min
'N GEHEIMZINNIGE VERDWIJNING
JIIIBS
BUITENLANDSCH OVERZICHT
ABONNEMENTSPRIJS p« maanden voor Amersfoort f 2.10. per maand 1 0.75, per
week (met gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.17*/+
Binnenland franco per post per 3 maande» f3.-» Afioaderlljke nummers f 0.09.
DE EF.MLANDEU
Woensdag24September 1930 Uitgave: VALKH0FF Co. o°. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
29e Jaargang No. 73
BUITENLANP
fortmann en
hehenkamp
Er bestaat geen Putsch
gevaar
En een spionnage-proces
Het zal een raadsel blijven
Tegenstrijdige berichten
uit Chili
De regeering stelt de
censuur in
L. J. LUYCX ZOON
Onderjurken en Directoires
U KUNT
POSTREKENING 47910 TRLEEOON INTERC 51S
DAGBLAD
PRIJS DER AOVERTENTIEN van 1—f regels f 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer
elke regel meer f 0.25. Llefdadigbelds-advertentltn vocv da
helft van den pnja. Kleine AdvertentlCn „KEITJES" bij vooruitbetaling1—5 regsU
50 cent, ejkf regal meer 10 cent, driemaal plaatsen f I.—Bewijsnummer cxti* f 0.09
SAUS- -■*
De Litausch-Poolsche Ifttek-
kingen. Moeilijkheden tus-
schen Kofno en Berlijn.
"•oen dezer dagen te Geneve de Poolech-
KiLauscho aangelegenheden werden behan
deld, zijn door den Volkenbondsraad twee
verslagen van den rapporteur te dezer zake.
Quinones de Leon, aangenomen. Op grond
van het eerste rapport zullen Polen en
Litauen eerlang onderhandelingen begin
nen over de uitbreiding van het plaatselijk
verkeer en de regeling van incidenten,
welke plaats Jiebben gehad aan do „admi
nistratieve lijn'. Dr Poolschc minister van
buitcnlandsche zaken, Zaleski, heeft reeds
aan zijn Litauschen ambtgenoot, dr. Zau-
iiius, het voorstel gedaan de besprekingen
zoo «spoedig mogelijk te beginnen en de
plaats der onderhandelingen \nst te stellen.
het vraagstuk der Poolsch-Litausclu*
verKüCTBbetrekkingen in bet algemeen be
treft. heeft de verkeens- en transitocommis-
sic ven den Volkenbond bij den Raad een
ïapport ingediend, krachtens hetwelk het
rcchtstreekschc doorgaande verkeer tus-
schen Wilna en Kofno evenals de hout-
\lotterij op de Memel in verband met de
internationale verplichtingen van Polen en
Litauen hervat moeten worden. De behan
deling van dit tweede rapport heeft de
Volkenbondsrnad tot zijn volgende zitting
in Januari 1931 verdaagd: voor einde No
vember zullen Polen en Litauen hun op
merkingen naai- aanleiding van dit rapport
kenbaar moeten maken. Door de aanvaar
ding van 't tweede verslag wordt de stelling,
waaraan Litauen tol dusver vasthield, n.l.
dat zonder regeling van het vraagstuk-
Wilna het rechtstrecksche trafisitoverkeer
door het gebied van Wilna en Litauen niet
hervat kan worden, verworpen.
In dit verband wordt nu te Kofno de op
vatting verkondigd, dat door de aanvaar
ding der beide rapporten van Quhiones de
Leon een nieuwe" phase in de Poolscli-
Litausche betrekkingen zou kunnen begin
nen. Vooral wordt er te Kofno op gewezen,
dat Litauen en Polen bij de ondeihande
lingen over de uitbreiding san het plaatse
lijk verkeer aan de administratieve lij-n 'Je
gelegenheid tc baat moeten nemeij om heel
het complex van vraagstukken, die" Litauen
Polen betreffen, ter sprake te brengen.
In sommige politieke en economische krin
gen van-Litauen gelooft men. dat hij recht
strecksche onderhandelingen Polen in vuil
\oor de opening van het directe verkeer Li
tauen politieke en economische concessies
zou toestaan", Deze mogelijkheid zou Litauen
daarentegen na de regeling van het
Poólsch-Litauschc transito vraagstuk in den
Volkenhond voorbij laten gaan. Dat bij dc
jn uitzicht gestelde directe Poolsch-Litau-
sche onderhandelingen ook lerritorialc
vraagstukken zullen worden „aangesneden-"
acht men in toonaangevende kringen Ie
Kofno volkomen uitgesloten. Juist in don
laatstcn tijd, nadat contact nas gezocht met
de Poolschc politieke leiders, kon Litauen
er zich voorgoed van overtuigen, dat Polen
op geen territoriale concessie zal ingaan.
Wel ie het daarentegen tot toegeeflijkheid
bereid op politiek en economisch gebied.
Wanneer echter juist, nu van Kofno uit
wordt geprobeerd te wijzen op de mogelijk
heid eener vriendschappelijke regeling lue-
schen Polen en Litauen, dan kan (lil, naar
ile Fr. Ztg. meent, in meer dan één opzicht
in verhand worden gebracht met de
Duitsch-Litausche betrekkingen en vooral
met het Memel-vraagstuk.
Pas enkele dagen geleden heeft dc offi-
i ieuse Lictuvos Aidns m een hoofdartikel
lot Duitschland de waarschuwing gericht,
dat, wanneer het de bezwaren van Memel
ui den VöHtenbofüdsraad ter sprake zou
brengen, Litauen daaruit de noodiqc con
sequenties zou trekken. Het Duitsche blad
acht het duidelijk, dat. hei bij de z.e. ge
volgen. die uit een dergelijke houding van
Duitschland zouden voortvloeien, gaat om
het „spook der broederlijke overeenstem
ming' met Polen. Ook Maandag j.l. legde
liet Litausche offic-ieusc orgaan er den na
druk op. tiet door do inmenging van
Duitschland in de betrekkingen tusschen
het MemeJgebied en Litauen een ongunstige
verandering zou intreden mei betrekking
lot de Duitsch-Litausche bétrekkingen op
politiek en economisch gebied. Dc bezwa
ren van Memel, aldus het Litausch betoog,
zouden heel de wereld liet bewijs leveren,
dut bepaalde Duitsche kringen op verschil
lende wijze trachten in Oost-Europa stem
ming te maken voor hun plannen, die aan
sturen op herziening der grenzen.
\an den anderen kant zien de 'leidende
Litausche staatslieden in. dat een Poolsch-
J.itauach 'accoord, dai feitelijk tegen
Duitschland zou zijn gericht, juiot zeer ge
vaarlijk zou kunnen worden voor Litauens
onafhankelijkheid.
Van belang in verband met het boven
staande is ook de verklaring van den Li
ta usehen minister van buitenlandsche
zaken. dr. Zaunius. die Maandag door het
I.itausche telcgraafogcntscliap ls verspreid.
Daarin wordt beweerd, dal Litauen bij
voortduring het standpunt inneemt, dat de
I.itausche staatsburgers bedoeld worden
in dit speciale geval de autonome Memei
landers! niet het recht hebben zich tot
vreemde staten te wenden in verband met
bestuursmaatregelen van Litauen in het
Memelgcbied.
ERNSTIG AUTO-ONGEVAL.
B c r 1 ij n, 22 Sept, (V. D.) Te Plathc in
Pommeren is een brandweerauto in botsing
geweest met een particuliere automobiel,
waardoor een brandweerman gedood en
zes andere zwaar gewond werden.
LIFTKOOI STORT NAAR BENEDEN.
Parijs, 23 Sept. (V.D.) In een mijn to
Coiiicv in bet departement van do Boven-
Loire heeft een ernstig ongeluk plaats ge
had. l-.en liftkooi mei 19 arbeiders erin be
vond zich 30 M. boven de onderste verdie
ping van de mijn, toen de kabel plotseling
brak en-de liftkooi naar beneden stortte.
11 arbeiders werden levensgevaarlijk ge
wond, terwijl de overige acht er met lichte
verwondingen afkwamen.
EEN LAWINE BIJ GRENOBLE.
Drie dooden en drie zwaar
gewonden.
Parijs. 32 Sept. V.D.) Naar uit Grenoble
gemeld wordt, is bij Chambon een lawine
neergestort Geweldige rotsmassa's maak
ten zich los door een onbekende oorzaak
en vielen dalwaarts. op hun weg zes arbei
ders meesleurende. Tot dusverre is men er
in geslaagd een doode en drie zwaarge
wonden tc bergen, terwijl de lijken van de
(wee andere arbeiders nog onder de rots
massa's moeten liggen begraven.
GEDENKTEEKEN VOOR EBERT
ONTHULD.
Nationaal-socialisten verwekken
een relletje.
11 z e li o e (Holslein), 2 2 Sept. Gisteren
is hier een geclenkteeken onthuld, gewijd
aan de nagedachtenis van wijlen rijkspresi-
dent Khert In aansluiting op de plechtig
heid had op een sportterrein in dc omge
ving der stad een bctooging van de Reichs-
hanner plaats. Tijdens dc demonstratie
kjvam hel tot botsingen met nationaal-so
cialisten. die poogden de zvvart-rood-gouden
v laggen, waarmede het terrein was versierd,
of ie rukken. Een der nationaal-socialisten
werd door dc menigte zoodanig mishandeld,
dat zijn opneming in het ziekenhuis nood
zakelijk was. Een tweede werd gearresteerd
om hem tegen de woedende menigte te be
schermen. Dc overigen konden ontkomen.
TREIN GRIJPT EEN AUTO.
Vier dooden.
Chalons s u r Sao n c, 2 2 Sept. Een
auto werd door den expresstrein uit Dijon
begrepen en vernietigd. Van dc inzittenden
werden er vier gedood en twee ernstig gc-
w on d.
langestraat 63 - tel. 88
moderne theemeubelen in eiken
met coromandel afwerking,
van f 19.50—f 54.—
Een verklaring van
von Hindenburg
vvezigo staatsorganen ruimschoots voldoen-
dt zijn om in zeer korten tijd rust en orde
tc herstellen.
Von Hindenburg neeft voorts in zijn on
derhoud mot den Rijkskanselier zijn uit
drukkelijke goedtaui mg gehecht aan het
voornemen der RT-ksregccrnig om al het
mogelijke te doen teneinde de reeds lang
bekendo maatregelen ten behoeve van de
sancering van het Duilsch economisch le
ven ten uitvoer ie leggen. I f ij vertrouwt'
op het gezond volstand van het Duitsche
volk en verwacht, dai, niettegenstaande
den buitengewoon moeilijken binnen- en
bultenlandsch-politleken toestand van
Duitschland, dezo grootsche taak binnen
het kader van de bestaande Grondwet zal
kunnen worden volbracht.
WEERBERICHT.
11oogst e Ha romet ersta 11l
770.0 tc Memel.
Laagste Barometerstand:
7H.1 te Thotrshavcn.
Verwachting:
Zwakke tot matige, Z. tot
wind, nevelig tot zwaar
of (half bewolkt, weinig of
geen regen, aanvankelijk
koeler.
Berlijn, 23 Sept. (V. D.) De president
der Republiek heeft den laatstcii tijd meer
malen van vertegenwoordigers van Noord-
Amerikannsche dagbladen het verzoek ont
vangen, mededeeling tc doen van zijn hou
ding ten aanzien van dc tamelijk nlar-
mecrende belichten, die over dc situatie in
Duitschland in do Vcreènigde Staten word
verspreid.
HINDENBURG.
Zijn gewoonte 'gctiouw hoef) von Hinden
burg hierop niet onmiddellijk geantwoord.
Ilij heeft evenwel in een onderhoud, dat hij
gisteren nu-t den Rijkskanselier had, dezen
gemachtigd te verklaren, dat hij het geheel
eens is niet dc verklaringen, welke -le
Rijkskanselier Zaterdag j.l. heeft afgelegd
tegenover den Berlijnschen vertegenwoor
diger van een Amerikaansch persbureau.
Ook de President is van meening, dat in
geen enkel Duitse!) district een Putsch zou
kunnen dreigen. Overigens zullen dc aan-
II "elke Hartmann heelt
terecht gestaan?
Omstreeks 3l Augustus j.l. hebben wij een
bericht gehad over het eerherstel van den
35 jaar geleden naar California geëmigreer-
ucn Elzasser Hartmann, die in 1919 door
een Franschcn krijgsraad, wegens vermeen
de spionnage. bij verstek ter dood veroor
deeld werd. Hij werd door hei Militaire
Hot te Parijs v rijgesproken.
In het spionnage-proces van 1919. dat
toen groot opzien wekte, was den Fran-
sclien schrijver Henri Gilbeaux en een ze-
koren <lr. Charles Hartmann ten laste ge
legd, dat ij met buitenlandsch geld defai
tistische tijdschriften gesteund en in het al
gemeen dc beweging tegen voortzetting van
don oorlog bevorderd hadden
In de overwogingen van het in Augustus
gevelde vonnis is Hartmann van alle
schuld ontlast en gerehabiliteerd Het von
nis constateert, dat Hartmann. toi enkele
maanden geleden, toen hij zijn geboorte
plaats in Elzas.bezocht en in hechtenis ge
nomen werd, Vmerika in het geheel niet
verlaten had, en dat het tegen Hartmann
in 1919 gevelde doodvonnis een onbekende,
betrof, die zich de legitimatiepapieren van
Hartmann bad toegeëigend. Hartmann kon
niet zeggen, hóe deze man aan zijn papie
ren gekomen was.
Na de uitspraak is Hartmann onverwijld
op vrije voeten gesteld
Dit bericht werd ook per radio uitgezon
den en is nabij Port-Said als buitcnlandsch
nieuws opgevangen door het motorschip
Poélau Tcllo van dc Stoomvaartmaatschap
pij Nederland, hetwelk op de thuisreis was
van Indic naar Nederland Het bericht
werd door den gezagvoerder van dat schip,
kapitein Bleeker. niet meer dan gewone
belangstelling vernomen, omdat hij een zes-
tal jnien g.-'. .'don ecu Duitscb-Amerikaan
van denzelfd' i (achterjnaam als passagier
aan boord had gehad van een ander schip
van de Nederland onder zijn bevel, de Ron
do, op de. uitreis naar Indic. Met dezen pas
gagier is n.l. daar te lande, na aankomst,
iets zonderlings gebeurd. Gelogeerd in een
berg-hotelletje boven Mednn. is hij, naar
kapitein Bleeker later vernam, op een goe
den dag uitgegaan en opeens spoorloos ver
dwenen, met achterlating zelfs van zijn ba
gage. En onwillekeurig legde ifnpitein
Bleeker nu verband tusschcn den concn
Hartmann en den anderen.
Nu liet schip zfch-hier le lande bevindt,
heeft een correspondent van de N.R.Ct. don
kapitein opgezocht en van hem het volgen
de vernomen.
Ruim zes jaren geleden, in Januari 192 E
vertrok hij niet de Rondo van Amsterdam
naar Indië. Kr waren verscheidene passa
giers aan boord, onder wié een Duilach-
Amerikaan, ggnaamcl Hartmann. Hij stond,
tezamen met een jongen Hollander, geboekt
voor Indië. Het begin van de reis was on
fortuinlijk. Op 7 Januari brak in de Golf
van Biscaye de schroefas, tengov dgc waar
van men te Sr. Nazaire moest hinncnloo-
pen. Daar gingen alle passagiers van boord.
IJet hulpeloos ronddrijven, hij vliegend
weer. op zee, had hen zoo afgeschrikt, dat
zij allen verdwenen. Ook de lieer Hartmann
en zijn metgezel. Eerstgenoemde kwam
echter niet verder dan Parijs. Hier kreeg
hij kwestie niet zijn reisgenoot, tengevolge
waarvan hij aan kapitein Bleeker een tele
gram zond, met het verzoek of hij weer Ic
St. Nazaire aan bocribvan dc Rondo kon
komen. Hiertegen bestond gecnerlei be
zwaar en dus geschiedde zulks. II ij is toen
vier weken aan boord gebleven, terwijl het
schip nog voor den wal lag en heeft daar
na de reis naar Indië meegemaakt als
eenige passagier. Daardoor was de gezag
voerder veel met. hem in gezelschap en
heeft hij een sterker herinnering aan hem
behouden dan anders vermoedelijk het ge
val zou zijn geweest.
Het was iemand van even over de zestig;
oen keurige kalme, bedaarde oude lieer, die
aan kapitein Bleeker zeer sympathiek was.
Volgens zijn medcdeelingen had de he?r
Hartmann zicli in Amerika niet laten natu-
ralisecren. Hij was dus nog Duitschcr en
als zoodanig ook gedurende den oorlog
door do Amerikaansche autoriteiten be
schouwd. Maar tmville van zijn leeftijd
bad men hem geen moeilijkheden in den
w eg gelegd
Hij had fortuin gemaakt in California, cn
De telegrammen uil Chili zijn tegenstrij
dig. Volgens sommige bei anten uit Concop-
cion zouden de Opstandelingen dc ovoi
winning hebben behaald, volgens andere
zouden de troepen der stad Talcahuano dc
leiders der opstandelingen, o. a. generaal
Bravo, hebben aangehouden, die terecht
zullen worden gesteld.
Santiago de Chili. 22 Sept. Hoewel
de regeering verklaart, dat de poging tot
opstand makkelijk en geheel onderdrukt
werd, zijn er goeclc redenen orn aan te ne
men, dat zij ernstiger i« geweest dan men
algemeen dacht, wa-nt men weet. dat ver
scheidene regimenten van de infanterie cn
de artillerie en ten minste een gedeelte van
de vloot tc Concepcion met den opstand
sympathiseerden
De bladen mogen enkel de of f icieelc bul
letins over de beweging puMicceren.
Langestraat 49-51 -- Tel. 190
Wol, Zijde-Wol, Fil met Zijde
Alle prijzen - Kleuren en maten
DE ZENDER VAN KOETJEPOFF
SOVJET-PROTEST TE WARSCHAU.
Wegens grensschennis.
arschau, 22 Sept. '11.N De Russi
sche regeenng heeft door haar gezant ie
Warschau een protest laten overhandigen
tegen het vliegen over de grens door Pool-
sclic militaire vliegtuigen. Op S September
hebben twee Poolsche vliegtuigen over de
grens en boven Russisch gebied gevlogen
en één der vliegtuigen in zelfs op Russisch
gebied geland. De vliegtuigen werden door
de Russische grenswacht beschoten cn heb
ben dit vuur ook beantwoord.
woonde den laalstcn tijd op Jamaica, te
Kingston. Daarna was hij naar Buenos
Aires gegaan, waar een neef van hom
woonde, en vervolgende zcide li ij voor plei-
zier naar Kameroen. Daar had hij. op do
boot naar Marseille, den jongen Hollander
ontmoet, die er, in dienst voai een Frau-
sche maatschappij, bezig vvns geweest met
tabaksplanten. Beiden bleven in elkanders
gezelschap van Marseille naar Haarlem,
waar diens ouders woonden. Op aandrin
gen van onzen landgenoot zou hij toen voor
beiden passage naar Indié hebben geno
men. Maar omdat deze reeds meer geld
van hem trachtte los tc krijgen, zou hij
hem hebben laten schieten.
Te Belevvan—Dcli verliet do heer Hart
mann do Rondo. Naar hij meedeelde wilde
hij lets van Sumatra zien on dai'i trachten
via Singapore, Fransch Indo-China en Ma
nilla naar zijn land terug te koeren.
Op zijn volgende reis weer tc Bclavvan—
Dcli komende, vernam kapitein Bleeker.
dat de heer Hartmann lang in Mcdan was
gebleven, en daarna aan hot „luchtkuur-
ord" Brastagi was gegaan. Als reien van
zijn lange oponthoud had hij opgegeven,
(lat het hem, als Duitechcr. niet veroor
loofd was geworden, zoo kort na den oor
log, naar Singapore of Fransch Indo-China
te gaan.
Voor zoover men kon nagaan had hij 1c
Brastagi kalm geleefd, paard gereden, ge
wandeld enz. Op zekeren dag uit het berg-
hotelletje v ertrokken voor hei doen van een
ochtendwandeling was hij echter niet te
ruggekomen. Toen hij 's avonds aan het
diner, ook niet weergekeerd was begon
men zich ongerust over hern te maken. Men
ging zoeken, maar vond geen spoor van
hem Ook den volgenden dag bleef hij weg.
Men zocht alles af, ook de ravijnen in den
omtrek, maar er was niets meer van hein
te ontdekken. Hij was voor goed verdwe
nen. met achterlating, zooa's gezegd, van
zijn goed.
Ziedaar liet relaas van kapitein Bleeker.
zoo getrouw mogelijk weergegeven. Hlijft
de vraag, die de gezagvoerder zichzelf hel
eerst stelde Was dit wellicht de pscudo-
Iiarlmann? Zijn plotselinge ën spoorlooze
verdwijning wekt vermoedens in die rich
ting'' Of was het de echte Hartmann die
terecht heeft gestaan? Maar dan zou niet
juist zijn. dat hij tot enkele maanden voor
zijn aanhouding in (len Elzas niet uit Ame
rika zou zijn weg geweest
Men staal hier voor e n raadsel, waar
van de oplossing verrnocdeliijv nooit 7.a'
worden gegeven.
In Sovjet-Rusland het
gesprek \'an den dag
„Luchtige" geheimzinnigheid
De sovjet-autoriteiten worden op liet
öogenblik geweldig verontrust door de wer
king van een geheimzinnig radiostation,
aldus do Msb.
Geheel liet uitgestrekte gebied van het
rijk der voreenigde sovjet-republieken, van
de Kuropoesche grens tot Wladiwoslock
wordt voortdurend gestoord door do uit
zendingen van ecli onbekend radio-station.
Zelfs in het verre Oosten is dit station dui
delijk tc hooron
Een onbekende stem vertelt aan de luis
teraars in sovjet-Rusland, hoe de stemming
is onder dc? Russische emigranten in lu t-
buitenland. lederen keer als de uitzending
begint, dient dit radio station zich aan als
de zender van generaal Koctjepoff.
Het is in ieder geval zeker, dat dit station
zeer krachtig uitzendt, en volgens do ver
klaringen van deskundigen ligt dit. station
in Europa, waarschijnlijk in Frankrijk.
Het radio-station van generaal Koetje-
poft, over wiens lot nog steeds een geheim
zinnige sluier ligt. zendt geregeld uit iodo-
ren Dinsdag, Donderdag en Zondags des
avonds .om 10 uur Onsl-Kuropeescp&n tijd.
De omroeper geeft dan liet laatste nieuws
over den politicken toestand in West-Euro
pa. waarover de lezers van de Russische
kranten, tengevolge van de censuur der
sovjets nooit iels te hooron krijgen.
Na ieder bericht wordt een muzieknum
mer uitgezonden, afwisselend Russische
volksliederen en dansmuziek.
Het station van generaal Koetjepol f
werkt op korte golf. zoodat de ontvangst
voor dc radio-toestellen in Rusland, die allo
op korte kolf afgestemd zijn, zeer duidelijk
is.
De officicele zenders der sovjets probes-
re n wel om dc uitzending van Koctjcpoff Is
storen, maar voor de Russische luisteraars
is liet toch een kleine moeite om hun toe*
stel uitsluitend op Ivoetjeppff af te stem
men.
Deze geheimzinnige uitzendingen, din
ook in Moskou niet. zeer ve?l belangstelling
beluisterd worden, vormen in sovjet Rus
land het onderwerp von de gesprekken
van dan dag.
l nenssokostenlij deert ics en
moeite vermijden, door ons
le machtigen, ttzc abonn-
mentsgelden automatisch -«
tonder hosten van uw giro
rekening aj te schrijven.
U belioejt daartoe slechts een
machtigingsformulier in te
vutten, dat wij u met genoe
gen zenden
llrl spreekt vanzelf, dal dc
machtiging vervalt bij de up
teggins van het abonnement
Mogen wij n tuil:een tormu
lier zenden?
Ook ons maakt u het daar
mee gemakkelijker.
Vriendelijk dank1
Adm. Amersf. Dagblad