AHERSFOOITS^H DAGDLAl'
B. NIEWEG
BINNENLAND.
TWEEDE BLAD
27e JAARGANG «DE EEMIANDER
No. 6
Zaterdag 7 Juii 1928
HANDENARBEID ALS SCHOOLVAK
„Ivory" Empire-Serviezen
Oud Engelsch model
UIT DE STAATSCOURANT
HOEVELAKEN
DE ONBEWAAKTE
OVERWEGEN
(Dit artikel met de bijbehoorende cliché's is met toe
stemming der redactie overgenomen uit De Telegraaf)
EERST DOEN, DAN LEEREN
HET KIND MOET EERST DE HANDEN UIT
DE MOUW STEKEN EN DOOR WER
KEN EN EIGEN ERVARING INI
TIATIEF ONTWIKKELEN
EN ALDUS LEEREN DOOR DOEN
De lontedrank die ons lager onderwijs ter
verjonging gereikt wordt, is een samengesteld
mengsel. Van twee nieuwe vakken, die de lager
onderwijswet-I92Ö van minister De Visser in
voerde, worden groote verwachtingen gekoes
terd nl. lichemelijke oefening cn handenarbeid
(slöjd). Niet om de kinderen nu tot olhlctcn en
spor t-nuiniakken op te leiden, of te vormen tot
timmerlui cn beeldhouwers en tuinders, maar
om de paedogogische waarde voor het leven,
die in beide nieuwe vakken schuilt. Handen
arbeid is eigenlijk niet uitsluitend een nieuw
vak van lager onderwijs; het is tevens een
andere wijze van opvatting van de gewone
vakkc-p lezen, schrijven, rekenen, taal enz.
Een school met handenarbeid wil zeggen een
school, die het doen van de leerlingen voor-op
stelt. Eerst doen cn dan loeren. Dus lccren
door doen. De wetenschap heeft uitgemaakt,
dat het kennen der menschcn, on doen berust.
Als de philosoof erkent, dot alle ken
nen berust op een ethisch principe,
dan sluit dit in zich, dat iedere ken
nis met een daad begint. Eon opvoe
ding, die deze principicele waarheid
tot grondslag neemt, staat hecht ge
fundeerd in ethiek en wetenschap.
Onderwijsproblemen hangen steeds
samen met dc grondslagen van maat
schappij en van. wetenschap.
Df onderwijzer nu moet te werk
gaan als de tuinman, die de uitkom
sten van den botanicus zich ton nulto.
maakt. Zoo weet de onderwijzer, die
den handenarbeid te hulp geroepen
heeft bij zijn onderwijs, dat tegen
over hot nieuwe vak een verlichting
van dc andere vakken optreedt. D:
onderscheiding van verschillende vak
ken van onderwijs, zooals de wet
deze kent, is een zuiver theoretische
scheiding. In werkelijkheid vloeien
zij in elkaar over, zooals de kleuren
in den regenboog. Waar eindigt lezen
en begint taal Waar eindigt taal en
begint schrijven enz. Handenarbeid
is een nieuw vak, maar het nieuw#
vak omvat tevens allerlei vakken?
teekenen en rekenen,
natuurkennis, aard
rijkskunde, geschie
denis cn plantkunde
Het is een nieuw
vak, maar het herstelt
tevens den natuurlijken
samenhang der vakken,
die verloren gegaan was
in te ver doorgevoerde
scheiding.
Een eisch van goed on
derwijs is, dat het kind
zooveel mogelijk een gang
ga, dien men meent, dat
de gohcele menschheid in
haar ontwikkeling go-
gaan is. Dan moc-t dus het
kind eerst de handen uit
de mouw steken en door
werken en eigen ervaring
zich dc conclusie vct-
overen, die in algemeen;
Een sierlijke kaarsenkroon.
egels geformu
leerd worden. De ontdekking ven de wetten is
een stapje verder in ontwikkeling, d.an het
zoeken en mistasten. Zoo zegt men, dat de oude
Egypter.8ren, door telkens weer na een over
strooming var.-den Nijl. hun land te moeten
opmeten cn verdeden, tot de ontdekking ge
komen zijn van dc eeuwige wetten der meet
kunde Bij dit streven wordt de opvoeder ge
holpen door den drang tot doen, die in ieder
kind leeft. Als het taalonderwijs gesteund kan
worden door ervaringen, die n! doende verwor
ven zijn, zal het veel levendiger wezen. Taal
is een zich uitdrukken in symbolen van sub
tieler card, don timmeren of boetseeren of
tuinwerk. De andere uitdrukkingswijze, die dc
lagere school aan moet leeren nl. het teeke
nen, kan niet beter voorbereid worden, dan
door het meer tastbare samenstellen van lijnen,
in kortonweik, knippen en klei-kneden.
Invoering van handenarbeid kf.n nooit doel
treffend zijn, wanneer er een of meer uurtjes
boven den overigen schooltijd geknutseld
wordt, al zouden de kinderen het nog zoo
graag doen of nog zulke aardige dingen maken.
Handenarbeid verkrijgt eerst waarde als pac-
dagogischen maatregel, als het de gehecle
school mag doordringen, het élan en initiatief
der leerlingen op den voorgrond brengt, oen
strenge zelf-tuoht leert oefenen en dc kinde
ren voortdurend voorhoudt te loeren leven
naar den gulden regelzie naar mijn woorden,
maar zie vooral naar mijn daden.
Dr. H. B. F. WESTEROUEN
VAN MEETEREN.
(Secr. der Ver. v. Handenarbeid.
WAT REEDS BEREIKT WERD.
Natuurlijk zijn de meeningen over „handen
arbeid" evenals over zoovele andere kwesties
hevig verdeeld. Daar hebt ge zoo oven do
mccning gehoord v an een der leiden
de lig uren uit de Vcrcenjging v. Han
denarbeid, die het gansche onderwijs
daarmee wenscht te doortrekken cn
zoo aanstonds komt hier een ander
aan het woord die handenarbeid „a l s
v k" beschouwt, die enkele uren van
den wekelijkschcn lesrooster daar
voor wenscht te bestemmen.
Op de Historische Onderwijsten
toonstelling den vorigen zomer in
Amsterdam gehouden, en op de ex
positie van „Schoonheid in Opvoe
ding" in Den Haag, werd de aan
dacht getrokken door een inzending
van dc Amcrsfoortsche SchooIVer-
eenigin'gv Kloek en ferm was dit Werk,
het was sober en sierlijk, frisch on
fleurig van kleur, het sprak van
jonge durvende -kracht, van artistïe-
jken zin, vermoedelijk onder den in
vloed van den leider tot uiting ge
bracht.
Het was zoo gé-heel anders dan de
liniaaltjes, pennebokjes en eierrekjes,
dc beplakte cartonnen doosjes, kran
ten hangers en, zoo
verschrikkelijk netjes
en practisch, die men
niet anders dan „keu-
lig, keurig" kon noe
men en in stilte met
een onderdrukten geeuw, als
hopeloos saai moet betitelen
„V,Ver des Dichters Sprache
wil verstehn
Muss in 's Dichters Lande gehn"
En daarom zijn wc eens
gaan kijken in de Amcrs
foortsche school (hoofd de
heer J. H. V e. 11 h o e n)
waar dit werk zijn oorsprong
v onds en waar dc heer W.
J. van Dam, dc leider der
handenarbeid- en tcekenles-
scn ons er van vertelde terwijl zijn leerlin
gen druk aan den arbeid waren, een ieder met
't zelf gekozen werk.
Waar zijn zij mee bezig? Er zijn er die 't
geraamte van een schemerlamp maken, ande
ren ontwerpen een teekening, een paar meis
jes zijn aan 't pitrietvlechten.
Hoe komen zij op hot idee hoe lccren zij
de techniek
Vaak worden zij geïnspireerd door eenvou
dige mooie voorwerpen door den leider ge
maakt en in 't lokaal tentoongesteld. Als dc
jongens b.v. zoo'n lampje zien dan denkt er
mcc-stal meer dan een „dat zou ik ook wel
cc-ns willen maken". Zij gaan een ontdekkings
reis ondernemen, kijken hoe t in elkaar zit.
Zij kennen hun krachten door min of meer ge
slaagde vroegere resultaten, zij zijn in dc
meeste gevallen zeer goed op dc hoogte van
eigen timmer- on zaagkunst.
Ja 2jj zullen 't prebeeren. Nu maar dap
per aan 't werk met 't einddoel voor oogen,
dat kracht geeft en meed tot volhouden als
straks moeilijkheden kÖmen.
Daar staat het „lichtende voorbeeld" dit
maal in den letterlijken zin des woords en,
als 't klaar is, zullen zij'tmec naar huis ne
men I En in dra gewekte kinderfantasie zien
zij 't reeds branden in dc huiskamer, in 't
schemerduisterals 't zco gezellig is
„thuis".
Vrijheid in 't werk.
Anderen zijn er, bescheidener in verwach
ting van eigen kunnen. Zij zullen een kaarsen
houder maken, zoo een als daar hangt. Nee,
lüj hoeft niet net zoo, hij mag zelfs heel an
ders worden.
Misschien durven de grootc jongens het aan
zelfs een luchter te maken, een grootc lamp
die vele kaarsen draagt cn die Moeder natuur
lijk heel graag wil hebben om in dc serie te
luingen
„Als een kind in vrijheid en met innerlijke
blijdschap werkt dan kon hij zoo verwonder
lijk veel", zegt dc leider cn hij wijst ons op
dingen zonder hulp, zelfstandig gemaakt cn
op de versieringen naar eigen ontwerp, waarin
het karakter van het kind, zijn aanleg en be
paalde richting zoo duidelijk tot uiting komt.
Hier zijn wij dan aangeland hij dc combinatie
handenarbeid en teekenvverk en we bewonde
ren tal van teekeningen cn linoleumsneden.
Wat hangt daar aan don wand
Een haele familie Wajangpoppen. Daar is
een historie aan verbondon. Op een dog bracht
een der kinderen zoo'n Oosterschcn acteur mee
naar school cn plotseling was dc lust algemeen
cm ook zoo'n typische figuur uit hout te
zagen cn een van hen componeerde enkele Ie
zampn tot een grillige decoratieve groep, die
hij met een lijst omvatte.
Op een anderen keer gaf een sprookjesver-
lxaal een der kinderen de inspiratie, tot een
wandversiering, bewonderenswaardig* in de
uitdrukking van dc sfeer, een eenzaam huisje,
broederlijk beschermd door wijdvertakte hoo
rnen.
Soms werken de jongens in de klasselokalen
of anders in dc groote werkzaal aan de schaaf
bank, bij de figuurzaag-machine of zelfs bij de
.draaibank.
En de meisjes? Zij handwerken cn de oudsten
hebben hun eigen handenarbeid, ten minste
men kon hun werk daarbij onderbrengen, zij
werken in de groote, keurig ingerichte keuken
mot dc aanrechttnfcls, de petroleum- en gas
stellen. Zij leeren er koken, 'n gewonen bur
gerpot, en eten alles lekker zelf op nan do keu
rig door hen zelf gedekte tafel, waar zij netjes
met mes cn vork leeren eten. Zij wosschen,
strijken en boenen, zij leeren spons cn zeem
hontecren, bezem cn dweil cn in de kamer
nuest 't groote keukenvertrek gnnn zij alles
in dc puntjes verzorgen, zooals 't een nette
huisvrouw betaamt en in het aangrenzend oe
fenterrein, als slaapkamer ingericht, leeren zij
eveneens alles volgens de regelen der kunst
behandelen cn verzorgen.
Regelrecht op do proctijk gericht is deze
handenarbeid der meisjes, terwijl die voor dc
jongens vrijwel uitsluitend als oefening ven dc
hand, als opvoedingsmiddel in alge meen cn zin,
is te beschouwen.
De heer W. J. van Dam met een leerling.
voorheen LangestraaL
L. BERGSTRAAT 13. TEL. 462.
Tafelservies
C5 dcelig
I 55.-
Ontbijtservies
19 dccJig
t 11.75
Theeservies
15 dcelig
f 10.20
Druk aan 't werk.
Aan het Pitrietvlechten.
Aesthetische vorming.
Handenarbeid, zoo zegt dc heer Vun Dam,
bc-schouw ik als een middel tot aesthetische
vorming, tot oefening* van de hand tot voor
bereiding vc-.n later practisch werk. waarbij
het op handvaardigheid aankomt en bovendien
als een uitstekend opvoedingsmiddel in mo-
reelen zin, dut moeilijkheden leert ovei win
nen, volharding en nauwgezetheid bij 't werk
en ook den lustwakker roept tot productief
bezig zijn en tevens tot het maken cn versie
ren van vele practische en sierlijke gebruiks
voorwerpen.
Als een merkwaardigheid mag verder hier
nog even verteld worden dat de leerlingen een
der kleuterscholen heelemaal van kasten heb
ben v oorzien en den vloer gebeitst, terwijl zij
ook elders lambrizceringen en kapstokken
maakten.
Buitengewoon onderwijs.
Handenarbeid is voor de lagere school niet
verplicht. Het wordt slechts op enkele scholen
toegepast op veel te weinig scho
ld. naar het oordeel van hen. die het in
dienst willen stellen van alle vakken en van
hen, dio het als apart vak willen beschouwen.
Op dit punt zijn de tegenstanders het ten
minste gloeiend eens
Het is anders bij het buitengewoon onder
wijs, op dc scholen voor zwakzinnigen. Daar
is de handenarbeid verplicht, daar wordt een
aanzienlijk deel van den lesrooster er voor uit
getrokken, soms zes of zeven uren.
Het is zeer moeilijk de belangstelling to
wekken van de geestelijk mindenvaardigen en
evenzoo om deze gedurende eenigerr tijd bij
iets le bepalen. Telkens en telkens weer doet
"men deze ervaring op bij de inteliectueele
vakken. Anders is 't bij den handenarbeid. Een
grootc opvoedende kracht gaat uit van den
handenarbeid op de scholen voor buitenge
woon onderwijs. Goed geslaagde producten
van handenarbeid geven den leerlingen dc ge
dachte, toch ook wat te kunnen. Deze arbeid
doet het minderwaardigheidsgevoel, dot zoo
vaak remmend en doodend werkt, voor een
klein deel te niet, en geeft bovendien den
zwakzinnigen, die elementaire handvaardigheid,
welke hun later stellig* te pas zal komen.
Op de Amsterdamscho scholen voor buiten
gewoon onderwijs wordt ijverig en met lust
gewerkt met raffia en pitrict, met carton en
hout, boeken worden ingenaaid en gebonden,
terwijl de meisjes zich in huishoudelijk werk
bekwamen.
Elk onderdeel is los verkrijgbaar
Toegekend de zilveren cere-medaille der
Oranje Nassau-ordc aan P. Oosterwoud, bc-
drijfschef bij de firma Bottcma te Oldeboorn
gem. Utingeradecl
bij beschikking van den minister van onder
wijs enz. zijn buiten bezwaar van 's rijles schat
kist benoemd tot gedelegeerden der Ncder-
landsche regeering To bij het 4e Intern. Com-
gres voor Entomologie van 1218 Aug. tc
Ithaka (New York) J. B. Corporaal, secretaris
der Ncd. Entomologische Vereen, tc Amster
dam 2o. bij het in Juli 1928 te Cambridge te
houden int. geografisch congres E. J. Voute,
secretaris van het Kon. Ned. Aardrijksk. Ge
nootschap te Bergen (N.H.)
bij beschikking van den minister van finan
ciën is de belastingontvanger P. N. van Re-
mcrtel. van het kantoor Eindhoven buitenge
meenten, naar het kantoor Wormcrvcci ver
plaatst cn dc ontvanger H. Welfing, van het
kantoor Wolvega naar het kontoor Harlingen,
benoemd tot rechter-plaatsvervanger in de
rechtbank te Almelo mr. A. C. Knook, secre
taris-ontvanger van het waterschap de Rogge
te Almelo; idem in de rechtbank te Arnhem
mr. P. H. Smits, advocaat en procureur te
Arnhem;
tot raadsheer-plaatsvervanger in het ge
rechtshof te Amsterdam mr. P. A. J. Losccaat
Vermeer, hoogleeraar aan de Gemeentelijke
Universiteit tc Amsterdam;
tot kuntonrcchter-plaatsvervanger in het
kanton Wageningcn mr. J. Klein, oud-kanton
rechter te Leiden, wonende tc Oosterbeek; mr.
W. C. Mees, hoogleeraar aan dc Landbouw-
hoogcschool te Wageningen;
tot griffier van het kantongerecht to Arn
hem mr. F. G. G. Boerrigler, thans idem te
Heerenveen;
tot notaris te Workum A. Jukcma, candidaat-
notaris, wonende tc Voorburg;
bepaald dat de vacature van kantonrcohter
»c Viancn, opengevallen door het aan mr. \V.
Lulofs verleend eervol ontslag, niet zal worden
vervuld en zijn aan mr. G. Kolff, kantonrech
ter te Geldcrmalsen, reeds belast met de waar
neming der werkzaamheden van kantonrechter
tc Zalt-Bommel, tevens opgedragen de werk
zaamheden van kantonrechter te Vionen;
op verzoek eervol ontslagen mr. J. P. van
dun Brink als plaatsvervangend griffier bij den
Raad van Beroep (O.) te Arnhem; idem met
dank nu. M. van Gelein Vitringa als rcchter-
plaatsvervnngcr in da rechtbank Arnhem en
mr. H. M. A. Coebergh als kantonrechtcr-
plnatsvcrvangcr in het kanton Leiden;
benoemd lot voorzitter van het college van
Regenten over dc gevangenissen te Arnhem:
J. F. de Meester, gep. generaol-majoor inten
dant, lid van genoemd college, wonende te
Arnhem; tot lid van het college van Regenten
over dc gevangenissen te 's-Gravenhoge: mr.
J. H. van Hel, oud-vice-president der rechtbank
tc Middelburg, wonende te 's-Gravenhago,
'k Ben een kalme cn bedaarde
Automobilislcling,
Die zich aan ccri wett'lijk voorschrift
Nimmer nog te buiten ging.
'lc Leefde met do weggebruikers.
Waar ik kwam, in reine vree,
'k Vierde achter 't willig stuurwiel
Reeds mijn zilv'ren jubile I
'k Woon in 't heerlijk auto-landje,
Dat ons Vaderlandje is, J
Met z'n dure wegbelasting.
En zijn wegenergernis,
Met z'n eeuwige controle
Nochtans, ondanks veel gevaar.
Ging het goed tot Hoevelaken,
Maar daar was ik „de-sigaar" If i
Hoevelaken, Hoevelaken,
Auto-motor-ongcluk,
'k Reed in jou bedompte dreven
Mijne reputatie stuk
*t Was in Uwe binnenlanden.
Waar ik euto-"veercn" liet,
Als jou chronometers goed zijn.
Deugt mijn speedometer niet.
Hoevelaken, Hoevelaken,
'k Bcti geschrokken, 'k weet niet hoe.
Waarom brengt men toch dit „jachtveld*
Niet naar 't Rijksmuseum toe I
Liever maak Tc Oceaanvlucht
Met één litertje benzien,
öf tuf in de Minahassa
In een oude Fordmachion,
Liever permanent gesjochten
Of mijn gansch leven suf.
Dan dat ik er met mijn auto
Weer door Hoevelaken tuf!!
Als door zoo'n verkeerscontrole
Hier verdwijnt de autosport.
Blijkt het dat decz* „val" voor auto's,
'n Val voor Hoevelaken wordt
GROEGROE.
(Alle rechten voorbehouden).
EEN DOKTERSAUTO GEGREPEN
DR. FOLMER OVERLEDEN
Men meldt ons vit Kwadendam
Gistermorgen ongeveer 10 uur reed Dr. FoN
rner uit Driewegen met zijn auto onder den
locaoltrcin. Dc auto werd totaal vernield. De
heer Folmer werd levensgevaarlijk gewond.
Nader meldt men ons uit Kwadendam
Dr. Folmer uit Driewegen, die gistermorgen
met zijn auto onder een locaaltrein geraakte,
is heden aan de bekomen verwondingen over
leden.
Dr. Folmer, een neef van den bekenden
Utrechtschen chirurg Folmer, was een der
meest bekende medici uit Zeeland, die een zeer
uitgebreide praktijk had op Zuid-Bcvcland. Hij
is te Driewegen tal van jaren practiseerend
arts geweest, reeds in den tijd, waarin de dok
toren op het Zeeuwsche platteland, bij gebrek
aan rijtuigen en voldoende begaanbare wegen,
te paard hun patiënten bezochten. Hij heeft
achtereenvolgens dc periode meegemaakt van
de bekende dokters-tilbury door de mulle zand
wegen, van de eerste fiets, daarna van het mo
torrijwiel en eindelijk die der automobielen.
Per auto bezocht hij trouw alle dorpen onder
Goes .gelegen. Dr. Folmer interesseerde zich
sterk voor het vreemdelingenverkeer in Zee
land. Hij was, ondanks zijn reeds vrij hoog.cn
leeftijd en nog altoos zéér omvangrijke prak
tijk, voorzitter van de vereeniging ter Bevor
dering van het Vreemdelingenverkeer op Beve
land cn Walcheren; en toen enkele weken ge
leden een aantal journalisten een excursie
maakten door Zeeland op uitnoodiging dezer
vereeniging, was het dr. Folmer die vol ambitie
en belangstelling deze excursie voor een deel
meemaakte, totdat een telefoonbericht uit
Borselen hem tc Goes per auto wegriep om
een zieke te gaan bezoeken. De beminnelijke
grijsaard met zijn jeugdig voorkomen stond
onmiddellijk van tafel op, stapte in de auto,
chauffeerde zelf en reed naai1 het verre dorpje
aan de Wester-Scheldc, waar een zieke zijn
hulp noodig had. Ook op oudheidkundig ge
bied bewoog hij zich gaarne, en het museum
van oorlogscuriosa te Goes dankt menig voor
werp aan hem.
Dr. Folmer was in Zeeland, en speciaal op
Zuid-Beveland een bekende figuur.
Een menigeen zal met grooten weemoed ver
nemen dat hij heden zoo plotseling, midden in
zijn praktijk, door den dood is verrast.
De treinmachinist geciv schuld.
,Het door de justitie en deskundigen ter plaat
se ingesteld onderzoek naar de aanrijding tus-
schen een trein van den locaalspoorwcg en den
auto van dr. Folmer te Driewegen, waarbij dr.
Folmer het slachtoffer werd, heeft uitgewezen,
dat den machinist van den trein geen schuld
treft.
