HOEDEN
CONFECTIE
J
STATEN IN NOOD
edix mille francs
„L 'JtHKUiiJJuujjti
W Kv. ROSSUM
18 LANGESTRAAT
ZOMER-OPRUIMING
OPRUIMING
VAN
RESTANTEN
TEGEN
SPOTPRIJZEN
N. Hogenbirk
ZOMERSLAAP
Hoe een geheel volk werd geruineerd
ASSIGNAT
*fbérie fr
ERNST LUBITSCH GAAT VAN
„WALZERTRAUM" EEN
TOONFILM MAKEN
HOE REMARQUE WERKT.
Gedurende 10 dagen
SCHOENHANDEL
v.fu fa. JAC. KROES
LANGESTRAAT 78 TEL. 351
door
H. G CANNEGIKTER.
Zooals do natuur haar winterslaap kent,
heeft de cultuur haar zomerslaap. In het
koude getijde kruipen de kikkers di.ip in
het slijk en de beren verstoppen zich in
hun holen. In de hondsdagen onttrekt zich
het cultuurwezen, de mensch. aan de maat
schappij cm in een vergeten hoekje te ve-
ge toeren.
Men spreekt altijd weer over de doodsch-
heid van don winter, maar in de cultuur
centra is de zomer eerst doodsch. Menigeen,
die door de saaiheid van den komkommer
tijd tot zwaarmoedigheid is vervallen, leeft
weer op als hot herfstseizoen in het zicht
komt. Dan begint de maatschappij te her
leven, zooals de natuur in het voorjaar
herleeft.
Voor den stedeling, die niet met vacantie
gaat, is Augustus een trieste maand. Al zijn
kennissen de stad uit, sociëteit en schouw
burg gesloten, slapte op het kantoor, stilte
in huis. Niemand, dien hij op straat tegen
komt, geen groet in de tram, geen gesprek
in den trein Slechts overdadige zon of
overdadige regen.
Wat vallen de dagen lang met die prach
tige avonden en loome nachten! Waar de
prikkel van het gezelschapsleven reeds ont
breekt, staat bovendien de hitte alle ener
gie in den weg. Zelfs de ijverigste is wel
gedwongen tot lanterfanten. Men luiert en
wacht en mijmert over den tijd, waarop de
betoovoring van de sc'noonc slaapster door
de eerste herfst vlagen verbroken zal wor
den en de werkdrift zich z<al kunnen ont
laden.
Vereenzaamd zit menigeen in den zomer
te wachten op de terugkomst van de eerste
winterboden. Allengs neigt de vacantio
naar het einde; vensters ontsluiten zich,
deuren worden geopend, oude gezichten
verschijnen op do bekende plaatsen. O, de
vreugde bij liet terugzien van die 'gebruin
de gezichten, wélke men zoo lang heeft ge
mist!
Augustus is de maand van het heimwee.
Men 6telt het wel voor, of de zomer het
vroolijkst seizoen is, doch voor menigeen
heeft dit jaargetij een droefgeestig karak
ter. Er zijn menschen, die beter tegen den
winter- kunnen dan tegen den zo me réiaap.
Zij dragen hun eigen gemoedsgesteldheid
over op de natuur. Want naar hun erva
ring gaat er van heel de zomcrschc atmos
feer een neerdrukkende invloed uit.
De herfstvlagen prikkelen het bloed en
lokken tot weerstand. De lof van den wind,
die de haren doet fladderen en de longen
doet hijgen, is vaak door dichters bezon
gen. Ook de winter spoort aan tot strijd.
In de plantenwereld vertoont zich de
eeuwige worsteling tusschen dc opkomen
de en de stervende machten cn verheven
symbolen begeleiden de jaarlijksche zege
praal van het licht over dc duisternis.
In de lente is weliswaar het ijs gebroken
en -de kou geweken, maar nog blijft de
etrijd zwaar voor het prille groen en de
teers bloesems. In koninklijken overmoed
praalt de jeugd in Paaschpronk en Pink-
sterdos. Vurige vlammen golven over dui
nen en wei; dartele kreten doorschallen dc
bosschen. Ifct groeiende leven gist cn woelt.
Bruisend breekt een nieuwe generatie zich
baan.
Maar de zomer heeft geen nieuw schouw
spel meer aan tc bieden. Dc strijd van het
worden is afgcloopcn, de strijd van het ver
gaan nog niet aangebroken. Alles staat nu
in evenwicht. Roei loos, geluidloos. Slechts
een norschc donder verbreekt af en toe de
zwoele eentonigheid.
De zomer is de man, die het doel heeft
bereikt. De welvoldane burger; de rente
nier, die op pantoffels zijn dutje doet. Die
met een vetten glimlach terugkijkt op de
dwaasheid der jeugd en aan den dood nog
niet denkt. Hij heeft zijn zaken aan kant
gedaan en 'gunt zich een welverdiende rush
Wat gebeurt er voor goeds en groots in
den zomer? Om zijn tijd te vullen, verzint
men het verhaal van den zeeslang. Men
gaapt met dc musschcn op de dakgoot cn
suft met de herkauwende koeien. In den
komkommertijd staat dc geschiedenis stil;
in de hondsdagen staakt de wereld haar
loop.
Voor alles is er een tijd en zoo min wij
aanstoot nemen aan den winterslaap van
de dieren, mag de zomerslaap van den
mcnsch ons verdrietig stemmen. Tegen de
wetten der schepping tornt niemand ongc- j
straft op; laat ons due ons niet. verzetten
gelijk een kind dat dreint tegen 'f. naar
be l gaan, maar geven ook wij ons gewillig
over aan de algomcene loomheid, die in
Augustus dc mcnschheid bevangt.
door Dr. P. KRiiGER.
Wij publicccren hier oenigo korle op
stellen, die de ernstige financieele déba-
clca der laatste eeuwen beschrijven. Dit ac-
lucele onderworp zal zeer de bijzondere be
langstelling onzer lezers genieten.
I.
Een llnancleel genie der
achttiende eenw.
Er zijn twee dingen, die op de ernstigste
wijze een land economisch ten onder kun
nen brongen en het groote bouwwerk van
het geld- en industriewezen kunnen ver
nietigen Hot eerste is de inflatie en het
twocdo het failliet gaan van afzondorlijke
zeer groote ondernemingen, waardoor de
talrijke kleine zaken, die ermee jn verband
staan, meegesleept worden in het verderf.
Hoewel bat moderne bank- en geldwezen
zijn oorsprong vond in Noord-Italic heeft
de sidderende en bevende achttiende eeuw
de eerste eigenlijke inflatie en het eerste
failliet van een groote bank, waarvan het
credict van een land afhing, niet daar tc
lande beleefd, doch in Frankrijk
Het is dc Schot John Law, aan wie de
geschiedenis van het moderne bankwezen
het eareto voorbeeld van een door zijn go-
volgen rampspoedig failliet dankt, waar
door een geheel land wordt meegesleept.
Het merkwaardige cn verontrustende bij
dit klassiek geworden voorbeeld is, dat
Law niet maar een spe'er was, die onge
lukkig was in zijn speculaties, maar een
man, die liet geldwezen op geheel nieuwen
grondslag trachtte te vestigen. Hij kende
do wetten van het kapitalisme niet; hij
kon ze ook niet kennen, want zü hadden
zich in zijn tijd nog niet volledig gevormd.
Daarom trachtte hij geheel op eigen initia
tief op oconomisch gebied volkomen nieu
we wegen in te slaan en is tenslotte geble
ken, dat al zijn nieuwe wegen doodliepen
cn dat men er slechts met ontzaglijke ver
liezen weer uit kon komen. Ook zijn tijd-
genooten hebben absoluut niet ingezien,
waarom eigenlijk Law's onderneming
schipbreuk leed, waarom zijn val onvermij
delijk was. Het is interessant, hen zelf eens
aan het woord te laten. Hun meening wordt
o.a. uitvoerig beschreven in de groote en
cyclopaedic, die in 1737' verscheen cn zoo
omvangrijk was, dat elke moderne ency
clopaedic er belachelijk klein bij lijkt. Daar
wordt over John Law het volgende gezegd:
„Law, John, een Schot uit Edinburgh ge
boortig, liceft zich bekend gemaakt door
verschillende uitvindingen op financieel ge
bied, die zoowel Frankrijk als Engeland
groot nadeel hebben berokkend. In zijn
jeugd beproefde hij zijn geluk tevergeefs
in den handel, in het spel cn door verschil
lende plannen die echter geen bijval von
den. Na den dood van koning Lodcwijk
XIV ging hij naar Frankrijk en vond ge
hoor bij den toenmaligen regent, den her
tog van Orleans, die hem reeds vele jaren
tevoren moet hebben gekend. in 1716
richtte hij met koninklijke privileges een
Algemecnc Bank op, die later tot 'een Ko
ninklijke Bank werd gemaakt, en in 1717
de destijds zoo genoemde West-Indische
Compagnie, die het behalen van winst
ten doeï had in dc Amcrikaansche provin
cie Louisiana en mot name in een bepaalde,
aan dc Mississippi gelegen streek. Van
beide instellingen werd Law directeur on
in korten tijd maakte hij zooveel winst, dat
hij daarvoor het graafschap Tankerville in
Normandic kocht, waarvan hij ook den
grafclijkcn titel aannam, benevens veer
tien andere belangrijke heerlijkheden, de
kostbare bibliotheek van den Abt Bignon
cn nog andere zaken, terwijl hij buitenge
woon weelderig cn royaal kon leven. Aan
gezien men nu meende, dat dit geld niet
op geheel eerlijke wijze was verdiend, riep
het parlement hem in 1718 op, en gaf. daar
hij niet verscheen, bevel hem te arrestce-
ren, wat de regent echter verhinderde. De
ze benoemde hem in 1720, nadat bij in 1719
mot zijn vrouw dzn Katholieken godsdienst
had aangenomen, tot Algemeen Controleur
der Financien van Frankrijk, voor welk
ambt hij weigerde, ccnige bezoldiging aan
tc nemen. Toen cclitcr spoedig daarna dc
aandeden der Compagnie op de helft van
dc wnardo werden teruggebracht cn de
bank mocits bad om haar betalingen te
verrichten, werd het volk, dat Law als de
oorzaak dezer maatregelen beschouwde,
zoodanig tegen hem verbitterd, dat hij her
haaldelijk in levensgevaar verkeerde cn
de regent hem een lijfwacht geven moest.
Toen de zaken steeds slechter gingen cn
eindelijk dc bankbilietten, die men voor
zijn goede munten in banden kreeg, in het
geheel niets meer waard bleken, legde Law
op het einde van 1720 zijn ambt neer en
kreeg vergunning zicli naar zijn markle-
«aat Effiat te hegeven. Vandaar liet de rc-
Cïé<-\c K'wöse Van Ae\a
Hypothfiquó sur les oomaines natiokaox.
ofiu/ruro 15 3
Het eerste inflatiegeld, dat in Enropa verscheen:
een Fransch bankbiljet uit het jaar 1792,
gent hem naar de Nederlandsche grens
brengen, nadat hij tevoren alle postmees
ters bevolen had niemand een paard te ge
ven dan acht uur na het vertrek van Law.
Na zijn heengaan werden hem tal van
malversaties ten laste gelegd cn een reke
ning van acht millioen Trance opgemaakt,
die hij de bank schuldig was gebleven,
waarop men hem het graafschap Tanker
ville ontnam, de overige heerlijkheden tot
staatsdomein verklaarde en zijn meubilair
bij opbod verkocht. Mij was intusschen tc
Brussel aangekomen, begaf zich in 1721
naar Venetië; waar-hij'groote''sommen op
de bank moet hebben gezet dn ging ver
volgens naar Engeland waar het kort-.te\o-
ren met de Compagnie du Sud, die op de
zelfde wijze als de Fransche maatschappij
was ingericht, eveneens verkeerd was ge-
loopen Daarna reisde hij nog heen cn
weer naar verschillende plaatsen; hij moet
ook af en toe weer nieuwe plannen ge
maakt hebben, cn stierf eindelijk in hel
begin van 1729 tc Venetic.
De eerste nederlaag van
het papieren geld in Eu
ropa.
Zijn tijdgenooten beschouwden John Law
dus als een bedrieger, die zich ten koste
van andermans ongeluk verrijkt had Thans
weten wij beter. Deze man ging uit van
een verkeerde veronderstelling, vooral waar
hij meende, dat papieren geld beter was
dan gemunt edel metaal, zoodat hij ten be
hoeve van zijn bankbiljetten het ruilver
keer met munten liet verbieden. Hij meen
de, door crediet nieuw kapitaal te kunnen
verkrijgen, hij dacht, dat hij het in zeke
ren zin uit den grond kon stampen, en
vergat dat zijn bankbiljetten slechts ver
tegenwoordigers van het werkelijke geld
waren, dat hij eenmaal terug zou moeten
betalen. Ilij heeft in totaal moer dan drie
milliard aan bankbiljetten uitgegeven,
waarvoor hij geen dekking bezat. Want hij
was van meening, dat de grond, die hij door
zijn bankbiljetten wilde mobiliseeren, een
genoegzame dekking bood. De aandeden
van zijn ondernemingen bereikten duize
lingwekkend hoogc koersen; zij bereikten
soms het twintigvoudige van dc nominale
Eeu carica.uur, betreffende de noodver
ordening op het reizenVele Duitschers
wisten niet, dat het in hun eigen land zóó
mooi was I
waarde. In Januari 1?20 had hij het top
punt van zijn roem bereikt; hij was mi
nister van financiën. Toen begon het pu
bliek hem echter te wantrouwen, men liet
in ontzaglijke hoeveelheden zijn bankbil
jetten inwisselen en spoedig ontbrak alle
dekking. Ook een beter gegrondveste on
derneming had een dergelijke run niet kun
nen uithouden, zonder dc loketten te slui
ten. In Mei was het met Law gedaan. In
October werden de laatste bankbiljetten
van onwaarde verklaard. Law zelf heeft
tot zijn dood toe aan -de Juistheid van zijn
inzichten geloofd; dc principieels fout heeft
hij nooit ingezien. Hij heeft zichzelf even
goed beschouwd als een slachtoffer
van het misleide publiek, als het
publiek zich beschouwde als slacht
offer van een zwendelaar en bedrie
ger. Hst is ook het geval-Law, waaraan
Goelho gedacht heeft, toen hij in het twee
de deel van zijn Faust Mefisto het paple
ren geld liet uitvinden. De vermenigvul
digde handteckcning van den keizer dekte
Law's bankbiljetten op niet aanwezige
schatten in gedeelten van 10, 30, 50 cn 100
Kronen.
De eerste inflatie.
Na dit merkwaardige intermezzo bekij
ken wij de tweede opzienbarende financiee
le uitvinding, die wij aan Frankrijk tc dan
ken hebben, n.l. dc inflatie. In 1790 zagen
de Jacobijnsche he?rschers van Frankrijk
dat ook een revolutie niet zonder geld kan
worden gevoerd. In hun kassen lieerschte
een angstwekkende leegte, die snel ingrij
pen noodig maakte. Zij kwamen daarom
op de op zichzelf niet zoo slechte gedachte,
nieuwe bankbiljetten uit tc geven, die door
dc verbeurd verklaarde kerkelijke goede
ren werden gedekt. Het waren volledige wis
sels op deze talrijke, waardevolle bezittin
gen cn ze kregen daarom ook den naam
van assignation. Na ecnigen tijd had men
dc dekking, die deze landgoederen ver
schaften, uitgeput, doch men kon rustig
doorgaan met het drukken van assigna
tion, door de intusschen wear verbeurd ver
klaarde goederen der emigranten tol dek
king te nemen. Toen was men werkelijk aan
de grens gekomen, doch men hield vast
aan het oude gebruik en drukte welge
moed verder. Een tijd lang gelukte het,
door kunstmatig hoog gehouden koersen
de assignation nog in omloop tc houden,
waarvan de nominale waarde in den loop
dor jaren was opgeloopen tot het ongehoor
de bedrag van 45 milliard. Toen daalde de
koers echter onverbiddelijk cn zeer snel.
Toen men zich eindelijk in 1796 gedwon
gen zag dc assignation, die niemand meer
in betaling wilde nemen, uit het verkeer
te nemen, blesk het, dat zij tot 1/30 1/100
van hun oorspronkelijke waarde waren ge
daald. Dat was in elk geval een inflatie.,
die er wezen mocht, al kon zij ook in de
verste verte niet worden vergeleken met de
inflatie, die Duitschland, Oostenrijk en
Rusland na den wereldoorlóg hebben bc-
leefd. Men ruilde dc assignation voor ande
re bankbiljetten der republiek, die men
mandaten noemde cn van het begin af
door gedwongen koersen moest ondersteu
nen. Zon wist men zich nog met moeite tc
redden uit de moeilijkheden, uit de eene
inflatie in dc andere. Vastheid en zeker
heid heeft de financieele wereld in h?t
toenmalige Frankrijk niet gekend, voordat
Napoleon dc teugels in handen nam
en ook die periode van rust beeft niet lang
geduurd, want de verloren veldtochten uit
do laatste jaren van den groot en Corsi-
caan ondermijnden de financiën van het
land opnieuw. De financieele crisis, die
toen in Engeland ontstond daarover zul
len wij in een volgend artikel spreken
{deed liet hare, zoodat eerst omstreeks 1829
leen werkelijke rust intrad.
Maurice Chevalier in de
hoofdrol.
De New-Yorkschc bladen zingen lofhym-
nen en geheel New-York zingt sedert korte
tijd de schlagers uit de Walsdroom. De bes
te krachten waren dan ook door Lubiisch
geëngageerd. Claudette Colhert, een der be
koorlijkste toonfilmactrices en Myriam Hop
kins, eveneens een zeer bekende actrice kre
gen dc rollen van Franzi en de prinse©. De
origineele muziek van 06car Strausz werd
door de componisten met vijf schlagers ver
rijkt. Voorts moest maanden lang worden
beraadslaagd om de toonfilmrechten voor
deze operette te verkrijgen.
Drie bekende schrijvers Vadja, Raohael-
sen en Grey bewerkten de operette voor de
film, doch het hoofdaandeel van de nieuwe
teksten behoort toch aan Lubitsch. De uit
beelding der 6cènes bevond zich in handen
van den eersten Paramount-architect Prey-
er De zorg voor de costuums wa6 Bruno
Baruch toevertrouwd. Den Sen Dec. be
gonnen de voorbereidingen der werkzaam
heid, terwijl het draaiboek nog in bewerking
was. Eerst den 15en Februari begonnen de
atelierswerkzaamheden, die tot den eerster.
April duurden, dus 45 atelierdagen. Voorts
werden nog enkele weken aan de buitenop
namen besteed. Midden in den winter
moest de bloeiende Wiener Prater in bet
New-Yorksche atelier van de Paramount
worden opgebouwd. Om een klein geheim
pje prijs te geven, zij hier verklapt, da*, gc-
heele wagonladingen met groen-bebladerde
boomen uit California naar New-York zijn
getransporteerd om een goed beeld van het
Prater te ontwerpen.
De decoraties der hofburcht te Weenen
en trouwens alle èlotinterieurs werden naar
zeer gcedè voorbeelden geschapen. Van do
Wcensclie 6traten bad men kleine modellen
ontworpen, voor de 6traatopnamen in het
koninklijk Flausenturm werd een natuur
getrouw plaveisel in hel atelier aangelegd.
Een probleem op zich zelf vormden do
costuums. Daar het onmogelijk was om gar
derobestukken uit Europa te laten komen
wegens dc hoogc invoerrechten, moest alles
in New-York worden vervaardigd. Daar do
Amerikanen het milieu van de film al heel
slecht aan kunnen voelen, kostte het vrij
veel moeite om de staf van medewerkers
de ideeën bij te brengen, die voor de uit
voering van de finn noodzakelijk waren.
Voor men aan het coupeeren ging werden
eerst de verschillende kleuren en stoffen ge
fotografeerd om hun werking op de film te
constateeren. Dana zij de geste van Lubitsch
om aan alle kleinigheden zijn beste krach
ten te geven heeft hij aan alle moeilijkheden
het hoofd weten te bieden en een film ver
vaardigd, die weer voor 100 een Lubitsch
product is.
Remarque vertelt in een interview:
„Mijn manier van werken? Ik schrijf niet
gemakkelijk, doch met groote inspanning.
Het zwaarste, maar ook 't gewichtigste is
het wachten, het volhouden. Het is wel
eens gebeurd, dat ik van 's morgens 9 tot
's nachts 2 uur heb gewacht voor ik begon
te schrijven. Ontspanning, liefhebberijen?
Ik heb mijn honden, mijn aquarium. En
verder: er is maar één ding voor mij: in
mijn auto rijden. Dikwijls raas ik weken
achter elkaar met mijn wagen door het
land. Ja, het is waar, ik rook ontzettend
veel, terwijl ik werk. Vaak wel twintig si
garen op één dag. Nog een geluk, dat ik
geen sigarettenrooker ben; dan zouden het
er 2 A 300 worden! Overigens, in Berlijn
leef ik ook zeer teruggetrokken. Mijn
vrienden trachten dikwijls mij naar feest
jes te sloepen. Maar ik kan het nietover
mij verkrijgen, onder de menschen te gaan.
liet is onverdraaglijk als beroemd man
aangegaapt te worden. Al wat mij van mijn
werk afleidt, houd ik verre van mij. Daar
om vermijd ik ook, voorzoover het maar
eenigszins mogelijk is het contact met do
openbaarheid. Het is voor mij stellig nog
tc vroeg tegenover groote problemen een
standpunt in te nemen. Mijn boeken be
strijken immers slechts een beperkt gehied.
Ik heb ook nog den tijd, ik begin immers
pas tc leven met ruim 32 jaar.
Ik weet zelf niet of ik werkelijk wel
voor auteur geboren ben, of ik verder moet
gaan met schrijven. Maar later zal ik mis
schien wel eons een boek schrijven over
dingen, die mij sterk belang Inboezemen,
wellicht een werk over biologie. Maar voor
mij is het gewichtig na tc denken, aan mij
zelf te werken en tot klaarheid te komen
over de wereld en de mcnschheid Dat is
meer waard dan schrijversroem Deze din
gen zijn voor mij het voornaamste. Hier
aan verder te werken lijkt mij plicht te
genover mijzelf".
(„BoekenzaalM.ï
