Liclht op
DÉ ÉÊMLANDEÜ
Woensdag 10 Augustus 1932
Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a 31e Jaargang No. 35
„STAAT" WEER MET EEN
HOOFDLETTER!
Capaciteiten, kennis
en karakter
EsperaiitCMeoHgres te Parijs
deelnemers uit
35 landen
9 uur 10 min.
IBACH PIANO'S
Fa. R. van den BURG
ABONNEMENTSPRIJS 3 masndta v°°' Amersfoort 2.10. per maand f 0.75, per
week (met gratie verzekering legen ongelukken) f 0.177;.
Binnenland franco per post per 3 maanden li.-. Afzonderlijke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERG SIS
PRIJS OER ADVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 met Inbegrip van een bewïjstiumme#
elke regel meer f0.25. Llefdadlghelds-advertentlën voorde
helft van den prijs. Kleine Advertentlfin „KEITJES" bij vooruitbetaling 1—5 regels
50 cent elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f I.—Bewijsnummer extra f 0.05
De conlerentie in Ottawa en de
sensationecle gebeurtenissen er
omheen.
Het wil met de conferentie in Ottawa
maar niet recht vlotten. Zooals men wee
vergaderen hier de Britsche delegaties met
die der Dominions, Ierland en Canada over
economische aangelegenheden, meer spe
ciaal over invoerrechten en wederzijdschc
begunstiging.
Toen Groot-Britanniö den weg van den
vrijhandel verliet en de richting der pro
tectie insloeg, is terstond de sombere voor
spelling gedaan, dat wanneer men eenmaal
a zei, de volgende letters van het alfabet
onvermijdelijk zouden volgen. De politiek
der protectie is en blijft een politiek van
het hellend vlak. De gebeurtenissen in Ot
tawa toonen opnieuw de waarheid van deze
stelling. Want het is niet onwaarschijnlijk,
dat de conferentie tot gevolg zal hebben,
dat ook invoerrechten op levensmiddelen
in Engeland en de Dominions zullen wor
den geheven. Het Engelsche kabinet heeft
deze zaak zoo lang mogelijk terzij gelaten
Tijdens de verkiezingen is het tarief op de
levensmiddelen geen programpunt der re
geering geweest en verschillende ministers
hebben zclf6 een belasting op levensmid
delen zonder verder mandaat uitdrukkelijk
uitgesloten. Nog slechts enkele maanden
geleden heeft Runciman verklaard, dat hij
aan zijn verbintenis om geen belasting op
vleesch. cn tarwe te aanvaarden, bleef vast
houden. En zijn echtgcnoote, die op de con
ferentie te Ottawa mee vergadert, heeft
zich als woordvoerster der Britsche vrou
wen met nadruk uitgesproken tegen een le
vensmiddelen tarief.
Toch wordt het meer en meer duidelijk,
det Canada bezig is de Britsche delegatie
aardig dien kant op te drijven. Er wordt
zelfs al aangenomen, dat ook verschillende
Britsche ministers hun oude plunje ten
deze overboord hebben gegooid, en zich
thans met de invoerrechten op levensmid
delen homogeen verklaren.
De rol die Canada op de conferentie
speelt is op z'n zachtst uitgedrukt wonder
lijk. Het heeft er den schijn van, dat Ca
nada geen middel ontziet om het vurig be
geerde levensmiddelentarief binnen te ha
len, en --Engeland te paaien met tegenvoor
stellen, die veel meer lijken dan ze op
den keper beschouwd zijn. Het heeft aan
vankelijk gouden bergen beloofd wat be
treft een verruiming van afzetgebied voor
de Engelsche staal- en textielindustrie,
maar de realiteit is heel anders. En wan
neer Engeland inderdaad iets wezenlijks
wil bereiken dan zal het verplicht zijn z'n
nijverheid tot de grootst mogelijke capaci
teit op te voeren en de afzetmethoden
finaal te herzien.
Dc jongste -berichten .luiden, dat de con
ferentie strubbelingen veroorzaakt heeft in
het Canadee6che -kabinet. Dit duidt er op,
dat de Engelsche delegatie op haar stuk
blijft staan, en in ruil voor het lcvensmid-
delentarief (dat bij de énorme werkloos
heid onder het Britsche volk natuurlijk
niet in goede aarde valt), cischen stelt,
waaraan de Cauadéesche regeerders mec-
nen niet te kunnen voldoen.
Wat toch is het geval? Engeland wil, dat
Canada t. a. v. bepaalde invoerartikelen
uit Engeland -zijn tarief verlaagt. De con-
curreerendc industrieën in Canada zelf ko
men daartegen in verzet, en zij bezitten
eenige krachtige verdedigers van hun be
langen in het huidige kabinet, die nu, zoo
als de telegrammen aangeven, reeds heb
ben gedreigd met hun ontslag. Wat Ben
nett, de minister-president, die zelf min of
meer de promotor is geweest van deze con
ferentie, daarop antwoorden zal, staat nog
niet va6t, maar het is niet onwaarschijn
lijk dat ook hij op voorbeeld van Engeland
en Australië zal pogen een nationaal ka
binet samen te stellen.
De laatste dagen houdt de Britsche dele
gatie zich tegenover de Canadeesche zeer
gereserveerd. Van onderlinge samenkom
sten hoort men met meer, terwijl des te
ijveriger onderhandeld is met Australië,
Nieuw-Zeeland. Zuid-Afrika en Indië. Wan
neer het juist is, naar wordt beweerd, dat
deze onderhandelingen vlot vcrloopcn,
dan wordt de Britsche positie in Ottawa
daardoor sterker, en komt Bennett in een
nog nadeeliger positie.
Dc Iersche gedelegeerden zijn van deze
beraadslagingen zoo goed als uitgesloten.
Tusschen Ierland en de Dominions bestaat
tteen handelsrelatie van eenige beteekenis.
Men heeft van Engelsche zijde gehoopt Ot
tawa te kunnen gebruiken, om hier tot po
litieke overeenstemming met Ierland te
komen, maar de reeks besprekingen die
hierover gevoerd zijn, hebben geen énkel
resultaat opgeleverd. Nu twee der Iersche
vertegenwoordigers naar Dublin terugge
roepen zijn, is de kans heel gering dat op
dit stuk een accoord bereikt wordt. Trou
wens zoolang De Valera de macht in han
den heeft, zal hij onverzoenlijk tegenover
Engeland blijven, indien Ierland niet zijn
Volledige onafhankelijkheid verkrijgt.
John Calcworthy, de Engel
sche au tjr van de langzamer
hand Leroemdc Forsyte-Sage
wordt den 14en Augustus 65
jaar
Een beeldrijke rede van Bracht
in een Raadskelder
Ber 1 ij n, S Aug. (V.D.) Maandagavond is
in den Ratskcllcr Berlijn-Sclioeneberg ccn
plechtigheid gehouden in verband met het
10-jang bestaan van de \erceniging van po
litic-officieren in Pruisen, bij welke gelegen
heid dr. Bracht, de gevolmachtigde van den
rijkscommissaris in Pruisen, een redevoe
ring hield. Hij zette o.m. uiteen:
Ik ben niet voornemens mij te nestelen in
het Pruisische ministerie van binncnland-
schc zaken, en zoo noodzakelijk en urgent
ook een nieuwe regeling van dc staatsrech
terlijke betrekkingen tusschen het Rijk cn
Pruisen is, zou ik toch zeer openhartig wil
len zeggen, dat de werkzaamheid van den
rijkscommissaris daarbij slechts een oorbij-
gaande zal blijven.
Ik begrijp ten volle de vele zorgen en ver
langens, die de politieofficieren op het
oogenblik hebben. Ik heb op eenige punten
beslissingen te hunnen gunste genomen. Ik
heb evenals u den indruk, dat in de voorbije
jaren op \olo plaatsen in het staatsleven de
partijpolitiek de staatspolitiek heeft over
woekerd. Het gaat cr thans weer om ons
bewust het woord uit de grondwet \oor
oogen te houden, dat ambtenaren dienaren
zijn van het geheel cn niet van een partij.
Thans gaat het cr om het woord Staat weer
met een hoofdletter te schrijven cn het die
nen van staat cn volk weer als voornaamste
punt van ons gehecle werk op te vatten. Al
leen wanneer rijk cn staat blijven behouden,
wanneer onze grondwet in haar principes
wordt gehandhaafd, zal het mogelijk zijn liet
binnenlandsche politieke leven weer in ge
ordende banen te leiden. In ccn tijd van
nood als dc huidige, hebben wij geen tijd
voor politieke twisten, die slechts onvrede
en wantrouwen doen ontstaan. \Y ij zitten
allen in één boot en die slaat op een goeden
lag om, wanneer wij ons onderling blijven
verscheuren als thans. Ons gehecle -volk ver
langt haar gezag en ik geloof, dat ik mij
niet vergis, wanneer ik zeg, dat ook alle
ambtenaren verlangen naar ccn heldere,
duidelijke, rechtvaardige bovenpartijdige lei
ding, die zich niet oriënteert naar massa
instincten, maar naar staatsnoodzakelijkhe-
dcn. Deac staatsautoriteit rnoet ook door
ieder ambtenaar worden belichaamd. Deze
autoriteit wordt echter niet in den mensch
ngeschopen cn wordt niet verworven met
rang en schouderbedekking. Zij moet wor
den verworven door capaciteiten, kennis cn
karakter. Ik zal alles doen om ook in de toe
komt U en Uwe vertegenwoordigers te ga-
andeeren, dat volgens het principe der pres
tatie uitgezochte mannen in functie treden.
De Politieke beslissing over den inzet der po
litie moet éénvormig in de hand van den
aan mij verantwoordelijken politiepresident
liggen. Ik hoop, dat het lukt in het kader
van de Pruisische staatsautoriteit onder lei
ding van karaktervolle manned volk en va
derland ongedeerd uit dezen tijd van nood
te brengen.
ORKAAN BOVEN HET BENEDEN-
STROOMGEBIED VAN DEN DONAU.
Groote schade in Roemenië en
Bulgarije.
Boekarest, 9 Aug. (V. D.) Boven het
beneden-stroomgebied van de Donau heeft
zoowel op Rocmecnsch als op Bulgaarsch
gebied een hevige orkaan gewoed. Reusach
tige boomen werden ontworteld en honder
den meters ver weggerukt. Duizenden men-
schen werden dakloos. Door het inslaan
van den bliksem ontstond op verschillende
plaatsen brand, terwijl verscheidene perso
nen werden gedood. De schade wordt op 20
millioen lei geschat,
De opening vond plaats in de
Sorbonne, bij monde van
Prof. Odo Bujwid
,EsperantO'ir!iioedertje'
gehuldigd
Parijs' Het hart van Europa! En het
jaarlijkschc Internationale Esperanto-con-
gres; het hart der beweging, de matcriali
satic van het Esperanlisme.
Parijs: alles ademt geschiedenis; ieder
gebouw; elk standbeeld; kleine steegjes en
boulevard vertellen boeiende verhalen uit
het verleden. Temidden van de drukte
gaat er van deze gebouwen een zekere rust
uit: voorbij die goschicdenis. Wij acceptec-
ren het.
Esperanto: de taal \an dc toekomst. De
taal groeit en wacht in jeugdige spannin;
op zijn volle ontplooiing. Ook de beweging
groeit; er ontstaat een Espcranto-volk, dat
zoekend en tastond zich vormt, zijn organi
satie tot bloei wil brengen, cn hierin is
het volkomen gelijk aan alle volkeren. Alle
elementen zijn aanwezig, goede, zoowel als
kwade; energie, intellect cn slapheid; se
rieuze werkers cn zij, die alleen het plezier
najagen; altruïstisch idealisme en egois
Usch materialisme. Maar toch, hccleraaal
gelijk aan dat, wat wij gewoon zijn een volk
te noemen is het zeker niet. Waar men al
een maar te midden van ccn nationaal
volk geboren behoeft te zijn om er toe te
behooren, is het alleen door middel van
werken (zij hot voor velen dan ook gering)
dat men tot het Esperantovolk kan worden
toegelaten. En hierdoor is ccn zekere gees
tclijkc elite verzekerd, tegenover een wille
keurige mengeling van andere volken.
Zaterdag 30 Juli kwamen dus 2000 deel
nemers uit 35 landen bijeen in de F.speran-
toboofdstad van dit jaar: Parijs. Te voet,
per motor, auto. trein, boot en vliegmachi
Het groote „Maison de la Mutualité" is
geheel voor liet congres ingericht; naast dc
vele vergaderzalen en een restaurant ont
breken postkantoor, wisselbureau, reisbu
reau, cn balzaal niet. In do gangen staan
stands van „Literatura Mondo", la Brita
Esperanto Asoeio" cn andere boekenstalle
tjes opgesteld.
Reeds Zaterdagmiddag kwamen het „In-
ternacia Centra Komitato". het „Loka Kon-
gresa Komitato en het „Konstanta Reprc
zentantaro" voor dc eerste voorbereidende
vergaderingen bijeen, doch voor de groote
massa slond cr eerst voor den avond iels
in het keurige congresbockje aangekon
digd: de kennismakingsavond, een nict-of-
ficieel feest met muziek en dans, waar zij
die voor het eerst een congres bijwonen
zich tot hun groote vreugde er\an konden
overtuigen, dat Zij werkelijk konden spre-
ken mot Bulgaren, Japanners, Egyptenaren,
Finnen, Amerikanen, Zweden, enz. enz.
zonder moeite; hetzij over reizen of poli
tiek, hetzij over philosophic cf con tech
nisch onderu crp onder collega's. Maar ook
flirt en dans werden niet vergeten.
Nadat de congressisten gelegenheid hadden
gehad verschillende godsdienstoefeningen
(o.a. in de Notre Dame) in het Esperanto
bij te wonen vond Zondagochtend in de
Sorbonne de officieele plechtige opening
plaats. Do groote gehoorzaal was lot den
nok toe gevuld on onder een diepe stilte
sprak de voorzitter van het vorige congres
te Krakau. prof. Odo Bujwid, de inloidings-
rede uit. Hij herdacht in enkele sympathie
ke woorden President Doume**, die reeds
toegezegd had het eerevoorzitterschap van
het congres te aanvaarden en verzocht den
aanwezigen ter zijner nagedachtenis op te
staan. Hierna gaf hij het voorzitterschap
over aan den heer Georges Warnier en ver
klaarde het congres voor geopend.
De lieer Warnier gaf eerst het woord aan
den heer André Baudet, ex-president, van
de Kaïner van Koophandel te Parijs en
eere-president van he congres, die zijn
vreugde uitsprak zooveel builenlandsehe
Esperantisten, die aan de uilnoodiging van
de Parijschc Kamer van Koophandel gevolg
hadden gegeven, te kunnen begroeten.
Hierna nam dc heer Warnier zelf het
woord. Allereerst wijdde hij eenige harte
lijke woorden aan dr. Zamenhof, den sa
mensteller van het Esperanto, dien hij zich
nog zoo goed herinnerde van het eerste Es-
pcrantocongres in Boulogne sur Mcr. Ver-
\olgcns richtte hij hel woord lot den ver
tegenwoordiger van President Lebrun, on
der wiens hooge protectie hc-t congres
plaats heeft. Spreker liet hierop een kort
overzicht van de beweging in Frankrijk
volgen. Het blijkt, dat ook in Frankrijk de
belangstelling zienderoogen toeneemt Het
feit, dat 20 ministers in het Eerecomitó
hebben zitting genomen is hiervan wel een
duidelijk bewijs.
Vervolgens hield do heer John Merchant
(Engeland), president van het Internacia
Centra Komitato een geestige speech, waar
in hij o.a. het congres er opmerkzaam op
maakte, dat zich onder de deelnemers het
bekende 60-jarige „Esperanto-patrineto" (Es
peranto-moedertje) Anna Tuschinski uit
Danzig bevindt, aan wie de beweging te
Danzig zooveel te danken heeft. Als hulde
voor haar moed om de lange reis naar Pa
rijs te ondernemen en het vermoeiende
congres geheel bij te wonen werd haar on
der hartelijk applaus een mooio bos „Es-
peranto-rozen" overhandigd.
Tenslotte was het woord aan de officiee
le afgevaardigden. Na den afgevaardigde
van het Bureau International du Travail
te Gcnèvc spraken Rcgeeringsafgcvaardig-
den uit 13 landen, afgevaardigden van
handelscoöperaties uit 17 landen en ver
tegenwoordigers van Esperantovercenigin-
gen uit 26 landen.
De militaire kapel, die voor de muzikale
afwisseling gezorgd had besloot met de
Esperanto-hymne, die staande door alle
aanwezigen werd meegezongen.
Zondagmiddag werd dc „Zonierunivcrsi-
leit" geopend met een interessante lezing
van den heer Georges Avril over dc evolu
tie in de filmkunst, hetgeen met eenige ka
rakteristieke films gedemonsteerd word.
Zondagavond werd „Knock", liet bekende
tooneelstuk van Jules Romains in een uit
stekende vertaling door ccn zeer interna
tionaal gezelschap beroepsacteurs opge
voerd. Dc auteur, die zelf aanwezig was,
kreeg een -sxtra applaus en in een korte
speech drukte hij zijn bewondering uit voor
het Esperanto; hij wcnschtc het congres
een groot succes toe.
Maandagochiend had de eerste werkzit
ting plaats. Er werden telegrammen oor-
gelezen o.a. van den burgemeester van Keu
len, die de hoop uitdrukte alle aanwezigen
te Parijs het volgende jaar te Keulen te mo
gen verwelkomen.
liet eerst werd liet woord gegeven aan
f.idja Zamenhof, dc dochter van Ludoviko
Zamenhof. Gedachtig aan dc vele discus
sies, disputen en polemieken, die helaas
tengevolge van mccningsverschillen over
organisatie in het afgeloopen jaar hebben
plaats gehad sprak zij de innige hoop uit.
dat alles gedurende het congres een goede
oplossing zou vinden en vervolgde: Ni
ne instruu pacon al la mondo se inter ni
mem ne regas paco, kaj kiarn vi parolas
jiri tiu, kiun vi nomas via Majstro, tiam
pripensu; ke nu dc vi dopendas cu lia
spirito C3las felica cu ne" (Laten Wij geen
vrede aan de wereld onderwijzen als onder
onszelf geen \rede heerscht, cn wanneer u
spreekt over hem, dien gij uw Meester
noemt, bedenk dan, dat hot alleen van u
afhangt of die geest gelukkig is of niet.)
Na een verslag van het hoofdbestuur
van de Internacia Polica Ligo en de Bond
van Saksische Onderwijzers cn Leeraren
volgde een boeiende rede van dr. J. Olsvan-
per over „Individuecle en collectieve kunst"
Hij belichtte de rol, die de kunst in de
cultuur speelt en het nationaliteitsgevoel,
dat hierin tot uiting komt; volgens spreker
kan het Esperanto groote diensten bewijzen
omde volkeren in de gelegenheid te stellen
om elkanders cultuur te Iccrcn kennen en
waardecren.
Behalve voor de vele vergaderingen heb
ben de organisatoren er uitstekend voor
gezorgddat het den congressisten niet aan
de noodige ontspanning ontbreekt.
Galerie Lalayelte bood ccn buitengewoon
geslaagde lunch op het dak aan, een es
perantist, chef van een restaurant arran
geerde een alleraardigst diner en eenige
rasechte Parijzenaars namen 's avonds voor
verschillende groepen de leiding op zich
;r. Montmatrc. Ook van twee interessante
excursies naar Fontaineblcau en Versailles
werd bijzonder genoten. Een beetje frissche
wind cn een zonnetje zorgden voor de goe
de stemming; eveneens mocht dc excursie
's avonds over de Seine met zijn verlichte
oevers naar St. Cloud zeer geslaagd wor
den genoemd.
Dinsdagochtend bereidde de Kamer van
Koophandel het congres een plechtige ont
vangst in het prachtige gebouw van de
K. van K. De president van de K. van K.
heette allen hartelijk welkom en kon tol
zijn vreugde mededeelen, dat er besloten
wn het Esperanlo in te voeren op allo
Er.msche handelsscholen. Georges Warnier
bedankte voor de groote moeite, die de K.
v. K. zich getroost had om de vele facili
teiten (o.a. dc reductie voor de spoorwe
gen) voor het congres te verkrijgen. Een
welverzorgd buffet werd door dc bezoekers
alle eer aangedaan.
Ook een voordrachtavond van Literatura
Mondo is nog het vermelden waard. Artis-
ten van zeer diverse pluimage hebben er
het huhne toe bijgedragen om ieders smaak
tevreden tc stellen.
In een volgenden brief volgen de resul
taten van dc verschillende vergaderingen
en eenige officieele ont\angsten, die het
congres door belangrijke instellingen te
Parijs zijn bereid.
BUITENLAND.
Espcranto-congrcs te Parijs.
(Eerste Blad pag. 1).
De verw ildering in Duitschland.
(Derde Blad pag. 1).
BINNENLAND.
De crisis-varkcnswet.
(Tweede Blad, pag. 2).
Ongeval op een schietbaan.
(Tweede Blad, pag. 1).
SPORT.
Dc Olympische spelen.
(Derde Blad, pag. 2 en
Eerste Blad, pag. 2).
STADSNIEUWS.
De Fascislenbond vergadert.
(Eerste Blad, pag. 3).
DE STAKING IN BELGIfi.
Hulpactie voor hongerende
kinderen.
Brussel,8 Aug. (H. N.) De toestand in
het stakingsgfbied is onveranderd. De nood
in vele gemeenten is groot, zoodat een
hulpactie voor de hongerende kinderen
wordt georganiseerd. In de socialistische
bladen is een zekere neiging tc constatee-
ren om het conflict door arbitrage bij te leg
gen. Men acht het niet waarschijnlijk, dat
de staking zich tot de metaalindustrie zal
uitbreiden.
Medegedeeld door het Kon. Met. Inst, to
De Bilt.
Hoogste Barometerstand 766.8 te Maas
tricht.
Laagste Barometerstand 751.0 tc Riga.
Verwachting: Zwakke veranderlijke
wind, later uit Z. richtingen, aanvankelijk
helder lot licht bewolkt, later toenemende
bewolking droog, zeer warm weer.
In den toestand begint eenige verande
ring te komen. De hooge druk neemt steeds
van beteekenis af en begint zich naar het
Z.O. te verplaatsen. In het W. nadert een
nieuwe depressie met een uitlooper tot aan
de kust van Portugal die bij zijn nadering
in dc golf van Biflcaye den wind naar
Z. O. zal doen krimpen cn groote hitte kan
brengen en het weer onweerachtig kan
maken. Behalve in Noord-Zwedon is het
overal prachtig zomerweer met alleen in
Z.-Frankrijk zeer hooge temperaturen. Ook
in Finland blijft het nog warm. In Noord
Scandinavië vielen zware regens. Het is te
verwachten dat in geheel W. Europa de
temperatuur nog zal stijgen rnet weinig be
wolkte luchten cn dat onweders en afkoe
ling eerst over eenige dagen zullen optre
den.
Voortreffelijk in elk opzicht.
Vraagt catalogus en condities aan
bij den vertegenwoordiger
ARNH.STRAAT.
BELANGRIJKE ONTDEKKING VOOR
KATOENINDUSTRIE.
Londen, 9 Augustus. (V.D.) Uit Man
chester wordt gemeld, dat daar heden een
belangrijke ontdekking voor de katoenin
dustrie is bekend gemaakt. Het betreft een
nieuw procedc dat ontdekt is om katoen te
ontvetten.
Deze ontdekking is het resultaat, van een
onderzoek dat twee jaren" heeft geduurd en
waarvoor de kosten 75.000 hebben bedra
gen. Het onderzoek heeft plaats gehad in
het laboratorium der bekende firma Tootal
Bradhurst, Leen en Cy. te Manchester.
U*t verluidt, dat hot bestaat uit de wer-
kfng van synthetische harsen op katocnve-
zels, terwijl er ook resulaat is bereikt bij
het verwerken van deze hars in kleurstof.
Het procédé is goedkoop en kan worden
toegepast op zijde, kunstzijde en kunstwol.
Rudolf G. Binding, een fijn
zinnig Duitsch dichter nlt het
Rijnland (ten onzent minder
bekend) wordt 13 Augustus
65 Jaar f
