BRIEVEN VAN EEN
BRABANTSCHEN BOER
BUITENBAND
ABONNEMENTSPRIJS p» 3 maanden voor Amersfoort f2.lQ. per maand 10.75, per
DEEEMIANDER
PRIJS OER AOVERTENTIEN »-» f 1 be^snu.n.1?"--
Maandag 25 Augustus 1930 Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
29e Jaargang No. 48
Buitenlandsch Overzicht
fortmann en
hehenkamp
onverwachte logee's
een divanbed f 9.90
een kapokmatras - 19.75
een kapokkussen - 2.65
f 32.30
u is gereed.
WARD HERMANS TREKT
ZIJN WOORDEN IN
Verkiezingsonlusten,
waarbij bloed vloeit
Drie dooden en vele
zwaar gewonden
DOOR A. A. L. GRAUMANS
AMERSFOORISCH DAGBLAD
week (met gratis verzekering oegeo ongelukken) f 0.171/*»
Binnenland franco per post per 3 maande* f J,-% Afzonderlijke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 UlEfOON 1NTERG JIJ
eikeregel meer f0.25. Liefdadighelda-advertentlln voord#
helft van den prijs. Kleine Advertentièn „KEITJES" bij vooruitbetaling 1—5 rcgcla
50 cent, regel meer 10 cent, driemaal plaatsen I l.r< fifwilsnummer tit» f
Eon regeringscrisis te War-
schau uitgebroken. Zal Pil
soedski den strijd tegon de op
positie aanbinden?
Uit Warschau komt liet betrekkelijk \er-
laasende bericht, tlat de tegenwoordige
Poolschc regeering, onder leiding \-aii den
eersten minister Slawck. plotseling vaii het
looneel is verdwenen. De president van tie
republiek heeft niet geaarzeld de ontslag
aanvrage in te willigen en. reed* dadelijk
is daarop het bericht gelanceerd, dat het
zoo goed al6 zeker is. dat Pilsoedski be
last zal worden met de vorming eener
nieuwe /regeering, nadat het. heengegane
kabinet nog niet eens eon half jaar 's lands
zaken heeft geleid.
De regeering6crisis heeft, zooals te voor
zien was, de noodige opwinding veroor
zaakt; er wordt wel gezegd, dat Slawek hel
den laatsten tijd 1e druk heeft gehad, zoo
dat de oververmoeidheid, waarvan hij' last
heeft, hem heeft genoodzaakt liet premier-
«schap eraan te geven en er zich toe te be
palen'leider tc zijn van het regeeringsblok,
doch niemand gelooft, dat dit de werkelijke
roden van het ontslag is.
Men herinnert zich, dat' in Polen, waar
de minister \«.n'oorlog Piföoeflski feitèlijk
als dictator de lakens uildeeit. ccn yoortdu
rende strijd wordt gestredentusschen de
regeering en liet parlement, dat niet zelden
wordt uitgeschakeld cn naar huis ge
stuurd. Dat dit niet naar den zin V-er ojipo-
-sitie is, behoeft géén beloog cn evenmin be
hoeft te-worden uitgelegd, dat de. oppositie
op middelen zint om zoo nadrukkelijk mo
gelijk voor haar rechfen op tc komen.
PILSOEDSKI.
Te Ivrakau hebben de ontevredenen êph
congres gehouden en hij deze -gelegenheid
is -onder meer besloten midden-September
in ccn twintigtal Poolsche sleden groot-
6chcepsche beloogingcn le houden, waarin
,dc houding der regcering. die een terreur
uitoefent, op felle wijze op de kaak zal
worden gesteld. Bovendien wil de oppositie
begin der volgende maand een voorstel
indienen, dat strekt tot het bijeenroepen,
in buitengewone zitting, van den landdag;
Deze activiteit van de tegenstanders der
regeering heeft de laatste er blijkbaar toe-
gebiacht tijdig de noodige afwecrniaatregc-
Ien' tè nemen, opdat het gevaar van een om
verwerping zal worden vermeden. Blijkbaar
wordt Slawek niet een persoonlijkheid
acht. die in staat is niet kracht den gebeur
tenissen het hoofd te bieden cn daarom
heeft men thans 'zijn toevlucht gezocht in
een kabinetscrisis, welke Pilsoedski, den
sterken man van Polen, die dc macht heeft
van ccn ongetroonden koning, in staatstelt
de leiding van zaken volkomen 111 handen
te nemen. Pilsoedski zal dan dc verantwoor
delijke positie van premier zelf gaan be-
kleedcn, terwijl zijn rechterhand, kolonel
Beck, die de leider is van het militaire ka
binet \an 't ministerie van oorlog, minister
zonder portefeuille zal worden.
Ilel kan in Polen nu wel eens hard tegen
hard gaan. Dc oppositie, sinds geruimen
tijd in een hoek geduwd, daar dc regcering
den landdag voortdurend naar huis stuurt,
vvehiscïit tenslotte, dat eens voorgoed oen
einde komt a^an de dictatuur en staat er te
vens op, dat het parlement niet langer
wordt beschouwd als een- quantitó négli-
geable. Pilsoedski echter van zijn kant zal
met man en macht ernaar streven, dat dc
volksvertegenwoordiging, wanneer die te
gen zijn verlangens ingaat, gemuilkorfd
blijft. Dit kan aanleiding geven tot botsin
gen, maar Pilsoedski heeft tot dusver een
grootcn vooisprong, omdat hij beschikt over
dc sterkste afweermantregelen: een' groot
leger, dat.geheel op zijn houd schijnt tc zijn.
Maar al moge hij'mettertijd werkelijk de
overhand behouden, dan beteekent dit nog
niet, dat er stabiele toestanden in Polen zul
len heeischen. Integendeel: de latcniè on
rust hlijft.cn dit is tevens fnuikend voor de
economische situatie.
HET AANTAL INWONERS DER
VEREENIGDE STATEN.
W a s h i n g t o n. 23 Aug. (V.D.) Tliaaio
wordt het resultaat bekend van de volks
stemming, die in Mei j.l. in de Verecnigde
Stalen heeft plaals geliad. Uit deze volks
telling is konien vast te staan, dat de Vsr-
eeiiigde Staten 122.698.190 inwoners hebben.
Dit is, vergeleken met dc vorige volks
telling, die tien jaar geleden werd gehou
den, een vermeerdering van 16.987.000. Het
sterkst is de bevolking toegenomen in Cali
fornia ïi.l. met 63%.
langestraat 63 - - tel. 88
Het geschil met de geesten
lijk he id nu uit de
wereld
Uit Brussel wordt d.d. '23 Aug. aan het
Vad. bericht:
Het geschil tusschen kardinaal van Rocy,
den aartsbisschop, van MecJibfch en liet
Ylaamsche-nationale Kamerlid Ward Her
mans, dat het. gevolg, was van de scherpe
kritiek door Hermans in De Schelde geuit
op den jongsten herderlijken brief.van dc
Belgische bisschoppen, waarin werd gezegd,
dat alleen België het vaderland der gcloo-
\ige Katholieke Vlamingen k§n zijn. is
thans opgelost. De aartsbisschop heeft genoe
gen genomen met dc volgende schriftelijke
verklaring van Ward Hermans: „Als kind
der katholieke kerk cn in erkenning van het
geestelijk gezag herroep ik al de oneerbiedi
ge uitlatingen over den herderlijken brief,
voorkomende in mijn artikel van 15 Juli j.l.
in De Schelde". Als gevolg van deze v ei-kla
ring is de voorloopige ex-communicatie,die
tegen Ward Hermans was uitgesproken,
door de katholieke "gecstclikheid opgeheven.
DE HERTOG VAN NORTHUMBERLAND
OVERLEDEN.
Londen, 23 Augustus. Naar bericht
wordt is de hertog van. ^'orjiliumbcrland
oveleden. ITij was een krachtig <j>nserv atief
staatsman en eigenaar van de Meaning Post.
Daar een groot gedeelte van zijn vermogen
hl mijnen belegd was. v\as hij een van de
voornaamste tegenstanders van dc leidende
mijuwerkersgroep.
OPPER-BEIEREN BEZOCHT DOOR
NOODWEER.
Munchen, 23 Aug. (H.N.) Uit Opper-
Beieren komen opnieuw berichten over he-
v ig noodweer. Vooral uit de buurt van dc
Chremsee is veel schade aangericht. Door
wolkbreuken cn hagelslag is liet grootste
deel van den oogst vernield. Dit is thans
reeds verscheidene jaren achter elkaar het
geval geweest. Door de ontzaglijke water
massa's, die van de bergen konien. worden
rotsblokken losgescheurd cn boomen ontwor
tcld.
Ook verschillende Stations zijn beschadigd.
Bij P.osenheim is de spoorlijn over een af
stand v an 200 Meter verwoest. Ook in het na
burige gedeelte van Tsjecho-Slowakijc heb
ben de regens grootc overstroomingen ver
oorzaakt, waarbij drie kinderen on een vol
wassene om het leven zijn gekomen.
DE STAKING IN NOORD-FRANKRIJK
NOG NIET TEN EINDE.
Opnieuw botsingon aan (le
grens.
Parijs, 23 Aug. De minister van Arbeid,
Laval, is na vruchtelooze pogingen om een
einde tc maken aan de staking naar Parijs
teruggekeerd. Te Roubaix staken nog steeds
23.750 arbeiders, te Tourcoing 11.400, te Hal
luin 7.355 en in andcie plaatsen ongeveer
2500.
Aan ile grens bij Tourcoing en Moeskrocn
kwam liet gisteren opnieuw tc incidenten.
Stakers probeerden dc met vrachtauto's ovoi
de grens terugkeerende werkwilligen op le
houden door ijzerdaad over de straat te
'spannen on den weg met spijkers te bezaai
en. Arbeiders, (be op de fiets terugkeerden,
werden met stecncn bestookt, zoodat ver
scheidene hunner licht gewond vyenlen. Po
litici erslcrkingen konden ten slotte ernst g r
gevolgen voorkomen.
EEN DEFECTE STUURINRICHTING.
Spannende ocganblikken in
een autobus.
Mil a an, 23 Aug. (H.N). Van een autobus»
die .in-Opper-ltalic. een .tocht in. de bergen
maakte, geraakte de stuurinrichting defect,
juist toen dc bus van een steile helling
naar beneden reed. Dc chauffeur 6poordc
de passagiei'3 aan om u;t den aulo. die met
een azende vaart omlaag ging, te sprin
gen. De nisester, deden dii ook. F.cn jonge
onderwijzeres kwam zoo ongelukkig terecht,
dal zij gedood werd, terwijl dc overige pas
sagiers alle min of meer ernsttige verwon
dingen opliepen. De leoge autobus kwam
tegen oen rots teieclit cn werd geheel ver
nield.
ONTPLOFFING IN EEN GRAANSILO.
Een drietal cloodon.
New-Yoyk, 22 Aug. (V.D.) In de bo
venste verdieping van een aan de haven
gelegen graansilo van dc Western Mary
land te Baltimore heeft door onbekende
oorzaak, een onijrioffing plaats gehad, waar
door de geheele bovenverdieping werd ver
nield. Drie personen heeft men niet meer
teruggevonden. Zij hebben waarschijnlijk
het leven verloren. Naderhand vond men
één der lijken terug in het water aan de
haven, waarin het door de kracht der ont
ploffing werd geslingerd.: Zestien personen
werden tevens door de ontploffing gewond.
j>u ii z 1 a u, 23 Aug. (V.D.). Gisteravond
vond in de zaal van het Odeon tc Bunzlau,
in Nedcr-Silezic, een verkiezingsvergadering
van Duilsch-nationalen plaats, na afloop
waarvan het tot een hevige botsing kwam
tusschen Duitsch-nationalen cn communis
ten. Ken. groote menigte verzamelde zich
voor het vergaderingsgebouw en nam een
dreigende houding aan. De Schupo uil Gör-
li-Jz werd ter versterking ve.tE.xle politie naar
Bunzlau ontboden. Toen het tot botsingen
kwam, maakte do politic cenige malen van
do wapens gebruik, zoodot de sfralèn hiel
en daar met bloéd bespat waren.
Do samenscholingen 'on botsingen duur
den tot in den laten nacht. Bij een nieuwe
charge, waarbij wederom van de vuurwa
pens gebruik werd gemaakt, vielen echter
do eersto slachtoffers. Voer zoover kan wor
den nagegaan, werden drio personen gedood
cn verscheidenen gewond, waarvan een vijf
tal levensgevaarlijk.
Ulvenhout, 19 Augustus 1930
Wenfer,
Ale schieten aarig deur *t Jaar henen.
As g'op d ïi buiten komt waar heele vel
den blaank staan van 't overtollige rengel-
water, \v.aar de lichten zul vergrijs,
overhenen ^angeii, cn waar gin scheutje
zon in uron soms te bekennen valt. dan
lijkent 't wel -of me al diep in d'n herfst
zitten.
De fleur is leveraans al af. Dc rcngèl liee
veul verballenyond.
De blommekes ennnen d'r schoone kelks-
kes van 't witste melkblaank on 'b gloei-
endst rood van 't zuutste geel cii 'i zuutste
blaauvv, hierna er kunnen houwen. Zwaarc»
geknoeid van d'n veulen rcngel, zijn op 't
lest die schoone blaaikes mee d'n reii'gel
meegedruppeld in de natte eerde, 't Gruun
hce ok z'nen besten tijd al g'ad en zoodoen
de .staan de gewaskes èremoeiig cn "nakend
as knekeltjes op 't verzopen laand.
En toch, amico. toch 't klinkt nie-
schi'ent 'n bietje gek, 'l is tóch schoon bui
ten.
Zekers, d'n wénnen gouwen gloed, de rosse
gloeiing, de zWare, broeirige weelde die is
heelegaar weg. Of 'r 'n Schoone, weliieken-
de vrouw, in zwaren zij cn 'nen wolk van
l&kkere ondekïonje over de velden is ge
gaan, 't duiïster van de bosschen in. achter
latende de leegde van d'r schoon cn d'r
pracht, 'nen golf van lekkeren vuuk. waar
me nouw mee 'nen open mond en stomme
oogen, onnoozel staan te zien as naar 'n ver
vlogen viezioentje.
Zekers, me kijken zo'n bietje in 'n leeg
te nouw: me staan zoovva mee leege haan
den, maar as oevv oogen weer gewend zijn,
de leste geuren weer vergeten, dan is 't nie
leeg meer.
Zuiver vvemell in de I och ten.
Klaar is d'n dag die er leet over de witte
waereld, zwaar van vocht. Plakaten van f
blaankstc zuiver rimpelen op de graslaan-
den, waar 't blaauvv van d'n hernel zoo
noiiw en dan 's efkes in weerspiegelt. Neeê.
't is toch nog zoo gek nie as 'k zeg da-d-et
alweer allemaal zoo prachtig is. Waant al
les is van smctteloóze blaankheid vol ver
zadigd van koel sap.
En as ge in dc bosschen komt, waar 't
stil is en verlaten, waar d'n echo van
d n koekoek leugen de boomen klopt, waai
de greppels zwart glaanzen va,n 't diepe, be
zonken water: waar 't zoo stillckes is, da-
d-allecn de wind tc heui-cn is, dan is
da van 'n plechtige pracht, da ge 'r stil
van worren gaat.
Blaauw verwazen de witte zaandw-egels
aan 't end, waar soms 'n kenijntje dwars
overhenen schiet, mee z'u ooren achterover.
En ier-en-daar, daar valt 'nen druppel van
't natte loof op d'n witten weg mee 't geiik
van m'n oude stèèrtklok.
De witte plekken in de hei glinsteren in
l pèèrlmoerig ge-licht da-d-uit de blaankc
ochten schicht. Ivn laankst de raanden van
de hei. mee d'r zwart-vvitte plakaten van
diep-donkeren mast cn zuLverzaand, daar
hokken de glaanzende duiven te saam hoog
in dc mastenboomen.
't Tijgerbomke d'n berk laankst d'n
neg in 't rooie eikenloof cn bronzen beu
kenblad. da doe-d-oew stilkes lachen van
schoonheid. Da zijn jdekskes in t boscli
lijk scliilderijkes, maarwaar is 't mu
seum waar zukke stukskes hangen? Olleen
>ij ons in 't bosch. amico!
Nie in dure lijsten van nagemokt goud,
das waar maar wel in d'omlijsting
van zuiver getintel dat 'r omhenen zwij
melt.
Of in 't licht van de plakaten gouwig en
bont pêèrlmoer da-d-in deuzen tijd teugen
de dustere avondlochten zit geplakt.
Ochottekes wa-d-is 't weer aan 't mooi-
worren. Hoe statig en hoe grotech, hoe ge
weldig. as op de tonen van d'n bronzen
keikürgel, komt dn herfst weer deur dc
natuur bewogen.
De veugeltjes zijn d'r stillckes van. En
as gc deur die stille gaat, Avaar ge 't ge-
bronste najaar aan li e u r t komen; as ge
'f heurt uit 'l kraken van 't hout, uit drup
oen uit dc boomen «eugen pergamentcn blaai
kes aan op de wegels; uit d'n roep va.
de veugels, ja uit 't rauschen van d'n
wind' cn as ge dan zóó 't bronzen jaar
getij vuult aangeslopen deur de bosschen,
as ge 't leven licurt tikken om oew he
nen, ollee amico, wa leet 'r dan veul troost
?n veural veul bemoediging in da stille,
vroetende leven, dam ee 'nen rustigen pols
slag te tikken staat onder d'n wijen hemel.
Is 't dan nie of onzenlievcnnéer 'n ogske
knipt teugen dieèn kleinen, eenzamen
mcnsch daar qnder die grotsche bosschen?
Waant dan zie-d-et groot Bestier, dan
\uulde d'n ontzaglijken greep, waarin da
l-alles zit.
Dan bende nie zoo eenzaam meer!
Dan vuul-d-oew eigen deel van heel die
grotsche schepping, die marcheert as m'n
stèèrtklok die 'n paar honderd jaren oud is
M en eb cn vloed gaat as ik maar aan d'n
ketting trek....!
De raaikss tikkelen m mekaar zoo zui
ver as d'n loop der sterrekes en toch
z'nen schepper, d'n mcnsch die 'm gemokt
hec. daar is gin vliegenschetjc nieer van
over.
Maar z'nen arbeid tikt bij mjjn thuis
oij dagen en bij nachten, bij zomer cn bij
winter en is zoetckcnsaan van ons fermilic.
geworren. Me zitten in d'n grootcn greep
van heel die schoone schepping en da ver
ellen oew de blaaikes, dc uitgevallen blom
mekes. Da vertel-d-oew de hei die teilekens
verkleurt cn steeds weer schouder is; de
veugeltjes die weggaan en verom-komen;
t leven kortom, dat 'r klopt onder cn bo
en de èerde cn in dc wisselende lochipn.
Maar genogt, d'n herfst mokt oew altij
seerjeus. Die breng-d-oew aan 't peinzen.
En nie da zooiets erg is, 't is goed om as 't
water in de boschgreppels zoo mouw cn dan
s te bezinken. Dan wor 't allemaal weer
helder in oew. Dan kektc tot d'n bojem toe!
Set as in die slootcn. En da-d-is wel 's
'aeslig!
Nouw hoef-d-oew eigen daar nie zooveul
van aan te'trekken, 'l is maar 'non boer
dis r allemaal zect, maar ge hoeft 'r toch
eigenlijk ok alweer gin perfeslcr veur te
zijn, zooas dioén menier uit M illiamstown
(Massachusetts), 'nen zekere perfestcr De-
lislc Bunie van do Glasgowscho hooge
school dié gezeed hee da me tusschen 1935
en 1940. weer oorlog ommen. En da lei-t-ic
wel nie af uit afgevallen blaaikes on klaar
slootwater, zooas. ikke, (maar ieder in z'n
vak, wa gij?) maar uit cijfers.
Hij hee veurgcrekcnd dat de volken de-
zelfste sommen geld bestejen aan oorlogs
tuig as in de jaren 1909—'11.
Ok wist ie te vertellen d& ze in t Laand
van d'n Knaauwgom tweehonderd van de
geleerdste eclieikunsligen aan t werk om
men om nuuwe gifgass.cn te maken. Ma
zegde van zukke elinkbomnienknechteir?
Ernmen daar d'r vader en d'r moedei veur
laten studaeréji in de scheikunst? Om de
heele wêyeld te laten stikken as 'i zóóver
is? En d'n Engelechmah doe-d-ok mee aan
da feest. Die gift 'tw.ee-en-'n-haalf muljoen
uit per jaar. veur d'n aanmaak van gas
bom mek es.
Nog veel meer hee dieèn pcriesler verleid
en nouw zeg ik maar, amico gs dc men-
schen 'wa meer in do bocschen kroo>-n.
nie in dc groote vakaaiicdeó Alleen mee
monika's en lepten, zooda-d-e: wel kermis
lijkt, as ze dan d'r eigen s lieten be
zinken en tot op d'n bojem van d'r zielo-
rnent keken, dan zouwen ze wel .betere din
gen emmcu te doen as stikgassen maken,
oorlog veurbereién en zoomeer!
Amico. zouwen me nouw nóg 's zo'ncn
krippot mee motten maken?
Waar mot da naar toe. ionk?
As' 't dan weer na enkele jaren efgeloo-
pen is. waant oorlogen van tachtig jaren
as or.ze veur vaders d'r op na hielden, kun
nen nie méér bestaan: daarve.ur is dc
mcnschheid te veul.... veiiruitgegaan tzeg-
gen zei, maar as 't dan na enkel le jaron
weer afgeloopen is. ollee, hoe krijgen me "t
dan allemaal weer bij-gedaanst. bij gesjar-
releslond? Wa motten me dan gaan ver
zinnen om d'n vrede veul gqméener te ma
ken as d'n oorlog?
"Wedstrijden veur de hllijkheidskoninein
in plots van schoonheidskoningin? Maar
man, da-d-emmen al! 'n Engelsch en n
Fraanech vvefke emmon samen de crotste
keet 'ov»r de \raag wie van Uuilie tweeen
nouw eigenlijk T lillijkste is. Dc gonieenute
tronie hee. Ze zijn allebei tooneclspulster
\an d'ren stial en de Fraansche, ze hiel
Claudine Pohaire en is zoo trot6ch as 'nen
pot mee zeuven ooren, omda zenen mond
hee zóó groot, ollee, as 't gat van diecn pot,
zak maar zeggen! D'r oogen lijken uitge
sleten knoopsgaten die scheef staan en d'r
figuur, d'r ..lijn", zooas me teugeswoorig
zeggen, is die van 'nen rechtopstaanden
rollade!
'n Schatjc, da vuuidc aan d'n but van
oewen klomp.
De Engelsche za'k maai nie afschilderen;
die mot veul lijken op nen augurk die te
laank in 't zuur hee gestaan maardan
'nen heel lillijken augurk, Iiorre!
F.n die twee merakels, die twee stukken
schandaal-veur-'nen-veugeh ?rschrikker, die
emmen nouw ruzie, mot. om d'n titel wie
't grotste gedrocht is!
De rollade heel de augurk uitgedaagd en
de zjuric van kunstcnèörs. om uit maken
wie van die twee de koningin is van de
misbaksels, zal best gevonden worren.
Kees van Dongen uit Parijs, dio vrouwen
schildert mee gruunc gezichten en pèèrse
ooren cn geel haar cn daarom zoo be
roemd is (van dc schoonste vrouw mokt
ie 'nen blomkool), is al 'nen heclen goeie
veur zo'n zjuric, b.y. Die is best in staal om
van dieen Engéleciicn augurk 'n schilderij
te maken, die op 'nen mensch Jijkt
Maat laat ik er efscheien, aniico. Aanders
krijg ik vannacht nog dc nachtmerrie van
deus twep lejen van t schoone geslacht cn
'ij ineschient ok!
•Maar gc zie wel, as me weer oorlog em
men g'ad, dan zal 't 'n heele toer zijn om
de vrede te vieren mee nóg kortere rokken,
mee nóg imer vereering veur negerinnen-
vel, mee vronweii mee boorden en' mannen
mee gepoeierde gezichtjes, enzoo enzoo
enzoo-veurts. As.... me tenminste dan nie
allemaal gestikt zijn! Waant os 't aan die
tweehonderd Knaauwgoniknagcnde scliei-
kunst en makers loet. olbe dan hoeven me
ons eigen gin zurgen te maken
Dus: begin ik er o* maar nie aan. 'k
Gaai nog wa bosscho#! Teugen de nacht
merrie.
Ontvang, amico, -veul groeten van Trui
en, es altij, gin l.^rke minder van oewen
toet a voe
DRi.
