HOE EDISON WERKTE
HET KLANKFILMATELIER
AVOND
SCHOENEN
Joh. Bottinga
I
iiefde patjr- str bank::\,.^sioct'e
e
OROOTE
PRIJSVERMINDERING
Langestr. 28 Tel. 59
Vaij hei
A.n\ersfoorlsch Dao'hlsd
Als de winter komt.
Amersfoortsche Radio
Centrale
VERLIEZEN
I stap, met vallen en ops'aan aan het werk
7JL
m
in de betere
Sluit U aan bij de
Het verhoogt Uw gezellig
heid in huis
Kantoor: Telefoon
Lange Bergstr. 13
door
JOIIN. F. O'HAGEN.
en dan ga ik aan het werk om te trachten,
het uit te vinden." Dat heeft Edison jaren
geleien eens gezegd cn het typeert zijn
werkwijze. Bij zijn uitgebreide levenswerk
had deze geniale uitvinder echter de hulp
van anderen noodig, hoewel hij zelf een
verbazingwekkende werkkracht ontwikkel
de. Reeds bij zijn eerste wetenschappelij
ke proeven in het kleine laboratorium te
Menlo-Park meer dan een halve eeuw
geleden zag Edison in, dat hij onmoge
lijk alleen het reusachtige werk kon vol
brengen. dat hij zich als levensdoel had
gesteld. Met uitzondering van enkele hoofd
beginselen was er van de electriciteit wei
nig bekend en datgene, wat men wist. kon
door
H. G. CANNEGIETER.
De kalenderblaadjes verminderen. Nog
enkele bons voor telkens een levensdag, en
het jaar is weder verrekend.
Er zijn mcnschen, die deze blaadjes be
waren. Tcvergeefsch klemmen zij zich vast
aan 't verleden. Die blaadjes hebben hun
waarde verloren, als verjaarde schuldbrie
ven, als verouderde bankbiljetten. Wie ze
niet tijdig voor baar geld heeft ingewisseld,
boet thans, op 't eind van het jaar, zijn ver
zuim. Levensgeluk, levenskans, levensin
zicht, hij heeft het eiken dag voor zijn
bon kunnen incasseeren. Maar hoevelen on
zer hebben het verzuimd; hoevelen hebben
hun bons roekeloos versmeten of onver
schillig opgeborgen. Thans is het te laat
voor berouw.
Straks zullen we weder een jaar heb
ben verloren. Hoe weinig blijven er over!
Het leven is als een effect, dat bestendig in over het algemeen niet practisch benut wor-
koerswaarde vermindert. I-Ioc hooger het den. In do eerste dertig jaar van zijn expe-
cijfer der jaren, te lager de waarde. Spoe- rimenteele werk nam Edison als regel ge-
dig volgt de liquidatie: de dood. oefende assistenten aan of jongelui, die
een technische school hadden afgeloopen.
Wie een aandeel in het leven neemt, £jj hadden van electriciteit even weinig ge-
weet vooruit dat hij k la baisse speculeert. ]perd als Edison zelf. doch zij waren ge-
En dit schijnt een moeilijke kunst. Voor schikt voor wetenschappelijke proeven in
den eenvoudigen belegger is het rijzen der het algemeen cn zij hadden zich strikt te
koersen een yroolijker bedrijf dan de auto- houden aan geschreven instructies, zoodat
matische daling. Het levensfailliet van de er 0m(rent de bedoeling van Edison's op-
meeste mcnschen ontstaat uit de gedrukt- drachten nooit onzekerheid kon ontstaan,
heid en angst, welke de voortdurende en Deze geschreven leiddraad bij de proeven
onverbiddelijke achteruitgang van het lc- ]S Qp zichzclf reeds een geniaal stuk werk.
venskapitaal met zich brengt. Ze weten
met dezen gang van zaken geen weg, staan Edison heeft vele uitvindingen van prin
er onzeker en ongerust tegenover, leggen cipjeeie beteekenis gedaan cn daarom
er zich als slachtoffers gemelijk bij neer. moest; hij algemecne proeven laten nemen
Het nemen van winst is gemakkelijk; men Qp bjjna e]k gebjcd del. naMmrwe,enschap-
dient ook zijn houding te leeren bepalen pen_ Qver dit omvangrijke terrein moest hij
tegenover t verlies. zijn assistenten verdeelen; hij nam hen
Lr zijn ook dl jaar weer tal van noen- dfln 0Qk z0 vllIdi waar in bun werk
echcn, die in zakert verlies hebben te boe- to zien op welk gebicd zjj den mccsten aan-
Zekerfln zoover'hun ncliUiruitgan^het on- 'mdden. Tn zijn lange leven heeft hij
t i slechts twee assistenten gehad, aan wie hij
ycrmijdelijke gevolg van den economischen vfin verechillenden aard toever-
toestand geweest is kunnen zu zich m.s- Dat warcn de broedcrs John cn
fj en nog wel tot gelatenheid dwingen Fr djo
Maar „crisis en „malaise zijn ook wel r
eens uitvluchten voor „eigen schuld". Had- Z1J" p"vecf'
den zij niet anders kunnen doen'? Het begin altijd me! alles dooi te lezen.
heeft hun aan handigheid ontbroken, of w*t er bekend is over een bepaald onder-
,Ik ga na, wat de wereld noodig heeft in hoofdzaak uit Duitschland werden be
trokken. Door den oorleg werden vele indu
strieën met don ondergang bedreigd en
deze reeks proeven van Edison vormt zijn
FILM
meest volledige cn winstgevende werk, dat
hij bovendien volbracht heeft in een zeer
korfen tijd.
i oofeto 9z> in.iv hooft Edison zich in I werklieden wisselen elkaar afin ploegen.
Een ware heksenketel!
door
Alexander Montennemi.
Kortgeleden zeiae een filmactrice nog te
gen mij, midden tusschen twee opnamen
„Ziet U, zou gaat het nu dag in dag uit, van
's morgens vroeg tot 's avonds laat, dikwijls
tot 12 uur 's nachts! De technici cn atelier-
levendige belangstelling. Zijn
medewerker op dit gebied was wijlen J. na niets verdienen. Bovendien zou het voor
Walter Aylsworth, rnet wien Edison bijna de best betaalden een lïaast. onmensche
al do latere proeven gedaan heeft, die be- lijk werk zijn. Een toeschouwer tenminste
welke in is reeds na enkele uren totaal afgemat.
Eerst als men geheel in het klankfilm-
kan men begrijpen
trekking hadden op de draden,
gloeilampen worden gebruikt, de fluoros-
coop, de gramofoonplaat. de accumulator- bedrijf ingewerkt is,
batterij cn de verbindingen van phenol. De welk een ingrijpende wijziging .hier door
samenwerking met Aylsworth was een der den microfoon gebracht is. En met een
aangenaamste en zeker de vruchtbaarste lichte rilling denkt men aan het oogenblik.
uit Edison's gehecle carrière. 'j| 1-1- 1
waarop de radio door de televisie zal wor
den vervangen. De arme lieden, die dan
Edison kreeg het idee van de flu or os coop
voor den microfoon komen te staan!
tijdens de proeven met X-stralen. Röntgen- Dat zal nog erger worden, dan thans dc
foto's waren niet genoeg; de doktoren klankfilm hier. Hier worden slechts ingc-
moesten als het ware met het bloote oog studeerde brokstukken van liet leven weer-''!"" 'Il "weoi,:uo
het inwendige van het mcnschelijk lichaam gegeven, voor de televisie zullen stukken 111 als zij tcnmhistc niet heclemaal er
I int. rrp^nprlpn wordt
De vreemde bezoeker voelt, hoe zijn zenu
wen steeds meer gespannen worden en hoe
het verlangen in hem oprijst, op te sprin
gen cn iets geks te doen, opdat er tenminste
wèt gebeurt.
Eindelijk is het zoover. Het verliefde
paartje word gewekt. Er komt leven in, als
een film uit den goeden ouden tijd, waar
soms ook een beeld een tijdlang bleef staan,
niet verder wilde en daarna weer kalm tot
het leven terug keerde en haar grappige
starheid afwierp. Zij omarmen elkaar, ge
ven elkaar kussen, springen op, dansen op
dc maar van een zachte muziek, gaan weer
zitten, kussen elkaar weer, lachen tegen
elkaar, dansen weer, enzoovoorts. Dat is de
laatste dc hoeveelste? proef voor de
opname!
En nu de opname. Het teeken uit de
klankregelkamer klinkt. Alles klaar! De
laatste commando's worden gehoord. Dan
vlamt bet roode lichtje bij den ingang van
het atelier op: Stilte! Men kan een speld
hooien vallen. Eerste opname. Nieuwe in
structies van het hoofdkwartier, voor de
tweede maal, weer onderbreking, nieuwe
proefopnamen. Derde maal. zoo onge
veer een half uur werken voor een scène,
die in de film hoogstens twee minuten
werp en aanverwante onderwerpen, voordat
aan voorzichtigheid of aan beleid. Als zij
een half jaar eerder hadden geweten wat met een proef begin", heeft Edison dik-
zij nü wetenEn zij tobben over hetgeen wÜls tot ons gezegd. ..Dan ga ik stap voor
ir» rtnoloflr. aov» hit Worlf
nu niet meer te verhelpen is.
om te bewiizen. dat deze theorie juist en
Bij het opmaken van de balans doet hct|d>° verkeerd is Als dat vastgesteld is, ga
J y •- -• a— I ik pas verder met het uitwerken van mijn
idee."
er niet langer toe, welke verliesposten aan
het toeval of aan eigen tekortkoming zijn
te wijten. Wie houdt die twee uit elkaar"
Het is algemeen bekend, hoe Edison uren
Het leven is een spel cn ook op het sport-
veld of op het kaartavondje worden fouten -ang bleef waken b,j reageerbuis,es of wer-
gemaakt De beste speler weet, dat hij kans onderdeelen. In elk vertrek of ge-
loopt, met verlies de partij te besluiten. waar eon.germate langdurige proe-
Toeh zal dit niemand weerhouden om moe ven moesten worden genomen, zocht Ed,
son, dan ook allereerst een plek op, waar
te doen. 1 1
Kinderen kent men reeds aan dc wijze, »J tusschen het werk door eenige uren
waarop ze hun verlies dragen. Het is nooit kon slapen. Tijdens een reeks van lang-
eón aanbeveling, wanneer het An «rimran in zi.n chemi
een durige en kostbare proeven in zijn chemi
speelmakker heet: „Hij kan niet tegen ver- *che fabriek te Silver Lake vond hij niets
lies." Maar volwassenen, die zich na af- anders dan een oude schrijftafel, die nau
loop van 't spel onwaardig gedragen, stoot welijks 60 c.M. breed was cn niet lang ge-
men buiten den kring. n(?e?. om er zich geheel op uit te strekken.
De strijd om de winst bezit een minder Weken lang heeft hij geen ander bed ge-
adelend karakter dan de strijd tegen 't ver- kond. Toen hij er op zekeren nacht enkele
lies. In de laatstgenoemde komt dc persoon- uren op geslapen had, stond hij op om weer
lijklieid nog meer in het geding. Hier is naar het laboratorium te gaan. In het don
zelfoverwinning het einddoel. Beheersching ker greep hij zijn hoed en zette dien op,
van zijn verdriet, overmanning van zijn doch hij wierp hem dadelijk weer weg, om-
wroeging cp spijt; onderdrukking van het dat hij iets op zijn hoofd voelde wriemelen,
opstandig gebaar der gewonde ijdelheid. Er bleek een nest muizen in den hoed te
'Slechts wio zijn verliezen aanvaarden zijn.
kan, volledig en algeheel, zoodat hij er
voorgoed afstand van doet zonder mor- Deze proeven (e Silver Lake zijn van zeer
ren of zelfbeklag, aanschouwt hetgeen groot belang geweest, In een korten tijd
hem nog is overgebleven. Want geen en- bouwde Edison toen een volledige indu
kei verlies is tenslotte volstrekt. Er blijft strie op. inclusief een compleet fabrieks
altijd lets over, dat de grondslag kan wor- emplacement cn een aantal speciale ma
den voor een nieuw kapitaal; de inzet voor chines. Daardoor kon hij het Amerikaan
het volgende spel; liet begin van een lier- sche leger en ook de Amerikaansclic indu
vatten arbeid. strie voorzien van dc teerproduclon, waar
aan dringende behoefte besf'ond, omdat
Wat is ons aan 't eind van 't jaar over-1 daaruit zoowel ontplofbare stoffen als verf
gebleven als meegift voor den ons wach-1 bereid worden, producten, die tevoren
tenden nieuwen tijdkring? Laten wij er
aanteekening van houden. IIoo rustiger wij
er over nadenken, te meer zullen wij notee-
ren. Hoe lang wordt tenslotte de.lijst'
Dit is het, waaraan wij ons tegen liet
söhpiden van 't jaar moeten gewennen: te
letter., op hetgeen wij mochten behouden
Allengs verschaft ons de gedachte aan het
nog ongeschonden bezit voldoening,
vreugde, eindelijk dankbaarheid,
vreemd, wij zijn onze verliezen verge
ten!
Onze verloren schatten, en de wroeging
daarbij over eigen schuld, en de opstandig
heid tegen het toeval, cn het zelfbeklag
over onrecht en gekrenkte trots, hoe rus
tig vertrouwen wij het allemaal nu toe
aan den schoot der vergetelheid, waarin
het verzonken is voordat wij het weten.
kunnen zien. Daarvoor was het noodig om wérkelijk leven zich afspelen. Welke gewei
een geschikt fluoresceerend zout te vinden, dige cïschcn zullen dan aan de medewer
Er was toen van dit onderwerp nog wei- kenden moeten worden gesteld?
nig bekend en er zou dus lang en veel Opgepast, omroepredenaar! Opgepast, cn
gewerkt moeten worden om tot de eigen- weest "gewaarschuwd! De hoop, dat het te-
lijke ontdekking te komen. Dit werk is ge- levisicapparaat bij een meer of minder
daan door Aylsworth. Hij onderzocht alle (meestal eer meer dan minder!) droge
chemische zouten cn mengsels van zouten, technische voordracht voor den microfoon
die men zich slechts bedenken kan. Lan- wordt uitgeschakeld, is ijdel. Geen luis-
gen tijd daarna kon Edison een publieke teraar zal aan dit verlangen voldoen. Bij
demonstratie houden van de fluoroscoop, ?ebrek aan amusante effecten in uw voor
die hem zoo plotseling voor den' geest was dracht zullen zij tenminste uw figuur, uw
gekomen. Vele vooraanstaande medici za- houding willen becritiseeren.
gen daar een horloge, dat Edison midden Evenals de klankfilm de zwijgende film
in een dik boek gelegd had en een kat, die heeft opgeslokt, en iedere maar dan ook
door Aylsworth in een gesloten kistje was iedere filmopname tegenwoordig spre-
geplaatst. kond moet zijn om in den smaak van het
- publiek te vallen, of het de film in kwes
tie ten goede komt of niet, zal ééns de te
levisie de gewone radio verslinden. En
Jaren lang kwam Edison, als hij al 's waarom ook niet? Komt het inderdaad het
nachts thuis sliep, om 7 uur 's morgens op opnamevermogen van den luisteraar niet
het laboratorium en als er in den nacht ten goede, als hij de acoustische indrukken
assistenten aan het werk waren geweest, kan aanvullen door optische? Verspilt niet
ging hij allereeerst de resultaten van hun menig radiokunstenaar, ondanks het feit,
werk na, gaf aanwijzingen voor verdere dat hij wéét, dat hij niet gezien wordt, zijn
proeven, die door een andere groep over- krachten aan een mimiek, die nu eenmaal
dag moesten worden gedaan en verrichtte voor hem noodzakelijk is, om ook zijn stem
lan zelf het meest belangrijke en dringen- de goede buiging te geven? Zou het niet
de werk. 's Middags gebruikte hij een lich- beter zijn, als zijn mimiek niet verloren
te lunch, ontving bezoekers, als die er wa- Ring? Maar. is den luisteraar de mogelijk-
ren en confereerde met zijn commerciecle heid geopend, te „zien", dan zal hij steeds
medewerkers. Om 1 uur was hij weer op an altijd willen „zien". Dan zal er geen
zijn plaats in het laboratorium; dan con- -blinde" uitzending meer geaccepteerd wor-
trolccrde hij weer allereerst de resultaten den. En dan zal iedere studio wel boven
cn gaf aanwijzingen, hoe er verder gewerkt haar deur een bord kunnen hangen met de
moest worden. In Edison's laboratorium Hellespreuk van Dante: „Ilij, die hier bin-
was er geen plaats voor zelfstandige proef- nengaat, laat alle hope varen!"
nemingen, zooals menige nieuwe assistent De omroepredenaar. die hier nog aan twij
ondervonden heeft. Edison was niet slechts lelt. bevelen wij dringend aan, eens een he
in naam de algemecne directeur; zijn zoek ie brengen aan een klankfilmatelier
ideeën werden gevolgd en van de dagelijks Dij zal dan al heel spoedig bemerken, waar
verstrekte geschreven instructies werd niet de ernst van het leven begint.
In het klankfilmatelier.
Een vroolijke klifnkfilmoperette is in be
in het minst afgeweken.
Eerst in de latere jaren van zijn leven
ging Edison geregeld 's avonds naar huis werking Het atelier lijkt wel
b g 8 b nerlagcr na een vermoeiende dagmarscli.
om om 7 uur met zijn gezin te dineeren.
Doch dikwijls verliet hij in geen dagen en
In liet park, liet toevluchtsoord voor ver
eten en schoone kleeren werden gebracht. waar°P enkelc acleurs en actuces- vc'se'
Het verstand van Edison was zoo scherp,
dat van de ontelbare proeven liet zijn et
vermoedelijk millioenen geweest er nooit I h^ppup ,»tijd
een herhaald behoefde te worden. Dikwijlsven*
kwam een assistent met een voorstel voor
den dag cn vertelde Edison liem. dat hij
twintig of dertig jaar geleden die proef al
genomen had en waarom het idee onbruik
baar of onjuist was. Hij had een waarlijk
encyclopaedischcn geest cn een wonder
baarlijk geheugen.
rop
zeld van een aantal figuranten zitten, of
eigenlijk hangen, half dommelend en suf
fend. Hoe lang reeds? Iloe lang nog? Het
is in deze mcnschen gestor
dan
En
-fójtl
Vaarwel, verminderd aantal kalender
blaadjes; wij houden reeds een nieuw, on-1
gerept blok in petto voor 't volgende jaar.
Workstaatjes van drie opeenvolgende weken, waaruit blijkt, hoe
lang Edison werktel
Links, in een nis bij den ingang, heeft
de muziek zich genesteld. De kapelmeester
werkt zich juist met moeite uit zijn zoete
rust, want een groot aantal electrischc zon
nen zijn aangeploft en zetten liem in
een zee van licht, waartegen hij met de
óogen knippert. De opname heeft zich op
zijn terrein verplaatst. De acteurs en actri
ces nemen haastig hun plaatsen in. Op een
tafel, terzijde staat een kooktoestel met een
groote pan erop. Het ziet er uit naar aard
appelsoep me warme worstjes. Dat zal het
wel zijn ook Niet ver daarvandaan, ou
een soort podium, heeft de Generale Staf
zich opgesteld: regisseurs, opnameleiders,
assistenten. Eenige meters daarvandaan
op een tuinbank, zit verzonken in doffe
slaap het vrijend paartje, dat de hoofd
rol speelt. Arbeiders, monteurs en electri
ciens rennen overal tusschen door. Zij zijn
nog frisch, van dc nieuwe ploeg. Camera
komen in stelling. De microfoon op een
lang en hoog voetstuk doet iedereen denken
aan een hengel. In werkelijkheid ontbreekt
dan cok de verraderlijke angel niet.
De voorbereidingen duren een eeuwigheid
Zij schijnen geen oinde te nemen. Als all
büna klaar is. blijkt het, dat er nog iets
vergeten is. dat er iets niet klopt, of d
het licht, verkeerd valt. dc camera niet zui
ver is ingesteld. liet is om dol te worden
it gesneden wordt.
Nog een half uur: dezelfde scliène, nü in
Fransche klankbewerking! Het is buiten
gewoon interessant bet Fransche vrijende
paartje met liet Oostenrijkschc te vergelij-
cn. Met verschil is werkelijk frappant
èeds bij de proefnummers blijkt, hoe ver
schillend of de acteurs en actrices der beido
rassen zich „aanstellen". Hoewel de Hans-
passen precies voorgeschreven zijn, ver
schilt het gcheele optreden, de gratie, het
temperament, zelfs het tempo hemelsbreed
an elkaar.
Daarbij komt nog, dat alle films tegen-
oordig haast in meerdere talen tpgclijk
orden gedraaid. Het klankfilmatelier cn
omgeving is dus een verzameling van de
meest cosmopolitische personen. Zoo ont
staat het paradox, dat het binnendringen
an den microfoon in de filni geenszins
heeft geleid tot de scheiding der naties, in
tegendeel: De regisseurs zijn thans genoog
zaakt onafhankelijk van hun politieke o*
nationale gevoelens, verschillende volkeren
om zich tc verzamelen, hetgeen in de zwij
gende film bereikt kon worden door het
eranderen van titels, vereischt bij de spro
kende film levend, internationaal materï
al. Het resultaat is een „toren van Babel".
Het lijkt wel een helderziende geweest to
zijn, die lang voor 'het joyeusc entrée
an de sprekende film aan een der grootsto
filmcentra van Europa den naam van „Neu
Babelsberg" gaf.
Janmngs voor de camera.
F.en sensatie: In het eerstvolgende atelier
nadert de nieuwe Jannings-film haar vol
tooiing. De laatste kleine scènes worden ge
draaid.
Het atelier stelt een gevangenis voor.
Lange, rechte gangen, cellen, tralievensters
zware deuren van licht karton! In een hoek
wordt gedraaid: Anna Sten, de lieftallige
blonde, houdt een dialoog met den hoofd
rolvertolker, Emil Jannings. Jannings is er
niet bij. Inplaats daarvan spreekt, onzicht
baar voor het toestel, de regisseur Siod.
mak steeds de antwoorden uit. Deze dia-
loogscène bestaat uit twee, aan elkaar ge-
laschte soloscènes: grootopname Sten. groot
opname Jannings, grootopname Sten, enz.
Voor het slachtoffer is zulk een groot-
onname een geweldige kwelling. Reusach
ticre schijnwerpers, nauwelijks een meter,
verwijderd van het gelaat der acteur of
actrice, verblinden de reeds door schmink
en kunstmatige wimpers licht-ontstoken
oogen. De microfoon hangt als een zwaard
van Damocles boven het hoofd van het
slachtoffer. Het doel van dit alles is: beeld
cn klank tot de grootst mogelijke scherpte
op te voeren. Oneindig lange instelling van
iedere schijnwerper, oneindige proeven,
klankproeven en optische nroeven. Hoe dik
wijls wordt de noodzakelijk, met de groot
ste moeite verkregen, doodsche stilte ver
stoord door het zachte sissen van een kool
staaf on het oosrenbük. waaroD gedraaid
wordt? Hoe dikwïils wordt de onname door
«en ongelukkige beweging waardeloos ge
maakt? Iloe uiferst moeiliik is bet «Ren,
die voor deze klankfilm verantwoordelijk
zi»n. tevreden te stel'én?
Zoo zit b.v. Anna Sten urenlang in cQn
hoek en voert met Emil Jannings. die er
niet is. een dialoog, die alle aanwezigen
''p«h1s uit het hoofd kennen. Als 7ii einde-
Rik klaar is. neemt haar collega Mil. Flo-
'•"Re. <ïe Franseh actrice haar nlaats in en
°Rcs begint weer van voren af aan. De man
aan den kank-si^nool-'^ast le<*t de telifnon
fpTon het oor en v**sagt ann do foeimïcei-iQ
eonfrale voor acousfiok: ,.*ïoet de microfoon
n'et wat hnoTo,. konrm te hangen? Die
^rnnsehe i"ffromv schreeuwt zoo hard"
En de arbeid lieo-int. weer. buiten is het al
lang en breed donker geworden.
