DË EEMLANDEU
WILLEM GROENHUIZEN
Vrijdag 27 September 1929
28e Jaargang No. 76
BUITENLANDSCH OVERZICHT
!k niet'
Reparatie-Inrichting aan huis
HET KABINET SCHOBER
GEKOZEN
EEN CRISIS TE PRAAG
A MAN OELLAH IN
BALLINGSCHAP
Een pleidooi voor
vooruitgang
EEN ORKAAN OP DE
BAH AM A-EILANDEN
In Florida treft men
maatregelen
Fa. L. J. Luijcx en Zn.
)omeS'
/{omen
DE NIEUWE OPSTAND
Successen van
Nanking?
DE KONINGIN DER
ZEE
Een nieuw Fransch
mailschip
AMEKSFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS Pcr 3 ma,ndcI1 v°°' Amersfoort f 2.10. per maand t 0.75. per
week (met gratia vmekering tegen ongelokken) f 0.17'/i.
Binnenland franco per post per 3 maanden Si.-. Afzonderlijke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC J13
UITGAVE: VALKHOFF C2
PRIJS OER AOVERTENTIEN vnn .-4 regels M 05 m«. J-^'P
dkc regel meer f0.25. Llcfdadighclds-odverteDtun voor ac
helft van den prijs. - Kleine Advertentie „KEITJES' bij vooruitbetaling 1-5 regels
50 cent. elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.- Bewijsnummer extra f 0.05
Streeruwitz.
Crisis tc Weenen Het ka-
binet-Streeiuwitz algctre-
den Schober waarschijn
lijk dc nieuwe bondskanse
lier.
Verscheidene berichten hebben den laat-
btcn tijd gewag gemaakt van de gisting
in Oostenrijk, waar de Ileimwehren zoo'n
hoogen loon aanslaan, dat men in begint
sel bet uitbreken van een opstand niet uit
gesloten acht, temeer daar genoemdo-bur
gerwachten, die zich anti-socialistisch ori-
enteeren, blijkbaar over ferme wapenvoor-
raden beschikken. Soms krijgt men zelfs
den indruk, dat zij gczamelijk een fascis
tisch staatje in den staat vormen. liet be
zwaar der socialisten, die van hun kant
uit zelfbehoud zich eveneens wapenen, is,
dat de regeering: niet. krachtig genoeg op
treedt tegen de binneiilandsche bewapening.
Het behoeft geen betoog, dat men in het
buitenland door al die roeriglieid en be
roering geen al te gunstigen indruk van
het tegenwoordige Oostenrijk krijgt. De
vreemde staten zijn bezig het vertrouwen
in Oostenrijk te verliezen en dc economi
sche toestand in den kleinen slaat begint
een bedenkelijk karakter te dragen. Op dc
Wcensche geldmarkt heerschte den laal-
sten tijd dan ook een'onrust, die tc denken
gaf. De bereidheid van buitenlandschc ban
ken, om Oostenrijk financieel to steunen,
wordt, wanneer dc bedreiging der Ilcim-
wehren niet ophoudt, er op den duur na
tuurlijk niet grooter op.
Dat de positie van het kabinet, onder lei
ding van den Chr.-socialcn bondskanselier
Streeruwitz, den
laatstcn tijd ten
zeerste was ver
zwakt, kon afgeleid
worden uit laï van
berichten. En gis
teravond is het ein
delijk zoo ver geko
men, dat de bonds
kanselier zich naar
Miklas, den bonds
president, heelt be
geven, om dezen mede te dcelen, dat net
heele kabinet verlangde af te treden. Dit
ontslag werd aanvaard en de demissionaire
regeering zal nu, zooals dat gewoonte is,
met het bestuur blijven belast, totdat het
aanzijn is gegeven aan een nieuw ministe
rie.
Ofschoon sommige berichten het laten
voorkomen, alsof Streeruwitz cn zijn man
nen eigener beweging zijn heengegaan cn dus
voordat do Landbond hen daartoe noopte,
is het aan te nemen, dat het de houding van
laatstgenoemde partij is geweest, die den
■voornaamsten stoot tot den val van het ka
binet heeft gegeven. De Landbond, welks
negen afgevaardigden deel uitmaakten van
de meerderheidspartij, was van gevoelen,
dat er van de regeering-Strccruwitz geen
voldoende kracht uitging en hij dreigde den
vice-kanselier Schumy, die eveneens tot
den Landbond behoort, terug to zullen trek
ken, wanneer de andere partijen niet in
stemden met den aandrang van den Land
bond om het aanzijn te geven aan een ener
gieker, pittiger kabiet. De Landbond kreeg
de andere partijen op zijn hand cn dit be-
teokende 't aftreden der regeering-Strccru
witz, die zelf van oordeel is, dat bet tijd
stip van haai heengaan is aangebroken,
daar de beperkte economische taak, welker
verwerkelijking zij zich ten doel stelde, is
vervuld. Overigens mag niet onvermeld blij
ven, dat ook liet ontwerp-grondwet, dat do
regeering had uitgewerkt, niet de goedkeu
ring van den Landbond kon wegdragen.
Als nieuwe bondskanselier wordt Scho
ber, de politic-president (ongeveer: hoofd
commissaris van politic) te Weenen, ge
doodverfd. Trou
wens: deze is :loor
Ströcruwilz zelf
aanbevolen en liet
schijnt, dat de lei
ders der meerder
heidspartijen deze
candidaiuui van
harte bereid zijn te
steunen. De herzie
ning der constitutie
zul dus nu opgedra
gen worden aan ecu
nieuwe regeering,
vermoedelijk onder
leiding van Scholier,
die trouwens al eens
eerder bondskanse
lier is 'geweest er
vail wien men aan
neemt, dat hij in staat zal zijn een einde te
maken aan de binncnlandsch-politieke on
rust, die Oostenrijk den laatstcn tijd zoo
zeer in opspraak brengt. Schober schijnt
reeds druk bezig met liet zoeken naar de
mannen, die met hem hel -chip van staat
zullen besturen en vermoedelijk zal de cri
sis ntet van langen duur zijn. Er is sprake
van geweest, dat wellicht Rintelen. de Lan-
"39hD.uptTnann van Stiermarken, nog zou
probeeren een kink in den kabel te brengen
hij zou zcif het bondskanselici schap am-
bieeren maar volgens andere berichten is
het waarschijnlijk, dat Rintelen van de re-
geering-Schober deel uit. zal maken als vice-
kanselier, zoodat van deze zijde geen verzet
is te duchten.
Hans Schober.
Vrij kochten onze hoard 6/J
/VlEROP
LANGESTRAAT 43
GEDIPL. HORLOGEMAKER 1e KLASSE
TELEFOON 852.
Met 8-i tegen 00
stemmen
,,De Hoop des Vaderlands
rijk zuMen verstommen.
Ten slotte vindt dc Arbciter Zeitungf dat
eigenlijk Seipcl of Rinlc bondskanselier
hadden moeten worden, omdat zij Streeru
witz gesteund licbbcn. „Wat doet zoo
vraagt bet blad, „de burgerlijke meerder
heid als alles verkeerd gaat? Zij haalt de
politic!"
Doch tegen do persoon van Schober
brengt bet blad niets in, daar men wil af
wachten wat voor een regcering hij zal vor
men cn welke politiek deze zal voeren.
Het parlement ontbonden
Wee lie ïi, 26 Sopt (V. D.) De Nationa
le Raad heeft heden te 6 uur het nieuwe
kabinet samengesteld. Op grond van be
sluiten van de hoofdcommissie werd een
nieuwe lijst van'ministersaan do Natio
nale Raad voorgelegd, die eenigszius af
wijkt van de reeds gepubliceerde. Zeer op
vallend is de benoeming van den vroegc-
ren Bondspresident Hainisch tot «minister
van llandc!.
liet ministerie voor Sociale Welvaart zal
aan den vroegeren rector van den Ween
sclicn Universiteit, den doctor in de theo
logie Prof. Dr. Innitzer worden opgedragen
Jlel ministerie van ouderwijs zal door
Prof. Eisclsberg worden waargenomen, dio
eerst Donderdagavond uit Boekarest in
Weenen wordt tergverwacht. Voor minister
van Financiën is nog niemand aangewe
zen cn zal voorloopig worden waargeno
men door Bondskanselier Schober.
Het nieuwe ministerie is verder als volgt
samengesteld:
Schober, Kanselier, minister van Builcn-
landscho Zaken cn voorloopig van Finan
ciën.
Yaugoin, vice-kanselier cn Minister van
Eeredicnsten.
Scliumy: Minister van Bmnenlandsehe
Zaken.
Slama: Minister van Justitie.
Hainisch: Minister van Handel
Het ministerie van onderwijs blijft voor
loopig onbezet cn zal later door Eiselsberg
worden vervuld.
Dr. Innitzer: Minister van Sociale Wel
vaart.
Foedcrmayer: Minister van Landbouw.
Bondskanselier Schober heeft behalve
fliet- ministerie van financiën voorloopig
ook dat van onderwijs oj» zich genomen.
Het schijnt in dc bedoeling tc liggen dc 011-
derwijsporlefeuille aan prof. Eiselsberg over
te dragen. Als candidaat voor het ministe
rie van financiën komt, de bekende eco
noom prof. Redlich, die reeds dezelfde
functie in het laatste keizerlijke kabinet
vervulde, ernstig in aanmerking.
Nadat Schober een bespreking met den
vertrouwensman der IJeimwehrcn Rintelen
bad gevoerd, welke echter zonder resultaat
bleef, is bepaald, dat de HeimweliVcn noch
direct, noch indirect in de regcering zitting
zullen nemen.
De verhouding van dc regeering-Schober
tot de Imimwehren zal vermoedelijk mor
gen om 11 uur in den Nalionalen Raad ken
baar g -a a k t word en
liet niéuwe kabinet Schober is des
avonds door het parlement gekozen. Vóór
dit kabinet werden Si stemmen, die dei-
burgerlijke meerderheidspartijen, dus chris-
teliik-sccialen, groot Duitschcrs cn land
bond, uitgebracht, terwijl G9 stemmen, die
der sociaal-democraten, tegen liet kabinet
werden uitgebracht. I)e zitting van den
nationalen raad werd terstond na de ver
kiezing lot morgen verdaagd. Dan zal de
regocringsverklaring worden voorgelezen.
Schober de aangewezen man.
Do indruk, die dc minister-crisis in dc
Weensché pers gemaakt heeft, is allerwcge
dat, waar do val der oude regcering onver
mijdelijk was, Schober de aangewezen per
soon is voor liet vormen van een nieuw
kabinet.
Het Neuc Wiener Journal noemt Schober
den „volkskanselier", zooals Lucgcr vroe
ger de „volksburgcmcester" heette.
Het Chr. Sociale partij-orgaan Die Reichs
post, zegt, dat zelden zooveel bladen één
man voor een bepp.ald doel geschikt von
den. Het Neuo Wiener Tageblatt schrijft,
dat het land Scholar's diensten niet mag
afwijzen. Voorts noemt de Neue Freie Prcs-
se Schober dc hope des vaderlands en be
groet hem met de woorden, die eens Grill-
par zeide tot veldmaarschalk Radetski: „In
deiriem Lager ist Oesterreich!"
Het orgaan der Groot-Duitschers, de
Wiener Ncuesten Nachricliten zegt, dat het
feit, dat Schober Bondskanselier is, er borg
voor ia, dat alle geruchten over Oostcen-
Praag, 25 Sept. (V. D.). Dc besturen
van dc agrarische partij cn van dc yolks-
partij hebben gisteren geconfereerd naar
aanleiding van dc uiteenzelling van den
minister-president over den politieleen toe
stand loii einde te trachten met het oog
op do nieuwe verkiezingen die wel niet
meer te vermijden zouden zijn dc tus-
schen beide partijen beslaande moeilijkhe
den uit do wereld te helpen.
P r a a g, 25 Sept. Vanmiddag zijn de
decreten voorgelezen, waardoor de presi
dent van de republiek liet Huis van Afge
vaardigden en den Senaat ontbindt.
Hij veroordeelt de houding der
godsdie nstige dxecpers
'i
AMAN OELLAII.
Rome, 2li Sept. (V.D.) De uitgeweken
koning Aman Ocllah, die nu woont in het
Afghaanseh legatiegebouw te Rome, gaf be
ien in een inter-
iew een uiteenzet-
ing van zijn toc-
iomstige plannen.
:Iij Loopt, dat, voor-
lat de winter is in
getreden, de vrede
in zijn ongelukkig
'and hersteld is.
Het succes van
mijn oud-mi nistor
van oorlog, Nadii
Klian, doet ver
wachten zoo zci-
do liij dat. deze
afschuwelijke broe
deroorlog spoedig
ion einde zal lobpen
en om verder bloedvergieten te vermijden
ben ik indertijd uit bet land gegaan. Het
volk merkt nu, dat mijn hervormingen en
plannen goed waren. Tien ik met mijn her
vormingen bezig was, werd het volk geleid
door de moella's, die mijn opvattingen in
strijd met den Islam achten. Maar de
moella's handelden daardoor in strijd niet
het Islamitische voorschrift, dat steeds
naar vooruitgang en opvoeding moet wor
den gestreefd, waar dat mogelijk is.
Dc moella's zijn godsdienstige fanatici,
die vreesden, dot door de westcrsche be
schaving een einde aan bun macht zou
worden gemaakt. Zij verspreidden het ge
rucht, dat i!< het Christendom zou willen
aannemen. Dit was onwaar daar ik steeds
Mohammedaan heb willen blijven en nog
ben, maar mijn geloof is anders dan dat
der moella's, daar ik aan den vooruitgang
geloof cn aan harmonie tusschen Chris
tendom en Islam. Ook wij Mohammedanen
erkennen in Christus een groot profeet cn
men mag daarom in Christenen geen on-
gcloovigcn zien. Ik hoop voor Afghanistan,
dat het weer een goede regeering krijgt. Ik
zoek geen voordeel voor mij zelf cn indien
ik bereid ben naar mijn land terug te kee-
ren en daar de regeering weer op mij te
nemen, doe ik dat niet om weer de macht
tc krijgen.
Sedert den opstand is te Kaboel alle
vooruitgang verdwenen cn is het gcheele
economisch leven ontwricht, ook het ver
keer, clc industrie, enz.
Spr. zclde verder, &tt hij een crooie ver
wachting heeft van de toekomst van Afgha
nistan cn dat hij gacme, indien het land
vrijwillig een anderen bestuursvorm koos,
uit patriotisme dat bestuur zou dienen.
Mijn Afghaansche volgelingen ver
klaarde Aman Oellali zijn mij trouw ge
bleven en blijven gelooven, dat aanleg van
goede wegen, tram en spoor enz. geen ket
terij is. Aman Oellah leeft met zijn gehecle
gezin nu te Rome in afwachting van de
dingen, die komen zullen.
HABIB OELLAH VERMOORD?
Verwarde geruchten
uit Teheran
K:o li s t an t i no pel, 2 6 Sept. (V. D.)
Naar uit Teheran gemeld wordt, wordt
daar liet gerucht verspreid, dat Woensdag
middag dc tegenwoordige heerschar in
Afghanistan, koning Habib Oellah, ver
moord zou zijn. Een bovestiging van dit
bericht is tot nog toe noch van Engelschc
zijde, noch rechtstreeks uit Kaboel ont
vangen.
Volgens andere Perzische berichten zou
in Kaboel ccn revolutie tegen Ilabib Oellah
zijn uitgebroken, die aangevoerd zou wor
den door den chef van de lijfgarde van Ha-
bib Oellah. Dc draadlooze verbinding lus
schcn Teheran en Kaboel is sinds ccnigc
dagen verbroken.
ERNSTIGE ONTPLOFFING
Vier dooden cn zeven ge
wonden.
Kof no, 26 Sept. (V.D.) Naar uit Moskou
gemeld wordt, beeft bij het bewerken van
een koepel van een kerk te Jaroslaw een
ontploffing van een dynamietpatroon plaats
gehad. De patroon bevond zich in het muur
werk. Door de ontploffing werden vier ar
beiders gedood cn zeven meer of minder
ernstig gewond; De geestelijke van dc' kerk
is gearresteerd.
EEN GENEESKUNDIG CONSULT
PER RADIO.
In vier minuten van Berlijn
naar Buenos Aires.
B e r lij li, 26 Sept. (II. N.) Tusschen
Berlijn en Buenos Aires is vandaag het eer
ste geneeskundige consult per radio gehou
den. Een foto van ccn ziek oog van een
jongeman werd draadloos van Berlijn naar
Buenos Aires gezonden waarmede vier mi
nuten gemoeid waren. Een Argentijnscli
oogarts was bij de verzending to Berlijn
tegenwoordig cn stelde zich terstond na de
overbrenging van dc foto draadloos tele
fonisch in verbinding rnel collega's te
Buenos Airos die mededeelden dat de foto
volkomen duidelijk was overgekomen en
de ziekte van liet oog nauwkeurig tc zien
was.
STOPZETTING VAN FABRIEKEN.
Londen, 26 Sept. (ILN.) Dc directie van
do ijzer- cn staalfabrieken to Newport
maakt beleend, dat zij gedwongen is Za
terdag a.s. allo arbeiders cn liet kantoor
personeel op to zeggen. Door dezen maat
regel zullen 3 a -iOOO man worden getroffen.
Ilct Jaedi ijf moet worden stopgezet lengevol
ge van de scherpe concurrentie, die de laat
ste zes weken door de belangrijke prijsver
lagingen van het buitenland is begonnen.
Indien niet spoedig tegenmaatregelen wor
den genomen, is te verwachten, dat het
aantal opzeggingen in dit gebied tot 20.000
zal stijgen.
De bemanning van een Britsch
stoomschip in gevaar
Uit New-York wordt d.d. 25 September
gemeld:
Een tropische orkaan is heden op de
groep der Baharaa-eilanden losgebarsten.
liet Engelsche stoomschip Domira heeft
hij liet eiland Great Abaco schipbreuk ge
leden en zendt noodsignalen uit. Dc beman
ning van 30 koppen moet in groot gevaar
verkeeren.
Dc orkaan gaat in Westelijke richting cn
neemt toe in hevigheid. Men verwacht, dat
hij dezen nacht de kust van Florida zal be
reiken, waar reeds voorzorgsmaatregelen
zijn genomen.
DE ONTRUIMING VAN HET BEZETTE
GEBIED.
De bevrijding van Trier.
Keulen, 26 Sept. (V.D.) Nadat ccnigen
tijd geleden het zesde Fransche kurassier-
regiment naar Frankrijk was vertrokken cn
van de manoeuvres in de omgeving van
Metz niet meer naar het bezette gebied te
rugkeerde, heeft llians ook het tweede
Fransche c*\ alerie-regment Trier verlaten.
VLEESCHVERGIFTIGING OP GROOTE
SCHA/.-*
Parijs, 25 Sept. (VD). Na het gebruik
van varkensvlcesch zijn in Condc bij Caen
bij 300 personen \ergiftigingsverschijnselen
opgetreden. Twee hunner zijn reeds over
leden. De toestand van talrijke andere per
sonen geeft aanleiding tot ernstige bezorgd
heid. Een gerechtelijk onderzoek wordt in
gesteld.
WEERBERICHT.
.1 loogstc "barometerstand:
778.6 Miinchen.
Laagst e. ba rome t c rstand
733.6 Jan May en.
Verwachting tot den avond
van 28 Sept.:
Zwakke tot matige Z. O. lot
Z. W. wind, lielit tot half be
wolkt mogelijk niet ochtend
nevel, waarschijnlijk droog,
des nachts waarschijnlijk
iets zachter.
LANGESTRAAT 49-51 TEL. 190
Tsjang Fat Kwei met zijn ijzeren
garde in actie
Londen, 2 6 Sept. (V.D.) Naar uit
Hongkong gemeld wordt, heeft de opstan
dige generaal Tsjang Fat Kwei oen mani
fest uitgegeven, waarin hij mededeelt voor
nemens tc zijn Kanton binnen veertien da
gen te veroveren.
De president der ïcgeerin'g in lvwantoeng,
Sjen Ming Sjoe, is onverwacht uit Nanking
te Kanton aangekomen. Zijn aanwezigheid
le Kanton heeft tot geruststelling van de
bevolking bijgedragen.
De kooplieden te Kanton weigeren do
bankbiljetten van de centrale bank aan te
nemen, daar hel gerucht loopt, dat fle bank
een millioen dollars in zilver naar Nan
king heeft laten brengen. Daar evenwel de
staat van beleg is afgekondigd, werden dc
kooplieden gedwongen de bankbiljetten der
centrale regeering aan te nemen, daar zij
anders met dr- doodstraf worden bedreigd.
Uit ITankaii wordt d.d. 26 Sept. bericht:
De troepen van generaal Tsjang Fat
Kwei, de zgn. ijzeren garde, drongen diep
door in lloonan. Volgens berichten uil
Nanking is een gedeelte ervan ontwapend
na een hevig gevecht. De troepen der cen
trale regeering bezetten 1 tsjang zonder slag
of stoot.
Parijs, 26 Sept. (II. N.) Dc vicc-presi-
clcnt van dc compagnie générale trans-
atlantiquc, die met de Ville de France naar
Frankrijk is teruggekeerd, verklaarde, dat
liet nieuwe mailschip dat zijn maatschap
pij oji stapel zal zetten, zoo groot zal wor
den en een dergelijke snelheid zal ontwik
kelen, dat het ongetwijfeld aanspraak zal
kunnen maken op de eer de koningin der
zee genoemd te worden. Nadere bizonder-
heden kunnen op het oogenblik niet wor
den meegedeeld, doch de werf, waaraan do
opdracht wordt gegeven, is in staat sche
pen tol een lengte van 100 M. te. bouwen.
KONING BORIS DINGT NAAR DE HAND
VAN EEN PRINSES.
Boedapest. 26 Sept. (II. X.) Uit Boe
karest, wordt gemeld, dut de particuliere
secretaris van koning Boris van Bulgarije
een dag tc Boekarest heeft vertoefd, waar
hij, naar vernomen wordt, een eigenhandig
schrijven van koning Boris aan de koningin
weduwe Maria heeft overhandigd, waarin
hij om de hand van prinses Ileana vraagt.
Men gelooft echter, dat aan deze nieuwe
plannen nog eeltige moeilijkheden in den
weg staan.
