DËEEMLANDEU
BELANGRIJKSTE NIEUWS
Woensdag 10 Juni 1831
Uitgave: VALKHQFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
29e Jaargang No. 288
PRUïSENS CONCORDAAT
MET DE KERKEN
ERNSTIG ARBEIDSONGEVAL
VERKIEZINGSSTRIJD IN
SPANJE
STOFZUSGERS
PIANO- EN 0RGELHANDEL
fortmann en
hehenkamp
BLOEDIGE BOTSING BIJ
BELASTINGINNING
DUIKBOOT VERGAAN
GEHEIMZINNIGE DIEFSTAL
DE UITWIJZING VAN
DEN NUNTIUS
LICHT OP
9 uur 49 min.
L. J. LUYCX ZOON
ZEVEN ARBEIDERS
OMGEKOMEN
BLAD
ABONNEMENTSPRIJS 3 m"nd" 2.10. per maand f 0.75, per
weck (mei gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.171/»
Binnenland franco per post per 3 aaendea f 3*-. Afzonderlijke nummers f 0.05.
POdïREKENlNG 47910 TELEFOON 1NIEEG US
PRIJS DER AOVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 «et inbegrip vaa een bewl)snummee,
11 elke regel meer f0.25. Liefdadlgkelda-advcrtentiSn voor d«
helft van den prijs. Kleine Advertentlto „KEITJES" by vooruitbetaling I5 regels
90 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer estrs I 0X19
Ernstig geschil tusschen Litauen
en het Vaticaan. De nimtins
moest het land verlaten.
De Heilige Stoel ligt niet alleen over
hoop met de fascistische regeering, welke
niet kan gedoog en, dat de kerk zich met de
politiek bemoeit, doch leeft thans tevens op
gespannen voet met Litauen.
Zooals men weet, werd den vertegen
woordiger van den Heiligen Stoel bij de Li-
lauschc regeering, den aartsbisschop Bar-
tolini, in den loop der afgcloopen weck
aangezegd, dat hij binnen een etmaal tijds
Litauen moest verlaten. Aan dit bevel heeft
de nuntius gevolg gegeven: in gezelschap
van enkele Katholieke geestelijken heeft hij
lCofno verlaten en dc Pruisische grens over
schreden.
Dc spanning tusschen den nuntius en do
Litauschc regeering duurt nu al langer dan
een half jaar. Haar oorsprong heeft zij in
de binncnlandsch-poliliekc tegenstellingen
tusschen de regeering der Taulininkai (na
tionalisten) en dc christelijke democraten,
waartoe dc meerderheid der Litausche gees
telijken, in dc eerste plaats dc bisschoppen,
beh'uoren. Men heeft hier te doen met een
strijd om dc politieke macht, waarover
aanvankelijk de christelijke democraten al
leen beschikten, maar die zij naderhand
moesten dcelcn met dc Tautininkai.
Litauen is een land, dat voor bijna negen
tiende, deel Katholiek is: do Joden, Evan-
gelisclicn en orthodoxen toch maken nog
geen vijftien procent van de geheele bevol
king uit. In verband met dezen staat van
zaken gemet dc Katholieke confessie groote
voorrechten, die bovendien door een con
cordaat zijn vastgelegd. De regeering hecht
er groote waarde aan, dat geen staatshan-
delingen worden verricht, zonderdat dc Ka
tholieke kerk erbij betrokken wordt en dien
overeenkomstige plechtigheden plaats vin
den. Ook is de regecring er voorstandster
van, dat de kerk in dc Katholieke scholen
een ovcrhcerschcnde plaats inneemt.
In den loop van den politieken strijd
schijnen echter, sommige Katholieke gees
telijken te ver te zijn gegaan, hetgeen voor
dc regecring aanleiding was hen te arres-
teeren en naar een concentratiekamp te
sturen. Zelfs moesten zij voor een krijgsraad
verschijnen, die hen heeft veroordeeld, zij
liet tot niet al te zware straffen. Ook een
Katholieke- jeugdorganisatie is „gemassre-
gelt" omdat zij ech houding aannam, die
blijk gaf van vijandschap jegens de regec
ring.
In hoeverre inderdaad door de geestelijk
heid de kerk cn haar instellingen als mid
del in den politieken strijd zijn gebruikt,
kan men op oen afstand natuurlijk heel
moeilijk beoordeolcn, maar een blad als
do Frankfurter Zcitung neemt op grond
van gebeurtenissen in het verleden aan,
dat het daaraan stellig niet zal hebben ont
broken.
Smctona heeft zich eerst tot het Vaticaan
om hulp gewend cn zijn beklag ingediend
over het feit, dat dc geestelijkheid en de
pauselijke nuntius, die hiervoor partij had
gekozen, zich gemengd hadden ln den bin-
nenlandsch-politieken strijd.
Dc nuntius vertoefde in het voorjaar
een tijdlang te Rome, docli keerde daarna,
ofschoon hij persona ingrata was gewor
den, weer terug en zette, blijkbaar met
goedvinden van het Vaticaan, zijn activi
teit, die de regecring onwelgevallig was,
voort.
Daarop heeft Smctona geweigerd hem te
ontvangen en den Titauschen gezant bij
het Vaticaan teruggeroepen. Thans wilde
dc nuntius op xccn eucharistisch congres tc
Wilkowischki een toespraak houden, waar
van de regeering aannam, dat ze tegen haar
gericht zou zijti. Het gouvernement te Kof-
no heeft toen maar kort en bondig besloten
don lastigen nuntius over de grens tc zet
ten.
De regeering verkeert echter in een niet
al te prettige positie. In een land toch als
Litauen neemt het Vaticaan een veel ster
ker positie in dan in Italië, zoodat het van
belang is na te gaan hoe de strijd tusschen
de kerk en dc staatsmacht in Litauen zich
verder zal ontwikkelen.
Minister Grimme licht
het accoord toe
B c r 1 ij n 8 Juni. (V.D.) Na een lang
reces kwam de Pruisische landdag heden
voor het eerst weer bijeen. Voordat mei de
behandeling van dc agenda een begin werd
gemaakt, diende de afgevaardigde Schwenk
namens de. communistische fractie een mo
tic van wantrouwen tegen de Pruisische
staatsregeering in. Ter motiveering werd
aangevoerd, dat de noodverordening van de
rijksregeering was lot stand gekomen met
de'actieve medewerking der Pruisisch* re
geering. Dc communisten wenschten huti
motie urgent tc laten verklaren, aan welken
vvensch echter geen gevolg word gegeven.
Als eerste punt op de agenda stond het
concordaat van den Pruisischen staat niet
dc Evangelische kerken, welke overeen
komst door den Pruisischen minister van
ceredicnst werd toegelicht. Minister Grimme
herinnerde aan de totstandkoming van het
concordaat met de katholieke kerk eo be
toogde, dat de souvereiniteit van den staat
door het concordaat nog eens nauwkeurig
wordt omschreven. Dc grens tusschen kerl.
en staat wordt nauwkeurig getrokken De
politieke clausule in de overeenkomst, die
liet voornaamste twistpunt is geweest,
maakt een einde aan den toestand van do
laatste zeven jaar, waardoor de slaat -op
eenzijdige wijze verplichtingen tegenover de
kerk had, zonder dat de kerk tegenover den
staat gebonden was. Minister Grimme ver
wachtte van het concordaat, dat het oen
einde zou maken aan de stemming, d;e in
sommige religieuze kringen bestond, als
zou de staat en voornamelijk de repubiiek
vijandig tegenover den godsdienst staar»
Do redo van minister Grimmo werd her
haaldelijk onderbroken door lawaai van
communisten, die verlangden, dat de behan
deling van dit punt vanwege zijn groote poli
tieke bcteckenis zou geschieden in aanwe
zigheid van minister-president Braun.
S o 1 d i n (Neumark), 9 Juni. (V. D.) Bij
het afbreken van een schuur op een land
goed alhier scheurde door tot dusverre on
opgehelderde oorzaak plotseling een groot
steenblok uit een der muren los, waar
door vier werklieden bedolven werden. Drie
hunner waren op slag dood, de andere over
leed in het ziekenhuis.
FRANSCH MILITAIR VLIEGTUIG
NEERGESTORT.
Parijs, 9 Juni. (V.D.) Uit L>on wordt
gemeld, dat gisteren op het vliegveld Val-
bonnc een militair vliegtuig, dat door een
korporaal-vlieger bestuurd werd. omlaag
stortte. De piloot werd op slag gedood.
Communistische actie
tegen de kerk
Madrid, 8 Juni. (V.D.) In geheel
Spanje is de verkiezingsstrijd' in vellen
gang. Dc minister van buitenlandsche za
ken, Lerroux, heeft te Valencia een groote
rede gehouden, waarin hij wees op dc nood
zakelijkheid van dc oprichting van 30,000
scholen. De bij de militaire bezuiniging vrij
gekomen officieren zouden dan als on ler-
wijzer worden tc werk gesteld.
Lerroux stelde tenslotte Manuel Barlholo
meo Cossio candidaat voor het president
schap der republiek.
Ook de minister van oorlog Azana heeft
het woord gevoerd in een vergadering ran
meer dan 30.000 kiezers. Hij zeide o.mdat
er een einde moet komen aan dc thans l.e
staande animositeit tegenover de Spaansche
Katholieke kerk.
Dc communisten hebben eveneens grooto
massa-vergaderingen georganiseerd. Ta Ma
drid eischte een communistenleider den re
volutionnairen strijd tegen de kerk. Volgen*
hem moesten de arbeiders bewapend wor Jen
en ten behoeve van den strijd tegen dc poli
tie moesten speciale arbeiderstroepen wor
den gevormd.
Tegen de regeering zoowel als tegen de
sociaal-democratie moest een verbitterde
strijd gevoerd worden. De spreker heeft
veel bijval geoogst.
Electrolux Vampyr Protos Miele
CjuvGEsm. OOJki 280
Reparatie spoedig cn billijk.
VarkeRsmsrkt 5 Tel. 1309
Billijke stemsbonnementen.
Vakkundig stemmen.
uw matrassen worden in één dag
opgemaakt en bijgevuld.
vraagt prijsopgave.
Achttal personen
gedood
Londen, 9 Juni. (V.D.) In ccn dorp na
bij Allahabad kwam het tot ernstige hot
singen, toen belastingambtenaren daar op
gewelddadige wijze achterstallige belasting
gelden kwamen innen.
In ccn gevecht tusschen de ambtenaren
en de dorpsbewoners werden acht personen
gedood. Er is zoo spoedig mogelijk een
politiemacht naar het dorp vertrokken om
de orde te herstellen.
FRANSCHE VLIEGERS VEROORDEELD.
K a i s e r s 1 a u t c r n, 9 Juni. (V. D.) De
rechtbank te Kaiserslautern heeft dc Fran-
sche vliegers, die verleden week Woensdag
bij Enkenbach landden cn gearresteerd
werden, wegens overtreding van de luclit-
verkcersvoorschriften veroordeeld tot tien
dagen detentie. De vliegers hebben zich bij
dit vonnis neergelegd.
Noodlottige botsing met een
koopvaardijschip
Londen, 9 Juni. (V. D.) Dc Britschc
onderzeeboot „Poseidon" is ter hoogte van
Wei-ITai-Wei (Eng. pachtgebicd op het Chi-
neeschc Schiereiland Sjantoeng) na een bot
sing met een koopvaardijschip, gezonken.
Er werden twee personen gedood, achttien
anderen worden vermist.
De oificieeie verklaring.
Londen, 9 Juni. (V. D.) Omtrent de
botsing van dc „Poscidon" op 21 mijlen
afstands van Wci-Hai-Wei wordt officieel
medegedeeld, dat de onderzeeër „Poscidon"
bij een botsing met een koopvaardijschip
hedenmiddag te 12.45 gezonken is. Z. Ma
Berwick, Cumberland en Hermes zijn ter
plaatse.
Volgens het eerste bericht waren vijf offi
cieren en 26 manschappen gered, doch vol
gens een latere mededeeling zijn twee per
sonen omgekomen cn worden er 18 vermist.
Tot dusverre zijn bizonderheden nog niet
bekend, doch naar het schijnt is dc „Posci
don" geramd door een C'hineesch schip, ge
naamd Yula.
De „Poscidon" was een van de laatste en
nieuwste onderzeeërs met een tonncmaat
van 1451 ton en bewapend met een vicr-
duimskanon. 28 Februari j.l. werd het. schip
toegevoegd aan het onderzeeërsflottielje in
dc Chinecschc wateren Commandant was
luit.-comm. B. W. Galpin.
Dc koning liecft den commandant te
Portsmouth, Plymouth, cn Norc ccn tele
gram gezonden, waarin hij zijn diep mede
gevoel en dat van de koningin uitdrukt
.met de families van al diegenen, die ver
mist worden of omgekomen zijn.
Volgens latere berichten zijn nog vier man
opgepikt, zoodat het totaal der geredden 2S
bedraagt, van wie een in hopcnloozcn De-
stand verkeert.
Behalve het vliegtuigmoederschip Hermes
en de reeds genoemde kruisers zijn nog
vele andere schepen, waaronder dc duik
boot Parent, de Mcdway, de torpedojager
Stormcloud en een sleepboot, op dc plaats
van het ongeluk.
Men stelt reeds pogingen in het werk om
met duikers het vergane schip op tc sporen.
Tot dusverre heeft men het gezonken schip
nog niet. kunnen vinden.
BUITENLAND.
Pruiséns concordaat met de Evangelische
kerken.
(Eerste Blad, pag. 1).
Dc verkiezingsstrijd in Spanje
Bloedige hotsing bij het innen van belas
tingen in Indië.
(Eerste Blad, pag. 1).
Een Britschc duikboot vergaan.
(Eerste Blad, pag. 1).
Henderson en Macdonald naar Berlijn.
(Eerste Blad pag. 1).
BINNENLAND.
Doodelijk ongeval op liet vliegveld te
Eeldc.
(Tweede Blad pag. 1).
STADSNIEUWS.
De jaarvergadering van „Ons Belang."
(Eerste Blad, pag. 3).
De heer Joh. I-I. v. d. Meiden in den ouder
dom van 61 jaar overleden.
(Eerste Blad, pag. 2).
SPORT.
De vijfkamp voor officieren en onderofficie
ren aangevangen.
(Tweede Blad, pag. 3).
STRAATGEVECHTEN IN BARCELONA.
Madrid, 9 Juni (V.D.) Te Barcelona is
het lieden tot ernstige hotsingen gekomen
tusschen syndicalisten cn socialisten De
syndicalisten poogden het personeel van een
draadfabViek tot staking op te zetten De
socialisten weigerden echter aan liet sla-
Mngsparool gevolg te geven. Tijdens dc hier
op volgende woordenwisselingen vielen
schoten, die spoedig beantwoord werden.
Ten slotte waren eenigc honderden arbeiders
m den strijd gcvjikkcld, welke eerst luor het
mgvijpen van do politie beëindigd kon wor
den Naar tot dusverre bekend is, zijn t l f
personen zwaar gewond.
BELANGRIJKE ARRESTATIES IN
ESTLAND.
Het hoofdkwartier der commu
nisten ingenomen.
Berlijn. 9 Juni. (IT. X) Uit Beval
wordt gemeld, dat de politie Maandagnacht
dc executieve commissie van de in Estland
verboden communistische partij overvallen
cn 17 personen gearresteerd liecft, o. a. ver
scheidene uit Rusland gekomen agenten der
Komintern. Voorts zijn 2 drukkerijen, de
correspondentie der partij en den sleutel
voor dc code-corrcspondentie in beslag ge
nomen. Het geheime partijbureau bevond
zich in een onderaardschc uit beton opge
trokken ruimte in een voorstad van Beval.
Het onderzoek wordt voortgezet cn men
verwacht nog meer arrestaties.
Belangrijke militaire documenten
ontvreemd uit een Belgisch
fort
L u i k,. 0 J u li i. (V. D.) Uit liet fort Pon-
lenisse zijn op sensationccle wijze eenigo
zeer belangrijke militaire documenten ont
vreemd. De stukken werden in een kluis
bewaard, waarvoor steeds een schildwacht
op post stond. Het is volkomen onverklaar
baar hoe de diefstal gepleegd is. Van bui
tenaf ia niet te zien of da kluis .geforceerd
is. ITet parket, dat een zeer uitgebreid on
derzoek instelt, gelooft, dat de inbraak het
werk is van beruchte spionnen. Toch wordt
ook rekening gehouden met dc mogelijk
heid, dat communisten do hand in het spel
hebben gehad.
B o iri c, 8 Juni (V.D.) Dc Osservatoro Ro
mano acht zich verplicht enkele onjuiste
berichten betreffende het vertrek van mgr.
Bartoloni uit Kofno recht te zetten. De Li
tausche regeering heeft volgens het blad
den Heiligen Stoel cenigen tijd geleden er
van in kennis gesteld, dat de nuntius geen
persona grata meer was. Hierop heeft do
Heilige Stool om nadere inlichtingen ver
zocht. Dc 1 .tausche regecring heeft hieraan
aanvankelijk niet willen voldoen en zich
toen tot het verstrekken van enkele tame
lijk vage mededeelingen beperkt. Kortelings
werd opnieuw om terugroeping van den
nuntius verzocht, een en ander nog steeds
zonder opgave van gedetailleerde redenen.
In weerwil van ccn cn ander heeft de Hei
lige Stoel onder protest op 5 Juni mgr.
Bartoloni telegrafisch instructie gegeven
zich naar Rome te begeven om rapport uit
te brengen. De Litausclie regeering heeft
toen dicnzelfden dag den nuntius uitgenoo-
digd Litauen tc verlaten.
HENDERSON EN MACDONALD
AANVAARDEN DE DUITSCHE
INVITATIE.
Berlijn, 9 Juni (V.D.) Officieel wordt
medegedeeld, dat Macdonald en Hender
son dc uitnoodiging tot het brengen van
een tegenbezoek aan Duitschland hebben
aanvaard.
liet stoomschip Europa, waarmede dr.
Brüning en dr. Curtius clc terugreis ma
ken, is tengevolge van den mist in het Ka
naal opgehouden en wordt eerst tusschen
1 en 2 uur te Southampton verwacht.
MILITAIR VLIEGTUIG VERONGELUKT.
Drie doodsn.
Londen, S Juni (V.D.) Volgens een be
richt uit Lissabon is een Portugeesch mili
tair vliegtuig in dc nabijheid van Ribatejo
neergestort. Dc piloot, een kapitein cn zijn
mecanicien werden gedood.
ERNSTIG AUTO-ONGELUK.
Hagen, 8 Juni (V.D.) Maandagavond is
in de z.g. ongeluksbocht bij de Hiistcner
Molen ccn ernstig auto-ongeluk gebeurd.
Een met vijf personen bezette auto van een
koopman geraakte op den natten weg aan
liet slingeren, vloog tegen een boom op en
werd volkomen vernield. Een der inzitten
den werd op 6lag gedood. Twee andere wer
den zwaar gewond, terwijl de overige inzit
tenden met lichte verwondingen vrij kwa
men.
1-Ioogsto Barometerstand:
769.9 te Yan Maycn.
Laagste Barometerstand:
748.3 tc Blacksod.
Verwachting:
Meest matige, W. tot 7.
wind, betrokken tot zwaar
bewolkt, waarschijnlijk nog
tijdelijk regen, weinig ver
andering in temperatuur.
OVERZICHT VAN DE WEERSGE
STELDHEID.
y»
Dc depressie in het Westen drong iets
verder naar liet N.Wdoor, cn strekt zich
nog ver naar het Z.W. uit; die in het N.O.
werd iets dieper, die in het O. verdween.
Dc hoogo druk in het Zuiden nam iets in
beteeken is toe, die in het Noorden liicld
stand. Nagenoeg overal is do ochtcndtem-
peratuur liooger. Zware regens vielen ten
Z. en Z.O. van ons land. te Le Havre 11, to
Frankfort en München li en 13 ra.M.
Langestraat 49-51 Tel. 190
Nu koopt u goedkoop
ZOMER STOFJES.
Wij hebben onze prijzen verlaagd.
Slachtoffers eener mijn
ramp
Bres 1 au, 10 Juni. (V.D.) De mijninspec-
teur te Breslau heeft vanmorgen vroeg offi
cieel medegedeeld, dat gisteravond op de
Mienenmijn bij Neurodc ton gevolge van een
koolzuuruitbarsting zeven arbeiders zijn ge
dood cn vier gewond. Op één na zijn alle lij
ken der slachtoffers geborgen. De gewon
den verkeeren niet in levensgevaar cn meer
slachtoffers zijn niet te betreuren.
In de getroffen schacht kan nog niet ge
werkt worden.
Met het reddingswerk maakte men direct
na de ramp een aanvang, waardoor nog twee
arbeiders gered konden worden,
Neurodc, 10 Juni. (V.D. Het bericht van
dc ramp verspreidde zich ondanks het
nachtelijk uur als een loopend vuurtje door
het plaatsje Kohlendorf bij Neurodc, waar
do Mienenmijn gelegen is. Weldra had zich
een groote menschenmenigte naar den in
gang van de mijn verzameld cn in angstige
spanning werd op nadere mededeelingen
gewacht.
Groot was de ontsteltenis, toen dc vondst
van de zeven lijken werd medegedeeld.
De lijken zijn naar het hospitaal overge
bracht, terwijl dc gewonden ter verpleging
zijn opgenomen. Hun toestand is redelijk
wel en gevaar voor hun levens bestaat niet.
De lijken der slachtoffers tooneli gacn en
kele verwonding.
COMMUNISTEN VERWEKKEN
ERNSTIGE RELLETJES.
Kopenhagen, 9 Juni (V.D. Volgens be
richten uit Oslo is het aldaar tusschen com-
nunistcn en arbeiders, die zich naar de fa
briek Nors Hydmo wilden begeven tot he
vige botsingen gekomen. Dc toegesnelde po
litie werd met steenen bekogeld. In hot ge
heel werden veertien personen zwaar
gewond. De fabrieksgebouwen moesten on
der militaire bewaking worden gesteld. In
het geheel namen ongeveer duizend com
munisten aan dezen overval deel, terwijl do
politiemacht uit slechts vijftig man bestond.
ARBEIDSONGEVALLEN IN BELGISCHE
MIJNEN.
Brussel, 9 Juni. (V.D.) Op verscheidene
plaatsen hebben in de mijnen ernstige ar
beidsongevallen plaats gehad.
Nabij Charleroi zijn twee arbeiders door
het instorten van een mijngang bedolven.
Een hunner werd gedood en de andere ge
wond.
Te Wasmes en Dampremy zijn twee mijn
werkers op groote diepte door een locomo
tief vermorzeld. Te Romsec werd een mijn
ingenieur bij het probeeren van een toestel
voor het opvangen van kolengruis gedood.
Eensklaps had een ontploffing plaats; vele
arbeiders; die in de nabijheid werkten, kon
den zich bijtijds in veiligheid brengen.