F. H. LOMANS
WIJNHANDEL J. A. SCHOTERMAN Zn.
Wij leveren U een complete Radio-Installatie
Gewas 1923 POUJEAUX MOULIS f 1.- f40.-
Gewas 1920 St. EMILION f 1.40 f56.-
ACCOUNTANTSKANTOOR D. SNAPPER
STADSNIEUWS.
aangesloten op het electrisch licht com
pleet met Luidspreker, accu en antenne
voor den prijs van f 205.—
Utrechtschestraat 15
Telefoon 483
UTR.STRAAT 17 Gevestigd 1878 - TELEFOON 145
Balans-controle - Belastingadviezen.
,,'L HIRONDELLE" 18/18 LANGESTRAAT AMERSFOORT
GROOTE KEUZE
DEUX PIECES
onder volle garantie
GEMAKKELIJKE BET AL IN GS CONDITIE
BIJZONDER AANBEVOLEN Per flesch Per anker,
(Lid v. d. Ned. Bond v. Accountants.) TeL 873. AMERSFOORT Vaxkorsmarkt 15a
Ons kantoor belast zich met het inrichten, bijh-mden en controlecren van admi
nistraties.
28.50 - 20.75 - 16.50 - 10.50
- REIS- EN REGENMANTELS EN HOEDEN -
terugbetaling 4.218.634.62 en de bijgeschre
ven rente 75.795.07, waardoor het ingeleg
de kapitaal steeg itat 244.832.60 tot
2.807.832.41.
De omzet nam toe van f 7.433.903.88 in
1926 tot 8.606 330.15 in 1927. De hoogste
omzet per maand was 856.000 in Januari.
Het aantal behandelde posten was 146.389
tegen 118.320 in 1926, een stijging alzoo van
24 pet. Dat ondanks die vermeerdering van
arbeid het onkostencijfer constant is gebleven,
houdt velband met de aanpassing van dc
werkmethoden aan de grootere bedrijfsdrukte.
De Spaarbank was geopend gedurende 303
dagen, zoodat het gemiddeld aantal posten per
dag 483 was Het hoogste aantal per maand
was 13.190 in November, in welke maand het
daggemiddelde 507 posten was met als hoog
ste aantal per dag 956.
De koersen der beleggingsfondsen ondergin
gen ook in het afgeloopen jaar weder hoege
naamd geen verandering, zoodat het (voor-
deelig) koersverschil slechts f 1535.89 be
draagt. De boven pari genoteerde obligation
werden weder a pari op de balans opgeno
men. Dc werkelijke beurswaarde van die fond
sen was 73 198.81 meci.
Bedrijfsresultaten.
De bruto-winst bedroeg 53.356.57, de
onkosten ƒ22.588.15, dc gewone afschrijvin
gen J 2294, zoodat een netto-winst overblijft
van 28.474.42. Evenals het vorig jaar is
hiervan 30C0 toegevoegd aan de pensioen-
rekening, alsmede 4 pet. over het vorig saldo
dier rekening.
Voor extra-afschrijving is bestemd f 5000
op gebouwen, f 5000 op inventaris en 2000
op kluisloketten, waarna een bedrag van
15.229.62 is overgebracht naar de reserve.
Het gezamenlijk bedrag van reserves en
waarborgkapitaal is daardoor gestegen tot
f 100.210.49.
Spaarbusjes.
Afhaaldienst.
Het aantal deelnemers was op 31 Decem
ber 1927
1760 voor een totaal bedrag per week van
6110.75, en 146 voor een totaal bedrag per
maand van 2489.50.
Het jaarlijks op te halen bedrag voor 1900
deelnemers beloopt derhalve /-347.633.
Maatregelen tot bevordering van
het sparen.
Van de onderscheiden diensten, welke de
Spaarbank voor haar inleggers bewijst, wordt
een in sommige opzichten zeer sterk
toenemend gebruik gemankt.
Dit vindt een vrij getrouwe weerspiegeling
in het bedrag van den omzet, voor zoover deze
niet is geschied onder gebruikmaking van
gereed geld. Alle giro's, aan- en verkoopen
van effecten, automatische overschrijvingen,
belastingbetalingen enz., komen daarin tot uit
drukking.
Van de totaal-omzet ad 8.606.330.15 nu
was 2 036 207 92 op die wijze vereffend,
of bijna één rierde gedeelte.
Hiervan vinde afzonderlijke vermelding dat
per jaar aen pensioenen wordt geïnd een be
drag van 196.000, dat beleggingsfondsen wer
den gekocht voor inleggers voor 54.C82.08,
verkocht voor 36.448.69 en coupons ver
zilverd voor ƒ17.370.90. Voor 360 inleggers
werd aan de Conti ale Boekhouding der Ge
meentebedrijven te Amersfoort betaald
ƒ41.75022 voor de kosten wegens gebruik
van gas, water en electrische stroom.
Aan belastingen werd betaald een bedrag
van 349.597.76, verdeeld als volgt
Rijksontvanger 324.247.06.
Ontvanger der Registratie 859.33.
Gemeente-ontvanger 23.117.99.
Kerkelijke ontvanger 1373.38.
HET OLYMPISCH VOETBALTOURNOOf.
IJ i iiaMMMiYJTTriaHIBMMfii
DE KEI EN
Alle geologen van naam, Penck. Dana, Rus
tot, Sollas, Molengraaff, en velen meer, stem
men overeen in hun berekeningen» dot meer
dan 100.000 jaren geleden een ijstijd werd
doorgemaakt, waarbij een groot deel van
Nöord-Amcrika, Noord- en West-Europa en
Noord-Azië door gletsjerijs en gebergte-af
braak was bedekt, terwijl een lagere jaartem
peratuur merkbaar moet zijn geweest over de
geheele aarde.
Deze diluviale ijstijd werd ingeluid dooi
een geweldigen neerslag van regen cn sneeuw,
waardoor de beken en rivieren zich ovei vul
den en ook de Mans en de Rijn een ongeken
de stroomkracht ontwikkelden, waardoor op
de plaats waar nu Nederland ligt, in de on
diepe t*e, overvloedig materiaal van dc Duit
sche en Belgische bergen werd afgezet in den
vorm van zand cn grint. Dit lagenpak, het
welk geleidelijk werd opgehoogd, maar tege
lijk i\ >or de bodemdaling in het sedimentatie-
gcbi.d dieper wegzonk, vormde ten slotte
een uitgestrekt zandbankengebied, waartus-
schen tal van rivierarmen hun weg naar zee
zochten.
Veluwe cn Amersfoortsche heuvelen zijn de
resten van dat door de Maas- en Rijn gevorm
de gebied, cn terecht mag dc bewoner van hel
Amcrsfcoitsche-bcrgkwarticr zeggen, dat hij
op oude zandbanken woont. En hij is niet
meer verwonderd, bij het spitten van een kuil
in zijn tuin, het gewone scherpe zand omhoog
to halen, het metselzand, dat als z.g. Lok-
zand uit de rivieren Rijn, Lek of Maas wordt
opgebaggerd. Inderdaad het is rivierzand en
ri\ iergrlnt al wat dc Amersfoorlsche berg ons
levért, nfslijpsel van Duitsche en Belgische
bergen van rreer dan 100.000 jaren oud.
Maar in 't Noorden van Europa» in Zweden,
Noorwegen en Schotland, hoopten zich da
sneeuwmassa's op rn vormden gletsjers, die
afgleden naar do lagere streken, groeiden in
breedte en dikte en zich aaneensloten tot een
enkel geweldig sneeuw- cn ijsveld het z-S,.
Landijs, dot afzakte naar het Zuiden, elk jaai
iets verder, daar de afsmelting aan den ijs-
rand geen gelijken tred Meld met den aan
was; elke eeuw steeds verder, tot het eindelijk
ons land binnenschoof, in uiterste lijn tot het
tegenwoordige Hejarlem—Utrecht—Nijmegen.
Het was de scherpzinnige Zweed. Otto To-
rcll, die de stoute hypothese van het Landijs
opzette na tal van waarnemingen in eigen
lend en daarbuiten.
In 1867 leverde Torell bij de Hollondsehe
Maatschappij van Wetenschappen te Haai-rem,
naar aanleiding van een prijsvraag een ver
handeling in, getiteld „Onderzoekingen over
de glaciale verschijnselen van Noord-Europa",
waarin hij het voorkomen van zwerfblokken
ook in Nederland, aan de geweldige gletsjer-
vorming' toeschreef en er op wees dat het te
genwoordige landijs van Groenland nog van
de oppervlakte van het vroegere Europecsche
beslaat.
Onopgehelderd is gebleven, waarom de ver
handeling van Ttirell niet wetd gepubliceerd;
eindelijk in 1875 kwam het gewichtige oogen-
blik, waarop dc Landijs-hypothcse te Berlijn
op een vergadering van het Deutsche Geolo-
DE IJSTIJD
gische Gcscllschüit door Torell aan de open
baarheid werd prijs gegeven en kort daarna
kon hij voor een talrijke schare twijfelaars op
de ontbloote kalkstcenrotsen var. Rüdcrsdorf
bij Berlijn, de krassen demonstreeren, welke
de immense gletsjer met kantige steenen daar
in had getrokken.
Dc grootc Zwcedsche zwerfblokken in de
nabijheid, waarvan de identiteit voor Torell
gemakkelijk viel vost te stellen, sterkten zijn
positie, terwijl de hoofdschuddende Duitsche
geologische wereld al spoedig zelf een over
stelpende massa feitenmateriaal bijeenbracht;
de drijvende-ijsbergen-theoaie van Lyell had
afgedaan, al bleek deze in schoolboeken nog
een taai leven tc hebben I
Stond d** herkomst dor zwerfsteencn nu
vast, de wijze van het transport met het land
ijs was nog voor velen een duister vraagstuk.
Niet voor hen, die de gletsjers kennen, met
hun dikke zool van fijngewreven bergpuin en
rondgeschuurde keien. Van deze ijsstroomen
met hun z.g. moreenes, is de grondmoreeni-
in verband met dc Amersfoortsche kei de be
langrijkste. Het Skondinaafsche landijs voer
de in zijn grondmoxeene van kcileem, d. i
leem met keien, de blokken aan. die na do
afsmelting in deze streken de heuvelrijen be
dekten met ^en z.g. b lokbest rooi ing„ welke bij
de bewoning dezer streken werd weggehaald
voor keibéstrating en zeeweringen.
De allergrootste dienden dc vroegste bewo
ners tot offersteenen. grenssteenen en graf-
stecnen ze waren veelal te zwaar om tc wor
den vervoerd voor eerstgenoemde doeleinden.
Waar het landijs met zijn dikke zool van
ke'leem en zijn groote massa onderweg inge
lijfd materiaal, zand en grint vooral, op
schoof tegen bodemverheffingen, drong op
menige plaats het zware deel een meter diep
of meer in den betrekkelijk slappen bodem, of
schoof dezen voor zijn randen op, de lagen
zond cn grint cpplooicnd, zooels we dat in
de zandgraverijen bij de Hooge Klei en bij
Moarn nog zoo mooi kunnen zien.
Onze Amersfoortsche kei, aan de opper
vlakte liggend op de Stompcrt en in 1661 naar
de stad gesleept, is het type van een in de
grondmoreene van het landijs, in de keileem
verveerde zwerfsteen een groot rotsblok, bij-
gerend op de lenge tocht van uit Zweden,
maar toch niet zoo, dat alle kanten en hoe
ken ervan werden afgeschuurd, wat bij de
Hilversumsche, eveneens een Zweedsche gra
niet, veel meer het geval is.
We "sullen ons geen partij stellen, rnaar wJ
b mogelijk, dat de kei het eerste deel, mis
schien een groot deel zelfs van het duizend
jarige traject heeft afgelegd boven op of in
de ijsmassamaar anderzijds is niet uitge
sloten, dat onze kei stevig in een grootc partij
taaie keileem is opgesloten geweest, cn daar
door ook de krassen mist, welke door andere
puntige of scherpkontige medereizigers er in
zouden moeten zijn aangebracht.
Op een cn ander hopen we later terug te
komen, thans rest ons nog een waarschuwing,
die in de ^stëeneujpr n tfjk wel noodig i.s
gebleken.
Wanneer men ocnigc wetenschap heeft van
de geschiedenis van do groote Amersfoort
sche kei, wordt zoo vaak dc conclusie ge
trokken, dat allo keien op en in den bodem
hier, door 't diluviale landijs zoudlen zijn ge
deponeerd, terwijl toch het meerendeel van
Duitsche cn Belgische origine is.
De zandsteenen, de dichtere en hardere
kwartsieten, de witte kwarts, de vuursteenen,
de roode jaspis, de brokken bazalt en nog
vele andere zijn bijna zonder uitzondering van
zuidelijke herkomst.
De gemengde gesteenten, kristallijn van
structuur, als graniet, syenict, porfier, etc. zijn
bijna alle Zweedsche zwerfsteenen.
De zuidelijke zijn door het rivierwater mee
gevoerd, of in grondijs of op groote ijsschol*
len getransporteerd van uit het gebergte, een
verschijnsel dat nog wel in Zwitserland en
Duitschland wordt waargenomen. Watertrans-
port zonder draagkracht is niet aan te nemen
van de groote brokken bazalt. zelfs bazalt-
zuiltjes, welke uit de grintgrocven te voor
schijn komen.
P. VAN DER LIJN
PERZISCHE TAPIJTEN
Een causerie over dc Perzische
tapijtweefkunst.
Voor een kleine schare belangstellenden
hield de heer C. Domme, vertegenwoordiger
van het Perzisch tapijthuis „Perez" gistermid
dag in Amicitio, waar ook dc expositie van
Perzische tapijten van dit huis wordt gehou
den, een causerie over de Perzische tapijtweef
kunst cn het ontstaan daarvan. Wij ontlecnen
aan het betoog van den heer Damme het vol
gende:
Voor de tapijtindustrie moet men teruggaan
tot en met 2100 jaar voor Chr. In overoude
werken vinden we beschrijvingen van kleeden,
die gedrupeerd logen op rustbanken en op den
grond. Wat voor tapijten dit waren is onbe
kend. Door alle eeuwen heen echter leest men
.•an Oostersche tapijten voor bedekking cn be
kleeding. En ook daarvan is weinig aan ons
bekend tot de 14de en 15de eeuw. Grootc
reizigers uit de middeleeuwen, zoonis Marco
Polo, trokken naar den Orient en brachten
enkele weefsels mede, die door de Oostersche
volken waren vervaardigd. Hierdoor was dc
grondslag gelegd van een import naar Europa.
Enkele van deze zeer bijzondere stukken uit
dien tijd bevinden zich tot op den huldigen
dag nog in musea te Weenen, Londen en Ber
lijn, terwijl vele rijke Oosterlingen nog wel in
het bezit zijn van deze bijzondere exempla
ren.
De tapijt-industrie werd na den inval van. den
Grooten Mongolen vorst Djinges Khan, die
ook Perzic overheerschte, weder ingevoerd.
Verschillende vorsten uit het Oosten gaven
opdrachten, tapijten te maken en er ontstond
zoodoende een veredeling van deze schoone
weefkunst. Vanuit China is dus de oorspron
kelijke basis der tapijtindustrie ontsproten. Van
uit Centraal-Pcrzië bereikte ook deze industrie
de omliggende landen en provincies als KJein-
Azic (Kauknsus), Turkije, Anatolië, Armenië,
Syrië, Zuid-Perzië cn Arabie, Belutchistan,
Afghanistan en Turcostan, c. n.
Om nu echter een overzicht te geven van
wat zoo al gemaakt wordt in het Oosten, ver
deden wij de vele tapijtsoorten in vier hoofd
groepen, t. w. Anatolische-, Klein-Aziotische-,
Perzische- en Bochara tapijten. Bij dc laatste
zullen wij beginnen, omdat dit soort tapijten
in Nederland een der meest geliefkoosden is.
Het Belutchistan, het Afghanistan, Beshir cn
Bochora-tapijt zijn allen van één structuur, de
zgn. „Turkmenurn". Hoewel coloriet, patroon,
kwaliteit veel uiteenloopcn. Spreker legde aan
dc hand van verschillende stukken uit, hoe
deze verschillende soorten te herkennen zijn.
In een interessante en onderhoudende causerie-
trant vestigde dc heer Dumme op verschillen
de technische bijzonderheden de aandacht.
Daarna kwam Pcrzië aan de beurt. Dit land
heeft gedurende dc 16de en I7de eeuw ons tot
op heden schatten bezorgd op het gebied der
weefkunst. De sierlijke Kirmen, rijk van orna
ment, pronkend met fonkelende kleuren, deed de
rust van een Feraghan-tapijt beter uitkomen
De Heres, het fijner geknoopte Yoraghan ta
pijt, deed zien het zoeken der stedeling naar de
rijke natuurstaat, terwijl de Bochara, zooeven
omschreven, rustig moet inwerken op de men-
schen die hem V en omdat de kleuien don
ker, de mot'even gelijkmatig cn de makers
personen zijn, die in het fonkelende licht det
steppen zon arbeiden. Een overstelpende col
lectie Perzische tapijten, oude en nieuwe, gaf
spreker stof te over om aan te toonen dat
Perzië de bakermat is van dc veredelde tapijt
weefkunst.
Daarna volgd n Klein-Azië en Armenië. Spr.
gaf ec. tereenvolgens een uiteenzetting von de
tapijtsoorten in deze districten gemaakt cn
roemde daarbij de namen van Kazak, Shirvan,
Kabristnn, Kula, Yeivdji, Karabagh, Mossoul,
Kurd. enz. Turkije en Anatolic gaf een geheel
ander soort tapijten weer wat structuur betreft,
doch eveneens met het Oostersche cachet van
brillonte kleurstelling. De heer Damme, die
zelf jaren lang in de Orient vertoefde, gaf ten
slotte een breedvoerige beschouwing over de
makers van het meest beroemde kunstproduct
der Oosterling, daarbij memoreerende dat de
psyche der vervaardigers een groote rol speelt
en nauw samenhangt met godsdienst en tradi
tie. Spreker besloot zijn causerie met een rond
gang langs dc geëxposeerde tapijten.
NUTSSPAARBANK.
Verslag- over het jaar 1927.
Het jaarverslag van de Nutsspaarbank ver
meldt o.m. het volgende
Het bedrijf heeft ook dit jaar weder een
uanzicnlijkc uitbreiding ondergaan. 1927 is het
vierde jaar waarin zonder onderbreking het
aantal inleggers met meer dan 1000 is toe
genomen, het aantal behandelde posten met
meer dan 20.0C0 en de omzet met meer dan
ƒ1.000 000. Dat in ddt laatste jaar de toe
neming van het tegoed niet een zoo groot
bedreg als in de laatstelijk daaruan vooraf
gaande jaren aanwijst is een normaal verschijn
sel, dat op een rcntewijz'ging pleegt te vol
gen. Do totale vooruitgang is trouwens toch
zeer bevredigend te noemen.
De inleg heeft bedragen 4.387.695,53, de
Het aantal busjes, dat in bruikleen is bij in
leggers, was op 31 December 1927 681 tegen
598 een jaar tevoren.
Schoolsporen.
Op de verschillende scholen, waar in totaal
12 kisten in gebruik waren, werd een bedrag
van 712.77 gespaard. Het aantal ledigingen
was 21 en het aantal posten van inleg 356.
Voor dc van het onderwijzend personeel der
scholen ondervonden medewerking betuigen wij
hier gaarne onzen dank.
Bewaarncming.
In 1927 werd in open bewaarncming gege
ven door inleggers een nominaal bedrag aan
effecten van 48.600, terwijl 32.550 nomi
naal werd opgevraagd, een vooruitgang alzoo
van 16.050, waardoor het saldo per 31 De
cember steeg tot ƒ171.577.50.
Rente.
Dc rentevergoeding aan inleggers geschied
de naar een percentage van 3 tegen 3.6 in
1926.
Over 1927 werd bijgeschreven (of uitge
keerd bij afbetaling van het geheele tegoed)
78.122.42 tegen 81.789.49 het vorig jaar.
Waarborgkapitaal.
Veranderingen in dc samenstelling van het
londs kwamen niet voor.
Het bestond op 31 December 1927 uit de
navolgende- effecten, welke zich in open bc-
waameming bij dc Nederlandsche Bank be
vinden
2 o ƒ1000 6 per. Nedeiland 1922 A.
10 h T0C0 AVo pet. Nederland 1917.
4 a 10C0 5 pet. Ned.-Indië 1915.
2 h 1000 5 pet. Ncd.-Indiê 1923 A.
2 o ƒ1000 4J< pet. Ned.-Indic 1926 A.
Zooals uit een advertentie in dit nummer
blijkt, zal het sportbureau Klopwijk aan den
Soesterweg van al de wedstrijden tijdens het
Olympisch voetbaltournooi een verslag ge
ven. Van den wedstrijd Holland—Uraguay op
a.s. Woensdag wordt een volledig verslag ge
geven, zooals dit bureau dat met alle inter
nationale wedstrijden gewoon is.
KEI-TENTOONSTELLING.
In Flchïte.
Van as. Maandag tot volgende week Za
terdag zal ir» het museum Flehite een Kei-ten
toonstelling worden gehouden. Deze tentoon
stelling bevat prenten, kaarten, munten en an
dere merkwaardigheden, die betrekking heb*
ben op de Amersfoortsche Kei.
Naar men ons mededeelt ligt het in de be-*
doeling iedere maand in dit museum een klei
ne expositie te organiseeren.
GEMEENTELIJK HANDELSONDERWIJS.
Eindexomens.
D» eindexamens zullen dit jaar plaats heb
ben
o. voor de Middelbare 'Handelsschool
Schriftelijk vat: 20 Juni tot en met 2 Juli.
Mondeling 5 en Juli.
b. voor de Hoogere Handelsschool
Schriftelijk van 21 Juni tot en met 3 Juli.
Mondeling 9 on 10 Juli.
c. voor de Middelbare Handelsavondschool-
Schriftelijk van 2 tot en met 10 Juli.
EXAMENS.
Voor het 25 Mei te Amsterdam gehouden
examen stenografie „Groote" slaagde voor kan-
toorstenograaf Nederlandsch mej. T. Uitzin-
ger, alhier.
liet diluviale landijs bij zijn grootste uit breidiug in Europa: het gestippelde ge
bied was 100.000 jaar geleden met ijs bc dekt, het Alpenijsdelc sterkt zich uit tot
Lyon en Milaan.
Het graniet van de Amersfoortsche kei van nabij bekeken. De glas
achtige vulmassa is kwarts, hier gestreept, dc veelal vierhoekige witte
vormen zijn veldspaatkristallen, de mica is zwart ingeteekend.
