AMËRSFQORTSCfi DAGMAB
Omtrek
Woensdag 1 Juli 1931 MTJUUKfOi IJtfimiUUMS 30e Jaarrang No. 1
nuciibudg ,0'" .DE EEMLANDER"
DE UTRECHTSCHE
LUSTRUMFEESTEN
NIEUW RUSTHUIS TE
HILVERSUM
Dr. GOTTFRIED DE
PURUCKER
Het openluchtspel Cortex.
Over „Cortcz" was vooraf al haast to voel
gezegd, het begon op een waarschuwing te
lijken, onzo verwachtingen niet to hoog te
spannen. De samensteller, de heer J. Dbont
verklaarde in een radiorede, dat er een
principieel verschil is tusschcn tooneel en
openluchtspel, het laatste staat zoo zeide
hij, oen of cenige trappen lager. Op het
tooneel treedt de mcnsch in zijn meest in-
dividueele verhizondering naar voren en
in het openluchtspel daarentegen in een
meer algemeener verschijning. Bij het
openluchtspel vallen gesproken woord en
actie uiteen en men doe dan ook geen
krampachtige pogingen zo bij elkaar te
houden. Wanneer men de vraag stelt wat
de voornaamste rol speelt, dan moet die
ongetwijfeld toegekend worden aan de ac
tie. Met actie wordt dan de scenische han
deling bedoeld, alles wat het oog waar
neemt; het decor incluis Zoo wordt het tot
een kijkspel, dat boteekenis heeft», vandaar,
dat men sprak van Pnn zinvol kijkspel
Wij waren er dus op voorbereid, Jat het
eenige dat van ons gevergd zou worden,
was toe to zien en te ondergaan. De belofte
is geheel vervuld, wij zagen een schouw
spel, fraai vooral van kleur, dikwijls ook
van beweging, al was deze niet steeds ge
lijktijdig en dus niet perfect. Wij zagen
een tooneelbouw, die voor de groepenbe-
weging goed voldeed, vooral door de groo-
te. fclbelichtc trap, die door een voorbouw
in tweeën werd gesneden, waardoor het on
derste deel een aparte omlijsting kreeg;
dit doorgesneden vlak hield de beweging
onder op de trap samen en verleende juist
een tooneel-idee aan de handeling, dat
naar dc bedoeling van den samensteller
beter vermeden had kunnen worden dan
geaccentueerd Op den tooneelbouw en op
het voorterrein bewogen de groepen die in
dit spel, waaraan dc confrontatie van onze
Westersche en een vreemde beschaving ten
grondslag lag, tegenpolen vormden. Elke
groep heeft een centrale figuur aan het
hoofd, Cortcz, de conquistador, Spanje ver
tegenwoordigend, gesymboliseerd in de
groepen van naar goud dorstende soldaten
en naar bekeering van het heidendom ver
langende priesters.
Zij vragen goud, deze vreemdelingen en
brengen het kruis.
Tegenover Cortez staat Montezuma, kei
zer van Mexico, als drager van de bescha
ving der Azteken Het conflict schuilt hier
in, dat Cortez zich los maakt van zijn groep
en dan door beide groepen wordt uitgc-
6tooten, hij stelt dus voor de weifelende, in
zijn bedoelingen verkeerd begrepen mensch,
hij noemt zich dan ook: „Ecuwig gelokte,
eeuwig vcrstootcne," en eindigt met de
woorden:
„Hier 6ta ik.
Herman Cortez,
Gekwetste,
Verlatene
Aan den opzet, een kijkspel te geven van
kleur en beweging heeft Cortez goed vol
daan, de costumes, ontworpen door Böhm
en door Kaufmann in Berlijn uitgevoerd,
waren bijzonder mooi, vooral wat de Mexi
canen betrof, Montezuma in goud, geel,
groen en wit schitterde al6 een wonder
baar edelgesteente in de felle bundels
licht, die een geheele batterij schijnwerpers
van de genie over hem wierp. Het licht
"was natuurlijk bij de geheclo opvoering op
dezen prachtigen avond een belangrijke
factor, het wekte een wonderlijk, dikwijls
toevallig en grillig spel van licht en scha
duw in den tooneelbouw, het gaf door dien
bouw wel eens onbedoelde effecten, maar
het werken met deze lichtbundels blijft een
mooi. een boeiend spel, buiten de bedoe
ling van het licht om. Tc weinig gebruik
is gemaakt van wapperende vlaggen in het
licht, de Spanjaarden droegen er een vier
tal mee, die aangaven wat met een grooter
aantal voor een wonderlijk mooi effect te
bereiken ware geweest.
Mogen wij het den ontwerper Dbont en
den regisseur Louis Saalbom euvel dui
den. nu het 6pel aan de gestelde verwach
tingen voldeed, wanneer wij toch onbevre
digd zijn met slechts dit al6 resultaat van
zooveel voorbereiding, toewijding cn na
tuurlijk ook... geld? Is dit alles welbe
steed geweest, wanneer het aan eenige dui
zende toeschouwers een uur een goed kijk
spel verschaft. Haddon wij van onze 6tu-
SPELMOMENT UIT HET OPENLUC HTSPEL CORTEZ, DAT GISTERAVOND TE UTRECHT WERD OPGEVOERD.
denten, juist daar waar men nog idealen
kan verwachten cn niet slechts practischen
zin, niet iets anders mogen verwachten,
iet6, dat ons wat meer innerlijke bevredi
ging gebracht zou hebben en meer bran
dende overtuiging, meer schoonheid en
meer gedachte, zij het dan ook met wat
minder uiterlijke gladheid cn gcpolijstheid,
die al te spoedig zelfgenoegzaamheid en
geestelijke luiheid worden.
Welke Universiteit durft het aan, iets
van ónze wereld, van ónze tallooze bran
dende vraagstukken, van alles wat in ons
leeft aan strijd, verlangens en idealen, van
wat rondom ons thans golft en kolkt cn
een uitweg zoekt, vorm cn gestalte te ge
ven. Men bedenke dat hier een mislukking
zelfs een grooter triomf is. als een gemak
kelijk behaalde overwinning op platgetre
den terrein.
V.
De muziek bij Cortez.
Guillaume Landré, die de muziek bij dit
drama schreef, heeft hiervan een bijzonder
goede typeering in het boekwerk Cortez
gegeven. „Zelfstandig, symphonisch". zegt
de componist, „mag zij niet worden, zij rnoct
rich tot illustreercn bepalen, dc zaak niet
compliceeren, maar integendeel het geheel
begrijpelijker maken."
Dit begrijpelijk maken moet men echter
verstaan cum grano salis. Immers, muziek
lijkt onder de schoone kunsten zich het
minst er toe te eigenen om iets, dat noch
door dramatisch gebaar, noch door het "ge
sproken woord duidelijk is geworden, be
grijpelijk te maken; althans voor den rede
toegankelijker te doen zijn. Deze muzikale
onderstreping zoekt veeleer haar argument
uit affecten die logisch voortvloeien uit de
psychologische onderstroomingen. En hier
in is Guillaume Landró uitstekend geslaagd;
de muziek houdt dc handeling nimmer te
gen en ik kan me voorstellen, dat sommige
a-muzikale toeschouwers de muziek moge
lijk niet eens opgemerkt hebben. Inderdaad
zij is bescheiden gebleven; zij praalt niet. zij
is geen symphonic met een eigen psycholo
gische opzet, doch gehoorzaamt frappant
aan de bedoelingen van den auteur, om so
ber te willen zijn. Geen verwikkelingen doen
zich in zijn muziek voor en het cenige con
flict, dut Landré's muziek poogt op te los
sen is een kort fugato op het moment, dat
het leger de gehoorzaamheid nan Cortez op
zegt. Dit fugato en de inleiding tot het ge
heele spel lijkt me bijzonder geslaagd. De
hoogtepunten worden in deze stukken mu
ziek suggestief gebracht en dragen er effect
vol toe bij, het mimisch gebeuren voor den
toeschouwer schrijnender te doen zijn. De
waarde van de muziek op dit moment is
dan ook moeilijk te overschatten.
Landró heeft, zooals men weet, gebruik
gemnakt van koperen stemmen en slag
werk. Fanfare dus. Doch hij volgde geen
geijkt geluidsschema; zijn orkest heeft iets
eigens gekregen, een eigen melodiek, welke
zich uit het gespierde rhythmc onopzette
lijk ontwikkelde. Het groeiproces van kiem
tot climax voltrekt zich bij Landré in don
regel logisch en is voor den toehoorder zrtcr
aannemelijk. Dit moet ook zoo zijn: dc tijd
om zich in de muzikale constellatie in te
werken ontbreekt uit den aard der zaak
Aan de bedoelingen van den componist he
antwoordt zijn muziek afdoende en drze
verdienste willen wij Landré gaarne toe
kennen.
Een meer achtergrondsche. bescheidde
klankengeheel laat zich moeilijk denken
In den dans der Mexicanen ken de muziek
zich echter wel wat meer laten gelden.
Het uitgebreide blaasorkest klonk over
het terrein zeer duidelijk; de componist
leidde zijn schare zelf, zpodat wij de zeker
held kunnen bewaren, dat ons weinig van
de bedoelingen van den jongen, gecstdrif-
tïgen auteur onthouden werd.
P. T.
De maskerade van heden.
Heden was het de lang verbeide dag der
maskerade, voorstellende „de ontvangst van
Zijne Excellentie ITernando Cortez, gezant
van Karei V van Spanje, door Montezuma,
vorst der Azteken en hun gezamenlijke in
tocht binnen dc stad Tenochtitlan (Mexico)
in net jaar 1519'.
Het voortreieflijkstc weer dat men zich
denken kan, heerlijke zomerwarmte en
zonneschijn, dodi beiden door de atmosfeer
voldoende getemperd begunstigde dit in
waarheid schitterende schouwspel, dat men
het best een klcurfcstijn zou kunnen
noemen. Want \eelkleurigheid was er het
hoofdkenmerk van, iets wat trouwens uit
den aard van het gekozen onderwerp on-
middelijk voortvloeit. liet woord „exotisch
was ïixer bij unsteic vari toepassing.
De twee m hoofdzaak samenstellende dee-
len van dezen optocht lieten zich natuurlijk
bij den eersten oogopslag al onderscheiden.
De costuums der Spanjaarden leverden geen
ongewone noot op, na vele historische op
tochten die wo ons van vroeger herinneren.
Zelfs Cortez, de hoofdpersoon, was ons in
ziens niet zoo bizonder opvallend, zoodat zijn
nguur geen oepaaiu geeoaceiuieci^e poo«i.c
in den stoet innam en misschien niet eens
iedereen nem tijuig zal neineiKt licnbeen.
Zijn klceclij, rood over een zilveren harnas,
was kostbaar jn koninklijk, doch niet uit
bundig of pompeus. Ook van enkele andere
Spaanschc edelen die aan den stoet deelna
men gold hetzelfde.
Een geheel ander aspect bood het Mcxi-
caanschc deel der maskerade. Dit was een
kaleidoscopischc kleurenmengeling.
Vooral de geweldige vederdossen die de
krijgers der Azteken op den helm droegen,
als enorme opstaande paardenmanen, en het
gecompliceerde montuur, dat als gelaatsbe-
sciierming aan deze hoofddeksels annex was,
nokken dc algcmecnc aandacht. Doch niet
alleen bij liet krijgerselement, maar ook bij
de Mcxicaansche burgers en burgeressen die
in den stoet meeliepen waren in dit opzicht
curieuze détails cn vooral fraaie kleuren
gamma's te bewonderen, con-asteercnd en
men veer smaakvol iiarmoinscii.
Bazuindragers, trommelslagers, soldaten,
kazieken, waaierdragers, leden der hofhou-
ding, Spaansciie priesters, die In nun zwaiv
cn-witte-gcwaden een soberen maar toch zeer
opvallenden noot in het geheel voimdcn,
wisselden elkander daarin af.
En laten wij, tot slot, vooral niet vergeten
te gewagen van Montezuma, in zijn van
goud flonkerende wapenrusting, bekroond
door een prachtig-geschakeerüen vccicr-
hoofdtooi. Deze vorst der Azteken werd voor
gesteld door den heer A. W. A. baron Mac-
kay, terwijl jhr. H. L. van der Wyck Cortez
uitbeeldde. Koning van Tacuba was de heer
Jhr. M. P. M. van Karnebeek, C. C. V. baron
van Boetzclaer was de koning van Tczcuco.
De maskerade, die bij vorige lustra nooit
vroeger dan om 1 uur begon, ve trok reeds
om even half twaalf van dc sociëteit
1'. H. R. M. op het Janskerkhof. Er namen
298 personen aan' deel, zoomede twee mu
ziekkorpsen, o.a. dat der huzaren.
Onnoodig te zeggen dat de toeloop naar de
bisschopstad van heinde en verre enorm
was, en vijfvoudige rijen kijklustigen zich
langs de straten schaarden, waar de maske
rade passeerde.
Bij den ommctocht werd halt gehouden bij
het Stadhuis, waar het gemeentebestuur
Cortez begroette en de burgemeester Cortez
als ridder van het Gulden Vlies een gouden
ketting aanbood.
Van de stichting Beth
Refoeah
Hilversum. 29 Juni Hedenmiddag is
aan Jen Hoogen Noorderweg 49 alhier een
nieuw rusthuis geopend van de slichting
Beth Refoeah Een oude villa is in een
trotsch gebouw herschapen waarin en
waarom herstelïendi n hun gezondheid ho
pen terug te vinden Om het gebouw toen
zijn aan drie zijdon croote tuinen inge
richt, waarin men zoowel van den zonni
gen kant als van den beschaduwden kan
genieten
Het rusthuis werd geopend door den
voorzitter, den heer A J Mendes da Vosta,
die om vvcps op den krachtigcn groei die
de stichting in korten tijd had doorgemaakt
Spr. bracht vooral lank aan de velen, die
iocr hun geldelijken steun deze nieuwe
stichting mogelijK hadden gemaakt.
De burgemeester van Hilversum, de heer
Lainbooy. sprak de erkentelijkheid van het
gemeentebestuur, dat men hier dit ru6t
oord had gevestigd en zegde den steun van
het gemeentebestuur toe, zoo men dien
noodig had
De heer.L. H Sarlouis. wn. opperrabbijn
sprak zijn voldoening uit voor het groote
sociale werk. dat hier is volbracnt De
heer P. Keulcmans, voorzitter van den
Raad van Arbeid zeide o.m dat de Raad
groote belangstelling heeft voor dit werk
zonder hetwelk de uitvoering der verzeke
ring6wetten niet wel mogelijk zou zijn Hij
zegde tevens den steun van den Raad van
Arbeid toe
Voorts voerde nog het woord dr. A v. d
Laan voor de loge Bene Bprith. \V Birn
baum voor het kerkbestuur ier .loodsche
gemeente te Amsterdam. I J. Th Poeder
bach voor do Rijksverzekeringsbank, van
Baren voor het kerkbestuur te Hilversum.
Goedewagen voor de vereoniging Willen en
Kunnen, dr S. .1 Philips voor de Perma
nente Commissie tot algemeene /.aken van
het Ned Is kerkgenootschap en dr L Herz
berge voor de S A Ru.lelsheimstichting
Na een kort slotwoord van den voorzit
ter bezichtigden de talrijke aanwezigen hel
gebouw en werd de thee geserveerd
DRAMA IN DE VALKSTRAAT.
Wij meldden reedt, dat het Amstcrdam-
sche Hof de vrouw, die verdacht werd haar
man in hun woning in de Valkstraat uit
het raam te hebben geduwd, heeft vrijge
sproken. Het Hof overwoog daarbij, Jat
het herinneringsvermogen van den man
na het gebeurde zoodanig geschokt was,
dat op de verklaringen van den echtgenoot
geen veroordeeling kan volgen, noch op
door andere getuigen afgelegde verklarin
gen.
Nadat het vrijsprekend vonnis was voor
gelezen, klonk applaus op de tribune.
HET DRAMA TE BILTHOVEN.
Amsterdam, 30 Juni. Het Hof
vernietigde zooals- we reeds meldden
op formeelo g ronden het Utrechtsche
vonnis cn veroordeelde Sono tot een ge
vangenisstraf van tien jaren. In zijn arrest
overwoog het Hof dat de drie doodslagen
als een handeling moeten worden gezien
die het Hof niettemin als hoogst ernstig
aanmerkt. Als verzachtende omstandighe
den neemt het Hof aan, dat verdachte nog
van zeer jeugdigen leeftijd is en een vrij
heidsstraf zal moeten doorbrengen ver van
zijn geboorteland.
De door den verdediger aangevoerde
grond, dat Sono den leeftijd van achttien
jaar nog niet zou hebben bereikt, tengo
volgc waarvan een andere strafmaat van
toepassing zou moeten zijn, wees het Hof
af, daarbij lettende op het voorkomen van
verdachte op een hem door Javaanschp
autoriteiten in 1928 verstrekt paspoort waar
op als leeftijd twintig jaar ^taat vermeld
en voorts op de mededeelIng van verdachte
'zelve, dat hij plm. twintig jaar is
Voordrachtentournee van den
internationalen leider van
het Theosophisch Ge
nootschap
Dr. Gottfried de Purucker. internationaal
leider van het Theosophisch Genootschap,
Hoofdkwartier te Point Leraa. Cal., is in
gezelschap van Dr. Joseph H. Fus6ell, Se
cretaris-Generaal van het Theosophisch Ge
nootschap en Mej. Elsie Savage, de privO-
secretaresse van den Leider, den 25ston
Mei j.l. uit San Diego vertrokken om zijn
tournée van voordrachten in Amerika en
Europa aan te vangen. Na op verscheidene
plaatsen in de Vereenigdc Staten redevoe
ringen te hebben gehouden, arriveerde het
gezelschap dezer dagen in Engeland, waar
op 24 dezer in het Engelsch Hoofdkwartier
van het Theosophisch Genootschap een Her
denking van den lOOstcn geboortedag van
Mevrouw H P. Blavatsky. de stichtster der
moderne Theosophische Beweging werd ge
vierd.
Zooals bekend, is van Dr. de Purucker,
die in 1929 Mevr. Katherine Tingley als
Leider van het Genootschap opvolgde, de
poging uitgegaan de Theosofen van alle
onderscheidene Verecnigingen samen te
brengen en hen zoo mogelijk te vereenigen
tot gezamenlijk werk voor de '"dealen, die
de Stichtster in haar leven en haar arbeid
belichaamde, welk pogen van vele zijden
met geestdrift is begroet en op verschillen
de plaatsen reeds een begin van verwezen
lijking heeft gevonden.
Aan de uitnoodiging, door het Theoso
phisch Genootschap. Engelsche Afdeeling,
aan leden van andere Theosophische Ver-
eenigingen gericht om deel te hebben in
deze Herdenkingssamenkomst, werd o.ra
door een groot aantal vooraanstaande leden
der Theosophische Vereeniging (Adyar) ge
volg gegeven, onder wie de Heer en Me
vrouw G. S. Arundalc. Uit ons Inad waren
de Heeren J. Kruisheer en J. P. W. Schuur
man (Adyar Vereoniging) r>n J. II. Venema
on A. Goud (Point Lema Genootschap) aan
wezig. Uit de verschillende toespraken en
hartelijke begroetingen bij het afscheid
bleek de algemeene waardeering voor de
geste van Dr. De Purucker. die veel belooft
vcor het welslagen van zijn pogingen in de
ze. Behalve deze (vervroegde) herdenkings
samenkomst te Londen zal deze to Point
Lorna en te Visingsë (Zweden) onder de
auspiciën van het Theos. Genootschap en te
Adyar en elders onder de auspiciën van de
Theos. Vereoniging wordon gehouden op 11
en 12 Augustus e.k. den juistcn geboorte
datum van H. P. Blavatsky, waarbij deel
neming van leden der beide vereonigingen
en van andere Theosophische organisaties
wordt verwacht.
Na zijn bezoek aan Engeland gaat Dr. de
Purucker op 6 Juli a.s, in afwijking van
het onlangs in de dagbladen opgenomen be
richt, door een wijziging in het reisplan
verband houdende met de ongeschiktheid
van het zomerseizoen voor vergaderingen in
Centraal-Europa, niet naar ons land. doch
eerst naar Denemarken. Zweden en Fin
land, om daarna Duitschland en Zwitser
land te bezoeken on vervolgens van 19 tot
28 September e.k in ons land te vertoeven,
waar hij redevoeringen denkt te houden te
Den Haag, Amsterdam en Rotterdam, waar"
omtrent t.z.t. nadere annonceering volgt.
Het gezelschap vertoeft od de doorreis op
Dinsdag 7 Juli a.s. eon dag to Rottordam en
zal in hot hotel Atlanta aldaar af6tapnon,
waar belangstellenden gelegenheid zullen
hebben den hoer de Purucker te ontmoeten.
Uit het voorgaande worde intusschen niet
afgeleid, dat deze tournée van voordrachten
uitsluitend of zelfs in de eerste plaats do
bedoeling hoeft de vorengeschetste samen
werking van Theosophisch denkenden te
bevorderen. Zij heeft het doel een algemeen©
verbreiding der Theosophische leeringen te
bewerken, waarvoor het Theosonhisch Ge
nootschap werd opgericht, leerlingen, die
aan allen een oplossing bieden van de vel©
vraagstukken in het menschclijk leven en
waarin velo zoekende zielen tot dusverre
elders te rcreeefs gezpehte hulp en ver
troosting hebbon gevonden.
ELISABETH v. d. VIES. f
O o s t e r b e e k, 30 Juni. Na langdurige
ziekte is heden alhier overleden dc danseres
Elisabeth van der Vies.
In Budapest geboren werd zij door haar
huwelijk met den regisseur A v. d. Vies
Hollandsche. Zij trad hier te lande in ver
schillende plaatsen op.
Haar laatste optreden als prinses in
L'Histoire du soldat" ter gelegenheid van
het Strawinsky-festlval in den Stads
schouwburg te Amsterdam op 2S Mei van
dit jaar zou dan niemand, ook zij zelf niet,
als een afscheid hebben beschouwd.
