. De le
den van het nieuwe ministerie hebben dus on
geveer drie weken tijd om zich op de hoogte
te stellen van de werkzaamheden in hun de
partementen.
Intusschen brengt Macdonald het weck-enrl
op Chequers door en geniet er van de rust,
waaraan hij behoefte had. Ook Baldwin is uit
Londen vertrokken en heeft verklaard, dat hij
van plan was 48 uur lang. alle politiek te ver
geten, een methode, die hij ter navolging aan
het heele land aanbeval na de insponning van
de afgeloopen maand.
De aftredende ministers hervatten
hun taak in de vakbeweging.
Londen, 1 Nov. (R.) Verscheidene La-
bourministers zullen hun vroegere functies in
de vakvereenigingen hervatten.
DE GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN.
Uit Londen wordt draadloos gemeld
In meer dan 300 gemeenten van Engeland
en Wales, uitgezonderd Londen, waar om de
drie jaren verkiezingen worden gehouden, heb
ben heden gemeenteraadsverkiezingen plaats.
In schier iedere stad tracht Labour zijn ver
tegenwoordiging te vergrooten en in tal van
gevallen geen conservatieven en liberalen sa
men tegen dit streven. De voornaamste strijd
gaat tusschen conservatieven en Labour. Er
zijn dit jaar minder vrouwelijke candidaten.
Londen. 2 Nov. (R.) Het laatste resuliar^
van de gemeentelijke verkiezingen geeft aan, dat
de conservatieven 18 zetels wonnen en 8 ver
loren; de liberalen wonnen er 4 en verloren er
16; de Labourpartij won er 19 en verloor er
14; de onafhankelijken wonnen 8 en verloren II
zetels.
Londen, 2 Nov. (R.) De laatste uitsla
gen der gemeentelijke verkiezingen toonen den
achteruitgang aan der socialisten, die bijna 100
candidaten meer hadden dan eenige andere
partij. Alle Labour-candidaten zijn te Ashton
under Lyne verslagen. De Labour-partij verloor
te Brighton 5 zetels. Te Coventry wonnen de
liberalen een zetel op de conservatieven. Te
Croydon verloren Labour twee en de liberalen
één zetel oan de conservatieven. Te Dover wer
den alle Labour-candidaten verslagen.
HET EINDE VAN DE RIJKSTENTOON
STELLING.
De Britsche tentoonstelling, de grootste, wel
ke ooit gehouden werd, is Zaterdag, althans
wat het seizoen 1924 betreft, gesloten. Of zij
het volgend jaar heropend zal worden is een
kwestie waaromtrent nog steeds geen defini
tief besluit genomen is, hoewel de prins van
Wales, die de sluitingsceremonie in het sta
dion leidde, door meer dan 50.0CO personen
werd toegejuicht toen hij verklaarde„alhoewel
de moeilijkheden, die overwonnen moeten wor
den, ten volle worden beseft, worden thans be
sprekingen gevoerd om de mogelijkheid van
een heropening der tentoonstelling onder
oogen te zien."
De rede van den prins werd door liet ge-
heele stadion duidelijk gehoord en was dooi
de draadlooze door heel Engeland goed ver
staanbaar. De prins zeidc, dat do tentoonstel
ling een groot succes was geweest en geheel
aan haar bedoeling beantwoord had en hij her
innerde aan haar onschatbare verdiensten, daoi
zij de kennis van en de waordcering voor alle
deelcn des rijks en het moederland zelf ver
groot heeft. Sinds de opening der expositie
in April jl. werd zij bezocht door bijna 18 mils
lioen personen, wooronder ruim 5 millioen kin
deren. Deze cijfers zijn temeer vcrmeldings-
woard in verband met het over het algemeen
slechte weder.
IERLAND.
DE IERSCHE GRENSCOMMISSIE.
De benoeming van Joseph Fisher tot derde
lid van de Iersche grcnscommissie is thons
officieel afgekondigd. De commissie is als
volgt samengesteldRechter Feetham, voor
zitter Prof. Mc Neill (voor den Ierschen Vrij
staat) en Fisher (voor Noord-Ierlsnd).
DE VALERA TOT EEN MAAND
GEVANGENISSTRAF VEROORDEELD.
Londen, 2 Nov. (V. D.) De Valera, de
leider der Iersche republikeinen, is gisteren tot
één maand gevangenisstraf veroordeeld, omdat
hij zich naar Londonderry heeft begeven cn zich
dus niet gestoord heeft aan het verbod om
Ulster te verlaten.
SPANJE.
DE SPANJAARDEN IN MAROKKO.
Madrid, 2 Nov. (B. T. A.) Een officieel
communiqué deelt mede: In de westelijke zone
zijn verschillende posities aangevallen, maar de
vijand is teruggeslagen. De operaties om den
weg naar Tanger vrij te maken worden voort
gezet. Er zijn nieuwe posten geïnstalleerd.
EEN DIENST MET LUCHTSCHEPEN TUS
SCHEN SEVILLA EN BUENOS AIRES.
Blijkens een draadloos bericht uit Berlijn
meldt het Journsl uit Madrid, dat in Sevilla
groote Zeppelin-loodsen voor de lijn Sevilla
Buenos Aires zullen worden opgericht, voor-
loopig voor luchtschepen, die elk 155.000 ku
bieke Meter groot zijn. Er zijn zoodanige mo
toren in aangebracht, dat elk luchtschip 40
personen kan vervoeren cn met een gemiddelde
snelheid van 135 KM. per uur kon vliegen.
ARRESTATIES.
B e r 1 ij n, 1 Nov. (N. T. A. Draadloos).
Uit Madrid wordt bericht, dat ook gene: aal
Ferrabia wegens deelneming aan het banket,
waar redevoeringen werden gehouden tegen het
directorium, tct vier maanden opsluiting in een
vesting werd veroordeeld. Ook verschillende
redacteuren en schrijvers werden om dezelfde
reden gearresteerd.
ITALIË.
STAKING IN DE CARRARISCHE
MARMERGROEVEN.
B e r 1 ij n, 1 Nov. (N. T. A. Draadloos).
In de marmergroeven van Carrara is tengevolge
van een loongeschil een algemeene staking uit
gebroken.
EEN SCHIP VERBRAND.
B e r 1 ij n, 1 N o v. (N. T. A Draadloos.) De
Italiaansche stoomboot Voldarno werd in de
haven van Saint Andrews aan de kust van
Florida door brand vernield, die tengevolge
van don hevigen wind van de houtoj>slagplaal-
sen in de haven op de stoomboot oversloeg.
POLEN
DE SPOORWEGCONFERENTIE TE
WARSCHAU.
B e r 1 ij n, I Nov. (N. T. A. Draadloos).
Op de te Warschau gehouden Poolsch-Russi-
sche spoorwegconferentie is overeenstemming
bereikt ten anzien van het transitoverkeer door
Polen naar Rusland.
JAPAN.
DE TWEEDE ZOON VAN DEN MIKADO
NAAR EUROPA
Tokio, 1 Nov. (R.). De tweede zoon van
den Keizer gaat in 1925 naar Europa om zich
daar gedurende 3 of 4 jaar aun militaire stu
diën te wijden.
CHINA
DE BUP.GEROORLOG.
Wapenstilstand en vredes
onderhandelingen.
Tientsin, 3 Nov. (R.) Vredesonderhande
lingen zijn aangeknoopt tusschen Feng Yoe
Siang, die het bestuur van Peking op zich nam,
en Woe Pei Foe. Intusschen is een wapenstil
stand gesloten. De gevechten zijn geëindigd.
VEREENIGDE STATEN.
DE LAATSTE WIL VAN LOEB SR.
Loeb Sr., wiens dood, gelijk reeds is medege
deeld, door de veroordeeling van zijn zoon
Richard is verhaast, heeft zijn geheele vermo
gen, hetwelk op 3 millioen dollar wordt ge
schal, nagelaten aan zijn echtgenoote. Zijn
laatste wil spreekt niet van de zoons.
AARDBEVING GEREGISTREERD.
Washington, 3 Nov. (V. D.). De seis
mograaf van de Georgestown Universiteit te
Washington heeft een aardbeving van gema
tigde kracht geregistreerd, welke in Centraal
Amerika heeft plaats gehad.
VERSPREIDE BERICHTEN.
EEN TYPHOON.
Het Fransche ministerie van koloniën bericht
blijkens den Britschen draadloozen dienst, dat
een buitengewoon hevige typhoon de kust van
Anam op 23 October j.l. heeft geteisterd. Eeni
ge bewoners verloren 'het leven, terwijl aan
gebouwen, spoorwegen en den oogst groqte
schade werd toegebracht.
J
Oost-lndië.
VLIEGONGEVAL.
Uit Weltevreden wordt geseind
Een marine-eendekker, die een proeftocht
naar Cheribon maakte, moest een noodlanding
doen. Een tweedekker, die voor 'hulp was uit
gezonden, is bij zijn terugkeer ten gevolge van
duisternis bij Tandjong Priok over den kop ge
slagen cn zwaar beschadigd gezonken. De vlie
gers bleven ongedeerd
ONTHULLING MONUMENT MR. DR. H.
GOEMAN BORGESIUS.
Zaterdagmiddag te 's-Gravcnhoge
in tegenwoordigheid van tol van
autoriteiten.
Zaterdagmiddag heeft te 's-Gravcnhoge öz ont
hulling plaats gehad van het monument, op
het Prins Hendrikplein aldoor opgericht tot
huldiging der nagedachtenis van den liberalen
staatsman mr. dr. H. Goeman Borgesius.
Zeer veel belangstellenden hebben deze
plechtigheid, die werd opgeluisterd door het
uit 160 dames en heeren bestoand gemengd
zangkoor „Onder Ons" (Directeur de heer Jac.
Hamei) bijgewoond
Tot de genoodigden (die op enkele uitzon
deringen na, allen aanwezig waren en velen
van hun dames vergezeld) behoorden dc kin
deren en verdere familie-leden van wijlen mr.
Goeman Borgesiusde minister van Binncn-
landsohe Zaken en Landbouw, jhr. mr Ruy«
de Beerenbrouck dc "minister van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen, dr. de Visser de
Minister van Arbeid mr. Aalberse de oud-mi
nisters uit het kabinet-Picrsön-Borgcsius mr.
Cort van der Linden (justitiv); dr. Lcly (Water
staat), Jansen (Marine), Eland (Oorlog)de
oud-ministers uit het kabinet- de Meester mr.
Rink (Binnenlandsche Zaken), jhr. mr. van Tets
van Goudrioun (Buitenlandschc ZnV.cn), Cohen
Stuart (Marine). Kin us (Waterstaat)de vice-
president van den Raad van State mr. dr. van
Leeuwende Commissaris der Koningin in
Zuid-Holland baron Sweerts de Lcndas Wy-
borch, met den griffier der Staten, jhr. mr.
Sondbcrg de Commissaris der Koningin van
Groningen, jhr. mr. Tjarda von Starkenborch
Stachouwerde Burgemeester van 's Grovcn-
hagc mr. Pntijn, met de wethouders dr. van
der Meulen, Drccs, Vrijcnhoek, Quant, mr. do
Wilde en den gemeente-secretaris mr. ter Pelk-
wijk dc burgeme ster van Slochtcrcn, waar
toe Schildwolde, Borgesius' geboorteplaats, be
hoort, d'e heer H Broekcma de voorzitter der
Tweede Kamer, mr. dr Kooien en de griffier,
mr. baron de Vos van Stccnv/ijk d.ï pud-Ko-
merleden van de Liberale Unie dc heeren dr.
Hubrecht, Roodhuyzcn, politiek hoofdredacteur
van het Vadèrlund, mr. Potijn, S. van den B*ergh
Jr., dr. IJzerman, mr. Smecnge mr. van Gilse,
mr. Jonnink, d-e Boer, Sibingo Mulder en ver
schillende andere oud-afgevaardigden de le
den van de tegenwoordige fractie van den Vrij
heidsbond in de Eerste en de Tweede Kamer
de gouverneur der residentie generaal-mojoor
Benteyn en de plaatselijke commandant kolo
nel ter Beck do secr.-gencrool in algemeenen
dienst mr. Kan de administrateur van het De
partement van Onderwijs, Kunsten en Weten
schoppen, mr. Duporcdc oud-secretaris-ge-
ncroal van Buitenlandsche Znl.cn mr. Dijck-
meesterdc Haogsche raadsfractie van den
Vrijheidsbondde wethouder van Amsterdam
dr Vosde hoofdredacteur van do Zutphcn-
sche Courant, de heer Biemond de hoofdre
dacteur van De Vrijheid, mr. van Bolhuisde
voorzitter van het instituut voor Volkshuisves
ting, do heer Bloemen dc secretaris van den
Vrijhtfd'bcnrl mr. Boondc voorzitter der
vereeniging Nederlondsch Congres voor Onen-
bare Gezcndheidsregeh'ng, dr. Josephus Jittn
de voorzitter van Volksonderwijs de heer Zel-
velder; de oud-wethouder van Den Haag mr.
dr. Koncyn de voorzitter van den Volksbond
tegen Drankmisbruik mr. dr. Snijder von Wis-
sekerke de eerste secretaris van de vereeni
ging „Voor Volkenbond en Vrede", de heer
van den Mandere.
Bovendien hadden verschillende verccnigin-
gen nog deputaties gezonden, o.a. tul van af-
declingcn ven den Vrijheidsbondhet Verbond
voor Premievrij Staatspensioende Vrouwen
groep uit den Vrijheidsbondorganisaties van
vrijzinnige jongeren Volksonderwijsde Ne-
derlandsche Vereeniging tot bevordering van
het Levensverzekeringswezen de Volksbond
tegen Drankmisbruik Eindelijk weren nog ver
scheidene particuliere oud-vrienden van mr.
Goeman Borgesius tegenwoordig, en leden van
zijn vroeger dienstpersoneel.
Openingsrede D. Hans.
De heer D. Hans, voorzitter van het Uit
voerend Comité, opende om 3 uur ae plech
tigheid met het uitspreken vnn een rede, waar
in hij dank bracht aan al degenen die tot de
tot standkoming van het monument hadden
meegewerkt.
Zeer in het bijzonder bracht hij een woord
van eerbiedigen dank aan Hare Majesteit de
Koningin, die door een gift dezen arbeid steun
de en aldus een koninklijke daad van piëteit
verrichtte jegens den bewindvoerder, onder
wiens ministerschap zij den troon besteeg.
Het is natuurlijk niet zijn /bedoeling al
dus de heer Hans te treden in de taak,
die de heer Dresselhuys op zich heeft geno
men. Maar een enkel woord zij mij toch ver
oorloofd, om de tot-stnndkoming van het mo
nument te verklaren. Wat is de overheerschen-
de gedachte geweest van hen, die tot de op
richting ervan het initiatief hebben genomen
Dat de levensaibeid van Goeman Borgesius van
nationale, van algemeen-cultureele beteekenïs
is geweest. Zeker, hij was een vrijzinnige met
hart en ziel. een liberaal* von vurige en strijd
lustige overtuiging, maar zijn werk stond in
dienst van de geheele gemeenschap. In een tijd,
toen het minder gemakkelijk was een demo
craat te zijn dan later, in een tijd toen het
onderscheid tusschen sociale en sociajistische
staatkunde nog niet duidelijk was, hief hij het
vaandel hoog van een nieuwe sociale economie,
die do idee der gemeenschap tot uitgangspunt
had cn de geestelijke en sociale verheffing der
muatschoppelijk-zwakken tot doel. Hiervoor
heeft hij gestreden op velerlei gebied. Van die
idee wist hij het kabinet te doordringen, waar
van hij niet de formateur, wèl een der stu
wende krachten was. Daarvan getuigt ook zijn
eigen wetgevende arbeid.
Zooals Thorbecke's organieke, zoo werden
Borgesius' sociale wetten het begin van een
nieuwe periode.
Wanneer zoo straks het monument is ont
huld, zult ge daorop ook deze woorden vin
den „Woningwet, Leerplichtwet, Gezond
heidswet". Is er iemand die nog ontkent, dat
deze wetten (en undcre, die het knbinct-Pier-
son tot stand bracht), hoe vaak bestreden vaak
bij haar tot-stand-koming, een zegen zijn ge-
worden voor ons volk Is cr iemand die er
aan twijfelt, of het werk von Borgesius inzake
her verzekeringswezen, de drankbestrijding, de
volksgezondheid, de vredes-beweging> «het
volksonderwijs, inderdaad een stuk bescha
vingsarbeid is geweest, die aan heel onze na
tie ten goede kwam
Het comité verheugt zich, dot dit monument
tot stond gekomen is op een plants, onmid
dellijk gelegen bij het huis, wnar de staats
man vele jaren heeft gewoond, oen plaats,
waar telken jare de seringen zullen bloeien om
zijn beeld heen, een plaats bovendien van
druk verkeer, waar dag ih dog uit zeer velen
Nadat door de heeren D. Huns en Drcssel-
huijs het woord was- gevoerd, had dc onthul
ling plaats.
De onthulling.
Nadat mr. Dresselhuys zijn rede had uitge
sproken, knipte mevr. E. Slotemaker-Goemon
Borgesius, dochter van den overleden staats
man, een lint door, waurop de doeken om
het monument wegvielen cn dit werd onthuld
Met gedenktceken is geplaatst in één der
plontsoenhoeken, achter het hek, en wordt op
zij cn van achteren omgeven door scringen-
boomen.
Op het boven-gedeeltc er van, in het midden,
is in relief de goed-gelijkende beeltenis van
mr. Goeman Borgesius aangebracht Daaron
der staat: „Mr. dr. Hendrik Goeman Borgesius,
Liberaal Staatsman, geboren 12 Januari 1847
te Schildwolde. Overleden 18 Januari 1917 te
's Ciravenhagc".
Op het groote voorvlak staat gebeiteld: Mi
nister van Binnenlandsche Zaken: 18971901,
Lid der Tweede Kumcr: 18771917, Voorzit
ter der Tweede Kamer: 19131917, Ecrc-doc-
tor der Groningsche Hoogcschool: 1913.
Op het linker-kleine voorvlak staat: „Arbeid,
Eenvoud, Gemeenschapszin", nis een samenvot-
ting van Borgesius' leven. Op het rechter-kleino
voorvlak: „Woningwet, Leerplichtwet, Gezond
heidswet." Eindelijk stoot op de andere vlak
ken nog gebeiteld „Verzekeringswezen, Drank
bestrijding, Journalistiek, Vredesbeweging."
t Het monument is gemaakt van Oberkircher
zondsteen, de fundeering, 3 meter diep, van ge
wapend beton. Het is 3.40 Meter hoog, 2.50
Meter breed cn 1 Meter dik. Boven den kop
van den staatsman is een versiering aange
bracht in klimop-motieven. Het werd vervaar
digd door den heer J. C. Altorf, wiens mede
werkers waren dc heeren P. J. Ritter en J. Uhl-
hoorn.
Direct na dc onthulling zelte het koor in:
„Domine Salvnm vac Regina Nostram".
Hierna richtte de heer D. H a n s, voorzitter
van het Comité, zich met enkele woorden tot
den Burgemeester van 's Grovenhage, voor dc
overdracht van het monument, waarop de bur
gemeester met een korte rede antwoordde.
Kronslcgging.
Hierna Arad allereerst naar voren de heer jhr.
mr. D. A. W. van Tets van Goudriaan,
oud-minister van Buitenlandschc zaken, kamer
heer in buitengewonen dienst van Hare Majes
teit de Koningin, dia namens Hare Majesteit een
prachtigen kans aan den voet van het monu
ment nederlegde-
Vervolgcns legde mevrouw E. Slotemaker-
Goemon Borgesius namens de kinderen vnn den
staatsman een grooten ruiker rozen neder.
De jonge dames Annie Hans en Freddy von
Bolhuis brochten een krans namens het Huldi-
gings-comité; mr. Bok namens de Eerste Neder-
landsche en de nieuwe Eerste Nederlandsche;
mr. Dresselhuys nomens den Vrijheidsbond; de
heer D. Merens namens de Haagsche ofdeeling
van dien Bond; dc heer Klaas de Vries nomens
de vereeniging „Volksonderwijs", de heer W. J.
Bastiaan namens dc vrijzinnige jongeren, de
heer G. Polak Daniels nomens Het Vaderland.
Bij de kronslegging werden woorden van hul
de en waardeering gesproken.
INBRAAK MET POGING TOT DOODSLAG.
De bewoner levensgevaarlijk
gewond.
Gisterennacht is te Oss ingebroken. De eige
naar van het perceel werd door het leven uit
zijn slaap gewekt en onrood vermoedende stond
hij op. Het drietal dat zich verrast zag, nam
de vlucht, doch een hunner schoot den eige
naar in den rug en verwondde hem levensge
vaarlijk.
De politie kreeg er twee te pakken, doch
de derde wist te ontkomen en was waarschijn
lijk in het bezit van het vuurwapen, dat niet
gevonden werd. De justitie van Den Bosch
begaf zich gisteren naar Oss om een onder
zoek in te stellen.
(De Maandagmorgen).
BRAND AAN BOORD VAN HET
S.S. „KINDERDIJK".
De lading ernstig beschadigd.
Aan boord van het s.s. „Kinderdijk" van dé
Holland-Amerika Lijn, die geloden werd met
katoen en stukgoed te New Orleans, is brand
uitgebroken. Het vuur werd met eigen midde
len b'eperkt tot ruim T. De lading werd ern
stig beschadigd
OVERSTROOMINGEN IN LIMBURG.
De plaatsjes Heugen cn Borg
haren bedreigd.
Men schrijft uit Maastricht d.d. 2 Nov. aail
de Maandagmorgen
