DÉ ÉEMLANDEü
BUITENLAND.
WILLEM GROENHUIZEN
BINNENLAND.
DIDECTEUR-UITGtVEQ: J.VALKHOFT
Maandag 28 Januari 1929
27e Jaargang No. 177
BUJENLANDSCH OVERZICHT
'S KONING'S ZIEKTE
DE COMMISSIE VAN
DESKUNDIGEN
Amerika bedankt voor
de eer.
JAPANSCH-CHINEESCH
CONFLICT
Beide partijen koppig
RAZZIA TE CHICAGO
JUWELIER
Tel. 852 - Gevestigd 1885
Modern handqedreven
ZILVERWERKEN.
KERKELIJK CONFLICT
AMANOELLAH'S
KANSEN STIJGEN
Een ultimatum aan
Habib Oellah
PERZIN A-FABRIEK
UITGEBRAND
600000 mark schade
EEN BOERENPARTIJ
IN FRANKRIJK
SEVERING SPREEKT
MIJNONTPLOFFING
OOST-INDIE
ABONNEMENTSPRIJS 3 maanden voor Amersfoort 110. per maand f 0.75. per
week (met gratia verzekering tegen ongelukken) l O.M1/^
Binnenland franco per post per 3 maanden f 3.-. Afzondeilijke nommera f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON 1NTERC 511
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN van I—4regela f 1.05 met inbegrip van een bewijsDummef,
elke regel mee» f0 25 Ljcfdadtghelda-ndvertentië® voor de
helft vbd dcd prijs. Kleine Advertentlfcn ..KEITJES" bi) vooruitbetaling 1—5 »egefa
50 cent. elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen I.Bew!|snummer extra 005
De vorming dor gzoote coalitie
In Doitscbland. Er zijn ern
stige» moeilijkheden gerezen.
liet schijnt heel wat voeten in de aarde te
hebben om in Duitschland de groote coa
litie tot stand te brengen. Officieus bestaat
deze wel, daar in de regeering onder lei
ding van den sociaal-democraat Hermann
Müller vertrouwensmannen der in aanmer
king komende partijen zitting hebben als
minister, rnaar men verlangt ondertusschcn
naar een hechter en officieeier verband.
In het laatst ven 't verstreken jaar werden
nog al bemoedigende berichten gelanceerd,
die den argeloozen lezer in den waan
brachten, dat de officieele vorming der
groote coalitie binnen afzienbaren tijd haar
beslag zou krijgen, maar op *t oogtinblik
ziet het er met de verwerkelijking daarvan
weer veel minder gunstig uit. Vooral Zuid
Duitschland. met name de Beiersche Volks
partij, die ook in 't kabinet is vertegen
woordigü, is nog al in de contramine.
Dit is het uitvloeisel van de financieel?
en fiscalo voorstellen, waarmee minister
Hilferding, die een partijgenoot is van
Hermann Müller, voor den dag is gekomen.
De partijen, die uit de regeering zjjn ge
weerd, de Duitsch nationalen onder meer,
moeten van Hilferding'9 begrooting nipts
hebben, doch bedenkelijker is het .inmid
dels, dat, gelijk w|j boven lieten uitkomen,
ook de heele regeering niet achter Hilfer
ding staat. Kr is een belangrijk budgetair
tekort. De sociaal democratische minister
van financien wij probeeren, hetgeen op
zichzelf een waardeerbaar streven is, dit
deficit weg te werken. Maar het is „de
wijze waarop", die zijn tegenstanders niet
kan bekoren en die vooral de ontstemming
heeft gewekt van de na aan het centrum
verwante Beiersche Volkspartij.
Hilferding toch meent, dat het deficit van
vijfhonderd milliocn Mark het best zou
kunnen verdwijnen door de sommen aam
merkelijk te besnoeien, welke het rijk aan
de landen en gemeenten verschaft. Ken
ander middel, dat goede diensten kan be
wijzen. is z. i. het, op een ferme wijze, aan
zetten van de belastingschroef. Onder meer
ligt het in zijn voornemen de vermogens
belasting te verhoogen. hetgeen reeds nu
aanleiding geeft tot velerlei verzet van de
zijde dergenen, die in 't bedrijfsleven een
vooraanstaande rol spelen.Maar ook uit de
hierbelasting wil Hilferding, teneinde tot
een sluitende begrooting te komen, meer
dan tot dusver halen. DWe plannen bren
gen de Zuid-Duitschers in 't geweer, want
komt' men aan hun bier, dan komt men
aan hun ziel. Meer of minder duidelijk is
reeds te kennen gegeven, dat de Beiersche
Volkspartij, wanneer Hilferding niet voor
rede vatbaar is, er wellicht aan denkt uil
de regeering te treden. Dit zou aanleiding
kunnen geven tot een partieele crisis, maar
als er ccnmaaj een scheurtje is, zou de
heele coalitie-vaas wel eens kunnen breken.
Onder deze omstandigheden zijn coalitie
onderhandelingen op dit oogenbük reeds
bij voorbaat tot mislukking gedoemd en is
het waarschijnlijk béter principieele be
sprekingen uit te stellen, tot het moment,
waarop tüsschen de verschillende par
tijen o.a. een financieel vergelijk tot siand
is gebracht. Dat eensgezindheid onder de
regeeringspartijen vooral thans van uiterst
groot gewicht is. behoeft niet afzonderlijk
te worden vermeld. Immers: er zullen
waarschijnlijk in don loop van 1929 zeer
belangrijke beslissingen worden genompn.
Zoowel de opheffing van de bezetting in
't Rijnland zal ter sprake worden gebracht
als de definitieve regeling der Duitsche
schadevergoedingsschuld. De oplossing
hiervan bepaalt mede Dnitschlands toe
komst voor verscheidene jaren cn uit dezen
hoofde is het voor Duitschland een eisch,
dat het kabinet niet verdeeld is. maar
eensgezind cn nauw samenwerkt. Daarom
zullen de verschillende partijen moeten
weten te geven en te nemen. Of zij daartoe
in staat zijn?
Begin Februari naar Bognor.
Wie zal voorzitter worden
Volgens berichten uit Duitsche bron
wordt in Amerikaansche regeeringskringen
uitdrukkelijk verzekerd, dat president
Coolidgc noch Parker Gilbert, Owen Young
noch Morgan eenige opdracht* of aanwij
zing heeft gegeven ten aanzien van het
voorzitterschap van de nieuwe commissie
van deskundigen. Do president houdt vast
aan zijn standpunt zich niet in deze zaak
te mengen. Het is natuurlijk mogelijk, dat
Young er bezwaar tegen heeft om aan de
toekomstige regeling van het herstel'vraag-
stuk zijn naam te verbinden, maar, voor
zoover men te Washington weet, is de
kwestie van het voorzitterschap nog niet
heslist.
De Herald-Tribune meldtOwen Y'oung
heeft er de geallieerden en Duitschland
door middel van Parker Gilbert officieel
van in kennis gesteld, dat ook een verkie
zing van Morgan tot voorzitter der deakun
digencommissie uitgesloten is. Naar ver
luidt, is deze weigering een gevolg van een
uitdrukkelijken wensch der AmerikaanschP
regeering, die vreest, dat. wanneer een
Amerikaan voorzitter is, dit bij een veria
ging der Duitsche schuld overeenkomstigo
vorderingen der geallieerden tot verlaging
van hun schulden aan Amerika tot gevolg
zou hebben. Het voorstel, om een Ameri
kaan tot voorzitter te benoemen, is in
Amerika door Parker Gilbert in opdracht
der geallieerden gedaan. Kort voor zijn
vertrek uit de Ver. Staten heeft Gilbert
gezegd, dat hij niet wist wat er nu ten
aanzien van het voorzitterschap moest ge
beuren. Voorts verklanrde hij, dat hij zich
te Berlijn alleen gereed hield om naar Pa
rijs te gaan, teneinde daar vragen der des
kundigen oyer de Duitsche economische
ontwikkeling te beantwoorden
Hel vraagstuk der ontruiming
van Sjanfoeng
Dé vooruitgang van den koning in c!e
laau twee of drie dagen staat volgens
Lond ^sche berich u toe, om ongeveer den
da tun vast te stellen van zijn vertrek naar
Bognoi dat vermoedelijk in de eerste week
van Felj"uari zal plaats hebben.
Vijfhonderd arresiQties.
N e w-Y O r k, 2 6 J a n. (V. D.) Uit Chicago
wordt gemeld, dat. de politie aldaar gister
avond een groote razzia op touw heeft ge
zet. Talrijke particuliere woningen, cafés,
nacht- en speelclubs werden grondig door
zocht en ongeveer 500 verdachte personen
worden in arrest gesteld.
Rome legen de Action
Franfaise
Volgens de Temps is te Aix een geschil
gerezen (usschen een deel <Jer inwoners cn
dekerkelijke overheid. De betrokken bis
schop had bepaald, dat een lid van de
Action Krantjaise geen' kerkelijke begrafe
nis mocht hebben. Ken grpot aantal dorpe
lingen trok daarop met dé doodskist naar
de kerk en hield zonder'den pastoor een
doodenmLs. De bisschop zette den pastoor
af en bepaalde, dat. kerkelijke plechtighe
den niet meer in het dorp mochten worden
gehouden. Ook de ker-kkjok mocht niet meer
luiden. Volgens de Temps moet de bevol
king getracht hebben de kerk binnen te
dringen óm. een protesthUeenkomst te hou
den.
Wang, de Chineesche minister van bui-
lenlandsche zaken, heeft een onderhoud
san 3A uur gehad met den Japanscben ge
zant. De. bespreking bleef zonder resultaat.
De gezant eischte als voorwaarde voor het
ontruimen van Sjantoeng door de Japan-
sche troepen, dat de Chineesche regeering
verontschuldiging zon aanbieden voor het
gedrag van de Chineesche troepen te Tsi-
nnnfoe en dat alle door Japanners geleden
erliezen zouden worden vergoed en volle
dige waarborgen zouden worden geboden
oor de veiligheid van Japnnsche onder
danen en bezittingen. Wang verlangde
daarentegen, dat Japan verontschuldiging
zou aanbieden voor het zenden van troepen
naar Sjantoeng. Tot betaling van schade-
ergoeding bleek Wang bereid, mits Japan
alle schade, aan Chineezen toegebracht, zou
vergoeden. Wang stelde daarop voor een
internationale commissie te benoemen, ten
einde vast te'stelen bij wie de schuld lag.
HET BftAZILIAANSCH-PARAGUAYSCH
„GRENSINCIDENT*.
De Braziliaansche regeering heeft andere
berichten ontvangen, volgens welke de
aanvallers van het plaatsje Cavallero
Paraguaysche bandieten geweest zijn, die
na hun nederlaag hier en daar getracht
hebben de Brnziliaanscho grens te over
schrijden. Ken paar zijn daarbij gepakt, de
anderen zijn op Paraguaysch gebied geble
ven. Van een grensincident is dus feitelijk
geen sprake.
DE TOESTAND IN DEN ELZAS.
De houding der geestelijkheid.
Een blad te Colmar maakt gewag van een
in den Elza6 loopend gerucht, volgens het
welk de onderteekening van den pauselij
ken brief, waarin de houding van den bis
schop van Straatsburg tegenover de gees
telijkheid werd goedgekeurd, door een on
eerlijke manoeuvre is verkregen. De brief
zou tusschen de aan den Kardinaal-secre
laris Gasparri ter onderteekening voorge
legde stukken zijn geschoven en de kardi
naal-staatssecretaris zou hern, in de veron
derstelling, dat het een onbelangrijk docu
ment betrof, ongelezen hebben ondertee-
kend. Een secretaris der Fransche legatip
bij het Valikaan zou deze manoeuvre heb
ben laten verrichten.
De prelaat Kannengiescr en Senator Mül
ler verklaarden, dat zij de zaak te Dome
zullen laten onderzoeken. Hetzelfde blad
verspreidt het gerucht, dat het Vatikaan
het onderzoek naar den toestand in den
F.lzas aan twee kardinalen zal opdragen
Tc Bombay hebben reusachtige
demonstraties plaats ge
had ten gunste van hem
ERNSTIG AUTO-ONGELUK.
De chauffeur remde voor een
hert.
Op den grooten landweg bij Kladno is
een ernstig auto ongeluk gebeurd. Voor
een autobus van Rnkon'itz naar Kladno
sprong plotseling uit het bosch een hert op
den weg. De chauffeur remde zoo sterk, dat
de bus slipte cn van den steilen kant van
den weg rolde, waarbij hij twee keer over
den kop sloeg. Van de zestien passagiers
werden er acht zwaar en acht licht ge
wond.
DE ENGELSCB-AMERIKAANSCHE
BETREKKINGEN.
Welwillende woorden van
Chamberlain.
Op een feestmaal te Birmingham heeft
Austen Chamberlain over de betrekkingen
met Amerika gesproken cn gezegd, dat bet
waar was, dat in Engeland daarover veel
gesproken werd; de reden was z. i. echter
niet, dat de betrekkingen gevaar liepen,
maar veeleer, dat het F.ngelsche volk zeer
gevoelig was ten aanzien van alles wat
zelfs maar scheen te wijzen op een af-
wijking, van de nauwe cn warme vriend
schap, die de traditioneele politiek van elke
Constantinopel. 27 Jan. (V.D.) Uit
\ngora wordt gerueld, dat te Bombay reus
achtige demonstraties voor Aman Oellah
hebben plaajs gevonden.Aan cleze demon
straties namen alle indlsché nationnlisten
deel en vertegenwoordigers van verschei
dene Moharamednansche partijen. Er werd
een reusachtige vergadering belegd, welke
een telegram zond aan Aman Oellah. waar
in de erkenning van Aman Oellah als ko
ning van Afghanistan werd uitgesproken
en hem alle mogelijke steun werd toege
zegd. Voorts werd een telegram gezonden
aan de. F.ngelsche regeering, waarin ver
langd wordt, dat de Engelsche regèerina
haar politiek ten opzichte van Aman Oellah
zal wijzigen en geen verdere hulp meer zal
bieden ahn Habib Oellah in zijn strijd tegen
Aman Oellah
Militaire successen voor Aman
Oellah
Ivowno, 2 7 Jan. (V.D.) Uit Moskou
wordt gemeld, dat volgens de laatste be
richten uit Kaboel de toestand in Afghanis
tan zich-sterk ten gunste van Aman Oellah
aan het wijzigen is. Aman Oellah heeft een
oproep gericht tot de soldaten van TIabih
Oeilah's leger, waarin hij hen, wanneer zij
binnen drie dagen de wapenen tegen hem
nederleggcn, hun volledige vrijschelding van
straf wegens landverraad belooft. De troo-
pen van Aman Oellah zijn er in geslaagd,
twee aanvoerders van het huidige regee-
ringslpger van Habib Oellah gevangen tP
nemen. Voorts heeft een eskader vliegtui
gen van Aman Oellah met succes een aan
val op de troepen van Habib Oellah godaan
Een ultimatum aan koning
Habib Oellah.
Cairo, 27 Jan. (V.D.) Uit Afghanistan
wordt officieus medegedeeld, dat Aman
Oeilah een ultimatum aan Habib Ooellah
heeft gesteld, orn binnen drie dagen den
strijd tegen hem te staken en Kaboel aan
zijn troepen over te geven.
Opzet in het spel
Schwerin, 27 Jan. (H.N.). Zaterdag
nacht is brand uitgebroken in de pianofa-
hriek van Gebroeders Ferzina. De heelo fa
hriek is in de vlammen opgegaan. De brand
ontstond in de lakafdeeling en sloeg ver
volgens over op de groote houtvoorraad en
de afdeeling voor geheel of gedeeltelijk
afgewerkte piano's. De firma, die reeds
r.O jaar bestaat, had onlangs pas haar fa-
hrièk verplaatst. Sedert Vrijdagmiddag is
in de fabriek niet meer gewerkt. Men ver
moedt dat de brand opzettelijk is gesticht
De schade wordt op 600.000 mark geraamd.
§§g HET WEER VAN MORGEN.
Hoogste barometerstand: 782.6 tc
Vardö.
Laagste barometerstand: 75S.6 te
Thorshavn.
Verwachting tot den avond van
29 Januari.
Zwakke tot matige Z. tot Z. O.
winu. zwaar bewolkt of betrokken
met veel kans op sneeuw, tempera
tuur om het vriespunt tot lichte
vorst.
VERKEERSGEBOD:
Op een rijd je naast elkander
Fietsen, jaagt 't verkeer te hoop.
Naast elkander is gezellig.
Maar dan in de bioscoop.
GROEGROE.
nnsemotieveerde verheerlijking van den
ex-keizer wcnschte hij de historische wnflr-
heid vast Ie leggen. IIIJ besloot zijn rede
raet een Hoch on dp Duitsche Republiek.
Parlementaire vertegenwoordiging
noodzakelijk
CHAMBERLAIN.
regeering vormde cn welker handhaving de
vurigste wensch van het Kngelsche volk
was Wij erkennen gaarne de gelijkheid
tusschen de strijdkracht der Ver. Staten en
de onze. Met is een erkentenis, die wij nooit
hebben uitgesproken tegenover eenige an
dere 'natie cn ook nimmer zouden uitspro
ken.
De geschillen, die zich hebben voorge
daan, zijn niet van principieelen aard, maar
slechts kwesties, voortspruitend uit moei
lijkheden bij de toepassing van een begin
sel op de zeer - moeilijke omstandigheden
ert behoeften van de beide landen.
Zaterdag is te Parijs een congre.s geopend
tot stichting van een plattelanderspartij,
waarop 77 departementale vereenigingen
vertegenwoordigd zijn. De plattelanders-
partij uit Tsjechoslowakije, Burgarije, Roe
menie en Nederland haddén telegram
men gezonden. De voorzitter van de nieuwe
partij, Bleurant, wéés er in een beginsel
verklaring op, dat 48 pCt. van de Fransche
bevolking zijn bestaan vindt" in den land
bouw.^ zonder dnjt het over de vertegenwoor-
digingof den invloed in het parlement be
schikt. dien het toekomt. In deze leemte
moet de nieuwe partij voorzien. Als verde
re punten voor het programma noemde de
spreker de versterking van do koopkracht
van dó boeren, maatregelen tot bestrijding
varr dan landnood en verbetering van de
middelen tot gebruik van grond en bodem.
In het parlement moeten tenminste .950
afgevaardigden zitten, die den landbouw
vertegenwoordigen. De partij bouwt groote
verwachtingen op het werk van het Inter
nationaal landbouwbureau.
Twintig arbeiders vermist
Een rede voor de „Reichsbanner"
Hamburg, 2 7 Jan. (V.D.) In de groote
zaal van het „Gewerkschaftshaus" te Ham
burg had de Afd. Hamburg van de organi
satie „Reichsbanner Schwarz-Rot-Gold"
groote openbare bij
oenkomst belegd,
waar het woord
gevoerd werd door
den Rijksminister
van Binnenlandsche
Zaken Severing over
„De Staat der Mo-
Uenzollerns de
Staat van Weimar."
Minister Severing
herinnerde eraan,
dat het ruim 10 jaar
geleden is, dat bet
Duitsche volk zijn
SEVERING. vertegenwoordigers
naar Weimar zond en dat alle aanvallen
van buiten afgestuit zijn op den ijzeren wil
van het Dui.tsche volk om uit de chaos van
den verloren oorlog een nieuw bouwwerk
op te richten. De toenmalige vijanden heb
ben zich niet alleen als overwinnaars ge
voeld, maar zich ook als zoodanig gedra
gen. Thans is de economische stand van
Duitschland zoo, dat de levensstandaard
hooger is dan die in vele der toenmaals
vijandige landen. Tegenover den invloed
van de Stahlhelm staat die. van de Reichs
banner met zijn rnilloenen leden. Thans zijn
er nog velen, die den vroegeren keizer ver
heerlijken eri het door nem gevoerde be
leid. Men heeft gewezen op zijn warm hart
voor de arbeiders, maar de spreker herin
nert aan de bestrijding door den keizer van
alle sociale maatregelen. Men heeft den
keizer ook wel ..de Vredeskeizer" genoemd,
en spr. wilde dan ook niet ontkennen, dat
Wilhelm II in de critleke maanden van
1914 veel gedaan heeft om den vrede voor
Duitschland te behouden en den door Sera-
jewo ontstoken brand te localiseeren, maar
wie gedurende tientallen van jaren tot vuur
heeft, aangeblazen, moet zich er niet over
verwonderen als de vlam om zich heen
grijpt. Snr. wilde niet achteraf een oordeel
over Wilhelm II vellen, maar tegenover de
Uit Kingston (Virginia) wordt gemeld,
dat in de Focahontasmijn een geweldige
ontploffing heeft plaats gehad, waardoor
volgens de eerste berichten 50 mijnwerkers
van de .buitenwereld werden afgesloten.
Omtrent de ontploffing wordt nader be
richt. dat zij op een mijlaf stands gehoord
werd en dat verscheidene loodsen bij den
ingang van de mijn vernield zijn. Kr is re
den aan te nemen, dat een groot aantal
mijnwerkers beeft weten tc ontsnappen
door een andoren uitgang, maar er ont
braken er Zaterdagavond nog steeds een
twintigtal op het appèl.
PERSDELICT.
Batavia, 26 Jan. (Anetn). De Raad van
Justitie ontsloeg den heer Karei Wyniandö,
directeur van bet Nieuws van den Dag voor
Ned.-Indië, togen uien wagens persdeüfct in
verband met overtreding der artikelen 15-1
en 126 van liet Wetboek van Strafrecht oene
boete was gcëischt van driehonderd gulden,
van rechtsvervolging.
UIT DE STAATSCOURANT.
Bij K. B. is benoemd tot officier van Ju
stitie bij de arrondissemtns Rechtbank te
Ldrecht, Mr. J. L. Nijssingh.oud-procureur-
gereraal bij het hof van justitie in de kolo-
nie Suriname en oud substituui officier
van Justitie bij de arrondissements Recht
bank te Haarlem
Bij K. B. is aan Mr. S. Gratama Wzn. op
zijn verzoek met ingang van 1 Februari
1929 eervol ontslag uit zijn betrekking van
President van het gerechtshof te Den Haag,
onder dankbetuiging voor de langdurige eh
gewichtigde diensten door hem in rechterlij
ke betrekking bewezen
en zijn benoemd bij het Gerechtshof te
Den Haag met ingang van 1 Februari 1929
tot president Mr. K. W. Brevet, thans vice-
president van gemeld college
tot vice-president M. P. Polvliet, thans
raadsheer in gemeld college.
