HAWEKO
BESCHOUWINGEN OVER HET KABINET
de Amersf. Stofzuiger Centrale
FA L. HOUBAER
Maandag 2 December 1929
-DE eemlainder:
28e Jaargang No. 132
DE VRIJZ. DEM. BOND
BIJEEN
SPEELGOEDEREN f
C. DE JAGER
Adverteeren
doet verkoopen
DE MOORD IN BLIJDORP
POKKEN TE LEIDEN
AMERSFOOMSCH DAöBlAB
„Een constitutionneele fopspeen
om lastige partij=kinderen
zoet te houden
Critiek' vao de beereo Kranenburg
en Marcbant
Middelburg, 30 Nov. In het Schut
tershof te Middelburg is de algemeen© ver
gadering van den Vrijzinnig-Democrati-
schen Bond gehouden, onder voorzitter
schap van prof. mr. R. Kranenburg,
die hedenmiddag de vergadering opende
met een rede.
Na er op gewezen te hebben, dat het par
lementaire stelsel hier te lande staats
rechtelijk gewoonrecht is, zeide spr., dat
velen gerust zijn,
als op een meuw
kabinet maar een
naam, een etiket is
geplakt. Is een ka
binet gectiketeerd,
met een naam b.v.
als „kabinet van
den volkswil', of als
„intermezzo-kabi
net", dan schijnt
het constitutioneele
geweten gerustge
steld te zijn, dan
kan zulk een kabi
net veilig in de
staatkundige loket
ten worden gezet. De toeneming van het
aantal qualificatics voor kabinetten is hier
geen teeken van groeienden vooruitgang,
maar van vervlakking en verzwakking van
constitutioneel besef.
De oude indeeling van do kabinetten
was Koninklijke kabinetten en parlemen
taire kabinetten. Een Koninklijk kabinet
voerde het bewind krachtens den wil en
het vertrouwen van den monarch een
parlementair kabinet voerde het bewind
krachtens den wil en het vertrouwen van
d6 volksvertegenwoordiging. Daarover liep
in dc jaren 1866—1808 de groote strijd, een
strijd, die is geëindigd met de overwinning
van het parlementaire kabinet
Bij onzo sterke partij-verbrokkeling kwam
het meermalen voor, dat met betrekking
tot de politieke desiderata, waarover de
partijen haar strijd bij de verkiezingen
hadden gevoerd, een duidelijk aangewezen
meerderheid niet was te constateeren Men
zoclit dan de oplossing in het tijdelijk ter
zijde laten van de vraagstukken, dio dc
politieke partijen verdeeld hielden en
trachtte tot wilsvorming, tot parlementair
meerderheidsbesluit te komen op dat ter
rein van rechtsvorming, hetwelk daarbui
ten lag, in de z.g. neutrale zone. Men sprak
dan van een „zaken-kabinet", in tegen-
stelling van een politiek kabinet of partij-
kabinet. Maar ook het zakenkabinet zat
toch krachtens het gedoogen van het par
lement- het was geen koninklijk kabinet,
het was een kabinet gebaseerd op het par
lementaire stelsel, dat functioneerde in bij
zondere omstandigheden. Zoo was ook het
zoogenaamde intermezzo-kabinet-De Geer,
constitutioneel te qualificeeren als een ge
woon zakenkabinet met goeddeels admi
nistratief karakter.
Wanneer men echter een kabinet vormt,
dat niet de politieke strijdvragen ter zijde
wil of kan laten en dat bij zijn bewind ge
leid wordt door bepaald politieke begin
selen, dan heeft men te doen met een po
litiek kabinet in den gewonen zin van het
woord. En een parlcmentsmeerderheid, die
een dergelijk kabinet aanvaardt cn gedoogt
die het zijn vertrouwen niet onttrekt, heeft
.voor' den gang van wetgeving cn regeerings
beleid in die periode de volledige verant
woordelijkheid.
De heer Ruys de Bccrenbrouck hoeft oen
formatie tot stand gebracht, die een princi
pieel© eenheid veronderstelt (in de memo
rie van antwoord wordt zij met zooveel
woorden aanvaard), terwijl hij een eenheid
,van program niet heeft kunnen bereiken.
Het is niet gebleken, dat het zgn. extra
parlementaire kabinet-Ruys zich beschouwt
als een Koninklijk kabinet, noch als een
kabinet van den volkswil (systeem Coit v.
d. Linden). Maar dan is ter geen andere
oplossing, dan dat wij te doen hebben met
een qualificatie zonder reëelen zin, een
constitutioneele fopspeen om lastige partij
kinderen zoet te houden.
Maar wie voor dc regelmatige funclionee
ring van ons constitutioneel bestel gevoelt
kan deze kunststukjes van dialectiek en po
litieke camouflage niet zonder verdriet
zien Zij hebben tot onmiddellijk nadcelig
gevolg, dat zij de krachtigste staatkundige
figuren, de politieke leiders, van de regee-
ringstafel verwijderd houden. En indirect
is het nadeel misschien nog grooter, door
dat de partijen de verantwoordelijkheid van
zich trachten af te schuiven en tegenover
den eenvoudigen kiezer do handen in on
schuld wasschen Dit gaat echter niet aan;
steunen de rechtsche groepen eensgezind
het kabinet, dan hebben zij feitelijk dc coa
litie-politiek hersteld Woorden zijn niet
beslissend voor de verantwoordelijkheid,
maar daden.
liet totale resultaat van de verkiezingen
was, zoo zegt de voorzitter verder, voor
onze partij bevredigend ons stemmenaan-
tal ging met ruim 20,000 vooruit, wij be
hielden onze zetels in de Eerste Kamer.
Dit alles ondanks de omstandigheid, dat
onze actie een ongunstigen invloed onder
vond van het zonderligge cn betreurens
waardige avontuur van Curacao.
Men heeft in verband daarmede gespro
ken van een uitgedooifden vulkaan, die
ons volk zou zijn. Er schijnt geen voldoen
de reden voor dezen striemende» zweep
slag Kracht, levenswil, moed is er genoeg
in ons voik, het blijkt op velerlei gebied,
maar de maatstaven voor de voortreffelijk
heid en kracht van een volk ziet het niet
meer in de mate, waarin het door feitelijke
machtsmiddelen zijn wil kan doen gelden.
Do doeleinden en de methodes der staat
kunde veranderen en zij veranderen in
snel tempo. Wie in het verleden blijft le
ven en droomt van oude tijden cn vergane
tradities, raakt achter en is verloren de
roestige wapenrusting van den tragischen
ridder van La Mancha ratelt om zijn leden
cn belemmert zijn gang cn zijn werk
Mr. H. P. Mar chant, lid van het
hoofdbestuur van dien bond cn voorzitter
van do V.-D. Tweede Kamer-fractie, heeft
hierna een redevoering uitgesproken.
Uitvoerig behandelde hij daarin de ka
binetsformatie en de daarover in de Twee
de Kamer bij do algemeen© beschouwingen
gevoerde debatten. Wij moeten - heette
het wachten op daden. Maar bij de al-
gemeene beschouwingen zijn van de 'baan
de piketten reeds geslagen. Aan financiën
wordt het beheer voortgezet van den so 1 i-
den burgerman: schuld delgen, rijker wor
den Het uitzicht op nieuwe levensbronnen
ontbreekt. De beweeglijke inspanning voor
nieuwen opbloei, die elders onze aandacht
trekt, is, in Nederland, beperkt. Wij aan
schouwen de rust van den pottenden en
zwaarmoedigen rentenier. Hij geeft werk
gelegenheid, maar het werk blijft uit...
Vervolgens besprak de heer Marchant
het ontwapeningsvraagstuk en de zaak
Giessen—Nieuwkerk.
Vervolgens trad hij in uitvoerige be
schouwingen over de vroegere Liberale
Unie en de tegenwoordige Liberale Staats
partij en 6telde hij de politiek der vrijz.-
democraten er tegenover.
Aan het slot zijner rede zeide mr. Mar
chant:
In de Kamer heb
ik gezegd, dat niet
alles wat Mussolini
doet verkeerd is. en
dat vooral onze mi
nister van financiën
wel wat meer aan
dacht kon wijden
aan hetgeen in Ita
lië gebeurt.
Het Italiaanscho
Staatsbestel deugt
voor Nederland niet
Ik bespreek niet de
vraag, of het deugt
voor Italië. Wel
deze andere vraag,
of hier in Neder
land ten laste komt van de democratie wat
Mussolinie voor Italië te haren laste brengt.
Dit hebben wij met de meeste beslistheid
te ontkennen. Hij verklaart terecht, dat hij
de administratie behoorlijk heeft georgani
seerd cn vrijheid van handelen voor de
hem ondergeschikten paart aan hunne ver
antwoordelijkheid. Hij vergelijkt zich met
den leider van een groot bedrijf hij
noemt met name Ford wiens taak het
is, door doeltreffende organisatie en doel
matige besteding van gelden, dividend uit
te keeren door het volk gelukkig te maken
en het de male van welvaart te schenken,
waarop het aanspraak mag maken.
Dit ie volkomen juist. Spr. toont dit uiet^
een voorbeeld aan .Als wij vragen: moet
ook in Nederland niet veel worden onder
nomen voor de toekomst, moet hier niet
w orden gereorganiseerd, en de doelmatig-!!
heid van onze uitgaven worden getoetst,
dan is het antwoord: ja.
Wie denkt, waar hij leest van de spoor
verbinding Rome—Napels, niet aan de ver
binding Amsterdam—Rijn? Waarom is de
spade nog niet in den grond? Ligt het
aan de democratie'? Ligt het aan don tijd,
dien onze ministers moeten besteden aan
het beantwoorden van politieke reclame-
vragen? Neen. Het ligt hieraan, dat onze
ministers niet kunnen rcgecren. Zij dur
ven geen beslissing aan. Zij zijn bang om
ie vallen. Zij verschuilen zich achter rap
porten. Als een nieuwe ingenieur een nieu
wen inval heeft, wordt er opnieuw gestu
deerd cn gerapporteerd. Als Utrecht klaagt
over het passaeren van zijn belang door
■Jen bouw in de Geldersche Vallei, schrikt
de regeering terug. En als de Geldersche
Vallei het kanaal daar noodig acht voor
zijn waterafvoer, durft men niet besiUscn
als Utrecht wcnscht. De volksvertegen
woordiging ik spreek nu van de laatste
30 jaren is daaraan onschuldig -Het
zijn de ministers, die van mecning schij
nen, dat ons volk er belang bij heeft, of A.
op hun stoel zit of B. Zij durven gepn van
de plannen verdedigen omdat zij bang zijn
om zelf te kapseizen
En als men Ford eens liet kijken hoe ie
organisatie is van onze administratie, hoe
voor elke wet een afzonderlijke inspecteur
den toestand komt opnemen en ieder daar
over zijn rapport opmaakt. Als Ford eens
vergeleek de uitgaven van onze defensie en
het te verwachten nuttig effect voor liet
vervullen van de onmogelijk le vervullen
oorlogstaal; hij zou zeggen: als ik zoo
handelde in mijn fabrieken kon ik na en
kele maanden in liquidatie gaan.
Is verbetering van dat alles niet moge
lijk wegens de tïemocratie? Met is omge
keerd: verbetering is niet mogelijk omdat
men bang is voor de democratie; omdai
men een clique-regoering handhaaft van
een reeks vair lieden die in de file hun
beurt staan tc wachten en in het dwang
buis steken van een politiek on vru cht
baarmakend verband.
Wij hebben kabinetten, wier beleid nie
mand in het volk bevredigd.
Spr. besluit met te zeggen, dat de bond
Het aangewezen adres voor
STOFZUIGERS en
VLOERWRIJVERS
LAMGESTRAAT 135
ZEER BILL IJ KE CONDITIES
Betaling in overleg met den kooper
LANGESTRAAT 64
KLESDir-JG OP MA F
Najaar- en
Winfercostumes
Onzs zees' uitgebreide
collectie is gereed
magr VRAAGT STALEN!
(Jtrechtschestraat 3 Tel. 633 0
EÉ GEZELSCAPSSPELEN I
LANGE8ÏRAAK9
De AClERSFOORTSCHï
RADIO CENTRALE ver
schaft U voor slechts 50 ets.
per weeit Muziek, Kerk
diensten, Lezingen enz.
O
3
H
m
O
33
O
X
H
c-
2
a §5
m
i
aan zijn beginselen heeft vast le houden;
wij hebben zo te propageeren zoncler rust.
Er moge dan al niet zoo sterke siemmcri-
aanwas volgen als wij zouden wcnschcn,
de propaganda heeft haar vrucht ook in
de kringen waar men in stommen millio-
nair is. doch waar het vermogen aan durf
en leiding nog moet groeien. Ook zoo ko
men wij vooruit. Ook zoo zullen wij de taak
volbrengen, dio nu 28 jaar geleden door ae
onzen is aanvaard".
BRAND OP OUD MILL1GEN
Bekende uitspanning in
vlammen opgegaan
mi
Vee en oogst verloren
Apeldoorn, 30 Nov. Hedennacht
omstreeks éón uur brandde dc bekende uit
spanning Oud-Milligen, bewoond door don
lieer Spruit, tot den grond toe af. De moe
der werd wakker, doordat één dar kinderen
hoestte. Zij hoorde toen de koeien loeien en
bemerkte, dat er brand was. Eén der negen
kinderen werd met moeite door den vader
gered. Twee koeien, een paard, 300 mud
gedorschte haver, hooi, stroo cn aardappe
len werden een prooi der vlammen. Slechts
ecnig huisraad werd gered Alles was op
beurspolis verzekerd. De oorzaak van den
brand is onbekend.
De koopmanwiens opsporing
verzocht wasaange
houden
Rotterdam, 30 Nov. Naar wij ver
nemen, is de koopman, die eenige weken
geleden scnsalionecle verklaringen aflegde
voor den commissaris van politie te Mid
delburg, verklaringen, die betrekking had
den op den verdachte W. V. in de Rot
terdamsdie moordzaak Blijdorp en die
sindsdien weer was verdwenen, te Utrecht
door de politie aangehouden. Hij is op
transport gesteld naar Rotterdam waar
hem cloor den rechtercommissaris in die
zaak, mr. Franken, een verhoor is afgeno
men. Daarna is hij op transport gestold
naar Middelburg, waar zijn aanhouding
eveneens werd verzocht.
K. D. SIJTSMA.
Gemeenteraadslid en journalist.
Gp 72-jarigen leeftijd overleden.
Leiden, 29 Nov. De heer K. D. Sljtsma,
lid van den Leidschen gemeenteraad en
journalist, zou vanavond omstreeks 8 uur
per tram familieleden, die met het oog up
zijn ?.2stc verjaardag, die hij lieden vierde,
bij hem op bezoek waren geweest, naar den
trein brengen Op de Ilooge Woerd is hij in
do tram plotseling onwel geworden. Hij
werd een slagerswinkel binnengedragen, j
waar hij een kwartier later is overleden.
De heer Sijtsma, die ongeveer 30 jaar lid
van den Leidschen gemeenteraad is ge
weest, waarin hij zitting had als licl van
den Vrijzinnig-Dcmocratischen Bond, was
tc Leiden een zeer bekende cn geziene
figuur en was bestuurslid van verschillen
de maatschappelijke cn kerkelijke instellin
gen. Ook was hij secretaris van de afdee-
ling Leiden van den Vrijz.-Dem. Bond.
Zijn opvolgster op de lijst voor den ge
meenteraad is mevr. II W. B.v. Itallie-van
Embden, lid van de Tweede Kamer.
EEN PROCES TEGEN DEN STAAT
Een salarisquaestie van be
laslmgcomraiezcn.
De officier van Justitie bij de Ilaagsche
lechlbank, mr. Hermans, heeft conclusie
genomen in het salarisproces van eenige
belastingcommiezen tegen den Staat.
Dit proces loopt over een gestelde niel-
juiste toepassing van het Bezoldigingsbe
sluit 1920 ten aanzien van een aantal be
lastingambtenaren, als gevolg waarvan
over de jaren 19221925 betaling wordt
gevraagd van ton onrechte niet uitbetaalde,
snlarisv erhooging.
De officier concludeerde lot niet-ontvan-
ketijk verklaring van eischers in hun vor
dering.
De uitspraak werd bepaald op 31 Decem
ber.
HET STADHUIS TE LEIDEN.
Nieuwe aandrang tot behoud
van den voorgevel.
Dc heeren dr. P. C Boutens, prof. dr II.
Brugmans, dr. J. P. Fockema Andreae, mr.
Th. Heemskerk, W. van Konijnenburg, J C.
E. baron van Lijnden, Henri Polak, mr. dr.
A. B. G. M. van Rijckevorsel, dr. C. W. Lun-
singh Scheurleer, F. Schmidt Degcncr, prof,
dr. ir. D. F. Slothouwer, mr. P. G. van Ti"»n-
hoven, dr. J. Th. de Visser en mr. G. Visse
ring hebben aan den gemeenteraad een
adres gezonden, waarin nogmaals wordt
aangedrongen op het behoud van den voor-
geve) van hel stadhuis cn wordt aanbevo
len een of meer ontwerpen le doen m.-dcen,
waarbij, in overeenstemming met het advies
der Rijksmonumenten-commissie, het be
houd van den gevel voorgeschreven wordt
ONS „EEMn.VERDRIET.
O, zure, gure, dure Eem,
Waar is jou nattigheid?
Jou bedding bergt geen water, maar
Slechts clroge narigheid.
De schepen zitten aan den grond,
Dus „op-de-keicn", want 1
De Eem is door het zand-gevaar
Een nationale schand'
En daag'lijksch groeit het modder-wc"
En daarmee schippers-nood.
En niemand die in 'f Eem-verdriet
Afdoende hulpe bood.
Er wordt hier, net als bij veel meer
Oneindig veel gepraat
Maar steeds afwezig blijft nog hier
Wat noodig is: de daad.
Wanneer het eens tot werken komt Vv
Dan is de Eem misschien
Een zandweg waar men niet een schip
Maar wel een kar kan zien
Die cloor een diep cn ak'lig spoor
Heel moeizaam sukkelt voort
Als beurtdienst van de Zuiderzee
Direct naar Amersfoort
De Eem is als Amerika
Wat of men zeggen moog
Zo weren beide nattigheid
Zijn beiden „bijna" droog.
De Stad trok er nu duiten uit,
Voor dit gevaarlijk kwaad
Maar 't gaat met d'half verzandde Eem
Zooals het veelal gaat.
Men zegt dat lungznam zeker gaat
En clat is ook wel waar
Maar als we langer langzaam doen
Met 't plagend Eemgevaar
Dan gaan we langzaam maar beslist
Naar 't schaad'lijk Eem-failliet
En later spaart zelfs 't zelfverwijt
Ons groote stroppen niet.
Met flinken spoed aan d'arbeid cn
Werkt men niet krachtig mee
Dan zit de Eem nog eerder „dicht"
Dan onze Zuiderzee.
GROEGROE.
(Alle rechten voorbehouden)
De toestand van den patiënt
is redelijk
Leiden, 1 Dcc. Te Leiclen heeft zich eer*
geval van pokken (variola major) voorge-
daa bij den 30 jarigen J. V. wonende in do
Magdalena Moonstraat. De patiënt is in het
Academisch Ziekenhuis opgenomen. Dc toe
stand is redelijk.
STUKADOOR AANGEREDEN DOOR AUTO.
Tragisch doedelijk ongeval te
Groningen.
Groningen, 30 Nov. Gislermidag om
één uur is op den Bedumcrweg alhier de
20-jarige stukadoor G. Kelders, wonende in
de Kanaalstraat, alhier door een auto aan
gereden en gedood. Naar wij vernemen
week Kelders, toen hij per rijwiel op weg
naar zijn werk was, en den auto wilde pns-
seeren, naar links uit, ten gevolge waarvan
een aanrijding onvermijdelijk was. De dood
tracl onmiddellijk in. Als tragische bijzon
derheid vermelden wij nog, dat de jongeman
juist hedenmorgen in ondertrouw was ge-.
gaan. (Tel.)
ERNSTIG AUTO-ONGELUK.
Een dooile cn een zwaar ge-
i wonde.
Zaterdagmiddag had le Sittarcl een ern
stig auto-ongeluk plaats. Dc vrachtauto van
de zandonderneming Rucrs reed in dc richt
ting Stadbroek, terwijl dc gezusters Kus-,
tors, gezeten op één rijwiel, eveneens in
deze richting reden, maar links van dsn
weg hielden. Op liet signaal van den auto
staken de meisjes den straatweg over, met
het noodlottig gevolg, dat zij gegrepen wert
den cn ander den auto terecht kwamen.
Een der meisjes, zeven jaar oud, werd
vrecselijk verminkt cn was op slag dood,
haar ca. 20-jarige zuster liep levensgevaar
lijke verwondingen op en werd in hoogst
bedenkelijkcn toestand naar het Franscho
klooster gebracht. Den chauffeur treft geen.
schuld.
HOOGE WATERSTAND IN FRIESLAND.
Lemmer, 30 Nov. Ten gevolge van de
hooge waterstand in de Provincie Friesland
die gestegen is tot 26 c.M. boven het zomer-
peil, hebben Gedeputeerde Staten last ge
geven het Provinciaal Stoomgemaal nabij
Lemmer weer in werking te stellen.
DE MOORDAANSLAG TE LEEUWARDEN.
De getroffene overleden.
De vrouw, op wie haar man H. N. te
Leeuwarden een moordaanslag heeft ge
pleegd, is in de nacht van Vrijdag op Zater
dag overleden.
TWEEDE KAMER-
De heer De zeeuw aan
vaardt zijn benoeming niet.
De heer A B. de Zeeuw te Rotterdam, die
door het Centraal Stembureau in de va
cature-1. ter Laan benoemd, was verklaard
tot lid van de Tweede Kamer, heeft thans
aan dat bureau bericht gezonden, dat hij
die benoeming niet aanvaardt. Dg opvol
ger op de lijst is thans do heer G. van der
Houven te Amsterdam, secretaris van het
hoofdbestuur van den Alg. Ned. Metaalbe
werkers Bond. Dc heer Van der Houven,
die 46 jaren oud is, is voorzitter geweest
van de afd. Amsterdam van dien Bond en
is thans nog redacteur van het bondsor
gaan „De Metaalbewerker''.
