DEEEMLANDED
PRÜISEN'S ZELFSTANDIGHEID BEHOUDEN
I. DE HEER
Donderdag 21 Juli 1932 Uitgave: VALKHOFF Co. v Bureau: Arnhemschepoortwal 2a 31e Jaargang No. 18
GROOTE FABRIEKSBRAND
IN NOORD-FRANKRIJK
HET GENTLEMEN'S
AGREEMENT
RADIOREDE VAN VON
PAPEN
9 uur 40 min.
L. J. LUYCX ZOON
Piano's, Orgels, Radio
ABONNEMENTSPRIJS pe' maanden voor Amersfoort 2.10, per maand f 0.75, per
week (met gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.171/*
'Binnenland franco per post per 3 maanden f 3.-, Afzonderlijke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERG 5»
PRIJS DER ADVERTENTIEN vao 1_»^rc9eIs l.OS met inbegrip van een bewijsnummtt
elke regel meer f0.25. Llefdadighelds-advertentiën voorde
helft van den prijs. Kleine Advertentlën „KEITJES", bij vooruitbetaling 1—5 regels
50 cent. elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen I.—. Bewijsnummer extra f 0.05
Het rommelt in Duitschland.
Von Papen gaat over tot een
„staatsgreep".
r"' De toestand in Duitschland ontwikkelt
fcicli op een wijze, die opzien baart. Von Pa
pen, de rijkskanselier, heeft zich opgewor
pen als rijkscommissaris voor Pruisen en
Bracht, den eersten burgemeester van Es
sen, als zijn gevolmachtigde aangewezen.
Alle Pruisische ministers zijn aan den dijk
gezet en daar Braun en Severing, de meest
vooraanstaande le
den van liet Pruisi
sche kabinet, weiger
den vrijwillig te gaan
pas toen met ge
weld werd gedreigd,
zijn zij gezwicht om
geen aanleiding te
geven tot bloedver
gieten is de staat
van beleg afgekon
digd over Groot-Ber-
lijn en de provincie
Brandenburg. Boven
dien zijn de politie
hoofden te Berlijn
afgezet, gearresteerd
SEVERING.
en pas naderhand weer vrijgelaten, toen zij
hadden toegezegd, geen verdere dienstmaat-
regelen te zullen nemen,
je, Het valt niet te lochenen, dat de maatre
gelen, gericht tegen den grootsten en den
moest toonaangevenden bondsstaat, veel ge
lijkenis vertoonen met een staatsgreep, die
alle teekencn wijzen erop volkomen is
geïnspireerd door de nationaal-socialistcn.
Juist den laatsten tijd hebben de aanhan
gers van Hitler met groote klem aangedron
gen op de benoeming van een rijkscommis-
sarus voor Pruisen, maar ondanks het feit,
dat de Zuid-Duitsche staten zeer ernstig
hebben gewaarschuwd tegen een dergelijken
stap, heeft Von Papen naar dezen goeden
raad niet willen luisteren. Hij is thans
slechts de uitvoerder van den wil der rechts-
radicalcn, wier gevangene en gangmaker hij
tegelijkertijd is.
Het valt te begrijpen, dat Von Papen be
hoefte heeft gevoeld zijn krasse maatregelen
to rechtvaardigen. Openlijk heeft hij toege-
- go ven, dat zijn optreden in de eerste plaats
werd ingegeven door den wensch om de
communisten te treffen, daar deze ccn
staatsvijandige partij vormen. Hierbij kwam,
volgens Von Papen, nog, dat verantwoorde
lijke Pruisische regeeringsinstantics hier
had de rijkskanselier het oog op de socialis
tische ministers steun verleenden aan
een eenheidsfront, waarin ook de commu
nisten, die de grondslagen van den staat
plegen aan te tasten, waren opgenomen.
,Von Papen achtte het verder een betreurens
.waardig feit, dat hooge Pruisische politie
autoriteiten tegenover de communisten, die
de rijkskanselier uitsluitend voorstelt als
de verwekkers der bloedige onlusten, een
uiterst wewillende houding hebben aange
nomen. Daar volgens Von Papen de veilig
heid van den staat op deze wijze in gevaar
wordt gebracht, was z.i. een krachtig ingrij
pen niet langer te vermijden. Inmiddels
heeft de rijkskanselier nadrukkelijk geloo
chend, dat de zelfstandigheid van Pruisen
binnen het raam der rijksconstitutie in het
gedrang is geraakt, een inzicht, dat de repu-
blikeinsche partijen uit den aard der zaak
niet kunnen deelcn. Vandaar dat van de
Bij de der thans afgezette bewindvoerders
een beroep is gedaan op liet rijksgcrechtshof
in Pruisen, een stap, waarbij zich Beieren
eveneens heeft aangesloten.
Inderdaad is Von Papen thans een dic
tator geworden, die zoowel in het rijk als
in Pruisen bekleed is met het oppergezag;
men slaat de plank verder vermoedelijk
niet al te ver mis, wanneer men Von Papen
kenschetst als een tijdelijk stadhouder, die
voorloopig de zaken 'waarneemt voor
Hitier. Von Papen moge gelijk hebben,
wanneer hij de communisten voorstelt als
een destructief element in de Duitsche po
litiek, maar hij is wel zeer naief of bevoor
oordeeld, wanneer bij over het hoofd ziet,
dat de nationaal-socialistcn eveneens een
zeer groote rol hebben gespeeld bij den
bloedigen „kleinen burgeroorlog". Beide
rechts-radicale groepen geven elkaar wei
nig toe, wat het uitlokken van excessen be
treft. De fouten der nazi's kan of wil Von
Papen blijkbaar niet zien, hetgeen nu niet
bepaald pleit voor zijn onpartijdigheid en
zijn moed om de nazi's te trotseeren. De
rijkskanselier meet met twee maten en dit
Is zeer bedenkelijk, omdat dit onbillijke par
tijkiezen een nieuwe bres kan slaan in de
Benheid van Duitschland, die hoe langer
hoe meer een wankel karakter gaat dragen.
Von Papen heeft niet alleen dc Zuid-Duit
sche staten van zich vervreemd door Hitler
naar de oogen te zien, maar ook overal el
ders in republikeinsche kringen de grootste
ontstemming gewekt en al draagt bet be
richt, dat men in het Rijnland en in het
Roergebied de afscheiding van bet rijk
overweegt, een wat al te sensationeel ka
rakter, nochtans valt liet niet te loochenen,
dat Von Papen den grooten burgeroorlog in
Duitschland naderbij heeft gebracht, daar
het niet is aan te nemen, dat de bevolkings
groepen, die zich op den grondslag der con
stitutie van Weimar plaatsen, genoegen
zullen blijven nemen met dictatoriale maat-
regelen, die reeds nu Hitler's geest ademen.
I Tot dusver hebben de massa's, nadat de
rijksregeering zich de bestuursfuncties in
Pruisen heeft toegeëigend, weten te beheer-
schen, maar het is de vraag hoe lang zij
allerlei onderdrukkingsmaatregelen zullen
gedoogen.
Een bijzonder ongunstigen indruk
heeft het ook gemaakt, dat het staat6ge-
rcchtshof practiscli zich aan de zijde der
rijksregeering heeft geschaard door te be
sluiten, dat pas na de parlementsverkiezin
gen, die op 31 Juli worden gehouden, dc
rechtmatigheid van Von Papens „coup
d'état" zal worden getoetst. Dit is een uit
stel eener beslissing, dat met een sympa
thiebetuiging vrijwel gelijk staat. En wan
neer bovendien, hetgeen te verwachten is,
eerlang de communistische partij in
Duitschland wordt verboden de Ilitle-
riancn dringen hier nadrukkelijk op aan
terwijl de nationaal-socialistische partij in
elk opzicht ongemoeid wordt gelaten, dan
is de kans zeer groot, dat het tot ontzetten
de uitbarstingen komt, al doen de leiders
der republikeinsche partijen thans al hun
best hun volgelingen af te houden van on
bezonnen daden.
Parijs, 20 Juli. (V.D.) Te Monville bij
RouaaYi is Dinsdagavond laat brand uitge
broken in een groote spinnerij; 17000 balen
linnen gingen verloren. Meer dan de helft
van de fabrieksgebouwen is in de asch ge
legd. De schade bedraagt meer dan 5 mil-
lioen francs.
EEN POOLSCH PROTEST TE BERLIJN.
Warschau, 20 Juli (V.D.). Naar liet Re-
gceringsblad Gazeta Polska meedeelt, heeft
de Poolsclie gezant te Berlijn bij de rijks
regeering geprotesteerd tegen de schennis
van de Poolsche souvereine rechten op de
Oostzee door de Duitsche oorlogsvloot. Ge
zegd wordt, dat molorbooten. met zeven ma
chinegeweren bewapend, onder Duitsche
vlag in Poolsche wateren, Pulziger Wiek,
twee en een half mijl van Hela verwijderd,
oefeningen hebben gehouden.
De aanslag op den president der rijksbank, dr. Luther, die op 8 April plaats
vond, heeft geleid tot een proces. Staande dr. Max Roosen, die den aanslag
pleegde met Walter Kertschcr (zittend naast dr. Roosen).
De Duitsche informaties
te Londen
Londen, 20 Juli (V.D.) Jaar aanleiding
van het bezoek van den Duilsfchcn zaakge
lastigde aan het Engclsclie' Foreign Office
in verband met het vertrouwcnsaccoord
rneldt de Times, dat dc Duitsche regeering
in geval van haar toetreding haar volle
vrijheid van handelen wensctit te behouden,
teneinde politieke vragen tc kunnen opwer
pen.
De diplomatieke medewerker van de Daily
Telegraph zegt, dat Berlijn opheldering
wènscht over de vraag hoc men zich dc
werking van het accoord tusschen de mo
gendheden denkt. Bovendien zal Berlijn
zekerheid willen hebben, dat het accoord dc
rechten, die voortvloeien uit do statuten
van den Volkenbond, niet beperkt. Daarbij
wordt gedacht aan bet hcrzieningsartikel
19. Tot nu toe bestaan nog geen voorstel
len voor de prac'tische werking van het ac
coord, dat uitgegaan is van de Fransche en
Engclsclie rcgceringcn. Op het oogenblik
acht men dergelijke voorstellen niet nood
zakelijk, daar zich conferenties bezig hou
den met de ontwapening en de economi
sche kwesties. Naai men zich herinnert,
wordt in de artikelen 2 en 3 van het ac
coord van dc mogendheden gcëischt, dat
ze alle moeite doen om een succes van deze
beide conferenties mogelijk te maken. Op
het oogenblik wordt ér gëen gewag van ge
maakt, het nieuwe accoord ook op andere
punten loc tc passen. Hoe de andere Euro-
pecschc kwesties, waarop a'rtikcl 1 wijst,
zullen behandeld worden, moet later wor
den uitgemaakt.
ERNSTIG VERKEERSONGELUK.
Mexico C i L y 2 0 Juli. (V. D.) Bij de
botsing vah een geheel bezetten tramwagen
in een voorstad van Mexico City werden
15 personen gedood en 20 ernstig gewond.
Scherpe aanval op de Commus
nistische partij
Herstel van een ordelijken
rechtstoestand
B e r 1 ij n, 20 Juli (V.D.) Rijkskanselier von
Papen heeft Woensdagavond voor de micro
foon een redevoering gehouden, waarin hij
de interventie van het Rijk in Pruisen mo
tiveerde. Von Papen zeide o.m.:
Duitsche vrouwen en Duitsche mannen.
Met ingang van heden ben ik door den
heer Rijkspresident aangewezen tot Rijks
commissaris voor Pruisen. In deze kwali
teit heb ik, uit hoofde van de mij verstrekte
volmacht den Pruisischen minister-presi
dent Braun en den Pruisischen minister
van Binnenlandsche Zaken, Severing, van
hun functies ontheven. De Rijksregeering
heeft na een minitieuse bestudeering van
den toestand besloten den Rijkspresident
dezen stap voor te stellen. Zij beperkt zich
daarbij tot de noodzakelijkste maatregelen
welke vereischt zijn voor het herstel van
geordende rechtstoestanden in het Prui
sische staatsgebied.
Laat mij U tot begrip van den toestand
in het kort den politieke» toestand in Prui
sen, de motieven voor de getroffen maat
regelen schilderen. De Pruisische staat6re-
geering is reeds den 19en Mei vrijwillig af
getreden en wikkelde sindsdien de loopen-
de zaken af, overeenkomstig artikel 59 van
de Pruisische grondwet. De nieuwe landdag
was op grond van de door den ouden land
dag en wel door de partijen van de coalitie
van Weimar aangebrachte wijziging in het
reglement van orde, niet in 6taat een mi
nister-president te kiezen.
De op dit feit berustende parlementaire
basis van bet kabinet, dat de zaken afwik
kelt, is afhankelijk van de tactische hou
ding der Communistische Partij. Want na
de verkiezingen voor den Pruisischen Land
dag verkregen N.S.D.A.P. en de Duitsch-
Nationale Volkspartij 47%, de overige par
tijen 37% van het aantal uitgebrachte slem-
men, terwijl de resteerende 16% werden uit
gebracht op de Communisten. Ik wil er hier
niet op ingaan in boeverre men nog kan
spreken van geordende politieke verhoudin
gen, indien door de houding der verschil
lende partijen de communistische partij op
de wip zit. Deze gebeurtenissen zoucl.cn dc
regeering in geen geval aanleiding hebben
gegeven onmiddellijk invloed tc nemen bij
de gebeurtenissen in Pruisen, maar behalve
de kwestie van den normalen politieken
toestand moet de vraag worden gesteld, of
wij bij een verantwoordelijk onderzoek naar
de wenscben van het Duitsche Volk het
recht hebben de op de Communistische Par
tij uitgebrachte stemmen op dezelfde wijze
Ie bcoordeelcn als de stemmen der andere
partijen.
De Communistische Partij van Duitsch
land streeft er, naar eigen erkentenis, en
zooals herhaaldelijk is geconstateerd, naar
de grondwet te schenden. Sinds Jaar cn dag
werkt zij met alle middelen aan de ont
binding van politie en weermacht. Zij tracht
met de meest verschillende methoden dc
religieuss zedelijke en culturcele grondsla
gen van ons volk te vernietigen, cn ten
slotte is het de K.P.D. welke door haar il
legale terroristische groepen geweld en
moord in den politieken strijd heeft ge
bracht. Er moet een duidelijke scheidings
lijn worden getrokken tusschen den staat
en de verwocstcrs van onze cultuur.
De radicaliseering van den politicken
strijd is van jaar tot jaar en van maand
tot maand toegenomen. Omdat men in poli
tieke kringen er niet toe kon besluiten de
politieke en morcclc gelijkstelling van com
munisten en nationaal-socialisten op te ge
ven, is de onnatuurlijke frontvorming ont
staan, welke de communisten tegen de
N. S. D. A. P. stelt. Dc Rijksregeering is
vrij van banden van partijpolitiek. Zij is
evenwel niet bevrijd van den zedelijken
plicht openlijk tc constateercn, dat door een»
zoodanige gelijkgerechtigde inschakeling
van staatsvijandige elementen in den poli
tieken strijd de bases van den staat tot het
uiterste in gevaar worden gebracht.
De Rijksregeering heeft met ernstige zorg
deze ontwikkeling van de binnenlandsche
politieke verhoudingen gadegeslagen. Zij
heeft, na haar ambtsaanvaarding, er na
rijpe overweging van afgezien in te grijpen
in deze ontwikkeling, zoolang het een zaak
der partijen bleef. De regccring was even
wel verplicht te handelen van het oogen
blik af dat de eerst slechts uit partij-tacti
sche motieven geschiede inschakeling der
communisten in een gemeenschappelijk
front tegen de N. S. D. A. P. ook was over
geslagen op regeeringsinstanties in Prui
sen. welke verantwoordelijk zijn voor te ne
men maatregelen. Hier ging het om de
autoriteit van den staat. Hier mocht, jaigt
gedraald worden, hier moest in het belang
van den staat direct de waarheid naar
voren worden gebracht.
Deze dwingende noodzakelijkheid van
een interview hegft zich voorgedaan
tegenover de Pruisische staatsregeering.
Het is geen toeval dat slechts in Pruisen
de communistische strijdorganisaties ccn
omvang konden aannemen, welke een per
manente bedreiging vormen voor de open
bare orde en veiligheid. Het is geen toeval
dat slechts in Pruisen de verkiezingsstrijd
begeleid is door ccn verschrikkelijke ver
meerdering van bloedige botsingen.
De Rijksregeering heeft moeten vaststel
len, dat de ontwikkeling der politieke ge
beurtenissen in Pruisen een aantal voor
aanstaande persoonlijkheden aanleiding
heeft gegeven maatregelen achterwege te
laten ter bestrijding van dc staatsvijandige
werkzaamheid der K.P.D. Indien bijv. hooge
functionarissen van den Pruisischen staat
zich er toe leenen het den leiders der
comm. partij mogelijk le maken op illegale
wijze op te treden, indien een Pruisische
commissaris van politie zijn partijgenooten
ojiwckt de communisten niet te storen, dan
wordt de autoriteit van den staat van
boven af ondergraven op een wijze, welke
onverdraaglijk is voor de veiligheid van het
Rijk.
De maatregelen der Rijksregeering zijn
niet gericht legen de zelfstandigheid van
het land Pruisen, zij beperken zich er be
wust toe dc basis tc scheppen voor bet her
stel van een ordelijken rechtstoestand.
Dpze basis moet evenwel zijn het herstel
van een staatsautoritëit, welke volkomen
vrij is van eenige staatsvijandige commu
nistische partij.
De Rijksregeering wil door haar maatre
gelen een geordende doorvoering van den
verkiezingsstrijd garandeeren. Zn zal de
vrije politieke bedrijvigheid slechts in zoo
verre beperken als vereisclit wordt voor de
handhaving der openbare veiligheid. Zij
gaat daarbij uit van dc opvatting dat de
ordeverstoorders om het even tot welke
groep zij behooren op zoodanige wijze
moeten worden teruggedrongen, dat liet het
volk mogelijk wordt dc verkiezingen te hou
den.
Do minister van binnenlandsche zaken
heeft verklaard slechts voor geweld te zul
len wijken. Slechts om deze reden heeft de
Rijksregeering op machtiging van den
Rijkspresident den uitzonderingstoestand
moeten afkondigen voor Berlijn cn Bran
denburg. De militaire uitzonderingstoe
stand zal, zooals van zelf spreekt, slechts
zoo lang worden gehandhaafd als noodza
kelijk wordt geacht voor het herstel van
normale verhoudingen. Ik herhaal wat de
Rijksregeering vanmiddag heeft verklaard:
De zelfstandigheid van Pruisen
zal niet worden aangetast. D, e
R ij ks regeering zal verder op
treden op den door haar als
juist erkendfiü
BUITENLAND.
De Duitsche Rijksregeering doet zich gel
den.
(Derde Blad, pag. 1).
Plotselinge verandering van het Italiaan-
sche kabinet; Grandi afgetreden.
(Eerste Blad, pag. 2).
De onrust in het Verre Oosten.
(Eerste Blad, pag. 2).
BINNENLAND.
De Middenstand vergadert.
(Tweede Blad, pag. 2)<
Werkloozenrelletjes in Den Haag.
(Tweede Blad, pag. 3)/
Relletjes in Overschie.
(Tweede Blad, pag. 3).
De reglementeering van den vischinvoeB
in België afgekondigd.
(Tweede Blad, pag. 3)*
Medegedeeld door het Kon. Ned. Met. Inj
stituut te De Bilt.
Hoogste barometerstand 768.6 te La Co-
runa.
Laagste barometerstand 751.0 tc Hapa-
randa.
Verwachting: Zwakke tot matige Z.W. tot
N.W. wind, meest zwaar bewolkt of betrok
ken, waarschijnlijk enkele regenbuien, weit
nig verandering in temperatuur.
Nadat zich gisteren in in den loop van
den dag over het Noordzeegebied een V-
vormige secundaire had ontwikkeld, die
in ons land matige regen gaf, heeft zich de
toestand hersteld, waarbij een luchtstroom
tusschen W. cn N.W. over dc Britsche eilan
den naar onze streek wordt toegevoerd*
Waarschijnlijk zullen daarbij in het komen
de etmaal kleine secundaires optreden, dia
hier opnieuw regen brengen. Dat bij de na
dering van de depressie, die nu tusschen
Schotland en het Z. van Noorwegen is ge
legen geen toenemen van beteekenis van
den wind is te wachten, hangt samen met
het afnemen van den hoogen druk over het
Z.W. van het gebied. De temperatuur loopt
over- het geheel e vaste land van het ge
bied met inbegrip van het Z. van Zweden
slechts enkele graden uiteen, terwijl ook
op dc Britsche eilanden geen grooterc ver
schillen voorkomen dan 2A a 3 gr. C.
LANGESTRAAT 49-51 TELEFOON 190
Nieuwe aanvoer Badschoentjes.
Reductie op Zwempakken en
BADMANTELS.
Varkcnsmarkt 5 Tel. 1309
Grootste voorraad. Laagste prijzen.
ROEMEENSCH-ITALIAANSCH VERDRAG
AFGELOOPEN.
De verlenging stuit op moei
lijkheden.
Boekarest, 19 Juli (V.D.). Het Roe-
meensch-Italiaansch vriendschapsverdrag
is gisteren afgeloopcn. De vernieuwing van
dit verdrag stuit op ernstige moeilijkheden,
daar Italië de opneming van een bepaling
wenscht, volgens welke beide staten in ge
val van een gewapend conflict zich neu
traal zullen houden.
BUTLER TE BERLIJN.
B e r 1 ij n 18 Juli. (V.D.) De nieuwe di
recteur van het internationale arbeidsbu
reau, IT. B. Butler, is te Berlijn aangeko
men om zijn opwachting te maken bij de
rijksregeering. Butler zal van de gelegen
heid gebruik maken om ook zakelijke kwes
ties to bespreken. Maandag is hij door den
rijksminister van arbeid ontvangen, terwijl
tiij Dinsdag een bezoek zal brengen aan
den rijkskanselier en den rijksminister y®a
buitenlandsche zake^
