ZATERDAG fÏTl DECEMBER WEER
Zendt tijdig Uw
„KEITJES" In.
Cognac Vieux xxx
Wijnhandel JJ. SCHOT! RM AN Zn,
[Opruiming
Amerika per Radio
per flesch f 4.50.
AMERSFOORT
39
Van 1—5 resels 1 P.tC. Bij 3 p'rs ten t 1 Ule rerei meer 10 ccn?. Uisluitend bij voosu !b lal ng.
UTR. STRAAT 17 - Gevest gd 1878 - TELEFOON 145.
N.V. O
1
OMPAGNIE L.YOHNAI5E
Vijflamps
Raamontvancrer
Prijs f 150.- compleet
F. H. LOMANS - Utr. s'raat 15 - Tel. 433
STADSNIEUWS.
KEITJES"
UTR C ITSC 1EVVEG 10
TELEFO.N 179 Mil;
totleverancier
Ontvangt U op onze
met lampen en
spoelen.
Vertegenwoordiger der belrende Ducretet toestellen
1.rIr-JB
GARNIZOEN.
!)c Kapitein J. C Inklaar van het T4e Rc-
ffiï lont InfontPiie, is overgeplaatst bij het 16e
Regiment van het Wapen, in garnizoen te
Ai \ersfoort.
KAMER VAN KOOPHANDEL
EN FABRIEKEN.
Openbare vergadering.
Wegens overvloed van copie moet het ver
slap- der g'stercn gehouden vergadering van
de Kamer van Koophandel en Fabrieken tot
mo*gen blijven liggen.
LEZING LUITENANT KOPPEN.
Over zijn vliegtocht naar
Indië cn terug.
On Dordordncr 22 December a.s 's avonds
to 8 truc zal lu'tenant Koppen in Amir.lio
een lezing met lirStbeeHen houden over zijn
vliegtocht Amsterdam—Batavia en terug.
NED HERV. KERK.
Jeugddienst.
Zondogocbtord ns zal in de Nieuwe Kerk
aan de Leu^Jcrweg wederom een jeugddienst
worden geh-« iden.
AD fr^cet Zal optreden Ds. G Koning uit
Utrecht*
DirsJ- c~vo*d tc half 8 zal, cvfhvrs in dc
Nieuwe Ker<, c« r. l.rhujgiste? dl-rst iv vu-n
gehouden m®- als spieker Ds. L J. van Leeu
wen uit iïaar.ein.
USBAAN DE MAAT.
De barn morgen geopend
Van de ij "Van de Maat ontvin^n w'.\ be
richt dat bij w1 Ou"-- c v—d? bn—i rr-- -
gen geopend r *-n Cc i te Lv"-
ken r.-.ct dc cut'b.r vr-r.' d? Va -ivi.n-v.
Ine ien de b.t i> geoa - zul'« n Ja gtn.ls-
autebussen vc^nie.i zijn vo.i rood -imlj "lap
pet ies
Wij verwijzen hiervoor verder naar des
betreffende advertentie in dit nummer.
ALG. BOND VAN POLITIEPERSONEEL
Tweede feestavond.
Uit den oard van het dienstverband kan oen
ver *enigipg van politiemannen nooit al haar le
den op e -n avond bij elkander krijgen. En zco
moest ook het feest ter gelegenheid van het
25-jarig jubileum van den Algcmeenen Bond
van Politiepersoneel in twcccn gesplitst we
den Daartoe had dc tweede helft of liever de
hö» haling van het feest gisterovond plaats, ook
w* er 'n de feest°lijk versierde zaal ven den
heer J. v. Schaik aan don Leusderwcg.
De voorzitter der afdeeling de heer v. d
Hunt opende ook thans weer de bijeenkomst,
waa bij hij er op wees, dot dit eig 'nlij'k de
eerste bijeenkomst der afdeeling was met het
ni°uwe vaandel Spr heette het ranJslid Hof
kamp wolkom Hij herinnerde er bij voorbaat
aan, dat dit feest vrijwel een copic zal zijn
van dot van verleen week, bc-hnlvc of plus
en'-cle bijzonderheden.
Nada* een tweetal liederen gezengen waren,
sprak de heer Hofkamp een gelukwensrh
uit, waarbij hij gelegenheid vond erep te wij
zen, dat hij zeer sympathiek staat ten opzichre
van het politiecorps en de verecniging De raak
o'er politie, aldus spr. is mooi al vei gist het
publiek zich vaak te dien opzichte De groote
waarde van de politiedienst is een belang der
gemeenschap in alle opncM-n. Spr. wenscht,
dat het dc politie meg gelu'ken, de verhou
ding r. steeds goed tc houden en dat zij dc
aditing mag afdwirgen van het publiek. De
jvd:*> heeft een hocgc roeping en spr. hoopt,
dat dit steeds met waar dcc ring cn steun der
cverheid zoo ral blijven.
Dc feestrede van den heer G. v Putte
kwam in groote lijnen oo hetzelfde neer o!s dc
vorige week Dc heer Rcijndcrs nk humorist
zorgde voor het komische gedeelte terwijl dc
verdere afwerking van het programma volop
gt legeivvM gaf aan dc aanwezigen, om zich
kr«*e li'; te amuseeren. Dc organisatie heeft
rir'n door net waardig vieren van dit zi've'^n
feest een mijlpaal gesticht, welke een waardig
begin vormt voor het volgende lustrum.
KORTE BERICHTEN.
De politie bluschte gisterenmiddag met de
Mini wat oen schoorsteenbrand in een perceel
aan de Langestraat.
TOONEEL
De Pastoor van Ncuvillette.
Het bekende stuk van D. H. Scheffer speelt in
c!en Fransch-Duiischen oorlog. Dc burgemc s-
te> van Ncuvillette oefent pressie uit op de jon-
g° mannen uit zijn gemeente, om deel tc nemen
aan een franc-tireuis corps, de pastoor werkt
hem uit overtuiging tegen, hij weigert dc ge
weren te zegenen. Ook Marcel, dc verloofde van
de burgemeestersdochter Valerie, is frnnc-tireur
wanneer de Pruisen in het dorp komen verbergt
Vaicrie hem in het tuinhuis van den pastoor.
Drie officieren worden bij den pastoor inge
kwartierd, kapitein von Görlitz, luitenant S'.cln
en luitenant Frowald, von Görlitz voelt zich ver
want aan dc groot-mcnschtriijke, werke ij': chris-
tclij! c denkwijze van den pastoor cn zij worden
zeer goede vrienden. Luitenant FrowalJ zal
gaan slapen in het paviljoen, waarin Marcel ver
borgen is, bij zijn nadering schiet deze hem
dord. Luitenant Stein, type van den pur-sang
militair, ontdekt dat Valeric Marcel verborgen
heelt, dc pastoor neemt de schuld op zich, om-
dal anders Valeric gefusilleerd zal worden. Ka
pitein Görlitz doet al het mogcl jke om gratie
voor den pastoor tc krijgen, zonder resultaat
echter, zocdat het slot is, dat hij het vuurpelo
ton moet commandeeren, dat den priester fusil
leert.
De Pastoor van Ncuvillette is wel het type
van een sterk, dramatisch specltuk, dat mot1
handigheid, een goede tooncclkijk en veel ge
voel voor het dramatische effect in elkaar is
gezet. Het heeft oen uitstekende tend enz, de
beide diepetc figuren van don pastcor cn von
Görlitz, bezield door het ideaal van hocgere
inenschclijkheid, bereid alles tc offeren voor hun
idee van broederschap onder dc mensrhen, en
daartegenover de verblinding, den hout vnij
de anderen; van den burgemeester uit wraak
over den dood van zi*n zoon, die de Pruisen
vermoord hebben cn de brute wraakgevoelens
van dc officieren uit liefde voor het vaderland
Jammer genoeg mist het stuk de bezieling, er
tril» geen diepere menschelijkheid in dit stuk,'
het is geen bonk leven, geen doorleefde werke- J
lijkheid voor ons geworden, waartoe dit conflict
voor een innerlijk sterker schrijver zoo ruim
schoots de gelegenheid zou bicden. H *t blijft
rhetoriek, wel met sterke dramatische effecten,
di- ens toch vrijwel onverschillig laat.
Aan het spel lag het niet, de kern van de
vroegere Rotterdammers is thans vcrern'gd in
dit Nieuwe R'-ttcrdomsch Tooreel en heeft in dc
Tartaucs en Vcrstracte zeer sterke spelers. Ver
st loete gaf den priester Zeer behectscht en
overtuigd; wanneer hij in de derde acte de
kamer verlaat, om zich naar de plaats van de
cxcocutie te begeven, bereikt hij een oogenblik
do wcrkclij'.her's-suggcst'e, een oogenbÜk van
contact, vun geboeid meeleven, dot in dit stuk
helaas vrijwel ontbreekt. Charles Broakcnsiek
mag wel in de eerste plaats genoemd worden
als een uitstekende von Görlitz, de strijd tus-
schcn zijn betere gevoelens en zijn plicht werd
goed uitgebeeld. Martho Walden gaf Valerie nis
de mine duif, weggejoopen uit een volksdrama
van Spree, met het vitte gewaad en de blonde
pruik waarmede Fielje Spree de Rotterdamsche
gevoelige volksharten pleegt te ontroeren, ter
wij! mevrouw Tnrtnud zorgde voor dc note-gaie
docr de Fransche pastoors-huishou 'ster met I
Rotterdamsche werksters gijn te kruiden. Wat
de begaafde actrice natuurlijk opperbest ge
lid te.
Erfmon uitstekend als het prototype van de
echt Pruisische voor-oorlogsche roili'nir (trou
wens, deze koste zal wel niet mrt den o~r!og
uitgestorven zijn, helans); gelukkig dat dc Raad
Maandagavond het vloek verbod ni t aannam,
anders waren hier de n^odigc proc< ss'-n-verba ïl
gevallen, want er werd in dc pastorie door de
hoeren officieren kernochtig gevloekt.
Als laatste abonncmcnts-voorstelli-g krijgen
wij 27 Januari het Rottcrdnmsch-Hofstodtoo-
ncel met „Hofjodcn".
V.
CHR. ZANGVER. „SURSUM CCRDA."
Kerst-Oratorium.
Blijkens een in dit nummer voorkomende ad
vertentie, zal as Donderdag bovengenoemde
vercemging wederom een uitvoering geven van
het „Kerstmis-Oratorium" van H. F. Muller
in de Nieuwe Kerk.
We kunnen nog mccdeelen, dot Mevrouw
Arnic Kusen-Wassink uit Den Haag, vooraf en
kele liederen zal zingen, die mede b;trekking
hebben op het nadcren'c Keistfeest.
Daar de programma's reeds afgedrukt waren,
kon de t 'st di:'r lie'crcn riet meer worden
opgenomen, maar doarom zullen zo zeker niet
minder welkom zijn I
SCHEEPVAART GESTREMD.
TrrgcvoTgc van ijs in dc
Zuiderzee.
Dc firma Houtzarger en Heineman dnelt ons
mede, dat zij tcrgcvolge van ijs in dc Zui
derzee ®1rrh*s tweemaal per dag von en naar
Amsterdam kan vertrekken. Inplants van de
beet, wordt thans gebruik gemaakt van auto s.
VEREENIGDfG CUD-GRONINCEES.
Cabaret-avond.
Blijkens een in dit nummer voorkomende ad
vertentie zal bovengenoemde vcrocnigmg mor
genavond tc 8 uut een cabaretavond organi-
seeren in „Dc Arend".
„TOONKUNST".
Herdenking van het 50-jarig
bestaan.
De afdeeling Amersfoort der Maatschappij
tot bevordering der Toonkunst zal in 't begin
der vo'gende week haar eerste uilvoering van
dit seizoen geven. De ofdeelirg staat in 1023
voor e®n bc'angrijk feit de horden'irg van
haar vijftigjarig bestaan. Deze zal nloats hebben
in Juri T228, bij we'Ve ge'egenheH uitgevoerd
zt Hen worden de „Chorpba^tasie" (vóórstudie
van de „negende") van Bei hoven, een schil
ferend werk, dat rich uistekend leent voor een
fceste'iDe her'en1-irg. Bovendien i« in beraad
fr^nom-m de uitvoerirg van .,Die Ruïnen van
Athen", een van de weinige comoosilies van
Peethoven, die zeer zelden gehoord worJen.
Op deze uilvoering, die ecr«t |n Juni plaat9
hoeft om tc kunnen samenva'len met de a'ge-
meene Jaarvergadering van de Maatsr' ij, die
ditmaal en voor deze gelegenheid in Amers
foort wordt gehouden, komen wij te zijner tijd
terug.
Hoofddoel van dee aankondiging is de
aan'acht van de concertbezoekers te vcsiigen
op de eerstkomende uitvoering en haar
programma. Do avond van 20 December es
z^l gewijd zijn aan Bach. Van d°n Leior'ger
Car'or zullen worden ten <rehocre gebracht Mis
no. 2 (in a--hnd en de „Well'mbe Krmtafe" ge-
ti'e'd „der Zufr:^d-ngaste!'te Aeo'us". Behoeft
dc grootste toonJichter der 'aaMe twree eeuwen,
behoeft de centre'e f'guur der nieuwere muri?k-
litfatuur neg weer opnieuw to w">Hcn inge
leid In dit b'ad is in vorige jar~n bij gelegen
heid van andere uitvoeringen van werken vnn
het Ba^h-rcp^rtcire m^ermn'en over den ,,Alt-
mei^'er" geschreven. Van een uitéén,retti'<g van
de bcteekenis van h^t pbaenomren Bach ;n en
buiten ziin tiid kan ik mij d"s onfs'ag-m achfn
Het programma van de komende uil voe
ling echter verer'-ht wël eenigc toe'ichtirg en
het is dnórom. dat hier eenige plaatsruimte
wrr-'t gevroogd.
E'^rst iets over de ldrine mis in n-dur. Zij
behoort tol c?n viertal dezer soort, bes'aande
uit e'-n „Kyrie" cn een G'oria". We vinden
hier dus n;rt, nis Vv. in Beethoven's kleine mis
in c-dur. de bo-^fJ^eelcn van den liturgischen
tekst bijeen. Wio de moeite neemt, hel Bnch-
sche cn het B?"thovcnsrhe werk te vergelijken,
zal terstond zien, wat bier bedoeld wordt. In
het bijzonder wil ik de nanJacht vestigen op .don
canon „Oriste e'eis^n" (b'dz. 7 en 8 van het
klavieruittreksel, ed. Peter?), dat door verschil-
'^nde groote Borh-V.enners tot de belargriikste
b'adz.hden van zifn gonsche na'o'enschap worJt
gciekend. Over het merkwaardig verschiinsel,
dat deze door en door protestrtn*sch toondi(?h-
ter al noemt dc musicoloog EJgar Tinei hem
„protestant par erreur" zioh herhaa'deljjk ee-
Z"t beeft aan het componeeren or> Katholieke
liturgische teksten. h"t hoogtepunt bereikend in
de „grosze Katholisohe Messe" (de z.g. h-moll
mis) zou neg wel een en ander te zoggen zijn,
doch beperking is hier geboden.
Het tweede werk vordert moer toelichting
Immers het Is dc tweede uitvoering in ons 'and
van deze „We'tliche Kant ate"". Bach stellen wij
ons in eerste jnstantie voor als de componist
van den strengen vorm, de rotsvaste overtui-
girg, het religieus gemord, den bouwmeester
van monumentü'e werken a's de Mafthacus*
Passion, zijn groote toccata's. Chaconne ed.
Minder bekend is d* m u m o r i s I Bach, die ziin
tegenstanders, bedil'ers en krilika^ters te lijf
kor gaar met wereldscben soot of zijn vrien
den en begunstigers vcrheer'üken in vrco'ijken
toon. ,,Der Streit zwischen Phoebus und P^"»"
is meer bekrn^, in welke muzikale sa'vre P
ziin criti-us Srheibe in de figuur van MiJas i ai
ezc'sonrftn voorzag, evenals ook de „Kaffee-
cantate."
Van hetzelfde genre, maar In anderen gees?>
is ook het „dramana per musica", ..Der Zu-
fiiedergestellte Aeolus", auf den Namenstag
von Dr. A. F. Müller, Leipzig, 3 Aug 1725.'
Dc tekstinhoud is in het Vort deze. De winden
opgesloten in een enge krocht loeien om be
vrijding: Zerreisset, zerforer.get, zertrümmert
die Gruft" (eerste koor). De koring der winden
Aeolus beantwoordt deze onstuimige bede met
do verzekering, dat het uur van de bevrijding
dei winden, zijn trouwe onderdanen, nabij is.
Hij geeft hun opdracht, al'es te vernielen 'e
land, de zee zoodanig op te zweepen „das das
Gestirn wird vermuthen, ibr Fpuer so'l durch
euch verlöschend unlergehen' OnmiddeHijk
hierbij sluit aan een lach-oria, waarin Bach
aan de bas zware eischen stelt aan zangtech
niek en adembehcersrhing. Ar-olus verkneukelt
zich in het vooruitzicht van de verwarring en
do vernieling, die hij zal veroorzaken. Zephyr us,
de Westenvrind, smee'*t Aeo'us, op zijn hard
vochtig besluit terug te komen en in z jn bin-
nencte het mede'üden toe tc lalcn. Hij betreurt
de komende sohaJc aan de schaduwg?^en" e
boom.cn. Aeo'us ziet nu ook Pomona en Pai'as
naderen, waarvan de ecrs'.e hem bezweert b.a
den en vruchten toch te sparen. Pal'as meent
wallioht gedaan te zullen krijgen, hetgeen Po
mona wordt geweigerd. Zij vraagt met aller»
drang den konirg der winden een ieest der
Muzen op den He'ikom riet door zijn ruw ge-
weid tc verstoren. Waarom vraagt Aeolus
is d i e deg Pa"as zoo dierbaar Moet de wind
god zich rear vrouwengri''en sc' ikken Pa''as
nntwoerdt, dat August Mü'ler. de vreugde d-r
Pieriden (Muzen) cn baar (Pal'as') ge'iefde
zoen, aarVi'irg is tot hear vertoek. (Een tus-
sch en g^chovcn tc'st heeft hier; „Deulschland,
meine Lust, wcise dos Haupt und stark die
E-rust", blijkbaar een moderne wijziging om bet
gelegenheidskarakter aan 't werk te ontnemen)
Aeolus zwicht voor dit argument en willigt Pal-
los' wcnsch in. De winden krijgen nu bis; slechts
zacht te waaien, tot vreugde von Pallas, Po
mona en Zephyrus. Pallas noodigt allen tot het
feest der Muzen uit en met een slotkoor (vivat,
vivat August, August vivat) eindigt de cantate
„Sei begj'ückt, gelehrter Mann, dein Vergnügen„
müsse blühen, dass dein Lehïen, dein Bemühen
möge solche Pf'anzen ziehen wo mit ein Land-
sioh einstens Schmücken konn." Een gc'cg sn-
beidscompositie dus, maar eene, die ons den
completen Bach openbaart, die speelt met muzi
kale vormen, den contrapuntist zonder weerga,
die alle middelen aanwendt, welke hem ten
dienste staar, om een klein gegeven op schitte
rende wijze te verklonken, zóó dat zijn gelegen
heidswerk ook in latere tijden gewaardeerd werd
cn opgenomen in de uitgaven der „Bach-Gssell-
schaft". De orkestbezetting (3 trompetten o.a.)
houdt volgens Spitta verband met de bestem
ming voor opvoering in de open lucht. Aan do
instrumentalisten worden even hoogq eischen
gesteld als aan de zangers. De afdeeling en haar
directeur moge genoegen be.even van hun har do
studie. B.
Bovenbedoelde uitvoering zal plaats hebban
op Dinsdag 20 December, 's avonds te 8 uur
in Amicilia. De generale repetitie, die levens
een volks-uitvoerirg zal zijn, heeft plaats op
Maandag 19 December, s avonds te half 3.
Als solisten werken aan deze uitvoering mede
de dames Julia Röntgen (sopraan), A. Vleming
-van den Berg (alt) en M Wegelin (vioo1), be
nevens de heeren Marcus Piooyer (tenor). Her
man Mulder (bas), Wil'em Meycr (viola d'Amo
re) en H. Meyer (viola). De begeleiding is door
de versterkte orkestvereenigirg „Amersfoort."
VEREENGING VAN HUISWOUWEN.
Kerstgebak en Kcrstgebru'ken.
Een lezing van mej. Dr. van der
Graft.
Dc Amersfoortsche ^fdeelieg van da Ned-r-
londsche Verecniging vnn Huisvrouwen hHJ
gistermiddag wederom een drukbezochte ver-
gadering in de foyer von Amic'tia.
Nadat de presidente doj afdeeling, mevrouw
Ortt dc oenwe'igen hartelijk had welkom ge
halten en renige med«doeling»n van hu's'o»-
d'lijken oard war*n gedaan, hi rid mej. Dr. C.
C. van der Graft een causerie over „Kerstge
bak en Kerstgebruiken."
Spreekster ging in gedachten een 50-tal ja
ren terug, toen de oude kerstgebruiken nog in
zwang waren. In dc dagen, dat men terstond
na Sint N'colaas eigenlijk ree^s met de v'erirg
van het Kerstfeest begon, kunde men de kerst-
koek, het kerstblok, de kerstganzen enz. Da
eigenlijke kerstavond was den avond van den
24sten December. Dan smulde de geheele fa
milie von het feestmaal, verzamelde het gezr'n
zich om het kerstblok, waai bij moeder de
Gans" allerlei sprookjes vertelde. Dan kwamen
bet ganzebord en de kerstboek te voorschijn.
Doch in d:c porie dc van 50 jaren is cr ten op
zichte vCn de kersrgebru'kcn zeer veel veran
derd. Do meeste oude gebruiken en gewoonten
zijn verdwenen en hebben plaats gemaakt voor
de alom bakende kerstboom. Alleen dc keist-
koek is blijven bestaan, al is ook daarvan do
uiterlijke gedaante zeer veranderd In verband
hiermede gaat spreekster de verschillendo
kerstgebruiken en de d'verse arten van keist-
gebak na, die nog in vele streken, zoowel hier
te lande als in het buitenland, immer bestaan
zijn gebleven, waarbij zij er op wijst dat het
bakken van koeken en wafels nog vrij alge
meen is in sommige olaatsen. Met erschillen-
de voorbeelden wordt dit verder aangetoond.
Met name neemt spreekster hierbij de zg.n
„du'velkaters", die nog in velerlei vorm cn ge
daante voorkomen. Enkele exemplaren van
deze brooden werden ter demonstratie getpond,
terwijl dc aanwezigen tevens in de gcDgenhe'd
gesteld werden persoonlijk met dit gebak ken-
n"«; te maken.
In het vervo'.g van haar voordracht gaat
snreel-ster even over naar de oude geschiedenis
dor Romeinen cn Germanen, waarbij zij oj>»
merkt, dat zeer veel kerstgebruiken reeds uit
di»n tijd stammen. Het waren dnn oorspronke
lijk meer godsdienstige plechtigheden, terwijl
andere gebruiken weer op overleveringen en
oude sagen berusten. Ook hiervan paf mej.
vnn der Graft en' ele voorbeelden ter nadere
aanduiding. Naast de kevstgubru'ken spelen ook
de ni uwjonrs gfb-uiken een p-ooten rol, war-
van het algemeen irtdr-e'en van geschenken
ons huidige Sint Nicolaasfccst met nama
wordt gememoreerd. Spreekster wiist er voorts
cp, dat de tegenwoordige kerstkrans en Wr'h-
nachtsstol wel nieuwer lijken, doch in wezen
ook van ouden datum ziin. Do Wci'machtsstol
wordt door spreekster het svmbool van de
vruchtbaarheid genoemd ten tijd© der Romei
nen. Ook dc Kcislböóm is van ouderen da
tum en vindt zijn oorsprong bij do Germanen.
Spreekster besloot hoor interessante causerie
met een fraa'o collectie lichtbeelden, die be-
trei-king hadden op h' t besproken onderwerp.
Mevrouw Ortt dankte me*, van der Graft
h'erop voor honr bclnngv» kkrnde lozing, dia
een gec'e inlci'rg rrpg hee»°n voor het ko-
kerstfeest en sloot hierna de vergo-
T.
verzuimden uog t* veTTne1Jcn, dat ;n de
za. 1 or» smaakvolle v.ijze ei k?rctversiering
was aangebracht, verschillende planten cn
palmen met roode slingers.
