13SMH1
COGNAC VIEUX XXX 3.75
Tafel-, Divan- en Kapstokkleeden
HET FRIESCH TAALONDERRICHT
A. H. van NIEUWKERK
DRUKBEZOCHT CONGRES
TE AMSTERDAM
„Actie en enthousiasme
noodzakelijk"
Ordeverstoring in den
raad van Amsterdam
MAAL- EN MENGGEB0D
VOOR TARWE
Gevangenisstraffen van
14 dagen geëischt
UTR:STFï:I7 Tel:!^
Uitgebreide collectie
Beekensteinschelaan Beekstraat
Te!. 543
HUMORHOEKJE
Een rede van Prof. Brandsma en
van den heer D. Kalma-
Men schrijft ons:
Zaterdagavond vond in het American-ho
tel te Amsterdam, in aansluiting op de
jaarvergadering van den Bond van Frie-
sche vcreenigingen buiten Friesland, een
congres plaats ter behandeling van de kwes
tie van het Friesch taalonderricht.
De bondsvoorzitter, de heer J. Winkel
man, opende het druk door afgevaardigden
cn belangstellende leden bezochte congres.
Hij deelde mede, dat namens den Frieschen
onderwijrsaad aanwezig waren prof. dr.
Titus Brandsma te Nijmegen, die een lezing
zou houden cn dr. Botke, te Groningen, ter-
Mijl van het derde lid van dezen Ilaad, me
vrouw Quarles van Ufford—Buma een tele
gram was ingekomen, waarin zij mededeel
de verhinderd te zijn wegens ziekte van
haar zoon en waarin zij het congres de bes
te wenschen met doel en slagen deed toe
komen.
Nadat door een klein koor onder leiding
van den heer C. Dokkum het Friesch Volks
lied en door de dames Jonker en Winkel
man enkele solo's waren gezongen, was het
woord aan prof. dr. Titus Brandsma over:
Eigen en vreemd bij het kindcronderwijs
Spreker begon met er de aandacht op te
vestigen, dat de Friezen rekening houden
met de nuchtere feiten en niet zoo hard
van stapel loopen, doch als zij eenmaal al
les goed overlegd hebben, dan zetten zij ook
door.
De Friezen buiten Friesland zijn in actie
gekomen, toen zij zagen dat het met de
Friesche taal dreigde verkeerd te gaan cn
wij moeten ons beijveren daarvan terecht te
brengen wat er nog van terecht te brengen
is. De Friesche taal moet als levende taal
en niet als weelde-artikel in stand blijven.
Niet, omdat de taal zoo mooi is, doch om
dat wij ons daarin kunnen uilen als in onze
jeugd en onszelf kunnen zijn. Voor menig
doel zal de Friesche taal niet gebezigd kun
nen worden, doch onderling uiten wij ons
graag in die taal; dus niet om kunst of we
ienschap, doch om ons eigen leven moet
onze taal stand houden en dat zal zij als wij
dat willen en zoo lang wij leven.
Wij zijn ten opzichte van onze taal steeds
veel te inschikkelijk geweest, zegt spreker,
doch moeten dat niet langer zijn. Wij zijn
misschien ver genoeg gegaan, doch willen
niet meer missen en voor het nageslacht de
mogelijkheid bewaren zich in die taal te
uiten.
Velen zijn er, die de Friesche taal wel
spreken, doch niet kunnen lezen of schrij
ven. Het is niet om de taal te doen leven,
doch om het waardiger te doen leven dat
wij onderricht in de Friesche taal wenschen.
Om dit te bereiken moet het aan de kinde
ren op school geleerd worden.
Er is in de laatste jaren een groote ople
ving in dc Friesche taal gekomen. Er gaat
bijna geen dag voorbij of er komt Friesche
literatuur in tijdschrift cn dagblad-artikelen
en in boeken naar voren. De Friesche let
terkunde leeft sterker dan ooit. Om daar
van te kunnen genieten moeten de Frie
sche kinderen het Friesch leeren. De door
den Frieschen Onderwijsraad ingestelde
cursussen zijn daarvoor alleen niet voldoen
de. Spreker wees er op, dat in Noord-
Duitschland het onderwijs in de Friesche
taal geen schade heeft gebracht aan het on
derwijs in de Duitsche taal. Dat zal in ons
land ook niet het geval zijn. Het onderwijs
op de lagere scholen zal ook niet alleen in
fle hoogere klassen gegeven moeten vvor
den, doch reeds in de eerste klassen. Het
kind, dat op school komt, komt er niet
direct om de Nederlandsche taal te leeren,
doch om te leeren lezen en schrijven. Thans
moet het dat leeren in een taal, die hem
geheel vreemd is. In de taalkennis staan
de Friezen niet bovenaan, wat spreker wijt
aan de verkeerde opzet van het onderwijs
in Friesland. Hij durft de proef aan om
van twee verschillende groepen kinderen de
een direct onderwijs te geven in de Frie
sche en de andere in de Nederlandsche
taal en hij is er zeker van dan met dc eer
ste groep de beste resultaten te zullen be
reiken.
Er is wel eens beweerd, dat dan ook in
de andere provincies onderwijs zou moeten
worden gegeven in de gauwspraak, doch
het dialect dezer streken is met de Frie
sche taal niet te vergelijken. Voor het heil
van de Friesche kinderen en voor de bloei
\an Friesland dringen wij aan op onderwijs
in de Friesche taal.
Spreker eindigde zijn, met luid applaus
beloonde rede, met den uitroep: onz.e eisch
is het Friesch op school.
Nadat beide solo-zangeressen zich we-
Vle>- hadden doen hooren, was het woord
aan den heer D. Kalrna, letterkundige te
Leeuwarden, over het Friesche onderwijs
vraagstuk.
Om tct hei succes te kornen, waaraan
spr. niet twijfelt, is het noodzakelijk dat
pr Friesch onderricht op school gegeven
wordt. Daarnaast kunnen dan afzonder
lijke cursussen in stand gehouden worden.
Hoewel dankbaar voor het door de Pro
vinciale Staten van Friesland verleende
subsidie, waarmede 40 k 50 cursussen van
choolkinderen kunnen worden gegeven,
zegt spr., dat dit slechts een tijdelijke toe
stand kan zijn en deze f 7000.— minstens
lot een ton zou moeten worden opgevoerd.
Dit bedrag kan evenwel door dc Friesche
Staten niet alleen worden gegeven. Dc
c-enigste weg is dus opname van het
Friesch in het leerplan van de lagere
school. Omtrent den vorm, waarin dit moet1
geschieden, is het niet verstandig ons nu
reeds vast te leggen. De weg daartoe tee
kent zich vanzelf wel af. In Friesland zijn
verschillende bezwaren tegen dit onderwijs
naar voren gebracht. Het eerste is, zegt
spr., die van een categorie, die zegt dat
wat wij svillcn is een aanslag op dc Rljks-
cenheid.
Hierop is maar een antwoord: Oudewij
venpraat. (Gelach).
Spr. wijst hiervoor op Zwitserland, waar
het onderwijs in verschillende talen ook
geen verwijdering heeft gebracht.
Het tweede argument is, dat door het
brengen van het Friesch op school tijd aan
het onderricht in dc Nederlandsche taal
zal worden ontnomen, wat vervolgens die
opponenten nu al niet te veel is. Prof.
Brandsma heeft dit argument in zijn rede
reeds ontzenuwd, terwijl spr. ook nog wijst
op Wales, waar op de scholen, waar de
eigen taal onderwezen was, blijkens het
rapport der Engelsche Staatscommissie, het
resultaat met do Engelsche taal beter was
dan op de andere scholen, waar uitsluitend
Engelsch word onderwezen.
Het derde bezwaar is de conservatieve
ekleefheid aan wat eenmaal bestaat. Dit
zelfde verzet constateerde ook de Engelsche
Staatscommissie. Het is de geest van het
is zoo en 't is altijd zoo geweest en 't moet
ook altijd zoo blijven. Dit conservatisme is
het eenigste groote bezwaar, doch het zal
overwonnen worden. Om dit te overwinnen
is actie en enthousiasme der Friezen noodig
De Nederlandsche Regeering heeft in
deze een taak te vervullen, doch zooals
steeds moet hier zijn een wisselwerking tus-
schen eischendc partij en de Regeering door
onze actie.
Wij kunnen vooruitgang zien, waarvan
het lectoraat te Groningen het begin is.
Minister de Visser kon er zich nog af
maken met te zeggen, dat het eon gevaar
lijke zaak was.
Minister Wassink verwees naar de Lager
Onderwijswet, die het Friesch op school on
mogelijk heet te maken.
Zoo iemand, dio de wet te hulp moet
roepen, zegt spr., is al niet meer dc tegen
stander zonder meer.
Thans hebben we een Minister van On
derwijs met een Frieschen naam. Wij ho
pen dat hij dien naam geen oneer zal aan
doen.
Spr. heeft het vol vertrouwen dat dc
traditie van dc Nederlandsche vrijheid ook
voor Friesland zal gelden.
Wij mogen op de toekomst rekenen on
ook op den steun der Regeering doch wij
moeten er met nadruk den Friezen op wij
zen, dat zij, evenals de bewoners van Wa
les en Slceswjjk, voor hun erfschap op moe
ten komen.
VRAAGT WINKELIER
of NV HUL5KO rSlzbo AMERSFOORT
2e. het voornaamste gedeelte van dc aan
denzelfden eigenaar toebehoorendo onroe
rende goederen, gelegen onder de gemeojpten
Heezc cn Zesgehuchten, ten \\C3ten van den
straatweg van Geldrop naar Leende.
Deze beide afzondorlijk gelegen com
plexen vormen to zamen bén zeer uitge
strekte bezitting, welke grootendeels bezet
is met bosschcn met opgaand geboomte en
met hakhout. Verder treft men er vrij groo
te heidevlakten aan, op enkele waarvan een
groot aantal zoogenaamde „vliegdennen"
voorkomt, waardoor deze terreinen in zeke
ren zin ook het karakter van bosch vertoo-
nen. Tusschcn de bosschcn verspreid of aan
den rand ervan bevinden zich bouw- en
graslanden. Het geheel vormt een landschap
van zoodanigen aard, dat het behoud van
deze tcrn'incn in den bestaanden toestand
uit hoofde van het natuurschoon wcnsche-
lijlc moet worden geacht.
Vier verdachten voor de
rechtbank
NOG GEEN OVEREENSTEMMING IN
ZAKE DE 298 M. GOLF.
Nederlandsch-Noorsche bespre-
kingen worden voortgezet.
Het bericht, in een der dagbladen, dat
tusschen Nederland en Noorwegen overeen
stemming zou zijn bereikt ten aanzien van
het gebruik der 298 Meter golf, is, naar de
Telegraaf bij informatie tc bevoegder
plaatse verneemt onjuist. Wel hebben de
besprekingen te Boedapest aanleiding ge
geven tot onderhandelingen tusschen de
P.T.T.-adminislratie van Nederland en
Noorwegen. Deze onderhandelingen zijn
echter nog niet beëindigd.
DE V.P.R.O. EN DE ZENDER
TE HILVER8UM.
Een schrijven aan mi
nister Reymor.
Naar het Hold, verneemt, heeft de Vrijz.
Prot. Radio Omroep zich heden met een
schrijven tot den minister van waterstaat
gewend, waarin mededeeling wordt ge
daan van hetgeen j.l. Vrijdagavond tijdens
de uitzending van den V.P.R.O. is voorge
vallen (de groote storing door Turijn.
Red.), en waarin verzocht wordt, dringend
maatregelen tc nemen, opdat spoedig via
den Hilversumschcn zender ongestoord
kan worden uitgezonden.
WEDEROM EEN GROOT LANDGOED
ONDER DE NATUURSCBOONWET.
Het betreft terreinen onder Heeze.
Bij de gemeenschappelijke beschikking
van de ministers van Binncnlandschc Zaken
en Landbouw cn van Financiën zijn naar
Het Volk meldt, aangemerkt als la-%1-
goedcren in den zin van artikel 1 der Na-
tuurschoonwet 1928
le. het voornaamste deel van de aan S. J.
Baron van Tuyl van Serooskerken te Hceze
toeberTOorcndc onroerende goederen, gede
gen onder de gemeente Hceze. ten oosicn
van den straatweg van Geldrop naar Leen
de, en
A m61 e r (1 a m, li Nov. De gemeente
raadsvergadering van Amsterdam was op
7 Mei bezig met de debatten over de kin
dervoeding op school. Vanaf «le publieke
tribune werd door ocnigo posonen tijdens
de rede var; wethouder Polak geïnterrum
peerd o.a met de woorden „je nioet er zelf
rnaar eens van moeten leven" cn „daar ko
men wij communisten tegen op'
Wegens verstoring van een openbare ver
gadering stond de 27-jarige los werkman
A. L. K. terecht. Hij zou geroepen hebben:
„je moest er zelf maar eens van leven".
Verd ontkende genoemde woorden te heb
ben geroepen, wel had hij iels anders ge
roepen. Door twee getuigen werd echter
verklaard, dat verd. de woorden wel dege
lijk had geroepen.
Dc officier van justitie mr. Van Dul'.emen
achtte de feiten zeer ernstig Verd is niet
in staat een geldboete te bel alen. Spr. vor
derde het maximum, n 1. veertien dagen ge
vangenisstraf Verd. merkte nog op, dat hij
de str3f wel zeer hoog vond.
Vervolgens stonden bij verstek terecht
F. H. en C. M., eveneens wegens het ver
storen van de orde in een raadsvergade
ring op 23 April. Tijdens de behandeling
van do politieverordening betreffende het
kenteeken aan stationneerende motorrijtui
gen hadden zij geroepen tegen den burge
meester: „je hebt er zelf belang bij, je bent
zelf de grootste aandeelhouder van de Rij
tuigmaatschappij", terwijl M. had geroepen:
„dan schilderen we de wagens hcelemaal
geel".
Ook tegen deze verdachten eischic de offi
cier van justitie mr. Van Duileman een ge
vangenisstraf van veertien dagen.
Tenslotte had de metaalbewerker B. G. K.
zich te verantwoorden voor hetzelfde feit.
In de reeds genoemde vergadering van 7
Mei had verd. geroepen: „daar komen wij
'communisten tegen op'. Deze verdachte
achtte het noodig een korte politieke rede
te houden, waarin hij de communistische
beginselen uiteenzette. Van de publieke
tribune ontving hij eenigen bijval, doch de
deurwaarder had de orJe spoedig hersteld.
Ook tegen K. eischte het O. M. veertien
dagen gevangenisstraf.
De uitspraak werd bepaald op 28 Novem
ber.
Een adhaesie-adres van het
Kon. NedLandbouw-
comité
AUTOBOTSING.
Een damo door de voorruit.
Op den rijksweg tusschen Delft en Rijs
wijk reden Zondagnacht twee luxe autos,
een van den heer H. uit Rotterdam cn de
andere van den heer dc S. uit den Haag
rnct groote snelheid tegen elkaar. Mevrouw
de S. werd erg aan het hoofd gewond, door
dat zij door de voorruit werd geslingerd.
Na in het gasthuis tc Delft te zijn verbon
den, is zij naar huis vervoerd.
De auto werd grootendeels vernield.
TWEE BOERDERIJEN TE OSS
VERBRAND.
Het Kon. Nerl. Landbouw-comité heeft
een adres inzake het maal- cn menggebod
voor tarwe aan den minister van binncn-
landsche zaken cn landbouw gezonden,
waarin hem dank wordt gebracht voor dc
indiening van het ontwcrp-Tanvcwet.
Bestreden wordt hei adres van den Kon.
Ned. Middenstandsbond, waarin deze ver
zoekt geen gevolg te geven aan het voor
nemen om een maal- cn menggebod in te
voeren omdat zou vaststaan, dat een groo
te groep van den handcldrijvenden en in-
dustricelen middenstand door vorenbedoel
de maatregelen ernstig zal worden ge
schaad en dat het brood minder van kwali
teit en hooger in prijs zal worden.
Het comité is van oordeel, dat dit gebod
geenszins de belangen van den midden
stand zal schaden. De akkerbouwbedrijven,
welke door een maal- en menggebod eeni-
germate zullen worden gesteund, geven
niet alleen aan duizenden landbouwers
cn tienduizenden landarbeiders en hun ge
zinnen in normale tijden een beslaan, doch
vormen in de zeekleigebieden van Gronin
gen, Friesland, Noord-Holland. Zuid-Hol
land en Zeeland de veelal eenige bron van
alle welvaart. Niet alleen vinden tallooze
ambachtslieden en handelaren er een be
staan door. doch al deze personen geven
ten behoeve van de voorziening in hun le
vensbehoeften nagenoeg den bestaansgrond
aan den gehcelcn middenstand in genoem
de gebieden.
Dat de kwaliteit minder zoude worden, is
nimmer bewezen Nog dagelijks wordt ten
plattelande bij een grootcr verbruik van in
landsche tarwe voor dc broodbereiding dan
het maalgebod zal brengen, het tegendeel
vastgesteld, terwijl overigens door het
aanwenden van eerste kwaliteit buiten-
landsche tarwe aan evcntueele bezwaren
betreffende den bakaard der inlandsche
tarwe volkomen kan worden tegemoet ge
komen.
Dat het brood duurder in prijs zal wor
den acht het comité niet waarschijnlijk.
Fen prijsverhooging van 4 per 100 K.G.
voor de inlandsche tarwe geeft bij een
maalgebod van 10 pet. een orijsvermeerde-
ring van 40 cent. Hierbij kan eventueel nog
iets komen, indien een betere kwaliteit
buitcnlandsche tarwe zou worden bljge-
kocht, hetgeen echter bij een zoo laag per
centage inlandsche tarwe wel niet noodig
zal zijn.
DE ECONOMISCHE CRISIS.
Overproductie bij de Zinkwit-
fabrieken te Eijsden,
Maastricht, 10 Nov. Tengevolge van
de moeilijke afzetmogelijkheid hebben de
zmkwitfabrieken van dc Maastrichtsche
Zinkwit Maatschappij te Kysden met over
productie te kampen.
Er is een regeling getroffen, dat enkele
groepen arbeiders om de andere week wer
ken. Het noodzakelijke gevolg hiervan is,
dat p.l.m. 25 arbeiders worden ontslagen.
ÉMaandagm.)
INBRAKEN TE EINDHOVEN
EN OMGEVING.
Een bende aan het werk?
Eindhoven, 15 Nov. In den afge-
loopcn nacht hebben inbrekers zich toegang
verschaft tot de woning van den landbou
wer Van B. aan de 't Loostraat te Eindho
ven. Uit een lost werd een bedrag van
120 aan goud en tal van goederen ont
vreemd. Toen Van B. door het aanslaan van
den hond gewekt werd, zag hij nog juist
de inbrekers in een auto wegrijden.
Ook in de omgeving van Eindhoven zijn
dieven aan het werk geweest. Door opschui
ving van een raam zijn inbrekers erin ge
slaafd zich toegang te verschaffen tot het
Gemeentehuis van Nuenen. Door het open
breken van eenige deuren wisten zij door
te dringen in het oude arrcstantenlokaal
onder liet gebouw, waar de brandkast van
den gemeenteontvanger staat Met een
breekijzer konden zij de deur van de oudo
brandkast, die juist dezer dagen door een
nieuwe zou worden vervangen, ontwrichten,
doch hier werden zij blijkbaar in hun werk
gestoord, want zij namen de vlucht zonder
iets van waarde mee te nemen
DUITSCHER AANGEHOUDEN.
Oplichting van 30.000 Mark,
Amsterdam, li November. Door de
Duitsche justitie werd aan de politie te de
zer stede aanhouding verzocht van den ad
ministrateur R., 35 jaar oud, in betrekking
bij een concern van Warenhuizen te Bres-
lau, die zich schuldig had gemaakt aan
oplichting van 30.000 Mark. Het is der po
litie gelukt den man te arrestceren. Een
bedrag van 7700 was nog in zijn bezit.
OUDE BEENDEREN GEVONDEN.
Z u t p h 0 n, 14 Nov. Bij het graven der
sluisworken in het Twenthekanaal achter
de iWlhelminaschool tc Kefdc zijn op pl.m.
9 M. diepte enkele zeer groote beenderen
te voorschijn gekomen, welko vermoedelijk
afkomstig zijn van een voorwereldlijk dier.
De beenderen worden naar het Rijksmu
seum van Natuurlijke historie te Leiden
verzonden.
H. RYFSNYDER f
Oud-resident van Batavia.
Te 's Gravenhagc is Zaterdag op 66-jarï-
gen leeftijd overleden de heer II. Ryfsnyder,
oud-resident van Batavia. De overledene was
ridder in de Orde van den Ncdcrlandschen
Leeuw cn in dc Kroonorde van Siam. De
crematie zal plaats vinden op Woensdag 19
November a,s. tc Wcsterveld na aankomst
van den trein van 11.16 uur.
AUTO GESTOLEN.
De dieven op hei laatste mo
ment ontkomen.
Zondagavond is van een parkeerplaats te
Hengelo (O.) een nieuwe Kssex-auto gesto
len. De politie aldaar vroeg ann verscheide
ne steden om aanhouding en zoo stond ook
te Deventer aan den Snippelingsdijk een
tweetal politiemannen op wacht. Dezen ga
ven aan een langzaam naderenden auto een
stopsein, maar toen de wogen tot op 10 me
ter was genaderd, gaf de bestuurder plot
seling vol gas, zoodal dc agenten in allerijl
opzij moesten springen, wilden zij door den
wagen niet worden overreden. Per rijwiel
zetten zij den vluchtenden auto na, welken
men even later aan de Handelskade ver
laten vond staan. De bestuurder en wie
eventueel bij hem in den wagen hebben ge
zeten, waren verdwenen. Dc auto werd in
bewaring genomen.
ERNSTIGE VECHTPARTIJ
TE SITIARD
S i 11 a r d, 17 November, Zondagavond
heeft in de mijnwerkerskolonie „Lindenheu-
vel" te Lutterade een ernstige vechtpartij
plaats gehad. Een viertal Duitschers kreeg
oneenigheid met elkander, waarbij men
handgemeen gerankte en van het mes ge
bruik werd gemaakt. Ken tweetal werd ern
stig verwond door steken Ken van hen is
in zorgwekkenden toestand naar het Fran-
sche Klooster te Sittard overgebracht, de an
der kon na ter plaatse verbonden to zijn.
naar huis worden vervoerd waar hij verder
verpleegd zal worden De twee andere mijn
werkers kwamen er zonder wonden af.
Niets kon gered worden.
O ss, ifi Nov. Hc-Jennacht ovn halftwee
werd de brandweer gealarmeerd voor een
hevigon brand in de .\apclslraa;. In de boer
derij van P. Smits L-mk brand «it ep. in eer.
tijd \an een oogenblik stond de nabijgele
gen boerderij van Van Dint her eveneens in
lichte laaie. Kon derde boerderij kon door
het krachtdadig optreden der brandweer
behouden blijven. Met groote moeite kon een
cude zieke vrouw door dc brandweerlieden
gered worden. Ken zoon van Smits bekwam
brandwonden aan handen en aangezicht. Er
kon niets gered worden Van Smits zijn 10
varkens, 2 koeien, 2 kalveren cn een 60 tal
kippen verbrand, terwijl van beiden groote
voorraden hooi cn koren een prooi der
vlammen werden. De oorzaak is onbekend.
Verzekering dekt de schade. Hedenmorgen
om 10 uur begon het hooi wederom te bran
den zoodat de brandweer opnieuw moest
ingrijpen, jDe Courant),
Dingen die ze nooit zullen zeggen.
Mussolini„Uitstekend, baas Doet het
maar zooals je het zelf het best vindt."
(London Opinion),
