DE EEMLANDEU Het onbekende Polen BUITEL !LAN© IpKZ -I Dinsdag 24 September 1929 28e Jaargang No. 73 Het wonder aan den Weichsel 8UITENLANBSGH OVERZICHT LEVERANTIES IN NATURA Fa. L. L Luïjcx en Zn. KRITIEKE TOESTAND TE KABOEL IS; Habib Oellah in 't nauw? AMERSFOORTSCH W GBLAD ABONNEMENTSPRIJS p€r a,aandCQ voor AmersIuOfc I 2.10. p*r maand 1 0.75, per Week (met gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.171/». Binnenland franco per post per 3 maanden f 1-. Afzonderlijke nummers i 0.05. POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC 513 UITGAVE: VALKHOFF C2 PRIJS DER ADVtrJcRflEN van 1-4 rcfltl!'-05 mtt 1Dbc«r|pvM "n otwijsmim»er C|^C regel meer f 0.25. ï.lefdadlghclds-adverteoliïn voor de helft van dea prijs. Kleine Advertenties „KEITJES" bi) vooruitbelnllng 1—5 regels 50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen 1.—. Bewijsnummer extra f 0.05 De phenix uit zijn asch herrezen door Dr. FELIX RUTTEN I. Toen ik mijn oude tante vertelde dat ik IZ eCn mZar Polcn v"trok. sloeg h t soede mensch de handen saam met een met' ec?inrtrijf('ing: cn 'e kcek n,i.' Mn met een blik die aan duidelijkheid niets te hof .n overhel' terwijl ,.e.zei: maar kind- "'at.moel, t» dAal' rm «'el beginnen? Ik had verder mooi praten van „rondkij ken en studeeren voor haar weklè Po Sihed®ar éen beeld cn één gedachte, n.l. lanrfainWiS' e- zelf ei«enl'ik van. van het lanri en van de mensch en'? Vage beelden van een meer dan voor de helft vergeten, romantische jeugdlectuur, en wat verwaaide herinneringen uit een droog- verhalend geschiedenisboek: bittere blad zijden van rampspoed en ondergang, met vreemd-tjilpende namen daarin ais Sobicski als hosciuszko. •Ta. ja: „De maaieu van den dood en Dt? martelaars van Siberië". En dan nog weer andere namen: Chopin, Paderewski en Sicnkiewicz. Chopin die in zijn muziek om zijn land treurde cn stierf te Parijs; Sicnkiewicz. die ..Quo Vadia schreef, den roman van het oude Rome; Paderewski, Europa's beste pianist, die met minder geluk hei klavier der staatkunde bespeelde. Nóg een herinnering en nóg een naam: de vrouw van den Poolschon inluist,:r van financien, die den eersten prijs behaalde bij het discus-werpen op de Amsterdam- sche Olympiade; cn de naam van Joseph Pilsoudski, die staat aan het hoofd der jon ge republiek van Polen op het oogenhlik: de man, die eertijds socialist en journalist en opstandeling, géneraal werd zonder de krijgsschool bezocht te hebben, en nu met krachtige handen het bewind voert: doet hij niet aan Mussolini denken?... Maar wat méér, wanneer we de schimmen laten rusten van den grooten Frederik, van Maria TJieresJa en Catharir.a II - Wat was dit Polen eigenlijk voor ons, vóór dat de kaart vafi Europa gewijzigd werd bij den vrede van Versailles? Jaren lang hebben wij het met Ierland in één adem genoemd: ook uitgemergeld^ oók in zijn bestaan bedreigd, óók onder het juk gebracht. Maar dit verschil was er dan nog altijd tusschcn beide: Ierland was blijven voortbestaan; Polen was opgelost 'en weg gevaagd van de wereldkaart. Finis Poloniae. De herinnering leefde nog wel voort in het lied „Nog i§r Polen niet verlorenmaar feitelijk was er geen Polen meer pa het ontbinden van het hertogdom van War schau nadat zjjn drie buren ook de laat ste brokken van het eenmaal zoo machtige rijk hadden opgeslokt. Toen de misdaad dan gepleegd was, moest zij nog vergoelijkt wor den. En sedert begon de veldtocht zonder oorlogstuig tegen deze natie zonder land. De eenheid was verscheurd, liet leven was verstikt, de ziel was vergaan in den brand der bibliotheken en nationale kostbaarhe den. Nu kwam het laatste: systematisch werd in schoolboeken, bladen cn periodie ken een campagne ingezet orn den land- voof te bewimpelen en het grootste onrecht dat de moderne gesdiiecLms zag, tc recht- \aardigcn een campagne van verguizing en van laster zoo venijnig en valsch, als die alleen maar door een kwaad geweten kon worden ingegeven en uitgevoerd. Het kwam hierop neer, de wereld zoodanig te bewerken, dat ze de drie schuldige roofsta- tnn gelijk gaf. En hiermee eindigde de op zet. dat bij heel Europa per slot de indruk was gevestigd, dat de Polen, aan alle denk bare euvels mank gaande, zich onmogelijk zelf konden regeeren. Daarom werden zij zwart gemaakt op alle wijzen. Eerst moest de "roof vergoelijkt worden aoor de weldenk'cfiden in de roofsteden zelf: en zoo werden de Polen aan de orthodoxe Russen voorgesteld als herctikers, aan de katholieke Oostenrijkers als liberalen, aan de tuchtlievende üuitschers als socialisten. En dan werd op de overige landen van Eu ropa gemikt. Hun werd verteld van de Po len, dat zij lui waren, smerig, onbeheersclit en onbetrouwbaar, drinkebroers cn herrie makers, halve wilden uit het onbeschaafde Oosten. Hun nationale fouten welk volk heeft die niet? werden onder het ver grootglas getoond en alle denkbare ondeug den hun daarnaast aangewreven. Het ge knechte volk was weerloos bij die aantij gingen, en had geen voorsprekers in de we reld. De Franschman vergelijkt een dron- kenlap weer altijd hij een Pool. wanneer hij hen kenschetst met deze woorden ..plein comme tout la Pologne". Denken Hollan ders bij den naam van Polen niet vooral aan twee misteries. aan Poolsche landver huizers. een luizig troepje waaraan je schielijk voorbij loopt cn aan een Pool schen landdag, waarbij je omvalt van de herrie? Zoo duurde het tientallen \an jaren zwarte jaren voor het ontredderde volk. De Russische literatuur kwam intusschen in de mode. Bestond daarnaast ook soms een la^°mC»f„ kU'-DyiUcllla'>d c» Oostenrijk lagen als een ijzeren muur tusschcn liet ei zonken lanrl en de rest van Europa Mie nieuws Uit Polen, voor het westen bestemd. ten Fit T de" fiUer tle>' bondgenoo- ■nin h» „li \voordJe over dit. gebied en van ff'* CQMe F'vmsch tijdschrift ,p.i' berokkende hef ministerie "ecr oltijd moeilijkheden van rei pni bondgenoot. Wie be- nZ", i onl' loer>strn bestond het i nS-.°T s(rai>« van hei oude rijk berè, ,schc banden, cn de sneeuwen bergstreek, die eens zijn natuurlijke grens vormde, was Oostcnrijksch. Wie er kwa men, zagen er vooral de ellende en het ver- val, «aarian de schuld neerkwam op de 011- voor hvtflf1"3' P0lpn ovei''Sc'ls niet >001 iedereen een verzegeld boek. alreeds land? de moeilijkste van hei vaste Hoe had de Poolsche ziel dan wel tot uit spreekbaarheid kunnen komen? Haar taal baandeVerb°dCn: haar kU"SI 'Va's con,ra" Maar moest men de Polen, die Poolsch spraken, nog wel tot Europa rekenen, daar n J, 'f™1 2i'n? llor' veel scmakke- Itjkei was het. ze eenvoudig niet mee te lellen Inderdaad tellen deze Slaven met ons Eurojiceers mee. waar zij. wat hun gods dienst betreft. Rnomsch zijn, en niet Rus- sisch-orihodov: daar zij zich nooit bij Dv- zanlium aansloten, maar zich altijd tot de Latijnen gewend hebben: daar hun cultuur juist niet bij de Oostersche, maar aldoor hij de Westereche aansluit. Maar dit alles vergat Europa, ooals het vergal dat de Polen het eenmaal, in den slag bij Weenen. gered J.a-1 !<mi van de Oostersche barbar». Europa had blijk baar ill zand geschreven en ging verder aan liet ongelukkige land voorbü zooals men voorbij gaat aan een huis waar iels met in den haak is. „Niet mee moeien", zegt de voorzichtigheid, nok als hel zowe len anders spreekt. En een waanwijs gezeg de wil, dat ieder zijn kastanjes zelf'maar uit het vuur moet halen Doch hier was inderdaad iets niet rich- tig. Hier was een gezin met moord en dood slag uit elkaar gerukt, nas een maagden roof gepleegd als zelfs in de oude tijden cel. barbaarschheid heet Maar niemand lette op het jammerlijk gekrijsch. I'i.nis Poloniae: voor Europa was er geen t olen moer. Zoo was er voor Europa nok geen Ierland meer, waarmee Engeland had opgeruimd. Mettertijd zouden die vuile hoeken wel grondig gereinigd w orden. Niet meer over praten. Intusschen deed Rusland in het oude Po len niets anders dan de ongelukkige bewo ners sarren. Oostenrijk, milder gestemd te- genover geloofsgenooten, lief. begaan. Duitschland, dat nu eenmaal niet kan°colo- nitseeren, 6arde óók. maar organiseerde te vens en trok zijn profijten uit de Silezisdhe industrie. -Dan kwam de groote wereld oorlog. Wie,dacht toen wel aan Polen? Wij had den het al dien tijd fe druk met staren op het westfront, waar het om onze belangen ging. Intusschen werden in het oosten de Duitsch-Oostenniksche Polen tegen hun broeders, de Russische Polen,* in'hot vuur gedreven. Polen, was her oorlogsterrein der oostelijke legers. Pruisen en Kozakken plunderden het land om beurten, dat voor géén van beiden als bevriend land gold. Over sommige-streken vloeiden de vreemde legers zeven maal heen en weer in besten dige wisseling als van eb en vloed. Zooals dc Duilschers alle bruikbare din gen uit het vijandelijke westen wegsleep ten, haalden Duitschers en Russen, ieder van zijn kant, alles wat naam had en dienstig zijn kon, uit Polen weg: leder, wol, ijzer, koper, brons, machines en kunstvoor werpen. dieren en tuig, dakbedekkingen en klokken van kerken en kasteelen, zelfs de zwarte aarde van d- boven-Weichsel die met hecle treinladingen naar Brandenburg vervoerd werd. cn de nachtegalen uit de Poolsche bossohen, die in kooien naar Duitschland verhuisden Dan eindelijk is er vrede. En nu gebeurt er een mirakel. Het is een heusch wonder dat plaats grijpt. De phenix herrijst uit zijn asch. Op de wereldkaart wordt een nieuwe kleur ingelegd. Het cfude Polen wordt her steld, wel niet geheel, maar toch in zulk een omvang, dat het nieuwe land in opper vlakte het zesde van Europa blijkt En de witte adelaar kleppert, tril end van verwachting, met de wijdgespannen vleu gels op het roode vaandelveld. Wie schenkt er aandacht aan in het wes ten? Maar Versailles beteekent nog geen vre de voor den nieuwen Poolschen staat. Hier duurt de oorlog voort. So\jet-Rusland heeft geen vrede met de nieuwe regelingen. De strijd ontbrandt. De Bolsjewisten dringen den nieuwen staat binnen, dringen door tot bij de hoofdstad. Hier wacht Pilsoudski hen op. En een tweede mirakel heeft plaats, een wonder aan de Weichsel, als dat an dere in het westen bij de Marne! Het jonge Poolsche rijk, waar alle akkers vernield zijn en hongersnood heerscht. waar de asch der verbrande dorpen nog smeult, waar alles in ellende verbrijzeld ligt cn niets geregeld, niets voorzien noch verzorgd kon worden, waar soldaten loopen als benden zonder verband, gewapend met zeven verschillen de soorten van geweren terwijl munitie ont breekt, waar noch leger is noch bestuur, en alleen het genie van één bevelhebber en de wil-ten-levèn van een plotseling gevormde, verrezen natie dit jonge rijk. dat zich nauwelijks op zijn tnaam kon bezinnen, verslaat zijn erfvijand en redt Europa ten tweeden male, zooals Sobieski het redde voor Weenen, thans in den slag van War schau, 1920. Met dit wapenfeit heeft het nieuwe Polen glansrijk cn zegenvierend de leugenachtig heid bewezen van de lastercampagne die tientallen van jaren, gevoerd, is om het ge loof aan zijn minderwaardigheid ingang te doen vinden in Europa. Ondanks alles, ondanks de verscheuring van het land, de kolonisatie door de Duit schers, door Bismarck wreed genoeg als „depolonisation" bestempeld, ondanks de afbakening door tolgrenzen cii versnippe ring door militaire cn administratieve ver- deelingcn, ^en welke kunstgrepen ook, bleef de moreele eenheid van dit volk toch onge rept. Hoe meer het om zijn taal, om zijn nationaliteit en geloof geleden heeft, hoe dieper het zich bewust gewordon is van deze eenheid. Nauwelijks hebben de vreem de heerschers dan ook, en op het onver wachts. de hielen gelicht, of Polen bestaat weer, Óen land, één volk, één ziel. Maar niet alleen bestaat het weer in 1918, als telden twee ecuwen voor niets, zelfs is het in 1920 overwinnaar van zijn ergs ten beul. Aldus in de gegeven omstandigheden, na de eindelooze ellende cn hij Jiet heer- schend gebrek, de ongeregeldheden in alle opzichten, toch als David, do knaap met de kiezelsteentjes, den rammelenden Goliath tc verslaan, is het groote bewijs geweest van de kracht en de energie waarover dit volk, dat als waardeloos weggevaagd heette, in de eerste ure van zijn nieuw bestaan te beschikken wist. Moreele eenheid, kracht, energie: met de zen drievoud-zang begon het nieuwe Polen zegen vierende Perseus over de Sovjet hydra zijn nieuw bestaan. En het vervult ons nog eer wij de grenzen van het jonge rijk overschreden hebben, met een grenzeloozen eerbied. Want het woord van den Franschen dich ter Alphonse de Lamarline is bewaarheid in den strijd dien Polen streed tegen Sovjet- Rusland: ..Si la Pologne se sent défendue par la barrière du Rhin. la France wij mogen liiei wel van heel West-Europa spreken est ausst défendue par la bar rière de la Vistule". Irak op den weg naar onafhan-, kelljkheid. Zal het in 1932 tof den Volkenbond toetreden? Men heeft reeds kunnen lezen, dat En-Tr land voornemens is de toetreding van Irujc tot den Volkenbond in 1932 aan te hevelen; automatisch zou het Britsche mandaat cvar dit gebied dan ophouden. Irak behoort tot de mandaten, waarbij Engeland in de eerste plaats belang hcJd, omdat de Britsche invloed in dit gebied k/»n bijdragen tot (le strategische beveiliging van den landweg naar Indië. Gedum/de een aantal jaren r.a den oorlog meenden,elf Engelschen, in verhand niet het voorkomen van petroleum in het gebied van Mospel, waar de bronnen nog heelcmaai niet sjel» selmatig zijn geëxploiteerd, zoodoende in economisch cn politiek opzicht een zeer ibe- langrijkcn factor in handen te hebben. Tooi de ruzie om het gebied van Mosoel, waar Tuikije evenzeer aanspraak op maakte, zijn af en toe felle geschillen ontstaan, die .c mis zoon ernstig karakter droegen, dat he nu en dan een haartje scheelde, of cr zou ooi- log uitbreken. De Volkenbond heeft indertijd door. een sludie-commissie een rapport laten oj stel len, om uit te maken tot welk land hege bied van Mosoel in ethnografisch op .icht behoorde. De uitkomst van dat ondeijzoek was, dat de voorgenomen volksstemming over de vraag, waarbij de streek in politiek opzicht moest worden ingedeeld, vrij doel loos zou zijn. In 1926 kwam tenslotte over de petroleum van Mosoel overeenstemming tot stand door de stichting'van een maat schappij, waaraan Engeland voor 50, Ame rika en Frankrijk ieder voor 25 procent deelnamen. De Amerikanen trokken zich echter betrekkelijk spoedig teriig en reeds korten tijd daarna verluidde, dat de petro leumrijkdom in 't gebied van Mosoel bij lange niet zoo belangrijk was als men steeds had aangenomen. Desnieitmin vertegenwoordigt hij ook nu nog een waarde, waarvan de gioottokan afgeleid worden uit het feit. dat de Engel schen voornemens zijn van Mosoel uit door de woestijn over \e\e bonderden kilometers pijpleidingen aan ie leggen lot aan de kust Arnold Funke vestigt er in de Yoss. Zlg. de aandacht op,- dat het nochtans merk waardig is, dat sinds dezen tijd telkens weer opnieuw geruchten opgedoken zijn, als zou Engeland binnen afzienbaren tijd zijn eigenlijke mandaat over Irak als afgeloopcn beschouwen. Men rekende er op, dat een desbetreffend Britscb gebaar reeds in 1923 zou worden gemaakt. Verleden jaar toch werd het Britsche bezettingsleger in Irak, op enkele bataljons, vliegtuigen en woes tijn- pantserwagens na, teruggetrokken. De binnenlandsche politieke toestanden In Irak, welks koning Faisoel in 1919, na dat hij vergeefs had gepoogd om zich, met behulp der Engelschen, als heerscher van Syric op te werpen, den troon te Bagdad be stegen heeft, zijn vooral in financieel op zicht op 't oogenblik zoodanig, dat Irak niet in den eigenlijken zin van 't. woord als een soevereine staat beschouwd kan worden, al is het Engeland ernst met het neerleggen KONING FAISOEL. van 'L mandaat. Dat zal ook reeds hierom a! niet het geval zijn, omdat minstens het stra legisclie belang van Engeland bij een be- lioersching van Irak onverminderd voort blijft bestaan. Men zal daarom dan ook kunnen aannemen, dat na de opheffing van het mandaat de verhouding tusschcn Irak en Engeland ongeveer zal overeenkomen met die tusschen Londen cn Cairo. Berich ten uit Londen behelzen dan ook nu reeds, dat hel noodzakelijk zal zijn nog voor 1932 een verdrag niet Irak te sluiten, dat de ver houding tusschen Londen en Bagdad regelt. Reeds nu zullen voorbereidselen worden getroffen om het ontwerp van een verdrag voor te bereiden, dat groote verwantschap vertoont met de nieuwe, eveneens nog niet perfect geworden, Engelsch-Egyptische overeenkomst. Frankrijk zou geen bezwaar hebben legen tie voortzetting daarvan Het coi'ileel van cle Excelsior Parijs, 23 S c u t. (V. 1>.) In een artikel over de Duitsche leveranties in j tura schrijft de Excelsior o.a.: Frankrijk zou gaarne van de I w ;>es in natura afzien, wanneer het de z 1 had gedurende de 37 jaar het aan Frank rijk toegewezen deel van het Youngplan in haar te krijgen. Het is echter te vreezen, clat de geleidelijke beperking en tenslotte do opheffing van de leveranties in natura vroeger of .later aanleiding voor Duitsch land zullen worden zijn toevlucht te nemen tot ccn moratorium. Ongetwijfeld houdt ook dc commissie voor de leveranties in .natura, die thans bijeenkomt, zich hierme de bezig. Frankrijk hoeft sinds 1921 zonder nadeólige gevolgen voor zijn economisch evenwicht en voor de Duitsche valuta het grootste gedeelte van zijn vorderingen op Duitschland in den vorm van Duitsche pro ducten verkregen. Het Fransche economische leven heeft zich snel aan de leveranties in natura aan gepast. De Excelsior geeft in bijzonderhe den een overzicht van de groote werken, die dank zij do leveranties in natura kon den wórden uitgevoerd. De bewering van Engelsche zijde, dat de Duitsche leveranties in natura één der oor zaken van dc Engelsche werkloosheid zijn, acht dc Excelsior onjuist, daar Duitschland ook op de vrije markt met. de Engelsche industrie concurreert. In ieder geval heb ben de Engelschen te Den Haag inzake de leveranties in natura voldoening gekregen. De door Frankrijk aan Engeland gedane concessies zijn van tc meer waarde, daar het Fransche economische leven gedurende de eerstvolgende tien jaren belangrijke hoeveelheden leveranties in natura had kunnen gebruiken. DE PLANNEN VAN DEN GRAAF ZEPPELIN. 18 uur boven Holland. Hamburg, 23 Sept. (V.DNaar de „Hamburg-Amerika-Lijn" mededeelt heeft het reisplan van den „Grap Zeppelin" eeni- ge wijziging ondergaan. Zoo zal de tocht naar Berlijn niet op 5 of G October, doch reeds op 1 of 2 October a s. plaats vinden. Deze. tocht is, evenals die naar Zwitser land, reeds geheel uitverkocht. De Holland-vlucht zal op veler verlangen in plaats van 14 uur 18 uur duren. WEERBERICHT. Hoogste barometerstand: ?72.5 tc Stockholm. Laagste barometerstand: ?26.4 tc Jan May en. Verwachting tot den avond van 25 Sept.: Zwakke tot matige meest O. tot. Z. wind, meest, -licht be wolkt. met ochtend nevel, droog, weinig verandering in temperatuur. L AIMGESTRAAT 49-51 TEL. 190 PER KOTTER VAN DUITSCHLAND NAAR EGYPTE. Schipbreuk bij Smyrna. Berlijn, 2 3 Sept. (II.N.) Volgens een bericht uit Constantinopel is tijdens dc zware stormen van de laatste dagen de Duitsche, zes meier lange, zeilkotter Bayern waarmede dc Duitsche zeiler Zitt een tocht van Duitschland Tiaar Egypte wilde maken, in den nacht van 10 op 11 Sept. bij Smyrna omgeslagen cn gezonken. Het gelukte Zitt, hoewel er een hevige branding stond, zwem mende het land te bereiken. Zijn boot is echter verloren. De kotter hoorde te Mün- chen thuis. CHEF VAN DE POLITIE EN ROOVER- HOOFDMAN. Naar uit Moskou wordt bericht, heeft de G. P. Oe in dc Stad Jaksjinsk (Noord-Kau- kasus) den chef van dc justitieele politic aldaar, Djahonof genaamd, benevens diens adjudant cn vier commissarissen gearres teerd. Zij worden beschuldigd twee maan den geleden een rooverbende tc hebben ge organiseerd met liet doel Russische staats ondernemingen te overvallen. Later hebben zij die bende zelf weer we len t; vernietigen en kregen daarvoor een belooning van dc sovjet regeering. Zij wor den in Rostof aan den Don voor de recht bank gebracht DE JONGSTE WOELINGEN IN PALESTINA. Het onderzoek naar de onlusten. Jerusalem, 22 Sept. (V.D.) Naar ver luidt zou een joodsche commissie in tegen stelling met de regeeiïngsy el klaringen heb ben geconstateerd, dat dc lijken der bij Hebron gedoode Joden zwaar verminkt waren; 45% der gedooden waren vrouwen lü% kinderen. Verder wordt gemeld, dat in de streek van Safed een bende van 220 Arabieren gearresteerd is, welke verdacht wordt plannen le hebben voor nieuwe over vallen. Londen, 23 Sept. (V.D.) Volgens berich ten uit Pesjawar is de toestand te Kaboel buitengewoon kritiek. Er heerscht groot ge brek aan levensmiddelen, terwijl fle solda ten niet betaald kunnen worden. Alle troe pen bevinden zich aan het front, zoodat te Kaboel geen voldoende troepen zijn. ITabib Oellah heeft de door koning Aman Oellah gedrukte bankbiljetten in omloop laten brengen en verder geld van koper ui ieder in omloop gebracht. De Duranis, die Kan dahar veroverd hebben, hebben generaal Nadir Khao om steun verzócht, teneinde de stad tc behouden cn hun opmarsch naar Kaboel te kunnen voortzetten.

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1929 | | pagina 1