RADIO IN
RUSLAND
LETTERKUNDIGE KRONIEK
UIT DE WERKPLAATSEN
DER WETENSCHAP.
door
DR. WOUTER D. NIERMAN
Als u vanavond tusschen 12 en 1 in hot
bestuursgebouw komt, zal onze kameraad
D. u wat over den Russiscken Omroep ver
tillen", deelde men mij telefonisch mede.
Daar ik het reeds in Leningrad geleerd had
mij niet meer te verwondoren over het late
uur, waarop men in het Sovjetland afspra
ken placht to maken, verwonderde ik mij
niet, besloot het theater den rug toe te
draaien en zoodoende de laatste acte van
„Boris Godunow" te verzuimen, om tijdig
in het bestuursgebouw to kunnen aanwezig
zijn. Door een mengelmoes van nauws,
halsbrekende straatjes met gevaarlijk-uit
stekende dorpels voor de huizen, in een
ondoordringbare duisternis gehuld want
Moscou is om 12 uur volkomen donker
kwam ik tenslotte waar ik wezen moest,
om slechts te kunnen vaststellen, dat ik
volkomen verkeerd was aangeland en dat
kameraad D., die intusschcn *ecn vrouw
bleek te zijn vanavond niet aanwezig
was en ook niet komen zou.
De volgende morgen echter verkreeg ik
op het centraalbureau voor radio-aangele
genheden met echt moscovitische vriende
lijkheid en voorkomendheid alle inlichtin
gen, die ik wenschte. Over het algemeen
heb ik tóch den indruk gekregen dat men
den vreemde zooveel mc gelijk toestaat een
blik te werpen op de organisaties in Rus
land, ongeacht of hij vriend of tegenstan
der van het Sovjet-systeem is.
De Moscousche Omroep werkt bijna uit
sluitend met eigen, vastverbonden krachten
en gaat er slechts sporadisch toe over.
vreemde kunstenaars te engageeren. Er is
«en groot syraphonic-orkest van SO man,
een kleiner orkest van 36 man, een salon-
orkest en een lyrisch ensemble (oud-Rus
sische volksinstrumcnten). Verder is er ?en
speciaal opera-orkest van 42 man, een har
monie-kapel. twee trio's, twee strijkkwar
tetten, en een houtblar?rskwartet, waarvan
men en terecht beweert, dat het tot
de beste houtblazerskwartettcn ter wereld
behoort; het is de trots van den Moscou-
echcn Omroep. Verder heeft men een
reserve-staf van 50 operasolisten, ongeveer
60 acteurs, en een operakoor, alsmede een
15-tal solisten uit de verschillende orkesten.
De zendlokalen zijn ondergebracht in het
centrals telegraafbureau, een monumentaal
gebouw in een rechtlijnige, moderne stijl,
die men daar de „Duitschc stijl" noemt. De
Centrale ligging in de Twerskaja, de hoofd-
vsrkcersader van Moscou, niet ver van het
Roode Plein (dat overigens reeds geduren
de de regeering van den tsaar dezen naam
droeg) is reeds buitengewoon gunstig.
Merkwaardig doet het ons aan, als wij bij
den- ingang en op alle gangen, zwaarbe
wapende roode gardisten zien heen en weer
loopen, die niemand laten passeeren, die
geen pas heeft. Heeft men, zooals ik, het
ongeluk om slechts bewijs voor één
maal passeeren te hebben (een soort „enkele
reis"), dan moet men steeds weer naar het
aanmeldingsbureau terug, wil men lango
ren tijd in dat gebouw vertoeven. Ook het
personeel, dat sedert jaar en dag hier
werkt, kan slechts door middel van een spe
ciaal bewijs van de cene afdceling in de
andere komen. Zoo gaat het ook in de
andere fabrieken en bedrijven.
Bij een rondgang wees men mij de ..groote
theaterzaal", waar de modernste uitvindin
gen op tooneelgcbied van toepassing zijn,
waar opera's en operctte's in kleederdracht
op draaitooneelen worden gespeeld, waar
het schouwtoonjel op hoog peil staat. De
opvoeringen zijn, daar do entreeprijzen zeer
laag zijn. in den wcrkelijkcn zin des woords
voor iedereen toegankelijk. Ik bezichtigde
do vclo decors en de tooncelrcquisitoirs;
vooral de costumes waren een kijkje waard.
Zoo kwamen wij ook in de aftiteling, waar
costuums en decors ontworpen werden en
hier openbaarde zich een feit, dat ik reeds
van hooren zeggen wist. maar mij toch
weer verraste. Men meent namelijk in
Europa, dat het tegemvoordige Rusland in
kunstzinnig opzicht zucr modern is. Dat is
een vergissing. Integendeel het tegen
woordige Rusland is eerder zeer conser
vatief in zijn opvattingen. Moderne ensce
neringen treft men er sporadisch aan en
als men ze aantreft, vinden zij geen weer
klank bij het publiok. „Atonale" muziek en
moderne schilderkunst zijn daar niet in tel,
ook niet bij de inloltectucclen en de ver-
schillondo kunstenaars. In ltefc algemeen
kan ik wel zeggen: hoeveel goeds ik ook
op sociologisch en economisch gebied heb
opgemerkt een eigen beschaving, een
kenmerkende cultuur op artistiek gebied,
heeft Rusland van thans niet voortgebracht;
Ruslands cultuurgeschiedenis is getoetst
aan h?t Westen. De voortuitstrevonde Rus
sen. die op dc Westcrsche kunst zulk een
sterke pressie hebben uitgeoefend, zijn niet
meer in Rusland en worden daar niet meer
erkend. liet typisch-Russischo is naar het
buitenland verhuisd.
Op het gebied van de muziek is men
bezig een eigen stijl te vinden: dc prole
tarische muziek; men moest echter toege
ven, dat ook deze proovcn naar hot klas
sieke zweemden en meer door hot thema,
dan door de vorm do typispho Russische
geest weerspiegelen. Hiertoe behooren twee
orkestwerken van Mosolow „de muziek der
machine's" en „het werk"; verder enkele
speciaal voor den Omroep gecomponeerde
stukken en opera's, zooals ..bloed on kolen"
van Sadirotzky, do „leider" van Xetscha-
jew, de „opera over den Sovjet-opbouw"
door Starokadomsky, enz. Bij al deze proe
ven raag men niet vergoten, dat hier niet
alleen de wil tot het scheppen van iets
niuuws aan het werk is, maar dat alle
staatkundige Inrichtingen, dus ook de Om
roep, zeer sterk op politieke propaganda
zijn ingesteld, hetgeen in Rusland volkomen
mogelijk is, daar er officieel slechts één
partij bestaat. Men vond het zeer verwon
derlijk, dat ik trachtte te vorklaren, dat wij
bij alle radio-uitzendingen hiermede reke
ning moeten houden, andersdenkenden niet
te kwetsen.
Verder kwamen wij in een laboratorium,
waarin men klankfilms vervaardigde, die
van de b>sto muziekuitzendingen moesten
worden opgenomen en die bestemd zijn om
de kortademige gramofoonplaat te vervan
gen Voor deze ..radiofilms" wordt ccn Rus
sisch toe6tel gebruikt, het Tagephoon-
sysiccm.
Van het gcheelc programma der Moscou
sche stations wordt 47% gevormd door po
litieke voordrachten (propaganda!), 20%
door leer- en voorllchtingsvoordrachten. 30%
door kunstuitzendingen. De ontbrekende 3%
bestaan uit: diverse: Do kunst-uitzendin
gen bestaan voor 70% uit concerten, voor
20% uit blijspelen en 10% uit opera's. Twee
stations zijn uitsluitend voor kunstuitzen
dingen bestemd, dc andere brengen voor
drachten. lezingen, enz. Het Russische Om
roeppubliek is en liefhebber van het zoo
genaamde „bonte programma", daarom
brengen slechts 3% afgesloten symphoni
sclic uitvoeringen ten gchoorc. De kunst
uitzendingen zijn over den gchcclen dag
verdeeld, van 6 uur 's morgens tot 1 uur
's nachts. Het geheeie programma is ver
deeld in standaurduren. De morgenuren
brengen amusementsmuziek, deels lovende,
deols mechanisme. Voor de mlddagpauzon
in de fabrieken zijn concerten van 11 tot 1,
van 2 tot 3 uur (voor dc „vrljo" lieden,
dio hun rustdag hebben, want in Rusland
werkt men vier dagen en dc vijfde is rust
dag!). Van 3 tot 4 uur komen do dramati
schc uitzendingen aan de beurt, van 5 tot
6 weer concerten. Kon zeer goede instel
ling, die in het buitenland hopelijk ook
zal worden ingesteld, is h,ct „muzikale
front", dat dagelijks van 6 tot 6.30 moderne
muziek ten gehoore brengt, waarbij wel
iswaar zooals wij reeds opmerkten
niot aan de radicale moderne muziek wordt
gedaan, niet aan dc formalistische mu
ziek, zooals men die in Rusland noemt.
Jazzmuziek, die bij onze luisteraars zoo
zcor in trek is, hoort men in geheel Rus
land, uitgezonderd enkele van dc grootste
vreemdelingenhotels, niet, dus zeer zeker
niet door de radio. „Wij geven principieel
geen jazzmuziek", verklaarde dc leider van
dc bovengenoemde afdecllng mij. Ik vertel
de hem, dat do kamormu2!ok bij de meeste
van onze luisteraars in één kwaden reuk
staat, en hij moest weemoedig glimla
chend, want. hij ïs .cen uitstekenden mu
ziekkenner mij toegeven, dat hetzelfde
helaas ook in Rusland het geval was. Do
samenstelling der programma's geschiedt
door een commissie, een raad, die uit leden
der vastverbonden kunstenaars bestaat, do
werkafdceling genaamd.
Daar de Moscousche zender met ccn reus
achtig aantal medewerkers arbeidt, zal ook
do salariskwestic den lozers wel interessce-
ren. De honoraria zijn door de bond be
paald en bedragen gemiddeld 2ZZ roebel
maandolijks, dus zijn ongeveer te vergelij
ken met hot loon van een specialist-arbei
der in een fabriek. Dc solisten \an het or
kest ontvangon tot 400 roebels, dus onge
veer zooveel als ccn hoofdingenieur of ccn
arbeider in liet tractorwozcn, oen dor
zwaarste vakken. Dc conccrtsolistcn ontvan
gen 350 roebels, waarvoor zij verplicht zijn
maandel jks twaalf concerten te geven. On
der dc dirigenten bevinden zich de vijf
beste Russische orkestleiders: Golowanow,
Suk, Ippolitow, Iwanow en Orlow. Zij ont
vangen maandelijks 500 roebels en zijn
daarvoor verplicht vijfmaal tot achtmaal
per maand to dirigcercn. Dc honoraria zijn
zoo, evenals trouwens overal in Rusland,
dat zij kleiner worden, naar gelang het vak,
de prestaties en de resultaten kleiner en
gemakkelijker zijn. Maar voor do flin
keren bestaat er ook hier de mogelijk
hcid voor bijverdiensten. Ik hen meerdere
malen menschcn loeren kennen, die meer
dan 1000 roebel per maand verdienden.
Bij mijn rondgang kwam ik ook op het
redactieburcau van een jong-communisti-
schc courant. De rédacteuren waren uitslui
tend jonge mannen van circa 20 jaar, die
mij allen, zonder" uitzondering, zeer intel
ligent en tegen huntaak opgewassen
voorkwamen. Ook merkte ik op, dat dc com
munistische jongeren een zeer ornstigen en
wilskrachtigcn indruk maakten. Onvergete
lijk is voor mij hctfoogenblik geweest, waar
op een ongeveer 22-jarig meisje in een
park een massakoor' van circa 200 personen
leidde, met een zekerheid cn een zelfbe
wustheid, die mij afgunstig op haar maak
te. H.ct waren eenvoudig voorbijgangers,
die lust tot zingen hadden. Het was merk
waardig te zien, hot- gebaarde mannen,
oude vrouwen en autoritairo persoonlijkhe
den, zich aan haar leiding onderwierpen.
Dc liederen, die men ten beste gaf, waren
allo politicke-propagandaliedercn. In het
roods genoemde redactie-bureau werden
ook dc voor de jeugd bestemde politieko
cn technische voordrachten en lezingen
voorbereid. Men verzekerde mij, dat dc
grootste belangstelling van dc jeugd op dit
gebied lag. Men orgnhiseordc do uilzendin
gen van bijeenkomsten der communistische
jeugd, men lokte debatten uit, enz. Ook
voor do sportuitzendingen is de belangstel
ling van de Russische roode jougcl zeer
groot; zij hebben daarentegen niet hot vor-
langon naar dansmuziek, dat de Westerscho
jeugd bezielt.
Evenals bij ons, sluiten dc radioluister
aars in Rusland zich aan tot zoogenaamdo
luistcrgczelschappen of tot veroenigingcr..
Deze zijn alle samengevat in do centrale
organisatie der „radio-sovjets". Dc Moscou
sche radiosovjet is toonaangevend voor dc
gohecle Unie. Dc loden ervan worden gcro
crutcerd uit de sovjet der 'volkscommissa
rissen.
De gewichtigste organisaties, waarvan do
voorzitter zitting heeft in de Moscousche
sovjet, zijn de volgende
De groep der landarbeiders, 10.000 tot
15.000 lcdon, ovor het gcheelc land verbreid.
Heeft als hoofddoel het rapportccren van
de uitwerking der politieke lezingen cn
voordrachten. Jaarlijks komen er ongeveer
90.000 brieven van binnen, waarvan er on
geveer 20% gebruikt wordt om dc radio-
couranten mede aan te vullen.
De club der radiovrienden, bestaande uit
ongeveer 300.0ÖÜ leden, wier taak het is
propaganda te voeren voor de verbreiding
van do radio. Zij trachten dit doel te be
reiken door een daadkrachtige actie door
middel van propngandabiljctton, voordrach
ten en radiotijdschriften, als „radio in het
dorpen „radiotechniek", enz.
Ook de club „het revolutionaire radio-
front" werkt in de richting van radiopro-
paganda, door middel van tijdschriften, als
„Moscou spreekt", „radiofront". Correspon
denten in het geheclc land brongen dage
lijks in ongeveer 100 brieven rapport uit
over dc voornaamste gebourtcnissen, die
dan tegelijkertijd in „Moscou spreekt" wor
den gepubliceerd. De propaganda wordt
hoofdzakelijk gevoerd door een groot aan
tal propaganda-brigades en door oen aan
tal literaire clubs. Dergelijke operatieve
brigades worden ook onderhouden in Sa
mara, Irkoctsk, Kicw, Leningrad tn ande
re steden.
Uit bedrijfsraden cn vertegenwoordigers
der arbeidersbonden heef» men de „politiok-
kunslzinnige sovjet" gevormd, die over het
programma van dc voornaamste kunst-uit
zendingen, zoowel als over dat betreffende
opora's, radiocompositic's, enz., beslist. De
leider van dc radioclub is verplicht zich
neer te leggen bij dc wcnschcn en aanwij
zingen xan deze sovjet.
Hoe ontstaat Petroleum?
door
Prof. Dr. P. KERSBERGEN.
l)e vraag, hoe de petroleum ontstaan is.
is zeer oud cn heeft reeds velen tot naden
(ten gestemd. Den laatston tijd heeft men
echter ten aanzien van deze vraag groote.
misschien zelfs beslissende vorderingen go
maakt.
Twee wegen zijn mogolijk: Dc petroleum
kan óf uit anorganische stoffen zijn opge
bouwd óf door ontbinding van organische
stoffen zijn ontstaan. Voor de eerste stel
ling werden verschillende argumenten aan
gevoerd. Allereerst dat ccn soortgelijk pro
cédé reeds algoincon bekend is, n.l. het ont
staan van acetyleen uit calciuinearhid en
water. Ilct calcium-carbid is hierbij de ver
tegenwoordiger van ccn groep van stollen
die uit koolstof en hot ccn of andero me
taal bestaan. Het opgewekte acotyloon is
eon koolwaterstof, inplaats waarvan ook
andero koolwaterstoffen, in het bijzonder
ook de vloeibaro koolwaterstoffen van do
petroleum kunnen komen. Ongetwijfeld zijn
zulke procodós chcmisen mogclljr. on als
verder argument voor deze opvatting kan
men nog wijzen op het feit dat mon ook in
meteoren koolwalorsloffen heeft geconsta
teerd. Daar is een ontstaan langs organi-
■chcn weg nauwelijks denkbaar.
Toch moest men deze veronderstelling la-
ton varen, omdat vastgesteld werd hoo de
in de natuur voorkomèndo petroleum, zooals
dc natuurkundige zegt „optisch" actiof is.
Deze eigenschap hebben veel organlscho
stoffen, b.v. bijna allo suikorsoorten, daaren
tegen op anorganische wljzo ontstane stof
fen nimmer. Men kan dan ook aantoonen,
dat bij de vorming van petroleum het cho-
lesterin. dc geheimzinnige voor de viten.1-
non zoo belangrijke stof, oen belangrijke rol
speelt. Men kon zelfs aantoonen, dat kunst*
matig vorkregon, optisch niet actieve petro
leum dezo oigonschap wel vorkrijgt. zij liet
ook in goringero mate, als men er choleste-
rin aan toevoegt.
Cholestcrin kan echter vanzelfsprekend
slechts langs organischen weg ontstaan zijn.
Dit zou ccn bewijs kunnen zijn voor de
theorie, dat petroleum langs organischen
weg ontstaan is. Waarschijnlijk is de petro
leum ontstaan door ontbinding van vetten,
die in allo diereniichnmen aanwezig zijn.
Men knn dit kunstmatig slechts doon bij
aanwezigheid van z.g. katalysatoren, d.w.z.
van stoffen die niet direct bij het procédé
betrokken zijn, maar in geringe hoeveelheid
aanwezig mooten zijn om de reactlo tot
stand te brengen. Of er in de natuur ook
zulke katalysatoren aanwezig zijn is nog
de vraag, maar daarvoor staan haar ook
veel langere tijden ter beschikking cn mis
schien heeft het wol vele duizenden jaren
geduurd voordat het vet in do koolwater
stoffen van do petroleum veranderde.
Den allcrlaatstcn tijd werd men er op
merkzaam op gemaakt, dat deze verande
ring van vetten in petroleum aan zekere
voorwaarden is gobonden, n.l. aan de wer
king van bacteriën, die onder afsluiting der
lucht en onder verhoogden druk arbeiden,
Als dat zoo is, geschiedt de vorming van
petroleum ongeveer op gelijke wijze ais die
van steenkool, waarbij men volgens de laat
ste onderzoekingen ook zulke ondoordring
bare lagen voor noodzakelijk houdt.
Er is echter nog een tweede belangrijk
punt. De vorming van petroleum kan
slechts plaats vinden onder voor lucht on
doovdringbaro lagen cn neemt langen tijd
in beslag; dat wil niets anders zeggen dan
dat dc lagen langen tijd ongestoord moeten
blijven cn uit do groote verspreiding van do
petroleum zou men dus kunnen opmaken,
dat dc geweldige gebeurtenissen, die do
lagenformatlcs over uitgestrekte gebieden
verstoren, '"(tills aardbevingen), dc zeldzame
uitzondering, ongestoorde ontwikkeling der
aardoppervlakte regel is.
De vorming van petroleum veronderstelt
den massadood van levende wezens Wij
kunnen ons eenigszins indenken hoe dit ge
gaan kan zijn Afsnijding en daarna uit
droging van baaien lang9 de kust, waarin
een rijk dierenleven was, het plotseling toe-
stroomen van zout water in door zoetwater-
dleren bewoonde meren of omgekeerd cn
dergelijke meer. Zoonis wij steenkolen moe
ten beschouwen als een geschenk van voor
wereldlijke plantenwerelden, moeton wij da
petroleumhronnen als een dergelijk ge
schenk van voorwereldlijke dierenwerelden
beschouwen. Dit geschenk is echter aan
een massadood gebonden.
in crime en Hollande
Jraan par Georges Sime-
io n.
(Fayard Cie., Paris).
Wie dit jaar in Augustus of September
langs de Parijschc straten en boulevards
slenterde, vona in alle kiosken en voor alle
boekwinkel-ramen de mysterieuse bandjes
dor misdaadverhalen van Georges Sime-
non. In lange rijen of op hooge stapels
lagen zo er, glanzend in hunne gloednieu
we omslagen, het een nog verscher-van-de
pers dan het ander (want hij is zéér pro
ductief, deze Georges Simenon) en op elk
prijkte de lokkende suggestie van een ge
heimzinnig prentje in sober zwart-wit. En
ai6 de slenteraar een Hollander was, zal hij
onontkoombaar gehypnotiseerd zijn door
het laatst-verschenene ervan, waarop al
lerlei gepatenteerde Iloliandschc attribu
ten staan afgebeeld in nog-ai nonchalante
combinatie: een stoere, jongensachtige zee
manskop mot witte pet en pijp, een som-
bero reus van een windmolen, wiens wie
ken spookachtig links en rechts, omhoog cn
omlaag zwaaien tweo drie schepen met
bollende blanke zeiicn, - en hoog aan dc
effen-donkero lucht prijkt in kocicnlctters
de titel van het boek, een juichkreet of ccn
dolkstoot, al naar ge wilt: „Un crime
en Holland e".
II kan me zov voorstellen hoe de fatsoen
lijke Holland6chc vacantie-reiziger, een
notaris of een leeraar M.O., begint met
manmoedig dc gcheolc serie te ncgecren,
gelijk een nobele arrogantie zulks oplegt
aan den liefhebber van alleen beschéafde
penncvruchtcn. Totdat... op ccn kwaden
namiddag de nieuwsgierigheid te groot of
de oogst van andere lectuur to klein is,
en men zich plotseling voor den prijs van
zes frankjes géén geld, nietwaar?) in bet
bezit ziet gesteld van dat laatste boek dat
aan de schrijfmachine van don heer Geor
ges Simenon ontvlood en dat niets meer of
minder belooft dan liet relaas van een
Hóllandschon misdaad. Wie weet of het
niet heimelijk 1 eeds in de metro of op het
Seine-bootjc naar Si. Cloud even werd in
gekeken, men sneed argeloos het eerste
vei open, men las in roorendo onschuld
den eersten zin van do eerste bladzijde,
en dan, of men wil of niet (het is ccn
moment om nooit te vergeten) wordt, men
mót dien eersten zin midden uit Parijs, on
middellijk cn zeker, verplaatst naar een
lieflijk uilhoekjo van het goede vaderland,
naar... Delfzijl.
Een Fransciie roman dus over ccn moord
in Delfzijl! Men vergevo mij de literaire
doodzonde, maar misschien heb ik nog
nimmer oen romannetje zoo haastig ach
ter elkaar en zoo sterk geinteressccrd uit
gelezen ais dit. Want ik ken Delfzijl ook
een beetje, de menschcn. het bedrijvige
piaatsje zelf, de haven cn dc kanalen, de
zee en het land rondom, cn ik wist zelfs,
dat mijnheer Simenon er een tijdlang in
zijn zwerfboot geresideerd had. Deze be
kendheid verhoogde dc belangstelling en
plaalsto mij tevens voor een niet onaardig
experiment, een experiment, waarvan
het mpcrendecl der bookenkoopers op dc
Parljsche boulevards nu eens lekker nuch
ter zou blijven. Want liet. geheimzinnig en
romantische picegt, om den gewcnschtcn
intruk tc maken, vér weg to gebeuren on
der onbekende luchtstreken en fusschcn
v ild-vrcemdo menschcn. Van oudsher ge-
n.hieddc dit aldus, zelfs in dc geestelijk
Dieest-voorname literatuur: Gloriant was
Hertog van Brunswijk en zijn Florcntijn
loefde ergens in Abeiant, het geval Es-
moreit-Damict voltrok zich beurtelings op
Sicilië en in Damascus; Shakespeare
liet op het Engcischo toonccl zijn stukkon
graag spelen in Malie. Hoe zou dan de
moderne schrijver van detective-verhalen
do suggestie van het verre cn vreemde
kunnen missen? Onze Ivans laat, naar ik
meen, maar één enkele zijner avontuurlij
ke, griezelige geschiedenissen in ons va
derland spelen; zijn succes is veiliger
in Rusland of Hongarije. Mocht dus de
laatste roman van den heer Georges Si
menon al den Parijzenaars de volle maat
geven van het geheimzinnig, vér-wee ge
beurende, hoe zou het mij daarbij ver
gaan nu misdaad cn mysterie zicli als hei
ware naasl mijn deur afspelen cn ik al
door de controle heb over een mij bekende
weield?
Tri oer van den heer Simenon en tot
gcruslstelling van zijn toekomstige Hoi
landsclio lezers, wil ik dadelijk zeggen, dat
het werkelijk héél, héél org meeviel, en
dat ik zelfs het gei oei kreeg achter het de
tectivevorhaai een gelukkige ontdekking t(
hebben gedaan, iels veel belangrijkere tc
liebbon gevonden, reden waarom ik het
waag er hier over lo,schrijven.
Het misdaad-sprookje er in. radicaal uit
de Fransche duim gezogen, is niet beter
of minder dan al zijn soortgonooton. Hen
Fronscho professor heeft tc Delfzijl een
lezing gehouden cn zal daarna logeeren
ten huize van een der notabelen, leeraar
aan de Zeevaartschool. Een klein gezel
schap van vijf, zes personen, trekt in den
laten avond naar het gastvrije, huis, waar
men nog eenigen lijd prettig tezamen i6
Wanneer men eindelijk aan slapen-gaan
denkt en dc gastheer een der dames per
fiets naar buis zal brengen, wordt er plot
seling uit een raam der bovonverdicping
op hom geschoten cn hij is onmiddellijk
dood. Professor Duclos, reeds in dc logeer
kamer snelt dc gang op, vindt in de bad
kamer een raam geopend, ziet op dc ven
sterbank een revolver liggen, neemt, vcr-
wnrd en besluiteloos, deze in zijn bandon,
en aldus zien de anderen hem staan, ter
wij! beneden onder liet raam, liet lijk van
den leeraar ligt. Natuurlijk valt de verden
king op den dood-onschuldigen, naleven
professor; hij wordt door dc politie vast
gehouden, totdat hij uit Frankrijk hulp
krijgtdc detective Maigret die den land
genoot ivcet te redden door de ware schul
dige te vinden; deze blijkt een verliefd
schoonzusje van den leeraar te zijn. \ls
dctectie.vc-vcrhaal is het heel gewoontjes
en bezit het niets dan de reeds lang be
proefde elementen, die dienen moeten om
de aandacht te spannen cn dc ontknooping
verrassend te maken: het schoonzusje
wordt van den aanvang af zóó onschuldig
voorgesteld, dat ieder, die zulke grappen
makerijen al meer onder oogen heeft gehad,
onmiddellijk denkt: „zij heeft het dus go-
daan!" En de detectieve is een man van
zeer beminnelijke arrogantie, die het altijd
boter weet en de lieole boel hooghartig ver-
commaiSdeevt; ook dót kennen we reeds
Sinds Shci-lok Holmes.
Maar dit verhaal vertoont daar-cn-bovcn
nog enkele goede eigenschappen, die het
doen uitstijgen boven do soort waartoe hot
bestemd is te behooren, eigenschappen
welke vooral de Hoiiandsche lezer zal
wattrdecren. Want hier vindt ge ongemerkt
den indruk terug die ons Iiollandsclic leven
maakt oji den verren buitenstaander,
niét liet Hoiiandsche leven der groote ste
den of der officiccle rcizigersoorden als
Marken en Schcveningen, neon, liet ge
wone, kleine, Hoiiandsche bestaan in een
afgelegen plaatsje als Delfzijl, waar anders
geen vreemdeling naar om kljkf, maar dat
juist daardoor nog zuiver is. Georges Sime
non heeft, zooals ik reeds zcide, eenigen tijd
in Delfzijl gewoond, cn hij heeft er blijk
baar goed rondgekeken, niet alleen in de
straatjes cn aan dc haven, maar ook in de
binnenhuizen der burgers en (wat liet in
teressantst is!) in hunne hoofden en harten
Daarbij komt nog dat hij dit deed niét, om
hetgeen hij vond als zoodanig aan den man
te brengen. Hij wilde geen reisbeschrijving
geven en geen beschouwing van land-en-
volk, waarin bijna steeds een onzuiver ele
ment sluipt van journalistieke bravoure
Zijne bedoeling was blijkbaar geen andere
dan om, gelijk hij reeds zoo dikwijls deed,
voor zijn landgenooten een misdaadroman
netje Ie schrijven, en dat hij het in Holland
liet spolon was rnin-of-mcer toevallig. Ten
opzichte van het Hoiiandsche leven wordt
hij daarvoor van ccn argeloosheid en een
eerlijkheid die verrassend is.
Onze taai kent hij blijkbaar alleen van
hooron spreken, geschreven heeft
hij het waarschijnlijk maar zelden gezien
Vandaal- dat hij zelf er een wonderlijke
orthografie van het Ncdcriuridsch op na
houdt: „Moïo voer! „Ya, Oost vind!", 011
slandvastiglijk spreekt hij van l'Amster-
dicp" (liet Damsterdiep) en „i'Ems-canal".
Daar staat tegenover dal de namen die zij
ne sujetten dragen onvcrvalscht IIol-
landsch, zelfs onvcrvalscht Groningse!)
klinken; wel schrijft hij „Popinga" voor
„Poppmga" en wel heet „Botje" bij hem
„Beetje", maar daar zijn ook Annie van Eist
Wienands, Oostirig enPijpekamp!
Gewoonweg kostelijk is hij dikwijls wan
neer hij, naar het uiterlijk of naar het in
nerlijk, het Hoiiandsche leven beschrijft.
Daar is dadelijk zijn verwondering wan
neer hij in een Groningsche boerderij komt
cn er do dochter des huizes vindt die vloei
end Fransch spreekt en in Parijs is ge
weest, cn hij staat in verbazing voor de
welvoorziene bibliotheek: werken over
landbouw cn veeteelt, maar „au beau
milieu de tout cela" de laatste boeken van
Claudcl, Gidc, ValéryOf hij komt in
do gelagkamer van een landelijk hotel:
„een donkore zaai met gelakte Iambrizee-.
ring, waar een geur hing van bier, jenever
cn boenwas: een groot biliard, een
tafel met koperen opstand ovordokt met
kranten". Wanneer hij zijn vertering be
talen wil en alleen Fransch geld blijkt ta
hebben, zegt dc herbergier goedmoedig:
„Morgen" Hij begrijpt hot: „Domain! II
n'avait qu' k revenir C'éiait familial
Iln hoe vindt ge in deze enkele woorden
dc beschrijving van een Hoiiandsche
logeerkamer: „Lit de cuivre. Garde-robe
en pitchpin. Linoleum partorro". Als hij
een fatsoenlijk, burgerlijk Hoiiandsche kof
fietafel ziet, 6laat hij verwonderd over de
netto, dunne plakjes brood, en aan ccn
dinertje ergert hij zich aan do gesuikerde
Saint-Emilion, totaal bedorven door de
exportatie. Voortreffelijk is ook dikwijls
zijn karakterteckening, niet alleen, zwaar-
ironisch, van den Franschen professor,
mant- ook van den Hollandschen welgo-
slclden burgerman van dc vrij-gevochton
boerendochter, van den Groningschen poli-
tie-inspcctcur die, om geen schandaaltjes te
verwekken, dc lieole zaak maar naarstig
in den doofpot wil stoppen
Soms speelt zijn fantasie «in detective-ro
mancier hem ieelijke jiarlcn. Zoo heeft hij
vooi liet plegen van zijn misdaad e»n won
derlijk HollancTsch instrument noodig: een
badkuip, die, in ongebruikten slaat, over
dekt is en dan alsstrijkplank dienst
doet. En hij spreekt van een eilandje
buiten Delfzijl in dc Noordzee. („Workum"
noemt hij hot!) waar alleen een strand
voogd woont met zijn zoons; zijn roman
tiek slaat er totaal hij op hoi, want hij
maakt er een soort roofriddersnest van
Maar prachtig is hij woei- wanneer hij „ie
Club des Ra(6 de Quai" beschrijft, de balie
kluivers van de haven die, in regen of
zon, onverwrikbaar pal blijven staan, een
gesprek hebben zonder te prafen en door
eén kring van bruine spuw-kwakken van
dc rest der wereld zijn afgesloten
•HERMAN POORT.
