DE DUITSCHE RIJKSDAG IS ONTBONDEN
NOODVERORDENING LIEP GEVAAR
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
VOOR VRIJHEID EN GELIJKE RECHTEN
Dinsdag 13 September 1932
31e Jaargang No. 64
GOERÏNG STOORT ER ZICH
NIET AAN
Dinsdag geen zitting
RADIO-REDE VAN VON
PAPEN
De Rijksdagpresident weigert
von Papen het woord
te verleenen
Berlijn, 12 September (V.D.) Bij den
Aanvang van de Rijksdagzitting van heden
eeft de communistische afgevaardigde
orgler voorgesteld de door zijn fractie in
gediende moties inzake intrekking der nood-
erordeningen direct op dn agenda te plaat-
en en zonder debat hierover te stemmen.
Deze noodverordeningen aldus verklaar
de hij. zijn een geschenk voor de bezitters
,n een belasting voor de werkende klasse,
interruptie der communisten: de honger-
:ari6elier moet aftreden).
Rijksdag-Fresidenl Goering
Spreker stelde verder voor direct over te
gaan tot stemming o\cr de tegen de regee-
ring-von Papen ingediende moties van wan
trouwen. Voor het geval hiertegen bezwaar
zou bestaan, cischte spr. directe sluiting der
zitting en de aststelling van een uur later
te houden zitting.
Afgevaardigde Loebe (sociaal democraat)
stelde voor de door zijn fractie ingediende
moties eveneens direct op de agenda te
plaatsen. Krachtens deze moties zullen de
nog niet van kracht zijnde gedeelten der
noodverordening niet in werking mogen
treden vóór de Rijksdag zich zal hebben
uitgesproken over de moties betreffende dc
intrekking dezer noodverordeningen.
Spreker verklaarde, dat oak hij accoord
gaat met de spoedige afwikkeling der mo
ties.
President Goering richtte vervolgens tot
de afgevaardigden de vraag of er bezwaar
bestaat overeenkomstig het communistische
voorstel als eerste punt op de agenda te
plaatsen de stemmingen over de ingedien
de moties.
Pr blijken geen bezwaren te bestaan.
Onder algerneene opwinding stelde de na-
tionaal-socialistische afgevaardigde Dr.
1 riek vervolgens voor de zitting gedurende
een half uur te schorsen.
Dit voorstel werd aangenomen met oen
meerderheid bestaande uit Xationaal-Socia-
hstcn, Centrum- en Beiersche Volkspartij.
In het. Huis heerscht groote opwinding.
Overal vormen zich groepjes welke de
gebeurtenissen druk bespreken.
Slechts langzaam verlaten de afgevaar
digden de zaal.
De Rijksdag is ontbonden omdat er
onmiddellijk gevaar bestond voor de
opheffing van do d.d. i September
uitgevaardigde noodverordening.
Tegen 4 uur werd dc zitting van den
Rijksdag heropend. Reeds na het luiden
"^an de eerste bel waren de afgevaardigden
in de zaal aanwezig, terwijl de re-
gcoringsbank leeg bleef.
President Goering verscheen in de zaal,
waar hij allereerst plaats nam op zijn af-
gevaardigdcnzctcl, om na een korte bespre
king met eenige vooraanstaande leden van
zijn fractie plaats te nemen op den zetel
van den President van den Rijksdag. Nadat
president Goering vervolgens de zitting
heropend had, verscheen ook Rijkskanse
lier Von Papen, opnieuw in de zaal. Hij
had een roode actemap onder den arm.
In het Huis heerschte vroolijkheid en op
winding toen dit feit werd opgemerkt.
President Goering verklaarde: „Nadat tc-
%oren geen protesten waren ingebracht te
gen de nieuwe dagorder, is thans aan de
orde de stemming over de moties van af
gevaardigde Torgler, communist."
Rijkskanselier Von Papen verheft zich
van zijn zetel, terwijl President Goering
vervolgt: Ik verzoek dengene, die voor de
motie is, een kaart met „ja", wie er tegen
is een kaart met „neen" af te geven.
Onder buitengewoon groote opwinding in
het hecle Huis begeeft Rijkskanselier Von
Papen zich vervolgens naar den presidents-
zetel, waar hij den president van den Rijks
dag een blad papier voorlegt, waarop de
verordening van den Rijkspresident inzake
de ontbinding van den Rijksdag wordt be
volen.
liet resultaat van de stemming
in den Rijksdag.
Hoewel de Rijksdag reeds was ontbonden,
liet de president van den Rijksdag Goering
do stemming doorgaan. Bij de verbonden
moties der communisten en nationaal-socia-
ïisten wordt de intrekking van de nood
verordening gccischt, terwijl eveneens het
wantrouwen in de regeering von Papen
wordt uitgesproken.
Er werden 550 kaarten afgegeven. Vijf af
gevaardigden onthielden zich van stem
ming. 32 afgevaardigden waren tegen, 513
vóór de voorstellen.
liet ontbindingsdec.ieet was op de vol
gende wijze overhandigd:
Bij de woorden: „wij gaan thans tot
stemming over", vroeg de Rijkskanselier
het woord dat hij van den Rijksdagpresi
dent evenwel niel verkreeg. Direct hierop
herhaalde de Rijkskanselier zijn verzoek,
met het zelfde resultaat, waarna hij zich
naar de plaats van den president begaf. Op
diens lessenaar legde von Papen het ont
bindingsdccreet neer.
President Goering legde het decreet ter
zijde en bleef op zijn plaats orn de stem
ming, welke reeds een aanvang had geno
men te doen doorgaan.
Er wordt gecombineerd gestemd over de
communistische moties inzake intrekking
van de noodverordening en de moties van
wantrouwen tegen de regeering.
Na dc overgave van het ontbindings
decreet moet dc Rijksdag feitelijk als ont
bonden worden beschouwd, zoodat volgens
het reglement van orde geen stemming kan
worden gehouden.
Onder zeer groot rumoer heeft de stem
ming niettemin plaats gehad.
De ministers hadden intusschcn de zit
tingszaal verlaten.
Na de stemming verklaarde president
Goering:
Nadat reeds met de stemming een aan
vang was gemaakt, heeft de Rijkskanselier
het woord verzocht. Na de stemming zou ik
overeenkomstig de grondwet den heer
Rijkskanselier hot woord hebben gegeven.
Tijdens de stemming nu heeft de heer Rijks
kanselier mij een schrijven van den Rijks
president overhandigd, dat gecontrasig
neerd is door den Rijkskanselier en den
Rijksminister van Binnenlandsche zaken,
die door het resultaat van dc stemming
over de motie van wantrouwen als uitge-
stemd moeten worden beschouwd Hierdoor
is het schrijven nietig geworden (groot
rumoer in het gehcele Huis).
Het schrijven heeft den volgenden in
houd: „Op grond van artikel 25 van de
Rijksgrondwet, ontbind ik den Rijksdag,
aangezien het gevaar bestaat dat dc Rijks
dag de opheffing van mijn verordening van
4 September eischt." (In het Huis heerscht
zeer groote opwinding).
Mijne dames en lieercn. Ik sta op het
standpunt dat dit schrijven voorloopig geen
geldigheid bezit, aangezien het gecontra
signeerd is door een ministerie, dat zoo
juist met overweldigende meerderheid dooi
de volksvertegenwoordiging is ten val ge
bracht. Dc val van het ministerie was even
weinig verrassend als de voorgenomen ont
binding van den Rijksdag. De bedoeling den
Rijksdag te ontbinden werd onderstreept
door het optreden van den heer vice-presi
dent Graef bij het bezoek van het presidium
aan den heer Rijkspresident.
ITct optreden van den heer ice-presidcnt
Graef was een poging om het aanzien van
den Rijksdag te schaden. Ik ben vastbe
sloten het aanzien van den Rijksdag te
handhaven, in het bizondcr om het recht
van de volksvertegenwoordiging overeen
komstig de grondwet te garandeeren (inter
rupties der sociaal-democraten: welke
volksvertegenwoordiging? Er is immers
geen meer. Rumoer links en handgeklap
bij de nationaal-socialisten). Wij zullen alle
stappen doen en allo maatregelen treffen
om een ontbindingsdccreet dat gecontra
signeerd is door een ten val gebrachte re
geering, welke slechts over .32 stemmen in
den gelieelen Rijksdag beschikt, te doen in
trekken. (Bijval bij de nalionaal-socialisten),
nadat het reeds door de contrasignecring
zijn geldigheid heeft verloren. Ik stel voor
dat wij thans de zitting afbreken en mor
gen verder beraadslagen.
Het seniorenconvent dat over een half
uur zal»bijeenkomen, zal de agenda voor de
Dinsdag te houden zitting samenstellen.
Om over vieren wordt de zitting van den
Rijksdag door president Goering gesloten.
De Rijksregeering over de rechts
geldigheid van het decreet.
In kringen van de Rijksregeering wordt
er in verband met de gebeurtenissen in den
Rijksdag op gewezen, dat in paragraaf III
van artikel 33 der grondwet staat:
„Op hun verlangen moeten de regcerings-
vertegenwoordigers tijdens de beraadslagin
gen, ook buiten de orde worden gehoord."
Rijksdagpresident Goering heeft Rijks
kanselier von Papen geweigerd het woord
te verleenen voor een verklaring. Hij heeft
hiermede ongrondwettig gehandeld. Ook bij
artikel 97 van het reglement van orde
wordt er nadrukkelijk in voorzien dc Rijks
ministers pok buiten de agenda om het
woord te doen nemen.
Overigens wordt er dc nadruk op gelegd
dat het ontbindingsdccreet van den Rijks
president rechtsgeldig was op het oogen-
blik dat het door den Rijkskanselier werd
gecontrasigneerd. De Rijkskanselier heeft
het kort voor hij in den Rijksdag het woord
vroeg om het voor tc lezch gecontrasig
neerd. De Rijksdag was op dit oogenblik
derhalve reeds ontbonden en had niet meer
het recht een stemming tc houden.
Mocht de ontbonden Rijksdag niettemin
Dinsdag bijeen komen, dan zal dc regeering
de noodige stappen ondernemen.
Dinsdag geen Rijksdagzitting.
De voor een half uur na sluiting van de
plenaire Rijksdagzitting in uitzicht gestelde
zitting van het Seniorenconvent vindt niet
plaats. De sociaal-democratisclic leden van
het seniorenconvent hebben aan deze zit
ting niet deelgenomen, aangezien zij op het
standpunt staan dat dc ontbinding ook be
trekking heeft op het seniorenconvent. Aan
gezien ook de vertegenwoordigers van liet
Centrum tegenover den president van den
Rijksdag hebben verklaard dat er naar hun
meening geen Rijksdag meer bestaat, heeft
president Goering zich genoodzaakt gezien,
ook de tegen Dinsdag vastgestelde zitting
van den Rijksdag niet te doen doorgaan.
Goering erkent niet de rechts
geldigheid van het decreet.
Rijksdagpresident Goering heeft Maan
dagavond tegenover persvertegenwoordi
gers nog eens zijn standpunt uiteengezet
nopens het ontbindingsdccreet van den
Rijkspresident. Hij refereerde aan dc ge
beurtenissen ter zitting en verklaarde dat
de Rijkskanselier tijdens de stemming over
dc motie van wantrouwen en de intrekking
der noodverordening „een stuk papier" op
zijn tafel heeft gelegd, waarvan hij officieel
pas heeft kunnen kennis nemen na de
stemming. Do stemming moet als geheel
worden beschouwd. Zij mag ook niet door
de regeering worden onderbroken. Aange
zien na de stemming de regecring evenwel
reeds ten val was gebracht, kan Goering de
contrasignecring van dc regecring en daar
mede ook liet ontbindingsdecreet zelve niet
rechtsgeldig beschouwen. Dit standpunt
zal Goering schriftelijk ter kennis brengen
van den Rijkspresident, Eerst wanneer de
ten val gebrachte regeering door den Rijks-
president zou worden belast met de ver
dere behandeling der staatszaken, zou zij
in staat zijn een ontbindingsdecreet rechts
geldig te contrasignceren.
President Goering deelde voorts mede dat
verschillende landsregecringen de Rijks
dag heeft hiertoe niet het recht onver
wijld bij het staatsgerechtshof een beslis
sing zouden uitlokken betreffende de
rechtsgeldigheid van het ontbindingsde
creet. Voor deze beslissing is genomen, zal
spreker den Rijksdag niet bijeen roepen.
Eventueolc stappen der rijksregeering in
den zin van een kiesrechthervoming zou
den op den krachtigen tegenstand van de
meerderheid des volks stuiten, welke er
niet aan denkt haar vertegenwoordiging te
doen uitschakelen door een regeering,
welke iedere basis in het volk ontbeert.
VON GAYL OVER DE NIEUWE
VERKIEZINGEN.
B e r 1 ij n, 12 September. (V.D.) In ver
band met de kwestie van den datum der
nieuwe verkiezingen deelde Rijksminister
van Binncnl-andsche Zaken von G» yl mede.
dat de Rijksregeering zeer zeker de bcdoe
ling heeft de constitutioneele voorschriften
na te komen en dat, wanneer verkiezingen
worden uitgeschreven, deze ook zullen
plaats vinden volgens de huidige kieswet
ten. Van zelfsprekend zal een verkiezing
slechts dan plaats kunnen vinden, indien
orde en rust verzekerd zijn.
Op de vraag of de Rijksregeering bizon
dere maatregelen denkt te nemen ter hand
having van orde en rust, verklaarde de
minister dat de Rijksregeering hiertoe op
dit oogenblik geen aanleiding heeft.
DONDERDAG EXECUTIE VAN
GORGULOFF?
Parijs, 12 September. (V.D.) De presi
dent der Republiek, Lebrun, heeft Maan
dagmiddag de beide verdedigers van Gor
guloff, die een laatste poging deden hun
cliënt voor het schavot te redden, ontvan
gen.
De definitieve beslissing van den presi
dent is eerst Dinsdag of Woensdag te
wachten, aangezien de verdedigers nooi!
direct antwoord op verzoeken van dezen
aard ontvangen.
Mocht president Lebrun, wat verwacht
wordt, het verzoek om gratie weigeren, dan
zal de executie van Gorguloff Donderdag
morgen plaats hebben.
,Wij kunnen ons onmogelijk als een
volk van den tweeden rang
laten behandelen
Een historische gebeurtenis
Het was bekend, dat de Duitsche rijks
kanselier von Papen dc door President von
Hindenburg geteekende machtiging had om
zoo noodig tot ontbinding van den Rijks
dag over te gaan. Dat deze ontbinding zoo
spoedig zou plaats hebben nadat zoowel
de Nationaal-Socialislon als liet Centrum
gedurende de laatste weck met elkaar in
contact waren om gezamenlijk althans iets
te bereiken en een onmiddellijk uiteengaan
van de volksvertegenwoordiging tc voor
komen had zeker niemand verwacht.
De Duitsche Rijksregeering heeft niet
eens de gelegenheid gekregen haar program
uiteen te zetten!
Des tc belangrijker werd hierdoor de ver
klaring, welke de Rijkskanselier Maandag
avond voor den microfoon zou afleggen,
een redevoering, welke door alle Duitsche
zenders moest worden uitgezonden.
Rijkskanselier von Papen heeft gesproken
drie kwartier lang tot zijn „Duitsche
landslieden". Millioenen Duitschers in en
buiten Duitschland hebben geluisterd naar
hetgeen het hoofd van hun regeering hec(t
gemeend te jnoeten zeggen. Doch ook vele
niet-Duitschers zullen zeker met belang
stelling zijn verklaringen aangehoord heb
ben.
Krachtig cenigszins opgewonden ech
ter klonken zijn woorden, vooral in den
aanvang, toen de Rijkskanselier zelf het
Duitsche volk verslag uitbracht van de zit
ting van den Rijksdag, die zelfs niet in
staat bleek de verklaring van de regecring
aan te hooren. „De Rijksdagpresident was
op grond van artikel 33 van de Rijksgrond
wet verplicht mij het woord te geven. Hij
heeft mij dit geweigerd. Ik verzocht voor
de tweede maal het woord. Dit. werd op
nieuw geweigerd."
Von Papen vertelde verder, hoe hij niet
dc gelegenheid heeft gekregen zelf het ont.
bindingsbesiuit van den Rijksdag voor te
lezen. De stemmingen, welke na het over
handigen van het ontbindingsbesluit heb
ben plaats gehad, zijn echter in strijd met
de grondwet en derhalve ongeldig.
„De Rijksdag, die de speciaal uit Moskou
overgekomen Ciara Zetkin met aandacht
heeft aangehoord, heeft geweigerd in deze
beslissende uren den leider der Rijksregee
ring aan 1c hooren, die rekenschap wilde
geven van hetgeen gedaan is."
De Rijkskanselier schetste den strijd van
het Duitsche volk voor vrijheid en gelijk
gerechtigdheid. Dit zijn dc cenige grondsla
gen voor de samenwerking met het buiten
land. „Wij kunnen ons onmogelijk als een
volk van den tweeden rang laten behande
len".
Von Papen zeide, dat het antwoord van
Frankrijk het vraagstuk der gelijkgerech
tigdheid niet nader tot een oplossing heeft
gebracht en dat de Duitsche regeering zal
beraden wat thans te doen staat. Hij sprak
van de „gigantische poging" de werkloos
heid te overwinnen, de maatregelen der re
gecring, die niet beoogen de sociale instel
lingen af te breken, doch integendeel deze
voor de toekomst te behouden. En met na
Rijkskanselier Von Papeu.
druk besloot hij dit deel van zijn betoog,
dat het gaat om „arbeid en brood".
Zoowel tegen <le Communisten als tegen
de Nationaal-socialisten keerde von Papen
zich scherp, verfoeiend elke nieuwe coali
tie, elk nieuw compromis. De „zuiver for-
mcele democratie heeft afgedaan" en hij
kondigde in samenwerking met de landen
een grondwetswijziging aan. die het moge
lijk zfal maken, dat de Rijksregeering bo
ven de partijen staat. Hierbij zal tegelijk
de verhouding tusschen het Rijk en Prui
sen opnieuw geregeld worden.
Met het land toe te roepen „Met Hinden
burg en voor Duitschland" eindigde von
Papen zijn rede.
Het was in deze zoo belangrijke uren
niet alleen voor Duitschland, doch voor
geheel Europa een historische gebeurtenis!
DE GELIJKBERECHTIGHEIDSEISCH
Frankrijk kan niet toestemmen in
een herbewapening var
Duitschland
Consequenties gevreesd
B e r i ij n, 12 September (V.D.) Het ant
woord der Fransche regeering op dc Duit
sche eischen inzake gelijkgerechtigdheid,
welke den 29 Augustus ter kennis zijn ge
bracht van den Franschcn ambassadeur te
Berlijn, wordt thans gepubliceerd, nadat
het antwoord reeds Zondagmiddag aan den
Rijksminister van Buitcnlandscho Zaken,
von Neurath, vvas overhandigd.
Frankrijk verwerpt in het antwoord den
Duitsche bewapening cn verwijst voor de
beslissing in de kwestie der Duitsche gelijk
gerechtigdheid naar den Volkenbond.
Het antwoord bestaat uit twee deelen,
waarvan het eerste deel betrekking heeft
op dc ontwapeningsconferentie, terwijl in
het tweede deel in bizonderbeicn geant
woord wordt op de Duitsche eisclien.
De Fransche regeering verklaart o.m., dat
de Duitsche opvatting als zou het verloop
der ontwapeningsconferentie onbevredigend
zijn, vooruitloopt op dc gebeurtenissen en
niet gerechtvaardigd wordt door een juiste
waardeering van hetgeen tot nu toe is tol
stand gebracht.
De regeering der Fransche republiek is
zich er van bewust alles te hebben gedaan
om. een ordelijken voortgang der conferen
tiewerkzaamheden mogelijk te makon.
Nadat de concessies der Fransche regec
ring zijn gememoreerd, wordt er in de nota
op gewezen, dat volgens de Fransche op
vatting het zwaartepunt der ontwapenings
conferentie ligt bij artikel acht van het
Volkcnbondsstntuut, waaruit blijkt, dat men
niet mag streven naar de wapening van
afzonderlijke staten, doch naar een gecon
troleerde algerneene ontwapening. Indien
de Duitsche regeering het haar recht zou
willen noemen haar eigen bewapening te
wijzigen met een beroep op haar moening,
dat van het thans in voorbereiding zijnde
verdrag slechts ontoereikende resultaten
zullen zijn te verwachten, dan zou zij niet
alleen handelen in strijd met de verplich
tingen van het door haar onderteekendo
verdrag, doch zou zij door haar houding
ook de verwezenlijking der algemeeno ont
wapening onmogelijk maken.
Wat de zakelijke kant betreft, wordt ln
de nota verklaard, dat do Fransche regee
ring niet behoeft te dralen met de bekend
making van liaar richtlijnen. Zij zal op den
weg der ontwapening verder gaan naar
mate grootcre garanties to vinden zullen
zijn in de algerneene organisatie van den
vrede. In dc nota wordt gewezen op de ver
klaring welke namens Frankrijk reeds te
ücnóve is afgelegd toen Duitschland voor
dc cerete maal de kwestie der gelijkgerech
tigdheid aansneed, bij welke gelegenheid
verklaard werd, dat met den dag, waarop
een internationale organisatie zou zijn ge
schapen welke een ieder garantie voor zijn
veiligheid en een ieder dezelfde verplichting
zou opleggen, de regeling van deze kwestie
in hooge mate zou zijn vergemakkelijkt.
In het tweede deel van het antwoord der
Fransche regeering wordt verwezen naar
hoofdstuk VII van dc Duitsche aide-mé-
moirc, welke betrekking heeft op organi
satorische wijzigingen (den militairen
diensttijd, de geledingen der weermacht, dn
instelling van een militie).
Ten einde er zeker van te zijn, dat dezo
tek6t niet verkeerd wordt geïnterpreteerd,
heeft de Fransche regeering zich gehouden
aan de verklaringen van den Rijksweermi-
nister in de „New York Times" van 8 Au-«
gustus, van den „I-Ieimatdienst" van 1 Sep
tember en van de „Resto del Carlino" van
31 Augustus. Diensvolgens gaat het er om,
dat voor Duitschland op het gebied van
het leger worden geèischt luchtstrijdkrach
ten, pantserwagens, zware artillerie, zoo
mede. luchtdoelartilleric en pantserschepen
Er bestaat hier geen twijfel: HM gaat hier
om een wapening.
Vervolgens wordt in de nota letterlijk
verklaard: Reeds thans moet er op gewe
zen worden, dat deze wapening zich on
afwendbaar zal uitbreiden tot al d^e staten
welke door verdragen aan een zelfde re
giem zijn gebonden als Duitschland.
Indien Duitschland blijft staan op zijn
voornemens, dan zal een algerneene actio
moeten worden doorgevoerd.
Op welke basis? Niet op de basis der
ontwapeningsconferentie, ln de eerste plaats
hierom, omdat de eisch van Duitschland
uit den aard der zaak direct in strijd is
met het doel dezer conferentie hetwelk
hierin bestaat vermindering cn niet ver
hooging der bewapeningen te bereiken
en voorts omdat aan deze conferentie deel
wordt genomen door vertegenwoordigers
van naties die geen deel hebben in de vre
desverdragen. De vereischte onderhandelin
gen zouden ongetwijfeld niet kunnen wor
den gevoerd, ja zelfs niet kunnen worden
ingeleid, zonder overleg met de mogond-
heden welke den 13en Juli 1932 zijn toe
getreden tot het vertrouwenspact. Boven
dien is voor de discussie over het verdrag
van Versailles van primair belang, dat het
niet eenzijdig kan worden gewijzigd en in
het bizonder niet artikel 16i, welks tweede
zinsnede luidt:
In den bij het verdrag vaslgelegden stand
der bewapening wordt geen wijziging toe
gestaan voor Duitschland, in den Volken
bond is opgenomen. Deze kan eventueel ge-
wenscht schijnende wijzigingen goedkeuren.
Derhalve berust de beslissing alleen bij
den Volkenbond. Frankrijk kan niet in
strijd handelen met de verplichtingen, wel
ke het tegenover den Volkenbond heeft aan
gegaan en behoudt zich voor tezijnertijd
aan den Volkenbond de motieven uiteen te
zetten, welke het Frankrijk onmogelijk ma
ken toe te 6temmen in de herbewapening
van Duitschland
