DÉ ÉÊMLANDEO
VOORNAAMSTE INHOUD
SOESTERWEG 107
Bmrsomnicht
Donderdag 15 October 1931
Uitgave: VALKHOFF Go. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
30e Jaargana No. 92
EEN HALF MILLIARD MEER?
HET SPAANSCHE KABINET
AFGETREDEN
Azana Kabinetsformateur
5 uur 31 min.
BUITENLANDSCH WEERBERICHT
L. J. LUYCX~ZÖON~"
Piano's, Orgels, Radio
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS pci 3 maanden voo» Amerstoor- i 2.10 pc» maand 0.75, per
wcek (met gratjs verzekering regen ongelukken' 1 0.171/..
oen lood franco per post per 3 maanden f 3.-. Afzonderlijke summers f 0.05'.
Tl? WtfPKMVtr? v
POSTREKENING 47910
TELEFOON INTERC. 513
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 met inbegrip van een oewijsnummet
elke regel meer f0 25 Llefdadigheids-advertentiën voord»
helft v«n den pnjs. - Kleine Advertentlën „KEITJES bij vooruitbetaling 15 regels
50 een*- elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
Spanje en de R.K. Kerk.
Dc eciie regecringscrisis volgt in dc par
lementair geregeerde landen van West-
Europa dc andere op. Thans heeft de nog
jonge republiek van Spanje een kabinets
crisis te boeken, waarvan dc gevolgen nau
welijks zijn te overzien.
In Spanje zijn dc orde en de rust nog
lang niet wat ze wezen moeien. Nog steeds
j smeult het revolutionaire vuur en dc links-
radicale en communistische elementen ma
ken het de jongo republiek lastig genoeg,
j Daar komt nog bij, dat ook dc economische
toestand in Spanje zijn eigenaardige moei
lijkheden meebrengt. En bovendien het re
gionalislisch streven van verschillende ge
westen, speciaal van de naar zelfstandig
heid strevende Basken.
Thans heeft de Spaanschc republiek open
lijk den strijd aangebonden met dc Katho
lieke kerk, en zij speelt daarmee een zeer
hoog spel. Dat dc katholieke afgevaardig
den, in 't bizonder de Baskcn, dc volks
vertegenwoordiging hebben verlaten duidt
er op dat zij een absoluut onverzoenlijke
verhouding tegen dc Regcering willen aan
nemen. Zij schrikken blijkbaar voor den
ergsien vorm van actie niet terug,
men moet concludeeren uit den term „ge
wapend verzet", die hierbij reeds 'is ge
bruikt. De angstige vraag is gewettigd:
staat Spanje voor het begin van een bur
geroorlog?
Psychologisch is het besluit van de radi
cale en socialistische elementen in
les niet onverklaarbaar. Dc Katholieke
kerk heeft in Spanje oen machtigen invloed
dio uiteraard op het platteland een con
servaticf karakter draagt. Do socialisten
hadden de rechlsche partijen aan invoe
ring van het vrouwenkiesrecht geholpen:
hiervan werd een belangrijke toeneming
van dc macht der geestelijkheid verwacht.
Door het aannemen van dc godsdienst
paragraaf in de nieuwe grondwet wil men
er alles op zetten; om die macht zooveel
mogelijk te beknotten.
Het bewuste artikel komt hierop neer:
„Alle godsdiensten worden beschouwd als
verenigingen, welke onderworpen zijn aan
- een bijzondere wet.-Noch-dc Staat, noch 'ge
westen, provincies of gemeenten zullen dc
kerken en dc godsdienstige vcreenigingen
en instellingen kunnen steunen, begunsti
gen of financieel helpen.
Bij een speciale wet zal do begrooting
voor do geestelijkheid voor hoogstens twee
jaar verlengd worden; de geestelijken zul
len dus niet plotseling van hun inkomsten
worden beroofd.
Orden, welke volgens haar statuten van
haar leden, behalve de drie kanonicke ge
loften, een bijzondere gelofte cischen van
gehoorzaamheid aan een andere autoriteit
dan het wettige staatsgezag, worden ont
bonden.
(In ieder geval zouden dc Jezuïeten dus
worden uitgewezen).
Haar bezittingen zullen worden genaast
en gebruikt voor ondersteunings- en onder
wijsdoeleinden.
De andere orden zullen zich onderwerpen
aan een bijzondere wet, waarbij beperkin
gen aangelegd worden op den eigendom,
terwijl de uitoefening van handel, industrie,
en wat in Spanje van de grootste beteckc-
nis is, van het onderwijs wordt verbo
den."
Psychologisch moge de militante houding
van de radicalen verklaarbaar zijn, gee
enkel liberaal voelend menscli zal liaar
kunnen verdedigen. Bovendien is zij poli
tiek onverstandig. We zeiden al, dat dit
artikel mogelijk op een burgeroorlog kan
uitloopen. I-Iet is niet aan te nemen, dat een
nieuwe regéervorm, die nog kampt om zijn
consoüdeering tegelijkertijd op twee fron
ten den strijd zal kunnen volhouden, voor
al waar de kerk in Spanje innerlijk en
uiterlijk met liet maatschappelijk leven ten
zeerste is verbonden.
Ook zal men goed doen met het voor
beeld van Mexico rekening te houden, waar
do positie van de kerk ondanks zekere
uiterlijke successen van de regcering, n-let
noemenswaard is verzwakt. En nog altijd
geldt het oude woord: „het bloed der mar
telaren is het zaad der kerk."
De kabinetscrisis is weliswaar reeds op
gelost, maar twee belangrijke gematigde
figuren hebben dc regeering verlaten: Za-
mora en Maura. Het is bekend dat zij al de
grootste moeite hadden, om het volk ceni-
gerrnate in bedwang te houden. IIoc dc ra
dicale ministers, die hen hebben opge
volgd, de rust zullen handhaven, is een
vraag, die lot sombere gedachten aanlei
ding geeft.
Wat dc Jezuïeten betreft inen moet niet
ineenen, dat dc vijandigheid tegen hun ord
samen zou hangen met een bepaalden rc-
geeringsvorm. Ook do Spaanschc monar
chie heeft tweemaal do orde verboden, na
mclijlc in 1767 en 1835. üe orde is trouwens
ook al eens getroffen geweest door een
pauselijk verbod.
Is derhalve nog niet Ie verwachten
door het optreden tegen dc Jezuïeten de
Kath kerk als zoodanig in 't geweer geroo
pen wordt, vvèl is dit te voorzien, nu aan
alle orden liet recht ontnomen wordt om
werk van cultureclen aard te verrichten.
De Fransche oorlogshegroo
ting weer verhoogd
Parijs, 15 Ocl. (V.D.) De radicaal socia
listische Républiquc verklaart uit zeer be
trouwbare bron te habben vernomen dat in
de vergadering van den Iioogcn Raad van
Oorlog die gistermorgen onder voorzitter
schap van den president der republiek Dou-
mcr is gehouden, zou zijn besloten de be
grooting van Oorlog te verhoogen mat een
half milliard franc, vergeleken met het
voorafgaande jaar.
DE CORRUPTIE ONDER DE POLITIE
TE NEW-YORK.
New-York, 15 Oct. (V.D.) Nog steeds
duurt het onderzoek, dat door do z.g. Iloff-
stadter commissie wordt ingesteld, naar do
corruptie in het politiecorps voort. Naar
men weet onderzocht deze commissie spe
ciaal de banksaldi der verdachte ambtena
ren en de wijze waarop deze aan hun saldi
komen.
Dezer dagen werd gehoord de ondersherif
P. J Carrel, dio in een jaar lijds een
banksaldo bijeen had van 662.311 dollar,
terwij! zijn salaris als ondersherif per jaar
bedroeg 7500 dollar.
AUTOBUSONGELUK.
Vijf dooden.
Op den straatweg tusschen Giffers en
Bonnefontdinc in het kanton Freiburg is,
naar uit Bazel gemeld wordt, een autobus,
waarin 23 onderwijzeressen uit Bern zaten,
doordat plotseling een band sprong, in de
naast den weg loopende gracht gereden.
Daarbij werden vier onderwijzeressen en
do chauffeur op slag geidood, terwijl zes on
derwijzeressen zwaar gewond naar het zie
kenhuis moesten worden overgebracht.
EDISON.
De toestand gaat steeds ach
teruil.
New-York, 15 Oct. (V.D.) Uit West-
Orange in den staat New Yerscy wordt ge
meld, dat de toestand van Thomas Alva
Edison blijft achteruitgaan, doordat de
uitvinder steeds zwakker wordt. Dc laatste
dagen heeft hij weer geen voedsel tot zich
genomen.
EEN DIAMANTHANDELAAR IN CHICAGO
VERMOORD.
De bandieten stalen voor
50.000 dollar aan diamanten
uit zijn woning.
Chicago, 15 Oct. (V.D.) Toen dc dia
manthandelaar J. L. Ridderhof zijn woning
wilde binnen gaan werd hij door bandieten
overvallen en gedood. Dc bandieten ont
vreemden uit de woning voor een waarde
van 50000 dollar aan diamanten.
Dat Hoover het vingertje heeft opgesto»
ken om meester te mogen zeggen uat. net
stoute .Luropa net gcoaau hau cii eigenlijk
schuld van alles was en dat hij toen verder
weer een occtje aan het orakelen en maat»
regelen trcticn is gegaan, hcert, voorloopig
altnans, nog heel weinig blijvend resultaat
voor Uc wcrelabeurzen opgeleverd, nn wij
gaan zoo langzamerhand vrcezen, dat een
volgend goed woordje van dezen Proleet
misschien aanleiding kan worden tot een di»
rcctc daling van -waardepapieren! Vertrou»
wen is maar alles.
Wallstrcct immers, gegangmaakt door dc*
Europccsche Beurzen, die van dc Hoovers
schc geheimzinnigheden recentelijk nog heel
wat verwachten, verbeterde even nogal bes
duidend, maar liet heel spoedig al. het
hoofd weer zinken. En zclts op Columbis»
day heeft Amerika het economische eitje
van dien naam niet staande weten te zetten.
Want onder invloed van desillusies overal
en van nieuwe deconfitures o.a. van de bes
kende beurs firma Kountze Bros. zond
NcwsYork Dinsdagavond allesbehalve ops
wekkend kocrsbcricht. hetgeen niet na zal
laten ook hier een peil te bcinflucncceren.
Ook met het National Credit Corporation
gaat het minder vlot dan gcwcnscht. zou
men zeggen. Alle hoop blijft inmiddels nog
gevestigd op het aanstaande bezoek van
Laval, hetgeen genoegzaam uitdrukt hoe
alles eigenlijk op eene kaait staat.
In Frankrijk wordt het intusschcn met
den dag ook al minder fraai en dc hanks
sluitingen nemen geregeld toe. En telkens
weer dringen nieuwe noodkreten naar buis
ten door. Wellicht dat het toenemende bes
trokken zijn in dc wercldmalaisc Frankrijk
tot gemakkelijker medewerken zal brengen.
Dat dc Banquc dc France, direct na dc
New Yorkschc discontovcrhoóging, cenzelf»
den maatregel nam, wijst echter nog niet
sterk in deze richting.
De rede van Dr. Schacht te Har/burg
heeft heel wat opschudding gebracht en zijn
„j'aceuse" tegen regcering en Rcichsbank
was niet voor dc poes. En het ergste is dat
het in meerdere andere landen niet veel
beter is. Rijkskanselier Dr. Brüning heeft
inmiddels kordaat van antwoord gediend.
In ons land is dc toestand gelukkig heel
wat rustiger geworden wat het vertrouwen
in den gulden en wat dc bcoordecling van
dc situatie onzer banken betreft. Hetgeen
niet wegneemt, dat dc motie van bijzonder
vertrouwen door cenigc bandieten „a la
Chicago" gesteld zelfs in dc kas van een
bijkantoor der Banknssociatic te Amstcr»
dam weinig waardeenng heeft gevonden.
Dc Ncdcrlandschc obligatiemarkt kon
niet onbeduidend verbeteren, terwijl gerusts
stellende verklaringen ten aanzien van soms
migc in gouddollars uitgedrukte waarden
het kocrspcil hiervan beoordeelden. Want
ook op den dollar is de schaduw van het
wantrouwen gevallen. Grootc omzetten van
dit betaalmiddel in goud gaven hiertoe den
bcginstoot. Zoo is b.v. ook onze Nederlands
schc Bank in deze teruggekeerd tot het
oude standpunt, dat uit renteoogpunt vers
laten was cn heeft deze haar dollarwissels
in goud omgezet. Meerdere staten zijn se»
dert ons vorig overzicht nog van dc gouds
basis afgestapt en enkele discontowijzingen
waren mede daarvan het gevolg. Het Pond
kon zich ruimschoots handhaven binnen ze
kere grenzen.
Dc aanstaande verkiezingen, die nog heel
wat kunnen uitspoken, beletten denkelijk
een spoedige stabilisatie En toch zal het
hiertoe binnen een niet al te langen tijd
moeten komen. Dc wereld hunkert ernaar
Londen wederom als middelpunt van den
geldhandel te kunnen erkennen. Maar al te
lang zal dc onvastheid cn de onzekerheid
toen niet mogen duren. Dc handel zou dan
denkelijk toch nieuwe wegen zoeken cn
vinden. Met bloed kruipt nu eenmaal waar
hc-t niet gaan kan!
Onze effectenbeurs gaf in het algemeen
wat grooterc blijmoedigheid te zien, hoewel
van een opgewekt leven natuurlijk geen
sprake was. Dc tijden zijn cn blijven cr te
ernstig voor.
Onze mduslrieelen: Philipscn lagen wat
vaster in dc markt naar het heet. omdat
dc Voltfabrickcn ruimschoots werk zouden
hebben. Unilevers leefden wat op in de ver#
wachting ddt ook dit jaar het dividend op
109ö zal blijven gehandhaafd. Dc gewone
4% intcring werden inmiddels per 2 No»
vcmbcr betaalbaar gesteld.
Internationale Vicosc's profiteerden van
dc schuldcnrcgcling met dc Hollandsche
kunstzijde cn monteerden tot boven 12%.
Het kapitaal wordt afgestempeld tot 25%.
De beurs beoordeelt den toestand inmiddels
nog minder mooi dan dc directie
Accoustickcn verbeterden eveneens ccni»
ge procenten.
Suikers. Onder invloed van oogstramin»
gen, van cenigc kleine verkoopen door dc
visp. van contramine dekkingen cn van
moeheid het geld in de hand te houden,
stegen meerdere aandeden dezer rubriek
cn was na dc laatste inzinking, vooral dc
H. V. A. bevoordeeld. Dc loonsverlaging
dezer vennootschap zal hierbij ook wei in
oogenschouw zijn gehouden.
Olies: „Parijs koopt Koninklijken" Dat
gaf moed! Ten slotte was het avans vrij
luttel en bleef Dinsdag nabeurs van het ver;
-"hoogde peil al iiccl weinig over, toen Amc»
rika beteekenend lagere koersen over dc
gcheclc lijn begon te zenden.
Mijnbouw: Vreugde! Boètóns omhoog,
daar het asphalt nu opname vindt voor
allerlei wegenaanleg. Als dc voorraden nu
maar voldoende zijn! Want veel is hier ge»
leden cn ccn klein ..douceurtje" zou geen
kwaad kunnen na al dc bittere pillen" die
geslikt zijn!
Algemccnc exploraties lagen willig op
gunstige verwachtingen ten aanzien der ar:
bitralc uitspraak. Inmiddels kwamen van
het bedrijf zelf geen productic»opgavcn. Bil»
litons verbeterden op dc recente mede»
deeling.
Tabakken: Vrijwel alle Sumatramaat»
schappijen schaften dc poenale sanctie af. In
deze tijden kon men dat gemakkelijk doen
daar cr in deze tijden ook zonder te arbci»
den wel lust tot arbeiden te over zal zijn.
Krachten genoeg disponibel. Men hoopt
aldus de poorten van het Yankecland voor
het product open tc houden. Als echter
maar geen bicdafsprakcn van dc heeren
Amerikanen onderling loskomen. Nood im»
mers leert bidden!
Scheepvaart: Misère met een praatje, 'n
Praatje vooral over dc Holland»Amc-rika
lijn. Een bcschcrmingscpmitê van obligatie»
houders is gevormd in verband met het vers
zoek van Bestuur dezer lijn op den eersten
Novcmbcrscoupon niet betaalbaar tc mogen
stellen. Veel optimisme ten aanzien van
deze obligaties hebben wij nimmer aan den
dag gelegd. Dc concurrentie immers is
s^-c-'s zeer groot geweest, ook in normal -
tijden.
Amerikanen: De onuitgevoerde orders der
Stecltrust waren nogal meegevallen cn de
hoop dat een willig Amerika als apotheose
van den Columbusdag zou loskomen, had
aan het Damrak nogal wat kooporders aan
dc markt gebracht. „Es war zu schön gewc»
sen es hat nicht sollen sein". Een ander
maal heter! Wanneer?
Irt verband met de uitwijzing
der Jezuiten.
Madrid, li October (V.D.) De Spaan
schc minister-president Zamora en de Mi
nister van Binnenlandsche Zaken. Maura,
hebben Woensdagmiddag bij de nationale
vergadering hun verzoek om ontslag inge
diend.
Alle leden van het kabinet hebben zich
hierna solidair verklaard met Zamora en
besloten en bloc af te treden.
Deze stap houdt direct verband met de
stemming in de Cortes inzake de religie
kwestie.
In politieke kringen vreest men een ver-
schuivinig naar links ingeval Azana. die
als zeer rcvolutionnair en radicaal bekend
staat, het nieuwe kabinet zou moeten vor
men. Azana is leider der z.g. Republikein-
sche Actie en bezette in het afgetreden ka
binet de post van minister van oorlog.
Zamora en Maura waren, zooals bekend,
dc beide rechtsrepublikeinsche en kerksge-
zinde leden der regeering. Hun streven om
onder alle omstandigheden tot overeen
stemming te komen cn de splitsing van
het land in twee vijandige kampen te ver
hinderen, is mislukt door de radicale hou
ding van de Kamer.
Aangezien in Spanje geen staatspresi
dent is. moet de kabinetscrisis worden op
gelost door de Kamer.
De president van de Kamer Basteiro
heeft hierbij de zwaarste taak.
Azana kabinetsformator.
Na vrij langdurige onderhandelingen met
de partijleiders heeft de president van de
Cortes den afgetreden minister van oor
log Azana namens de nationale regeering
belast met de vorming van een nieuw ka
binet.
Azana hoopt het nieuwe kabinet nog
Woensdag te kunnen samenstellen. Hij
rekent op den steun der socialistische en
radicaal socialistische ministers uit het af
getreden kabinet.
Hiermede zou in de toekomst de invloed
der conservatieven en katholieke elementen
in dc Nationale Vergadering vrij gering
worden, hetgeen met het oog op dc nóg
lang niet beëindigde beraadslagingen over
de nieuwe grondwet beslissend zal moeten
werken op de politieke toekomst van Span
je. Ook dc handhaving der openbare orde
en veiligheid, welke tot nu toe in handen
van den als energiek bekend staanden mi
nister van binnenlandsche zaken, Maura,
berustte, zal de nieuwe regeering veel zorg
baren. In dit verband zij er op gewezen,
dat de afgetreden minister-president pas
twee dagen geleden heeft verklaard, dat hij,
voor het geval dat de Kamer op haar on
verzoenlijk standpunt zou blijven staan in
zake dc religiekwestie, met alle wettige
middelen tegen deze Volksvertegenwoordi
ging zou optreden.
De binnenlandsche toestand.
Laat in den avond is de samenstelling
van de nieuwe regeering bekend gemaakt.
De socialistische en radicaal-socialistische
ministers van het afgetreden kabinet, zoo
mede dc minister van Buitenlandsche Za
ken, Lcrroux, treden tot het nieuwe kabinet
toe, zoodat slechts de volgende wijzigingen
worden aangebracht:
Ministerpresident: Azana;
Binnenlandsche Zaken: Asarcs (tot nu
loc marine);
Marine: Professor Giralt, een persoonlijk
vriend van Azana en rcctor-magnificus dei-
Universiteit van Madrid.
In verband met de openlijke vijandigheid
jegens dc Katholieken van de meerderheid
der Ivamer, hebben de afgevaardigden,
welke de kerk gunstig gezind zijn, een 52-
tai 1, waaronder alle gedeputeerden der
Baskischc provincies, zoomede alle agra
riërs, besloten direct uit dc Nationale Ver
gadering te treden en Madrid te verlaten.
Nader wordt gemeld:
De Kamer cn dc regcering beslaan van
heden af dus slechts uit vertegenwoordigers
der linkschc partijen. Een zekere garantie
voor dc aanhangers van een meer gematig
dc richting bestaat slechts in don persoon
van den minister van buitenlandsche za
ken.
Een van de te Madrid verschijnende
avondbladen weet, uit goede bron, te be
richten, dat Alcala Zamora ten gevolge van
de negatieve oplossing dor religiekwestie
door de Kamer, pertinent rekent op ge wa
penden tegenstand der katholieken en pro-
Jezuietengezindc Baskischc provincies en
wenfechlc te vermijden tegen deze groepen
op tc moeten treden. Aangezien hij in ccn
officicclc functie dit niet wenschte tc bele
ven, is hij afgetieden.
Tc Madrid hebben in de avonduren talrij
ke samenscholingen en protest-demonstra
ties plaats gehad van links radicale elemen
ten, die aanzetten tot gemeenschappelijke
verbanning van alle priesters en ordebroe
ders. Op talrijke plaatsen in de stad i6 het
vechtpartijen gekomen tusschen anti- en
pro-kerkgezindc elementen. De politie heeft
dc handen vol. Men vreest aanvallen op
kerken en kloosters. Deze worden uit voor
zorg cjoor de politic bewaakt.
BUITENLAND.
Het Spaansch kabinet afgetreden.
(Eerste Blad, pag. 1).
Relletjes te Gent.
(Eerste Blad, pag. 2.)
BINNENLAND.
Zeilvaarluig vergaan. Drie slacht
offers?
(Derde Blad, pag. 1).
Zitting der Eerste en Tweede Kamer.
(Derde Blad, pag. 1).
Verandering in de route der Indischo
postvluchten.
(Tweede Blad, pag. 1).
UIT DEN OMTREK.
De gemeentebegrooting van Baarn.
(Derde Blad, pag. 2).
STADSNIEUWS.
IIcl 25-jarig bestaan van den Bond van
Koffiehuis- cn Restauranthouders feestelijk
herdacht.
(Eerste Blad, pag. 3).
Hoogste Barometerstand:
778.7 te Croydon.
Laagste Barometerstand:
745.3 te Andenes.
Verwachting:
Meest Tzwakkc verander
lijke wind, licht tot. half of
zwaar bewolkt, weinig of
geen regen, kans op nacht
vorst, iets zachter overdag.
Medegedeeld door het K N.M.I.:
Het hooge drukgebicd waarvan dc kern
gisteren ten Westen van ons land was ge
legen, breidde zich aanzienlijk uit. Oyer
Engeland, ons land, een groot deel van
Frankrijk cn Duitschlmd worden-thans ba
rometerstanden van 7.75 m.M. aangetroffen.
De depressie over Skandinavië vulde op,
die over IJsland verplaatste zich in O.-X.O.
richting. In het bovengenoemde hoogc
drukgebicd heerschen zware veranderlijke
winden. De ochlendtemperaturen' waren be
trekkelijk laag. Regen viel slechts in
Öost-DuitscWjand. Na den sterken VouWcy
inval van gisteren zal zich langzamer
hand het mooie herfstweer over ons land
weer gaan herstellen.
Langestraat 49-51 Tel. 190
Vervaardigen van
LAMPENKAPPEN
Groete keuze
SCHEMERBOEKEN
Varkensmarkt 5 Tel. 1309
Wij leveren alle merken.
Voor hot Soesterkwartier kun
nen abonnementen, adreswijzigin
gen en advertenties opgegeven
worden aan ons Bijkantoor:
DE DEENSCHE BILJETTENCIRCULATIE.
Slechts gedekt.
Kopenhagen, 14 Oct. (V.D.). Ter aan
passing van het metaalfonds tot dekking der
Deensehc bankbiijettencirculatie aan de hui-
dige omstandigheden is de dekkingsgrens
voorloopig tot 31 Juni 1933 verlaagd. Ter
wijl de bankbiljetten circulatie tot nog toe
voor 50 door metaal moet zijn gedekt, zal
tot aan genoemde datum slechts gedeel
te der bankbiijettencirculatie zijn gedekt
