ELECTRO- EN RADIO-TECHNISCH BUREAU
F. H. LOMANS - Utr.str. 15 Tel. 843
Wij vertegenwoordigen de bekende
DUCRETET en PHILIPS toestellen
Betaling in overleg met den kooper
RADIO MET OPEN RAMEN
van 3 tot 12 JulL
De Zondag heeft voor ieder altijd wel
een paar stille uren. Voor den een zijn
ze in den morgen, voor den ander in de
middaguren en ze worden zeer verschil
lend benut. De muziekliefhebber grijpt
I echter graag naar zijn instrument, zingt,
luistert naar orgelspel of radio. Die uren
zijn voor ons zélf, ze hebben iets eigens
V en liet is of wij soms meer voedsel voor
ziel en gec6t uit de stille momenten put-
ten, dan uit de luidruchtigo en feestelijke.
Wij hooren dan bij voorkeur muziek, die
onze aandacht vraagt; wij zijn bereid te
luisteren en wcnschen ook dikwijls niet de
5 alledag-muziek.
Maar deze Zondag-gc9tcmdheid kan ook
zonder bezwaar op andere dagen van de
week komen; een algemeene regel is be
zwaarlijk te geven en het is mogelijk hier
aan te wijten, dat de radioprogramma's
van de verschillende stations in Europa
zich maar bitter weinig van den feestelij-
ken begindag der week aantrekken. En dat
I schijnt in den zomer nog minder het ge
val te zijn. We zijn aan 't ebben en met
angsten en beven zitten we do zeeslang af
ft te wachten de vloed komt pas weer
met September, October
Zondag.
I Hilversum.
I De V.A.R.A. zet haar serieuze Zondag-
ochtendconcerten echter moedig door. Het
programma vermeldt de symphonic „met
den paukenroffel" van Haydn, de orkest-
suite uit de muziek bij Molière's „Burger
als edelman" van Strauss (niet den Johann,
S|doch den Richard) en wat klein goed.
Haydn (17321809) heeft het schema voor
den nieuweren tijd vastgesteld. Hij is acht
tiend' eeuwer, maffr tevens mensch van
de toekomst. Hij is naar levensgewoonto
en zeden een vergeten man; maar in for-
meele en geestelijke betcckenis een
mcnsch, volkomen waardig om Schiller en
Goethe gekend te hebben. Iemand, die half
in de pruikentijd zat en er voor de andere
helft schoon doorheen gegroeid is. Hij
i -T schreef symphonieën en kamermuziekwer
ken, die zoo volkomen &f zijn en zoo vol
komen „Haydn" zijn gebleven, dat men
zijn werk uit alle andere zou kunnen her
kennen aan den vorm en instrumentatie.
Een muziekcultuur, die op breede grond
slag wil rusten, kan Haydn niet negeeren
en óls de radio de cultuur wil verdiepen,
dan is het noodzakelijk den luisteraar meer
vertrouwd te maken met Haydn dan Ko-
tclbey, Friml, Weinberger of Lincke. De
meeste symphonieën van Haydn beginnen
met eenige plechtige adagio-maten (her
inneringen aan de Fransche ouverture!),
waarna het eigenlijke sonatenvormige d'»el
komt. Zelden schrijft Haydn meer dan één
sonatcnvormig deel in zijn symphonieën.
De poëtische benamingen: de beer. de ko
ningin, de klok, de kip, onze „met den
paukenroffel" en tientallen andere nomen,
jj gaven waarschijnlijk Haydns' tijdgenooten
naar aanleiding van bijzondere toevallig
heden, waarmee de uitvoering soms samen-
llvicl. De Suite van Richard Strauss heeft
,^een lijdensgeschiedenis, vertelt Richard
Specht, Strauss' biograaf. Oorspronkelijk
heeft Hugo von Hofmannsthal de tekst bc-
jK werkt van Molière's „Bourgeois Gentil-
Hliommc" in dien vorm, dat aan het slot
':i daarvan een kleine opera moest komen. Die
opera heette „Ariadnc auf Naxos'Maar
het bleek, dat zoowel librettist als com-
Hponist de eischen der praktijk over het
3 hoofd hadden gezien: de Burger als edel
man, gevolgd door Ariadne op Naxos word
veel te lang. In zijn oorspronkelijken vorm
werd het werk in 1912 te Stuttgart opge-
|Jvoerd, maar spoedig daarna heeft Strauss
zijn „Ariadne" losgemaakt van de Burger
als Edelman. Van het laatste maakte hij
een concertsuite, die veel instemming heeft
verworven, doch na de Salome, de Electra-
Jleldenlebcn met hun monsterachtig groo-
te orkesten zeer sober aandeed. Het orkest
bestaat uit 38 musici. De piano is weer tc-
'f\ rug, de blazers zijn la Lully" en
Ramcau solistisch behandeld. Strauss imi
teert de achttiende eeuw en schrijft
7 onder andere voor, dat de piano „cem-
balo-artig" bespeeld moet worden. De
muziek van Strauss tracht hier Haydn en
Lully te benaderen. In hoeverre de mo-
&'i derne meester er in is geslaagd, moet de
luistervriend zelf maar uitmaken. In het
slotstuk (het diner, de „tafclmuziek") mis-
.jj sen wc het tooneel wel erg. Immers, het
','j, aardige van het geval is, dat de keukon-
Nj jongen zijn gangen het tooneel opdanst.
Eerste gang: „saumon du Rhin"; tweede
gang: „gigot l'italienne"; derde gang
„Bouchéc de grives et d'alouetles"; vierde
gang: „omlelto aux surprises". De muziek
wordt natuurlijk hierdoor karakteristie
ker; als het goed was, moest je haar kun
nen ruiken.
Huizen.
Het Fransche programma der K. R. O.
(8.1510.40) laat de luisterschare In ken
nis komen met stukken van Rameau, Gre-
try, Massenet, Bizet et tutti quanti. Dat is
zeer verdienstelijk; doch het kan zijn voor
dcol hebben meer de componisten naar tijd
en karakter te groepecren. Het programma
heeft naast zijn kwaliteiten het nadeel, dat
er te veel fragmenten op voorkomen.
B e r 1 lj n.
Voor de vroolijke muziek heb ik altijd een
open oor gehad. De Berlijnors krijgen hun
oude getrouwe Jean Gilbert weer eens voor
de microfoon, die eigen werk dirigeert. Het
is onjuist te denken, dat „lichte" muziek
steeds slecht moet zijn. Gilbert, die eigen
lijk op zijn belastingbiljet Max Winterfeld
heet (Gilbert is dus een pseudoniem), is
leerling van Xaver Scharwenka en een
componist van groote vakkennis en routine.
Zijn groote succesvolle doorbreking van de
starre muziekmüren dateert van 1910, toen
hij do aardige, fijn geciseleerde, zanspcl-
achtige operette „die kcusche Suzanne"
schroef. Vlak daarop maakt hij sensatie
door de „Polnischc Wirtschaft" (oen Ber
lijnscho „Posse") schoon 580 keer achtereen
te laten opvoeren. Gilbert dirigeerde toen
zijn werk zelf. Hij werd door het succes
eerzuchtig en merkwaardiger wijze daalde
onmiddellijk het peil vati zijn muziek. De
spanning ging er uit; hij werd platvloersch
doch hij bleef 't vóór-oorlogsche „Schlager"
type. Tegenwoordig is de zon van zijn roem
onder de kimbijna. Deze radio-uitzen
ding is een late stuiptrekking; misschien ook
iets voor de oudere generatie, die: „Pupp-
chen, du bist mein Augenstern" beter ken
nen dan „Happy days".
Berlijn, Hamburg, Langenbcrg,
Zeesca
De Rijksuitzending der Bach-cantate heeft
deze Week een vol uur noodig (10.5011.50).
De 5e Zondag na Trinitatis bepaalde de keus
op „Wer nur den lieben Gott laszt walten"
(No. 93), een koraalcantate van ra den
zuiversten gedaante. Dat wil zeggen: for
meel zijn er nog wel andere, die duidelijker
zjjn; doch het koraal werkt in deze can
tate veel meer dóór. Het koraal is door de
muziek van het g e h e e 1 e werk als het
ware geabsorbeerd. Steeds weer duiken
koraalf ragmen ten in de stemvoering op;
het koraal als cantus firmus is de leidende
draad, die overal in het klankenweefsel op
te merken is. Bach heeft hier soms iets van
„Handel" in ^ijn muziek, dat duidelijk op
te merken is in de bijzonder mooie tenor
aria. De muziek ie hier edel, mooi van lijn
plastisch en melodieus; doch gladder dan
Bach's wezenlijke contrapuntiek en meer
vocaal.
Met een enkel woord wijs ik op Lan
ge n b e r g, waar men om 7.50 een vertel
ling kan hooren over de „kunst van te luis
teren"; 't Ï6 misschien wat voor eigenzin-
nigo knapen.. Een nuttige penitentie
voor onze „Nachwuchs" om er een opstel
over in te leveren. Jammer, dat de school
deuren reeds dicht zijn en Maandag is de
zaak alweer voorbij.
Maandag.
Hilversum.
De A.V.R.O. is actueel door Pierre Palla
op het nieuwe orgel in de Kurhauszaal te
laten spelen (3.454.30). Maar als organist
in den ouden beproefden zin hoort men den
knappen musicus niet. Het is blijkbaar vol
komen uit de mode om orgels te bouwen,
waarop met eenig sucécs oudo en nieuwe
orgelmuziek, die speciaal voor het instru
ment geschreven is, kan worden uitge
voerd. Zoo ook Pierre Palla, die tusschcn
haakjes zijn orgel uitmuntend zal laten
klinken. Hij speelt precies niet één orgel-
nummer; alles is arrangement en een beetje
„Schmiere". Zeker niet de schuld van Palla,
die wij als kundig man waardeeren; het
publiek vraagt blijkbaar om orgels met
evenveel bijwerk (bellen, trommen, wind-
machine, pauken, tremolo) als registers.
Om 8.15 sluit de A.V.R.O. aan op het
Kurhaus, waar de ouverture en balletmu
ziek uit „die Gcschöpfe des Prometheus"
van Beethoven wordt uitgevoerd, gevolgd
door Brahms' vierde symphonic. Hiermede
doet de A.V.R.O. weer een uitstekend werk.
De verzorging van do Kurhausprogrammn's
zijn van dien aard, dat uitzending dubbel en
dware verantwoord is. De ouverture en bal
letmuziek van Prometheus is minder be
kend dan de ouvertures Coriolanu6 en Kg-
mont. Niettemin hebben we hier met mu
ziek van geweldige kracht te maken. Ilot
scenario was van den ballctmeester Salva-
tor Vigano, doch dit is geheel verloren ge
gaan. Wij weten dus niets van de eigenlijke
beteekenis der verschillende muzieknum
mers. Hoe het zij, vroolijk en lichthartig zal
dit „ballot" wel niet geweest zijn. Prome
theus is dc bezitter en brenger van het
hemelsche vuur. Hij steelt dit uit don hemel
om zijn gestalten, uit leem vervaardigd, tot
levende wezens te bezielen. Als straf voor
dezen daad, die hij verrichtte uit liefde tot
de menschheid wordt hij aan dc rotsen
vastgeklonken. Deze klassieke sage lijkt wel
bij uitnemendheid geschikt om Beethoven te
inspireeren tot een muziek, die geheel de
geest daarvan ademt. De balletmuziek be
staat uit verschillende langzame en vlugge
stukken, deels solistisch (harp, fluit, klari
net, fagot, cello) deels voor orkest (als con
tradansen.
Müblacker.
Het omroeporkest onder Rosbaud geeft
om 8.50 de Es dur symphonischo van
Bruckner. Dit is de vierde of zoogenaamd
romantische symphonic, waarop ik in deze
rubriek reeds meerdere keeren den aan
dacht heb gevestigd.
Hamburg.
De Duitsche toonkunstenaars od muziek-
leeraren zijn in Bad Pyrmont aan 't verga
deren. Bij gelegenheid hiervan organiseer
den da hoeren een concert, dat in zooverre
belangrijk is, omdat het dc spiegel i6 van
den goest dezer Duitsche collega's. Niets
bijzonders namelijk wordt er om 8.50 uit-
gezondon. Het is alle muziek volgons ge
ijkte schabionen: een pianoconcert van
Ku6terer, een suite van ZÖllner etc. Mis
schien zal de Feestelijke muziek van onzen
landgenoot Jan Brands Buys to midden de
zer middelmatigheden oen goed figuur ma
ken. Beter ware het, als hij er buiten ge
bleven was-
Dinsdag.
Met alle waardeering voor den ijver en
de vindingrijkheid onzer Nederlandsche en
buitenlandsche omroeporganisaties: ik vind
weinig van mijn gading. Zeker, 't i6 wel
onderhoudend, maar er is weinig nieuws.
Moet ik Paul Schramm met onze Neder
landsche Diny Soetermeer weer opnieuw
vermelden? Nu dan, ze spelen gezamenlijk
weer een stukje Jazz voor twee vleugels
voor do microfoon te Leipzig om 7.50.
P a r ij s.
Daar vind ik nog een „noviteit", al is
het er een uit de oude doos. Hot gaat om
Liszt en zijn Faustsymphonio. Als in zoo
veel werken van de romantische school
staat een vrouw op don achtergrond. Hier
is het Caroline Sayn-Wittgenstein, Poolsche
vorstin. Liszt leerde haar kennen in 1847
to Kiew (Rusland) en er ontstond een in
nige verhouding. Caroline besloot haar
(toch reeds ongelukkig) huwelijk te ontbin
den om haar verder leven met Liszt (die
toen 3G jaar was) te deetcn. Door allerlei
bezwaren kon dat niet, maar zij toch volgde
Liszt naar Weimar en leefde 14 jaar lang
aan zijn zijde. In 1847 heeft Liszt de eerste
schetsen voor zijn Faust-symphonic ge
maakt. Hij bestudeerde met Caroline Dan
te's „Divina commedia" (Goddelijke kome
die). Hieruit kwam voort de Dante-sympho-
nie. Later, in 1857 is de Fau6t-symphonie
voltooid. Liszt heeft de philoeophische ka
rakteristiek der Faustfiguur in zijn werk
behouden. De teedere Gretchenfiguur (Ca
roline von Wittgenstein) „halb Kind. halb
Gott im Herzen" is de verpersoonlijking der
reine macht der vrouw, waarvoor Me-
fi6tofeles moet zwichten. Een mannen
koor met tenorsolo zingt in dc finale: ..das
Ewig Wcibliche zicht uns hinan". als sym
bool van de verlossing uit de strijdende
conflicten.
Voor de overige dagen der week verwij
zen wij naar de officieele programma'6.
P. T.
nuwen gesloopt en overmatig gevoelig ge
worden zijn door het gejaagde leven en de
drukkende zorgen van dezen tijd, zoodat
het voor hen eenvoudig een ondragelijke
kwelling is om urenlang naar een ander
mans luidspreker te moeten luisteren.
Laat elke luisteraar ook bedenken, clat de
nummers, die hij voor zichzelf uit het pro
gramma uitzoekt, nog lang niet de neigin-
gon en smaak van de geheele buurt behoe-
von te vertegenwoordigen. Hij kan dus ge
rust heel spaarzaam zijn mot het rond
strooien van zijn „gaven". Want, zooals wij
reeds zeiden, de gevolgen kunnen ernstig
zijn: radiovrienden kunnen voor altijd tot
tegenstanders worden gemaakt. En ieder
een, die zelf een radiotoestel bezit, die weet
en dagelijks opnieuw bemerkt, hoeveel
vreugde het hen telkens weer geeft, zal
toch niet willen dat door zijn schuld een
ander van dat allee vrijwillig afstand doet
en dus dat alles verliest.
Wat is er tegen onbehoorlijk gebruik van
den luidspreker te doen? Men behoeft niet
eens om wettelijke maatregelen te vragen,
want die zijn niet eens noodig. Het is al
leen noodig, dat elke luisteraar strenge
maatregelen tegen zichzelf neemt, om alles
te vermijden, wat hinderlijk kan zijn voor
een ander. Zooveel zelfbeheersching, zoo
veel welwillendheid jegens zijn mede-
mensch kan men toch wel hebben, dat men
niet van '6 morgens vroeg tot 's avond6 laat
gedachteloos en zinneloos het toestel op
volle kracht laat spelen, waardoor men nie
mand genoegen doet, doch zoovelen overlast
veroorzaakt.
Men moet zichzelf hierin opvoeden! Dan
zal de zomenschc plaag van de schreeuwen
de luidsprekers spoedig verdwijnen. Ik zou
tot slot het eerste radiogebod willen aan
halen van de acht, die V. H. Fuchs een paar
maanden geloden heeft opgesteld: „Gij zult
naast uw radiogod nog andere goden heb
ben, die u kunnen verheugen, opdat hij
niet door voortdurend gebruik van 's mor
gens tot middernacht de demon van uw
omgeving wordt''.
In de zomermaanden geldt dit gebod dub
bel. Houdt dus een weinig rekening met uw
buren.
„Waarde buurman, wat stilte
alstublieft?"
OVERDREVEN LUIDE MUZIEK
IS HINDERLIJK.
De zomer 16 in het land, de tijd van ver
vulling en overvloed, van geuren en kleu
ren! Maar ook de warme tijd, waarin elk
koeltje een weldaad is dus de tijd van
do open ramen. Ja, de wijd openstaande
ramen, waardoor do geuren en de zomc
lucht en de koelto vrij naar binnen kunnen
stroomen, maar waardoor ook alle geluidei;
naar binnen en naar buiten dringen. En
dit laatste wordt maar al te dikwijls ver
geten. Ik denk hier vooral aan dc luidspre
kers, die tijdens dc zomermaanden tot een
ware plaag kunnen worden, wanneer niet
elke luisteraar zich voor oogen houdt, dat
hij toch een beetje rekening met zijn buren
behoort te houden.
Het is toch zoo gemakkelijk en men mist
er niets door. Men behoeft er alleen aan
te denken, dat men de radio voor zichzelf
inschakelt en niet voor de heele buurt.
Om van de radio te genieten, behoeft men
den luidspreker toch niet op volle kracht te
laten werken. Iemand van eenige smaak
zal dit alleen daarom al laten, omdat daar
door de klank en dc schoonheid vermindert.
Men geniet immers ook van zachte mu
ziek, die niemand hindert. Er zijn helaas
nog genoeg menschen, die mccncn, dat zij
's morgens heel vroeg al de radio op volle
kracht moeten laten werken. Dat zij daar
mee hun buren wakker maken, vergeten
zij maar liever. En dan do radiomaniakken,
die dc radio den hcelcn dag door laten spe
len! Zij schaden in de eerste plaats zich
zelf, want zij bederven hun vermogen om
de uitzendingen te verwerken cn ervan te
genieten. Doch onder bepaalde omstandig
heden zijn zij ook de oorzaak, dat een hee
le groep menschen het land aan dc radio
krijgt. De radio wordt hen op dc meest
onaangename wijze opgodrongen; zonder
een oogonblik pauzo moeten zij luisteren
naar een toestel, dat op dc grootste geluid
sterkte is ingesteld, een ware marteling
voor dc zenuwen! Zoo kunnen ook de vu
rigste bewonderaars van de radio tot hef
tige tegenstanders worden gemaakt, alleen
door het zinnclooze cn niets ontziende ge-
drug van een mensch.
Er zal zeker niemand iets tegen hebben,
wanneer men 's avonds eens de radio aan
zet, omdat men van zachte -muziek wil
genieten, in de vredige avondstilte, even
min als er bezwaar bestaat tegen mando-
iincspel b.v. Alleen overdroven luide mu
ziek is hinderlijk. En onafgebroken muziek:
van 's morgens vfoeg tot s avonds laat.
Daartegen moeten vooral dc radiovrienden
stelling nemen, want de radio is niet uit
gevonden om eikaar overlast te kunnen
aandoen. En dat i6 het geval! Voor ver
schillende soorten werk is concentratie on
rust noodig. Verder is hot algemeen be
kend, dat oude menschen als regel in de
lange uren van den nacht wakker liggen
en pas tegen den ochtend inslapon; dikwijls
genoog worden zij echter na zeer korten
tijd weer gewekt door hot lawaai van een
luidspreker in de buurt. Dan i6 het zoowol
voor jonge kinderen als voor oude men
schen noodig, om een middagslaapje te
houden. Mon dient er ook rekening mee
te houden, dat bij vele menschen de ze
NEW-YORKSCHE ZOMERCONCERTEN.
De „Goldman Band" geeft eiken Woens
dagavond concerten in het Central Park en
op de „campus" van de universiteit. Deze
concerten zullen thans worden uitgezonden
door het station N. Y. C. en beginnen om
8.45 New-Yorksten tijd. Het peil van deze
concerten is zeer hoog; de échte muzieklief
hebbers zullen echter nog meer voelen voor
de zoinerconcerten van het beroemde New
Yorkscho Philharmonieche Orkest. Deze be
ginnen op 7 Juli a.s. en worden op 8 -Ach
tereenvolgende Dinsdagen gegeven; het uur
is nog onbekend. Als dirigenten zullen op
treden onze landgenoot Willem van Hoog
straten, die o.a. het eerste concert dirigeert,
en verder Fritz Reiner en Albert Coatcs.
STEEKPROEFJES IN DEN
WERELD AETHER.
P a rij e. De Fransche zender Radio-Nor
mandie, die tot nu toe op golflengte 229.9
zond, zal thans op lengte 219.9 Meter gaan
uitzenden.
Rome. De nieuwe Italiaanschc zender
Palermo heeft op 1 Juli j.l. proeven genomen
op lengte 427 Meter (703 Kiloperioden) met
een energie van 3 Kilowatt. Van de uitsla;
der proefzendingen is nog niets naders be
kend.
P a r ij s. Het laboratorium-kortegolfsta-
tion Nancy-experimental in St. Nicolas-du-
port relayecrt dagelijks van 14.00 tot 15.00
uur de uitzendingen van Strassburg.
Warschau. De totaalinkomstcn der
Poolsche radioindustrie, die tegenwoordig
ongeveer aan 1000 arbeiders werk verschaft,
bereikten verleden jaar ongeveer dc
18.000.000 Zloty.
Warschau. De nieuwe Warschauer
reizenzendcr te Raszin heeft, teneinde vor-
wisseling met de Russische zenders te voor
komen, liaar aankondiging veranderd. Deze
luidt thans: „Hallo! Hallo! Polskic Radio
Warczawa!"
MANNEN- EN VROUWENSTEMMEN
VOOR DE RADIO
Het behoort tot de eigenaardigheden van
den luidspreker, dat mannelijke zangstem
men veel voordeeliger uitkomen dan vrou
welijke. Het is dan ook geen toeval, dat on
langs te Weenen de luisteraars zich bij een
enquête met groote meerderheid ten gun
ste van de mannenstemmen uitspraken,
Dezelfde enquête waaraan niet minder dan
48000 luisteraars deelnamen, bracht aan
het licht, dat Johann Strauss de meest po
pulaire componist was en dat zijn ouvertu
re van de „Flcdermaus" een van do lieve
lingsstukken van het Weenschc publiek is
Zijn bekende walsen verwierven eveneens
een groot aantal stemmen. Op de tweede
plaats kwam als componist Franz Lehar
met als populairste werk „Das Land des
Lachclns". De Weenschc omroep komt al
tijd zooveel mogelijk tegemoet aan de wen-
schen der luisteraars, zoodat zoo'n enquê-
to onder de musici met belangstelling
wordt gevolgd. Niet alleen de samenstelling
van dc programma's, doch zelfs de keuze
der arti9ten, die een bepaald nummer zul
len uitvoeren, hangt grootcndecls af van de
luisteraars.
VLIEGMACHINE-SNELHEDEN BU DE
SPOORWEGEN
Beloften van de „Rails-Zeppelin".
HET SNELVERKEER IN DE TOEKOMST.
De propellerwagen van Ir. Kruckenberg,
door den volksmond de „Zeppelin op rails"
gedoopt, heeft de af6tand Hamburg—Ber
lijn, waarover de express 3 uur doet in 98
minuten afgelegd. Men heeft dit beschouwd
als een spannende recordrit. Een vliegtuig
heeft met de rails-Zeppelin om het hardst
gevlogen cn tienduizenden hebben er on
derweg en in Berlijn met verbazing naar
staan kijken. De eeuw der techniek heeft do
menschen weer in haar macht gehad. Doch
de rit beteekent nog veel meer dan de ge
slaagde proef van een vernuftige vinding.
Zij beteekent een nieuw tijdperk voor het
aan dc aarde gebonden verkeer. De beproef
de oude spoorbaan, die al tientallen jaren
in haar verdere ontwikkeling door onover
komelijke bezwaren werd tegengehouden
en die daardoor ook een 6teeds kleiner aan
deel in het verkeer kreeg, heeft nu weer
een toekomst voor zich. Men heeft de ne
gentiende eeuw weieens de eeuw der spoor
wegen genoemd en do twintigste die van
den benzinemotor. Dat was een beetje over
ijld gezegd. Spoorweg en explosiemotor zijn
nu met elkaar vereenigd in de rails-Zeppe
lin, die de goede eigenschappen van beide
naar voren brengt.
De spoorwegen hebben al tientallen jaren
met moeilijkheden te kampen gehad. De
laatste jaren vooral werd het autobusver-
keer een geduchte concurrent. De stoomma
chine op wielen is 6lechts rendabel bij ver
voer in het groot, doch lange treinen be-
teekenen naar verhouding minder 6terk be
zette wagens. Voor het vervoeren van groo
te men6chenmassa's heeft de trein zijns ge
lijke niet, doch wanneer er geregeld kleine
aantallen personen vervoerd moeten wor
den, zijn vliegtuig en autobus beter ge
schikt. Door dc rails-Zeppelin kunnen de
spoorwegen thans echter ook hiermee con-
curreeren. Zij kunnen zich beter aanpassen
aan het verkeer en zullen daarin dan ook
weer een voornamere plaats gaan innemen.
Dit is de grootste vooruitgang.
De tweede is de bijna verdubbelde snel
heid, die nog hooger schijnt te kunnen wor
den opgevoerd. Dat beteekent een geduchte
concurrentie voor het vliegtuig, dat tot dus
ver juist om zijn önelheid werd gekozen,
ondank6 het grootere risico, de afhankelijk
heid van weersgesteldheden en landings
terreinen. Het snelverkeer zal vermoedelijk
van het vliegtuig naar de rails-zeppelin
overgaan. Dat beteekent een voordeeltje
voor de spoorwegen, doch nog meer voor
deel voor de menschen met kleine beurzen,
die tot nu toe snelheden van 200 K.M. per
uur niet konden betalen. Want in 'tegen
stelling met het vliegtuig is de railszeppelin
geschikt voor mas6avervoer, doordat de
bedrijfskosten van Kruckenbcrg6 vervoer
middel betrekkelijk laag zijn. Volgens de
voorloopige berekeningen zouden dc tarie
ven tusschcn de 2e en 3e klas prijzen der
tegenwoordige sneltreinen komen te liggen.
Dat zou een omwenteling in de vervoerta-
rieven beteekenen. Alle rijtijden voor bin
nen- en buitenlandsche trajecten zouden ge
halveerd kunnen worden, wat nieuwe mo
gelijkheden brengt voor handel en indus
trie. Vooral de groote internationale spoor
lijnen worden op een geheel nieuwe leest
geschoeid. Parijs—Warschau in 10 uur en
BerlijnPeking met de Transsiberische
spoorweg 4 of 5 dagen inplaats van 15.
Een omwenteling op spoor*
weggebicd.
Men moet nu echter niet denken, dat mor
gen aan den dag allo spoorwegmaatschap
pijen ter wereld bij Kruckenberg een paar
duizend propellerwagens bestellen cn dat
over een half jaar het bliksemverkeer be
gin.t Zoo vlug gaat dat niet. Het boven
staande 16 echter geen fantasie, het is vol
komen uitvoerbaar, doch er moet eerst oen
massa voorbereidend werk worden gedaan.
De geheele onder- en bovenbouw van den
spoorweg, het 6ignaalwezen en de berich
tendienst zijn op de tegenwoordige snelhe
den ingesteld. Dat alles moet dus veran
derd worden. Dc ernstigste moeilijkheid is
misschien wel, dat verscheidene tracé'6 ver
anderd moeten worden. De tochten zijn be
rekend op maximumsnelheden van 80 of
100 K.M. per uur, in bergachtige streken
dikwijls voor nog minder. Dc spoorweg
Berlijn—Hamburg loopt bijna kaarsrecht
door dc eentonige Noord-Duitsclie laagvlak
te en heeft vrijwel geen bochten. Daarom
behoeft cr ook niets aan veranderd te wor
den. Doch bijna alle andere trajecten moe
ten eerst min of meer belangrijke wijzigin
gen ondergaan. Dat kost tijd en vooral geld.
De onderlinge afstanden der signalen vol
gens het bloksysteem moeten vergroot wor
den, want de propellerwagen heeft natuur
lijk een langeren remafstand. De moderne
optische 6ignalcn moeten door geheel
automatisch werkende vervangen worden,
omdat zij bij geweldige snelheden al te ge
makkelijk over het hoofd gezien kunnen
worden. Toch zijn de Duitsche staatsspoor
wegen van plan om binnen afzienharen
tijd dit snelverkeer op het traject Berlijn
Hamburg in te voeren. Dit groote bedrijf
bewijst daarmee, dat de belangstelling voor
het nieuwe vervoermiddel oprecht is. An
ders had men ook niet de proeven van
Kruckenberg gefinancierd. Het traject Ber
lijn—Hamburg is niet alleen technisch zeer
geschikt door de weinige bochten, doch ook
economisch, doordat tU6schen deze twee
groote 6tcdcn het doorgaand verkeer het
drukst is. Eerst wanneer op dit traject be
drijfservaring is verkregen, kan er een be
sluit genomen worden over andere trajec
ten, waarvan het meest in aanmerking ko
men Berlijn—Keulen en Berlijn—Frankfurt
en MainzBazel. De reizigers zullen voor-
loopig nog wel wat moeten wachten op de
veelbelovende raitezepprlin, doch dat komt
niet door „misplaatst conservatisme" van de
spoorwegmaatschappijen, doch door de
noodzakelijkheid om de recd6 bereikte re*
sultatcn nog nader te bestudeeren.