'BIJ HENRIK IBSEN'S 25en STERFDAG
Amlrsfgdrt
X
X
X
X
X
X
X
FIRMA DUIM BURGER
DE EEMIANDEa
BELANGRIJKSTE NIEUWS
BERICHT
UIT MOOI
JOH. DE HEER
Q Hivze „DE STICHTSCHE HEUVEL"
TRICOTAGE VOOR
SPORT EN
STRAND
Zaterdag 23 Mei 1931
Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwai 2a
29e Jaarganj No. 274
1906 23 MEI 1931
BRIAND'S AANKOMST
TE PARIJS
[sanM-n
9 uur 30 min.
L. J. LUYCX ZOON
PIANO- EN 0RGELHANDEL
fortmann en
hehenkamp
ÖCXXXXXX
Q TELEF. 1290 - AMERSF00RTSCHE BERG TELEF. 1290
n
ffiCXXXXXXIXIXXXXXX^S
ARNHEMSCHE WEG 26
DAMESMODEZAAK
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS P*r 3 maaD{1«a voor Amersfoort f 2.10. per maeod t 0.75. par
w«ek (met gratia vcrzekcrlag «gen ongelukken) f 0.17*/»
ölnoeolond franco per post per 3 saaadea f3»-. AhonderlIJk» nummer» f 0.0f.
POtTIEKENING 47910 TELEFOON INTERG «43
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 1—4 regel» I 1 05 act inbegrip vas co» bewijsnummer.
elke regel mee» f0.25. Liefdndtgbelds-adverteotlêo voor <fc
Wtft van den prijs. Klein» Advertentlto „KEITJES" bfj vooruitbetoltsg —3 regel»
30 cent eik» regel meer 10 cent, drtesaaJ plaataes f 1.—. Bewijsnummer extra 0.05
Eeiimaal heeft men verbitterd om Ibsen
gestreden. Hoe weinigen kunnen daar thans
nog van meepraten? Toen het wilde schuim,
dat de golven van zijn werk op het strand
hadden geworpen, alleen nog maar zacht*
kens in den flauwen wind natrilde, ver
dween zienderoogen dc belangstelling voor
den dramaturg Ibsen en thans zijn er velen,
die hem nog slechts van naam kennen.
In tegenstelling met vele bekende schrij
versfiguren is niet dc jonge, doch dc oude
Ibsen het middelpunt van een verwoeden
strijd geweest. De meeste schrijvers, die de
zestiger jaren nabij komen, hebben erken
ning of miskenning in de wereld gevonden.
Ibsen stond toen in het brandpunt der
meest verwoede disputen en zijn vijanden
spaarden hem niet Terwijl zijn vrienden
hem met een Shakespeare op één lijn stel
den. ontzegden zijn tegenstanders hem
zelfs het schrijftalent en het is Max Nordau
geweest, die beweerd heeft dat Ibsen niet
eens in staat was om duidelijk te denken
en een behoorlijk drama te schrijven.
Thans wordt Ibsen niet meer met Sha
kespeare op één lijn gesteld. Toen de ten-
denzen van Ibsen door den tijd werden ver
drongen en de 6toomhaven in een vlak
ebbend stroompje veranderde, werd het stil
ler om Ibsen. Men noemt hem nog met
achting, hij heeft een veilige plaats als his
torische figuur verworven, doch Ibsen be-
teekent niet meer voor onze eeuw wat hij
omstreeks 1890 heeft beteekend.
Toen was men er aan gewend door Ibsen
op de vragen van het leven opmerkzaam te
worden gemaakt, waarvan de groote massa
nog totaal onkundig was. Velen waren er
hem dankbaar voor dat hij hen uit een
traditioneele dommeling had opgewekt en
het leven met nieuwe lichtzijden had ver
rijkt. Daartegenover stond natuurlijk de
gramschap van velen die er verstoord over
waren, dat zij niét langer in onwetendheid
konden voortdroornen en zij waren het
vooral, die onder aanvoering van Nordau,
Ibsen hebben belasterd als een vijand der
samenleving, die met deze niets goeds voor
had. Wanneer Ibsen er hen op attent maak
te, dat de vrouw den tijd te boven was,
waarin zij het huwelijk in zijn meest primi
tieve gedaante moest aanvaarden, scholden
zijn vijanden hem voor een schender van
het huwelijksgeluk. Algemeen was men van
meening, dat hij gevaarlijke tendenzen pro
pageerde om een idee uit te voeren, dat
hem toevallig in het brein was opgekomen,
zonder dat hij zich om het geluk der men-
schen bekommerde. Deze dienden slechts als
dragers van zijn theses. Aldus oordeelde
men.
Den ernstige bewonderaars van Ibsen was
het echter bekend, dat Ibsen in het geheel
geen gedachtengoochelaar was, doch de
kern van zijn stukken toetste aan ervarin
gen uit zijn onmiddellijke omgeving. En
daar Ibsen een dichter was, zag hij niet al
leen het onrecht in zijn onmiddellijke om
geving, doch zijn gedachten vergleden naar
dc groote massa, die zijn toekomststukken
goed begreep, omdat zij daarin een gedeelte
van eigen zorgen en verdriet, eigen wen-
schen en verlangens zag weerspiegeld.
Groote schrijvers zijn bijna steeds de
toetssteen der massa, voor wie zij spreken,
bidden en eischen. Zij schenken de wereld
do verlossende Woorden, die zij zelf niet ver
mocht uit te spreken.
Ibsen bediende zich echter zoo matig van
tendentiëüse slagwoorden, dat men hem zou
kunnen verwijten te weinig wegwijzer voor
het volk te zijn geweest.
Thans is wederom de behoefte ontwaakt
orn uit den mond van den kunstenaar te
vernemen welke levensopvatting hij is toe-
ge da r.n.
Ibsen was en bleef echter dc zoon varr
den tijd van den twijfel, waarin van ver
rassen cn beslissingen geen sprak# was.
Daar Ibsen twijfelde, erkende hij dn
reikendheid van vele sociale gezinsvormen.
Hij hoopte dat er een ingrijpende verande
ring zou plaats hebben, alleen hoedde hij er
zich wel voor om zelf deze verandering door
te drijven, ja zelfs den weg te wijzen waar
heen die verandering zou moeten gaan. Het
lokkende woord van een nieuw derde toe
komstrijk hield ook hem geboeid. Heeft hij
het echter ooit gewaagd, liet wezen van dit
tockomstnjk vast tc leggen? Hij toonde
6lechts aan hoe velen op zoek naar het derde
rijk mislukt waren, vooraan Keizer Julia
nus, de bestrijder der Galilccére. Julianus
vindt in dc drama's van Ibsen een talrijke
navolging. Ja Ibsen, wien zooveel aan het
derde Rijk gelegen was, zou men het best
kunnen bestempelen als de hoeder voor het
kwade, die de mcnschen ervan trachtte te
rug te houden den weg naar het derde Rijk
in tc slaan.
De nieuwe zedelijkheid, die van Ibsen
verwacht en gehoopt werd, de kern van dit
derde Rijk, heeft zich in zijn scheppingen
meer en meer bepaald tot de verhouding
van den man tot de vrouw. Ilct schijnt
alsof voor Ibsen, vooral in zijn laatste stuk
ken, al het andere slechts hijzaak was. Hij
beperkte zich tpt het groote proces, dat tus-
schcn de geslachten aanhangig 'is, zooals
Hebbel het eens noemde. Dit valt thans
sterker cp dan in 1900. Eindelijk is de over
tuiging weer wakker geworden, dat trage-
diecn niet behoeven beperkt to blijven tot
de haat cn liefde tusschon man cn vrouw.
Strindberg en Shaw, dc beide bewuste
„overtroevers" van Ibsen, bewijzen dat de
vrouw cn haar wezen niet uitgeput zijn,
nadat typen als Nora, Ellida, Hedda Gabler
of Hilde Wangel een, gestalte hadden aan
genomen. Zij beschouwden bovendien van
den beginne aan deze types in een anderen
zin. Strindberg, dc vrouwenhater, die do
vrouw toch niet ontberen kon, Shaw, do.
eeuwige spotter, dacht er niet meer aan de
vrouw in de uiteenzetting met dén man,
zooals Ibsen'deed, te hulp te komen. Doch
terwijl Strindberg nog steeds graag man
nen teekendc wier wel en wee van hun
verhouding tot dc vrouw afhing, wees Sliaw
ree(js den niéuwen weg, waarbij hetc-roti-
séhc'eleraent niet langcr'het middelpunt van
de zinnen van den man betcckent. Het
tragische noodlot welde uit een andére
bron. Velen daarna gingen van het begin af
dezen weg.
Nu zijn wij reeds gewend aan drama's, die
uit het leven zelf tragiek putten, zonder
star te/blijven stilstaan bij het procés, dat
tusschen den man en de vrouw aanhangig
is. Zelfs in romans en novellen grijpt deze
richting rond zich heen.
Dit verwijdert ons van Ibsen. De tegon-
woordige tijd wendt zich bovendien van
hom af, omdat de tegenwoordige generatie
heldere beslissingen verlangt en zich niet
met een vraagtccken tevreden stelt, vraag-
teekens, die zoo vaak aan het einde der
stukken van Ibsen worden aangetroffen.
Toch moet men toegeven dat zijn scheppin
gen door een oprechte/zedelijke wil gedra
gen worden. Toch heeft deze wil in den
twijfel-tijd van Ibsen niet dc kracht kunnen
inden de voor noodzakelijk erkende, nieu
we zedelijke doelstellingen vast tc houden
en te cultiveeren.
Briand's terugkeer naar Parijs.
Het schijnt, dat hij zijn ont
slagaanvrage handhaaft.
Briand, Frankrijks minister van buiten-
landsche zakenj is gisteren uit Genéve ver
trokken en in Parijs teruggekeerd, waar
hem een grootschc ontvangst is bereid. Het
democratische Frankrijk had al zijn aan
hangers gemobiliseerd om den man, die de
personificatie is geworden van den vredes
wil van het Fransche volk, op een koninlc
lijkc wijze in tc halen en ten aanschouwe
van geheel do wereld te betoogen tegen
de nederlaag, die dc Nationale Vergadering
hem onlangs bezorgde, toen zij in plaats
van Briand Doumcr aanwees als president
der Fransche republiek.
Ondcrtusschen hebben de Fransche bla
den juist den allerlaqtstcn tijd den indruk
trachten tc wekken alsof Briand's heen
gaan nog niet in allen decle vast stond. In
derdaad hóeft het in de afgeloopen dagen
niet aan pogingen ontbroken om den minis
ter van buitenlandsche zaken ertoe te be
wegen zijn ontslagaanvrage in te trekken.
Ook Laval, de minister-president, die hier-
bijgesteund werd door andere leden van
liet kabinet, heeft al zijn best gedaan Briand
van gedachten te doen veranderen.
Wanneer men den Parijschcn correspon
dent \an de Vossisclie Zcitung mag geloo-
DE BEUKENSPRINGER.
Dc/.cr dagen werd mij gevraagd: „Hoe
komen die gaatjes toch in het jonge
buitenloof?" N'u kaii mon meer Vragen,
dan zeven wijzen kunnen beantwoorden,
nietwaar? Eh met deze zegswijze zou ik
mc gerustclijk kunnen dekken. Echter
was ik ook wel een beetje nieuwsgierig
naar die gaatjesfabrikanten, die soms dc
beukenbladen geweldig k jour kunnen bc*
handelen. Dus trok ik op onderzoek uit.
Dit onderzoek bracht mc eerst in han*
den kleine kevertjes, die steeds aan dc
onderzijde van het beukenblad vitten.
Toen ik cr centje in mijn vingers wou
nemen, hup! daar sprong dc kleine dc*
linquent met een geweldigen wip een
heel eind w eg. Ik dacht toen aan vlooien,
bladvlooicn natuurlijk, maar vretende,
dat aardvlooicn, die wc zoo lastig vin*
den op radijs, koclplantcn, etc. eigenlijk
ook kevers'zijn, liet ik het idee „kever"
toch niet los cn vond, na ccmg snuffelen
in Oudeman's „Insecten" cn een paar
Duitschc werken, dat onze gaatjesbijter
Enthoron'fagi heet en de Duitschcrs hem
Buchenspringcr noemen. En omdat hij
nog geen Hollandschen naam had, heb ik
hem maar Beukenspringer genoemd.
De diertjes kunnen dc bladeren zoo
belagen, dat dc boomen er ernstig onder
lijden, zoodat ze in den zomer als bcvro*
ren lijken en-het loof bruin wordt.
Dc wijfjeskevers leggen in of tenmim
stc vlak bij een nerf een eitje cn schub
ven dit in het bladmoes. Dc na een weck
uitsluipcndc larve eet het moes weg en
baant zich zoo een-weg- tusschen opper*
cn onderhuid van het blad: het dier m i*
n c e r t. Dc gang wordt al wijder cn wij*
der cn ten slotte spint het beest zich
dicht bij den rand in een doorzichtig zij«
den omhulsel.
Ge kunt dit alles zelf waarnemen,
maar er moet een loep bij.
A. JOMAN.
ven, is het niet gelukt Briand aan 't wan
kelen tc brengen. Hij zou zich voorafdoor
de overweging hebben laten Jeidon, dat hij
de gevangene zou worden van de groepen,
die hem te Versailles op 13 Mei hebben la
ten duikelen, wanneer hij thans als minis
ter aanbleef.
Het wordt dan ook waarschijnlijk geacht,
dat Briand van heden af definitief zal af
treden als leider der Fransche buitenland
sche politiek. Tot 13 Juni, den dag, waarop
het kabinet als geheel aan don nieuwen
president der republiek zijn ambten ter be
schikking zal stellen, zal Laval, dc premier,"
vermoedelijk ad interim huitenlandscho
zaken waarnemen.
In sommige kringen heeft men het ver
moeden geuit, dat Laval van de demissie
der regeering, dlc het uitvloeisel is van de
ambtsaanvaarding door Doumcr. gebruik
zal maken om het ministerie te rcorga-
niseeren en wel derwijze, dat de parlemen
taire grondslag ervan naar links wordt uit
gebreid. Dit vermoeden lijkt geenszins on
juist in. verband met den aard der discus
sies, die Woensdag plaats hebben gehad in
bet uitvoerend comité van dc partij der ra
dicaal-socialisten.
De verscherping van het conflict tus
schen de burgerlijke partijen van links en
de socialisten als gevolg van de persoonlij
ke polemiek tusschen Horriot en Daladicr
aan den eencn, Léon Blum aan den ande
ren kant wórdt beschouwd als een beves
tiging van het voornemen, dat den rad!
caalsociaiistischén leider wordt toegeschre
ven, om weer tot de regeering toe te tre
den.
Ondertusschen zal Herriot na dc scherpe
ojipositie, die hij heeft ontmoet, er zich
rekenschap van moeten geven, dat een
zwenking in de hovenaangeduide richting
onvermijdelijk zal leidén tot een splitsing
zijner partij, daar de linkervleugel Herriot
er Woensdag niet over in twijfel heeft ge
laten, dat hij niet bereid is de, partijleiding
op dezen weg te volgen.
Overigens wordt als mogelijke opvolger
van Briand ook reeds de socialist Paul
Boncour genoemd, die sinds 13 Mei in pu
blieke verklaringen en in de pers opvattin
gen heeft verkondigd, die zoozeer afwijken
van het buitenlandsch-pólitiekc program
zijner partij, dat men ernstig rekening
houdt rnet de mogelijkheid eener definitie
ve breuk. Met spanning ziet men clan ook
den partijdag der Fransche socialisten, die
tijdens do Pinksterdagen wordt gehouden,
tegemoet.
BUITENLAND.
Incident tusschen Briand en Lilwinof.
(Vierdo Blad, pag. 1.)
Do textielstaking in Noord-Frankrijk.
(Vierde Blaa pag. I).
Opstandige beweging op Cuba.
(Vierde Blad, pag. 1).
Briand's aankomst to Parijs.
(Eersto Blad, pag. 1).
BINNENLAND.
Voortgezette gerechtelijke behandeling
van het drama in den Majellatoren.
(Tweede Blad, pag 2\
Ook Prinses Juliana gaat naar Parijs.
(Tweede Blad, pag. 1).
Het proces-Nieuw Bceihaavc.
(Tweede lilad. pag 1)
Zitting der Tweede Kamer Dc dranK-
wet afgehandeld
(Derde B*ad pag 1).
ReorganisatieNijverheidsonderwijs.
(Tweede Blad, pag. 3).
UIT DEN OMTREK
Een drama aan het Merwedekanaal
(Eerste Blad, png. 2).
Geestdriftige ontvangst op het
station
P a r ij s, 22 Mei (V.D). Bij zijn lerugkccr
hebben de vrienden van Briand hem een
grootschc ontvangst bereid. Reeds uren voor
het. binnenkomen van den trein verdrong
zicli op bet grooto plein voor het Gare te
Lyon en in het station oen geweldige men-
schenmenigto. Ivcn uitgebreide politiemacht
was reeds spoodig gedwongen dc ingangen
en dé toegang^straten tot het station af
te zetten. Toen do trein binnenroed en
Briand uit den salonwagen stapte, 6tecg
een oorverdoovend gejuich op, dat spoedig
buiten het station werd beantwoord. Voort
durend riep de menigte „Leve Briand, leve
do vrede". Dames boden den minister van
buitenlandsche zaken boeketten rozén aan
Het gedrang der menechen werd spoedig
zoo. gevaarlijk, dat de glazen deuren wer
den ingedrukt; verscheidene personen vie
len in zwijm. Ten slotte moest Briand langs
een zij-uïtêang naar zijn wagen gebracht
worden. Betrekkelijk zwiakkc tegendemon-
stralies werden door het publiek over
schreeuwd. Hier én daar kwam "net tot
kleine vechtpartijen. Zoodra Briand in zijn
auto "was weggereden, zette dc menschen-
menigte zich in beweging en vormde een
ontzaggelijken optocht naar don Quay
d'Orsay.
Het eerstvolgende nummer van
het Amersfoortsch Dagblad zal
Dinsdagavond verschijnen.
DE DIRECTIE.
WEERBERICHT
Hoogste Barometerstand:
7?2.7 te Haparunda.
Laagste Barometerstand:
730.1 tc Val ent ia.
Verwachting:
Zwakke tot matige, Z. tot
Z.O. wind, meest, licht tot
half bewolkt, droog weer. be
houdens kans op onweer, iets
warmer.
Langestraal 49-51 Tel. 190
HANDSCHOENEN
GGIacé, Suède, Nappa,
Gazelle, Wildleder.
Nieuwste Modellen.
Varkensmarkt 5 Tel. 1309
Franco levering huls.
engelsche ledikanten vanaf f 7.50
geschilderde 6.90
massief eiken 22.50
SNELHEIDSRECORD VAN HAWKS.
Parijs, 22 Mei (V.D.) De bekende'Ame-
rikaanschc vlieger, Hawks, dio onlangs het
traject LondenBerlijn in recordtijd vloog,
heeft gisteren een nieuw snelheidsrecord
gemaakt. ITij verliet Malmö te één uur en
arriveerde te 4.15 uur des middags te Le
Bourget. Het geheele traject, dat over Ham
burg loopt, bedraagt 1150 K.M., zoodat hij
een gemiddelde snelheid had van 353 K.M.
Q RESTA URA NT - THEETUIN
HETH0NGAARSCHEORKESTLACZIFARKAS
gedurende de Luncli van 12-3 ure
de Thee-concert van 3-6 ure
het Diner van 6-8 ure
de Soirêe- Dansante van 8-11 ure
Speciale Lunch en Diner gedurende de Feestdagen. JJ
Reserveert Uw tafel onder Telef. 1290 (T