DE EEMLANDED
Gouden en Zilveren Vulpotlooden.
B. NIEWEG
WILLEM GROENHUIZEN
lampekappert
A. H. VAN NIEUWKERK
BUITENLAND.
ABONNEMENTSPRIJS pci 3 in d daden vuof Aracr^oort t 2.1U, per maand J 0.75. per
DIRECTEUR - UITG EVER.' J.VALKHOFF
donderdag 13 SeptemberlS2&
27e jaargang No. ö3
HET GELDERSCHE
V A LLE (KANAAL
Salon- en Schemerlampen
Complete Woninginrichting
BUITENLANDSCH OVERZICHT
■llllllüi
COMPLOT IN SPANJE
Vele tegenstanders
van Primo aangehouden
BELANGRIJKE AAN
HOUDING TE KABOEL
Opwinding
in Afghanistan
- week (met gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.171/*
Binnenland franco per post per 3 maanden f 3.-. Afzonderlijke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON 1NTERC. 515
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 mei inbtynp van een Le wijsnummcr,
11 11 11 elke regel meer £0.25. Licfdadlghclds-advcrtcntiöD voor de
helft van den prijs. Kleine Advcrierrlcn „KEITJES" bij vooruitbetaling 1 5 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent» driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra 1 0-05
BUREAU: ARNHEMSCHE POORT WAL 2*
Bi] vergelijking der aanlcgkostcn van plan
E cn het plan dcor de Geldersche Vallei is
op d" begrcotingen der Staatscommissie Ï92T
vel wat aan te merken.
De bestaande bruggen en dc sluis te Zeeburg
voldoen niel aan do eischen in het rapport
gesteld Er wordt den ook ren Legrooting
van het vernieuwen der bruggen, niet van de
sluis te Zeeburg, gegeven, maar het bedrag
d-r begrooting komt niet in het eindcijfer
van plan E voor.
Tegen het kanaal volgens plan E bestaan
grootc bezwaren in verband met de defensie,
welke bezwaren slechts zijn op te heffen door
hot aanleggen van werken tot een bedrag van
1.550.COO. Ook dit bedrag neemt dc Com
missie niet in hare bcgrooting op. Tegen het
Geldersche Valleikanaal bestaan uit defensie-
oogpunt geen bezwaren. Daar de kosten voor
d" werken der defensie bcnoodigd begroot
7.iin met de tegenwoordige prijzen, die slechts
75.5 bedragen van de bcgrootings-prijzen,
welke dc Commissie voor alle plannen heeft
aangehouden moeten deze werken gesteld
100
worden op x 1.550.000 2.1CO.OOO.
73.5
Voor verbetering der bruggen on vernieuwing
der sluis te Zeeburg is 6.215.000 noodlg,
hetgeen dus te zamen een bedrag geeft van
8.315.000.
De Commissie berekent 10 voer onvoor
zien, hetgeen daar dus nog bijkomt, zoodat
de begrooting voor pion E met 9.146.000
meet worden verhoogd.
Aan de andere zijde zijn de kosten var. h t
kanaal door de Geldersche Vallei door de
Commissie belangrijk te hoog geraamd. In
het Betuwe-pand is op een dubbele sluis ge
rekend, wat in geen ander geval gedaan is.
Bij een vergelijking tusschen beide pk ncn,
is er geen enkele aanleiding in een gelij
kende kostenberekening- een veel duurdere
sluis op te nemen. De raming is hier dan ook
3.000.000 te hoog.
Verder is de voor het kanaal benoodigde
onteigening door de Comissie te ongunstig
voor het Geldersche VaUeikanaal voorgesteld
Uitvoerig wordt in de „Critischc Beschouwin
gen" aangetoond, dat door dc Commissie te
veel is geraamd voor het vak Amsterdam
Amersfoort 150 H.A.; \oor het vak Amers
foort—Wogeningcn 350 H.A., tot een geza
menlijk bedrag van 2.150.000. Met de sluis-
kosten en dc 10 voor onvoorzien ;s er dus
totaal 5.665.000 te hoog geraamd. De kos
ten voor plan E moeten dus geraamd worden
op 55.750.0C0 -f 9.146.000
62.896.500 cn voor het Geldersche Vallei-
kanaal op 78.700.000 5.665/ X)
73.035.000. Het verschil bedraagt dan dus
10.138.500.
Voor plan E zijn echter de prijzen genomen
ven 1924 (terwijl voor alle andere plannen do
prijzen van 1921 golden), die gemiddeld
slechts 73.5 van de oude bedragen, zood.M
feitelijk het verschil in raming tusschen beide
plannen slechts 73.5 van J 10.138.500
7.450.000 zal bedragen. En dan is nog geen
rekening gehouden met de Zuiderzeewerken
Het is geen juiste wijze van begrooten om
de werken, die aan de Zuiderzeewerken en
kanalen gemeenschappelijk zijn, geheel len
laste der konalen te brengen.
Galat men van het standpunt uit, dat het
gedeelte der werken, die de kanalen en de
Zuiderzeewerken gemeen hebber, ten laste
der Zuiderzeewerken komt, dan blijkt, dat d»*
kosten van het Geldersche VaUeikanaal nog
belangrijk dalen.
Het staat wel vast, dat uitgegaan moet wot-
dden van e totstandkoming van het IJmecr,
en van een ringvaart voor dc zeilvaart lengs
de Noord-Hollandsche-Utrechtsche en Gelder
sche kust.
Voor plan E zal het gevolg Zijn, dat het
Mcrwedekanaal juist ten Oosten van de Die-
merdammersluis in verbinding wordt ge
bracht met het IJmeer. Voor het Geldersche
VaUeikanaal zal het gevolg zijn, dat het ka
naal door het Eemdal Noordwaarts blijft loo-
pen, tot in de ontworpen Ringvaart der Zui
derzeewerken.
Berekend wordt, dat voor plan E daardoor
de kosten 4.466.0C0 lager zullen zijn, ter
wijl voor nieuw uit te voeren werken
f 707.800 noodig zal zijn, zoodot plan E dooi
dc uitvoering der Zuiderzeewerken 3.758.200
goedkooper wordt.
Voor het Geldersche Valleikannal zijn de
gevolgen der Zuiderzeeafsluiting heel wat in
grijpender. In de eerste plaats is de keersluis
te Muiderbcrg zoowel noodig voor de Zuider
zeewerken als voor het Geldersche Valleika
naal. Komt dit kanaal er niet, dan zou toch
de sluis gemaakt moeten worden, zoodat dc
vcor deze sluis door de Commissie geraamde
kosten ad f 680.000 van dc begrooting' van
het VaUeikanaal kunnen worden afgetrokken.
Ook de schutsluis te Huizen zal niet noodig
zijn, waardoor do begrooting met 500.000
kon worden verminderd.
Een veel belangrijker besparing is echter
gelegen in de wenschèlijkheid, het kanaal van
Amersfoort zoover mogelijk de "Eem te laten
volgen en daar reeds gemeenschappelijk te
maken met de ringvaart der Zuiderzeewerken
Niet alleen, dat dit grondwerk bespaart, ook
zal op den terreinaankoop bespaard worden.
Het geheele 4 K.M. lange Noord-West Zuid-
Oost loopende kanaaldeel langs de Zuider
zeekust, zal nu ook in de zee vallen. Hierdooi
wordt aan terrein bespaard 65 H.A.
Daar het VaUeikanaal van de Eem tot aan
Amsterdam met dc Ringvaart der Zuiderzee
werken samenvalt en deze ringvaart ook uit
gevoerd moet worden, indien het Valleikanaal
niet tot stand komt, kan het grondwerk, dot
aan beide plannen gemeen is van de raming
van het Valleikanaal worden afgetrokken.
Zeer zeker moet het groote schcepvaortkanaol
dieper zijn dan de Ringvaart. Er is gerekend,
dat de Ringvaart 2.50 M. diepte onder ka-
naolpeil behoeft te hebben. De meerdere
diepte over een breedte van 100 M. komt ten
last van het VaUeikanaal.
Gaal men in verband met het door de
Commissie vastgestelde kanaalprofiel, het
nieuw gekozen tracé en de aan het kanaal
en de Ringvaart gemeensohaipipclijke .grond
werken na, wat de kosten van onteigening
en grondwerk zullen bedreigen voor het
Valleiplan, dan komt men tot Let resultaat
dal de koslen n-og met 5.926.800 dalen.
In 't geheel kunnen de kosten van het
plan door de Geldersche Vallei dus door
het directe verband met de Zuiderzeewer
ken worden verminderd met f 7.362.300.
De mindere kosten van iplan E door het
verbond met de Zuiderzeewerken bedragen
3.758.200, zoodat van de raming van het
VaUeikanaal kan word'en afgetrokken
7.362.300 - 3.758.200 3.604.100
Bij de tegenwoordige prijzen komt dus in
mindering van het Valleikanaal 73.5% van
3.604.100 2.620.000.
Een indirect verband tusschen plan E en
de Zuiderzeewerken bestaat niet, tusschen
het VaUeikanaal en de Zuiderzeewerken in
groote mate.
Bit de uitvoering der Zuiderzeewerken is
het de bedoeling de Eem te doen uitkomen
op de Ringvaart, waarvan het peil op 0 50
M.—N.A.P. is vastgesteld.
Da Eem zal dan onvoldoende diepgang
LANQESTRAAT 43 TELEFOON 852
JUWELIER GEDIPL. HORLOGEMAKER
GEVESTIGD 1885
ONTWERP KANAAL DOOR DE GELDERSCHE VALLEI
naar een teekening van het Ingenieursbureau Dwnm V*rW.
hebben cn zullen de kosten voor de ver
betering van de Eem uit 's Rijks schatkist
betaald moeten worden.
Op de meest zuinige wijze begroot zal de
verbetering van de Eem als vaarwater
200.000 koslen. Bovendien is bij het tot
stand komen van het Valleikanaal de afwa
tering van de Geldersche Vallei verzekerd.
De werken, die voor de verbetering der
afwatering tot stand gebracht moeten wor
den wanneer het Geldersche Valleikanaal
niet tot uitvoering komt, kunnen zeer zeker
els indirecte, doch aanwijsbare bate, van
net kanalenplan aangemerkt worden.
De stichtingskosten der Eemafsluitings-
werken zonder bemaling zijn in 1921 be
groot op 1.225.000.—. zoodat daarvoor
thans 73.5 of 900.000. in rekening
moet worden gebracht. De kosten van de
verbetering van de Luntersche beek bene
den Lombalgen met de kosten der verbe-
tring van de Broeder sloot worden op
j 5GO.COO.— geraamd.
In totaal wordt dus bespaard 1 600.000
Dc door de Commissie geraamde kosten
voor het grondverzet zijn thans veel te
hoog. Een gemiddelde eenheidsprijs van
0.85 per M3. is genomen, terwijl deze
prijs niet meer dan gemiddeld 0.55 pei
M\ behoeft te bedragen of wel gemiddeld
J 0-50 per minder.
Daar het grondverzet van het Valleika
naal 6-907.200 M'. meer bedraagt dan van
plan E moet voor de vergelijking der kost
prijzen het verschil tusschen beide plannen
met 6.907.200 X 0.30 - 2-072.160
verminderd worden.
Uitvoerig wordt vervolgens betoogd, dat
dc tijd van uitvoering van het plan door de
Geldersche Vallei volstrekt niet langer be
hoeft te zijn dan van plan E, terwijl aange
toond wordt, dat de uitvoering van het
IJnveerpIan de uitvoering van het Keuaal-
plnn niet zal vertragen.
Rekening v/ördt gehaudc-n met de moge
lijkheid, dat bij voltooiing van het kanaal,
de afsluiting van den IJmcerdijk niet vol
tooid is, daar dan de open verbinding tus
schen het Noordzeekanaal en het Urne ei
niel tot stand1 -kan komen. De Oranjesluizen
te Schellingwoude zullen don behouden
moeten blijven en er zal een lijdelijke voor
ziening gemaakt moeten worden om de
schepen die 'het Geldersche VaUeikanaal
bevaren op het Noordzeekanaal te bren
gen. Een technisch eenvoudig uit te voeren
verlenging van ééri der sluizen zou als tij
delijke maatregel voor de Rijnvaart vol
doende zijn. De kosten der verlenging en
het weder opruimen daarvan worden ge
raamd op 500.000' ten laste van het Gel
dersche VaUeikanaal.
Wat de exploitatiekosten betreft wordt
becijferd, dat de bediening van het kananl
olgens plan E 88.200 meer zal bedra
gen. dan van het Geldersche Valleiplan.
Gekapitaliseerd tegen 5 geeft dit een 'be
drag van 1764.000.
Het slot van alle berekeningen is, dat de
kosten van het Valieikana-al 106.160 min
der bedragen dan van plan E.
Wanneer de balans der beide plannen
wordt opgemaakt, dan blijkt
le. Het Geldersche Valleiplan heeft,
ook volgens de commissie 1921, scheep
vaart-technisch de voorkeur boven het plan
E.
2e. De kosten van het Valleiplan bedra
gen wanneer de gekapitaliseerde fcedie-
ningskosten van plan E in rekening worden
gebracht 1C6.160.minder, dan ven
plan E.
3e. De commissie was van meerling,
dat door de grootere kosten de uitvoering
van het Valleikanaal, in verband1 met het
jaarlijks op de Staatsbegrooting te brengen
beo'rag vcor de uitvoering, het maken van
het VaUeikanaal langer zou duren, dan van
het 'kanaal volgens plan E der commissie.
Daar de kosten der beide plannen onge
veer gelijk blijken te zijn, is ook dit bezwaar
der commissie opgeheven.
4e. Het verband tusschen het Gelder
sche Valleikanaal en dè Zuiderzeewerken
veroorzaakt geen langeren uitvoeringstijd
voor het Valleikanaal can vcor het kanaal
volgens plan E der commissie.
5e. De belangen van de doorsneden
streek worden beter gediend door het Val
leiplan, dan door plan E.
Behalve de oplossing van het eeuwen
oude vraagstuk van de afwatering der Gel-
deische Vallei, worden Amersfoort en Vee-j
nendaal aan het waterwegennet aangeslo
ten.
voorheen Langestraat.
L. BERGSTRAAT 13. TEL 462.
Bijzondere sorteering
ALDEGOiMDESTRAAT 103-105-107.
TEL. 543.
GROOTE SORTEERINQ
CLUBFAUTEUILS en
THEEMEUBELEN
Nogmaals Briund's opzienba
rende rede. Een kolmecrcnd
betoog van Cushendun.
Hermann Muller beantwoordt
den Fronschen minister.
Het is alleszins verklaarbaar, dot de opwin
ding, veroorzaakt door Briand's rede, die eer»
aanval op Duitschlnnd inhield, nog niet dode
lijk is geluwd cn dat men doorgoot met tc
fontosceren, wat Briand er wel toe mag heb
ben bewogen ditmaal zoo scherp tc zijn. Heeft
hij een wenk gekregen van Poincoré om
Duitschlar.d eens ferm aan tc pakken, omdat
de Duitschc kritiek op dc traagheid van den
ontwopeningsorbcid, tot dusver door den Vol
kenbond verricht, tevens neerkwam op een
gispen der Fronsche activiteit te clezer zolcc
Sommige berichten stellen het voor, dat Briand
volkomen op eigen initiatief heeft gehandeld,
al schijnt beïnvloeding door sommige Fran-
sche politici niet uitgesloten. Het kon niet ge
loochend worden, dot Hermann Müllcr's be
toog, dat een aansporing behelsde, eindelijk
met dc ontwapening eens een flink begin tc
maken, van vele zijden instemming ontmoette.
Om nu te voorkomen, dat het streven naar
elgemcene of althans uitgebreide ontwapening
bij talrijke stoten Ingang zou vinden, achtte
Briand het misschien noodzakelijk om een plei
dooi te houden ten gunste von het standpunt
der Franschen, die, gelijk men weet, een 1*1 r
voorzichtige en weinig omvangrijke ontwape
ning voorstaan. Zoodoende raakte hij onver
mijdelijk in conflict met den Duitschen rijks
kanselier,
Engeland neemt op het gebied der ontwa
pening vrijwel hetzelfde standpunt in als
Frankrijk en is eveneens dc meening toege
daan, dat slechts stapje voor stapje vorderin
gen kunnen worden gemankt. Lord Cushendun,
die Chamberlain wegens diens ziekte te Gerève
vervangt, heeft in de Volkcnbondsvergadcring
gisteren dan ook breedvoerig uitgeweid over
de vele practische moeilijkheden, waarvoor de
Volkenbond op het stuk der ontwapening zich
ziet geplaatst. Toch was lord Cushendun, al
is hij het in wezen eens met Briand, veel voor
zichtiger, wat zijn terminologie betreft cn hij
beschikte dan ook over den fijnen tact om
te kennen te geven, dat hij Mülleï's teleur
stelling over het uitblijven van grootc vor
deringen zeer wel kon begrijpen
Ondertusschen hoeft dc Duitsche rijkskanse
lier gisteren de gelegenheid aangegrepen om
zich te ve-weren tegen Briand's aanvallen. Hij
deed dit niet in de Volkenbondsvergadering
zelf, maar ontving de internationale pers
tegenover ae journalisten verklaordc hij, dat
hij geenszins in eerbied voor den Volkenbond
te kort schoot; dat hij vertrouwen stelde in
dit instituut, bleek uit het feit, dat hij de
ideëen daarvan voortdurend heeft gepropa
geerd op ellerlei wijze. Nochtans mccht hij
niet de oogen sluiten voor het feit, dat bij
een deel van het Du:tsche volk hetzelfde ver
trouwen wel eens zoek is, omdat dikwijls de
daden, waarop het kon worden gebaseerd,
achterwege blijven. Daarom moet dc Volken
bond met prestaties voor den dag komen. Uit
dezen hoofde heeft Mirller dan ook een lans
gebroken voor een vlugger opschieten van den
ontwapeningsarbeid, dien de Volkenbond ter
hand heeft genomen. Maximale ontwapenings-
eischen stelt Duitschland, dat zelf zijn weer
macht grootendcels heeft afgeschaft, niet met
een ontwapening per étappe kon het eveneens
genoegen nemen, maar er dient toch iets tc
gebeuren, omdat Duitschland's ontwapening de
inleiding moet zijn van die der andere staten.
Muller kwam ook te spreken over Duitsch
land's eventueele oorlogssterkte, waarop
Briand den nadruk heeft gelegd. Naar aan
leiding daarvan merkte hij o.a. op, dat het
reeds tien jaren is geleden, dat de wapen-
stilstond is gesloten en dat daarom het aantal
jonge mannen in Duitschland, die den oorlog
hebben meegemaakt cn bij ccn volgend ge
wapend conflict bruikbaar gevcchtsmateriaal
zouden kunnen opleveren, op vlugge wijze
slinkt. Müller gaf toe, dat Duitschland een
kaderleger heeft, doch dit hebben de over
winnende geallieerden het zelf opgedrongen,
zoodat te dezer zake een verwijt niet op zijn
HET WEER VAN KCnGSN
Hoogste barometerstand: 772.5
Vardö.
Laagste barometerstand: 75S.1
Isafjord.
Verwachting tol den avond van
14 Sept.
Zwakke tot matige Noord-Ooslc-
lijke tot Oostelijke wind, nevelig tot
licht of half bewolkt, droog weer.
weinig verandering in tempera
tuur.
plaats is. Evenmin ging het, noar Muller
meende, aan het Duitschland kwalijk te ne
men, dat zijn nijverheid en handelsmarine zoo n
grootc vlucht nemen. Wanneer dit niet ge
schiedde, zou Duitschland zijn verplichtingen
op het gebied der schadevergoeding onmoge
lijk kunnen nukomen. Dat de rijkskanselier,
wiens vei klaringen ols stroef en koel worden
geschetst, toch nog wel cenig.cn zin voor hu
mor heeft, blijkt hieruit, dat hij bij dc vast
stelling van het feit, dat Duitschland ccn mil-
lioenenvolk is, hetwelk zich nog steeds uit
breidt, dc opmerking mankte, dat men dit
Duitschland niet euvel kon duiden: „Hit
nieuw-malthusianisme is neg niet in een ver
drag vastgelegd."
Het is ondertusschen maar tc hopen, dat zoo1
spoedig mogelijk dn scherpste konten van het
incident worden afgeslepen en dot het ge
beurde niet dc besprekingen over dc Rijnland
ontruiming, die door een gisteren gehouden
conferentie in een nieuw stadium zijn geko
men, ongunstig zal beïnvloeden. Ten opzichte
van de ontwapening is er echter inmiddels
geen reden al te optimistisch tc zijn. Zal l\ct
resultaat der besprekingen in dc huidige Vol-
kenbondsvergodeVing zijn, dot binnenkort ccn
ontwapeningsconferentie wordt bijeengeroe
pen Men mag het nauwelijks hopen.
Eén ernstige omvang
Lc Journal en Petit Joumol publiccercn ver
traagde berichten uit Madrid, volgens weikts
een omvangrijke rcvolution'r.aire beweging op
het punt stond tc Madrid ontketend to wor
den. Na dc arrestatie der aanvoerders en dank
zij den mant regelen, die zij getroffen heeft,
is de regeering echter den toestand meester.
Er zijn 2C0 personen aangehouden, doen
orrestatics worden voortgezet. Onder de- libe
ralen en republikeinen waren communistische
elementen gemengd. Alle leden van het di
rectoire zouden aongeh'ouden, gevonnist
gedeporteerd worden. Op 14 Sept. zou een
algemccne staking in hot geheele land uitbr^»
ken. Dc arrestaties hadden vooral plaat9 te
Madrid, Valencia en Soragossa. Onder de ge
arresteerde persoonlijkheden bevinden zich
Alexander Leroux, dc leider der republikein-
sche partij en de republik«dnsche nfgevaor-
digden Barrioberre en Azzoti, dignitarissen
der vrijmetselarij, journalisten, de voorzitter
van dc liga voor dc rechten van den mcnsch
in Catalonie. Onder de beklaagden bevindt
zich de vroegere eerstc-minister Combo, even
als de oud-minister-president Sauchez Gucrra.
Te Saragossa was de beweging tot in het gar
nizoen doorgedrongen. Een groot contal off.-
cieren cn soldaten is gearresteeid. Dc regce-
ring heeft do censuur afgekondigd. Alle ge
delegeerden der orbeidersunie. die in congres
vergaderd waren, bevinden zich onder de ge
arresteerden.
In verband met Amanoellah's
hervormingen
Groot opzien is gisteren te Kaboel gewekt
door de gevangenneming van Hazrat Sahib,
den vertrouwden raadgevervan den vorige**
emir en een man van het hoogste gezag m
Afghanistan. Naar men zegt, zou hij zich ver
zet hebben tegen de invoering van enkele der
hervormingen, die koning Amonoelloh na zijn
Europeesche reis heeft ingevoerd. De ergste
van die hervormingen acht men het verplichte
onderwijs voor meisjes cn dnarentegen zoit
Hazrat Sahib de priesters hebben trochten op
te zetten, waarop de koning bevel moet heb
ben gegeven hem te arrestceren.
GROOTE BRAND BIJ THORN.
Danzig, 12 Sept. (V. D.) In het dorpje
Bruss bij Thorn zijn Dinsdag 20 woonhuizen
en vele werkplaatsen een prooi der vlammen
geworden; 50 gezinnen zijn daardoor dakloos.
Als oorzaak neemt men brandstichting aan.