DË ËÊMLANDEü
Buitenland
HITLER HIER EN HITLER DAAR
Belangrijkste
Nieuws
Weerbericht
MANNBORG ORGELS
VOOR HAARDEN
^"Maandag 19September 1932 Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: flrnhemschepoortwal 2a 31e Jaargang No. 69
■uiteiilandsch
ROOFOVERVAL TE
HAMBURG
PRESIDENTSVERKIEZING IN
AMERIKA
Ook ULec: 0p\tasse*t!
EEN POLITIEKE BOTSING
VAN PIKANT KARAKTER
Duitschland's figuur op de
Olympiade
Licht
7 uur 42 min.
L. J. LUYCX ZOON
Vervaardigen van LAMPEKAPPEN
Groote keuze SCHEMERDOEKEN
ALLE MERKEN
nnidr-M J
«nilNPMFNTOTJS 3 maanden voor Amersfoort 2.10. per maand 0.75, per
i week (met gratia verzekering tegen ong-'ukkeni f 0.17'/».
Binnenland franco per post per 3 maanden f Afzonderlijke nummers f 0.05.
2* POSTREKENING 47910
TELEFOON INTERC 511
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 met inbegrip van een bewijstiummtf
elke regel meer f0 25 Llefdadlghelds-advertentlën voor da
helft van den prijs. - Kleine AdvertentlUn „KEITJES" bi) vooruitbetaling 1-5 regela
50 cent elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f I,—. Bewijsnummer extra f Q.05
t VI
De Britsche onlwapenlnqs-
nola. Dultschlands hou
ding gekritiseerd.
DuiÉschlands eisch inzake gelijke rechten
op IieBtcrrcin der bewapening is thans van
officieel1' Engelschc zijde beantwoord. Un-
Igetwmld is dit antwoord nog ecnigszins
bwpoïigd door de omstandigheid, dat
Duilsliiand bovendien heeft laten weten,
liet niet te Genève zal verschijnen,
'N voordilt aan zijn paritoitswenschen tege-
124|«
gekomen. Te iicriijn lieeft men
3NAU
sir. it
■9 ua
iRGE!
ecnis Jins" vreemd opgekeken, toen de Fn
JaaJ golsche nota binnenkwam, waarin de
(pojJEtrljdfaag, die Duitschland heeft opge-
worpen, als inopportuun wordt voorge
steld. fco Engclsche regecring laakt het in
DuitêJiland, dat het deze kwestie „me:
geweld'op den voorgrond heeft geplaatst.
Trou\t ns: heel het Engclsche stuk is ecu
beetjelnoralisccrcnd, hetgeen vooral in het
oog sïnngt, wanneer men in aanmerking
neem tl dat de Londensche regccring feite
lijk «klaart, dat Duitschlands crediteuren
nog niet lang geleden belangrijke conc-'6
senHben gedaan. Gezinspeeld wordt hier
blijjtbaer op de „kwijtschelding" der Duit
sclie 'schulden. Zoo tussclicn de regels door
wordlDuitschfand ondankbaarheid verwa
ten en wordt het dezen 6taat kwalijk gono
men, pat het nu al weer met eischen voor
den dag komt. De Engelscho bezwaren
richten zich ook niet in de laat6te plaats
^^Bdc omstandigheid, dat de Duitsche
parfflitscisch met zoo'n nadruk is gesteiJ,
datHsn vlot verloop der ontwapenings-
amheden daardoor ten zeerste
wordt bemoeilijkt.
ndien laat de Engelsche nota uitko-
at het juridisch ontoelaatbaar is het
g \an Versailles derwijze te vertol
ls zou het uitblijven van resultaten
bereiken van onvoldoende uitkoms
ten te Genève Duitschland het recht geven
deeHv van 't verdrag van Versailles in
ervolge te beschouwen als te zijn ge-
eerd. Ook laat do Engelsche regoe-
itkomen, dat het inderdaad een tra-
Ie paradox zou zijn, wanneer de ont-
ingsconfcrentie zou uitloopen op de
ordering of herbewapening van dezen
cn staat. Vandaar, dat Londen aan
nd doet, onder handhaving der bepa
verVat in "t verdrag van Versailles,
minnelijk overleg en geduldige be-
6pr [ingen tc komen tot een accoord op
ontl apeningsgebied, waarbij het onder-
sch d van status is opgeheven. Alleen een
vrijwillige overeenkomst tusschcn alle be-
troj een 6taten kan volgens het Engelsche
etaadpunt de bindende verplichting van
dceli V te niet doen. Aan den anderen kan'
It van Engclsche zijde toegegeven, dat
n grooto mate van juistheid schuilt in
uitscho stelling, dat de beperking der
cho weermacht, die het verdrag van
illes voorschrijft, de voorloopster
zijn eener algemecne vermindering
wapening. Vandaar, dat dc Engelsche
'ring er met man en macht naar zal
'en te Genève zoowel een belangrijke
tatieve als quantitatievo bewapenings-
^irking te bereiken.
Ejftt men in politieke kringen te Berlijn
H^ejigszins verrast" is, behoeft werkelijk
niette verbazen, daar de Engelsche nota
Iepen veler verwachtingen in in zeer
Hvtc' raate rekening houdt met dc Fran-
ficbp opvatting en den Duitschen stap fci-
telflk vrij scherp veroordeelt, hetgeen o.a.
blijkt uit het slot van het document, waar
in bet Duitschland euvel wordt geduid, dat
^■jui6t nu van de ontwapeningsconfe
rentie wegblijft; bovendien wordt de Duit-
eisch inzake gelijke rechten minder
vriéndelijk gekenschetst als een „ultima-
leve uitdaging". Te Parijs daarentegen is
rncn in politieke en parlementaire kringen
aangenaam getroffen, daar men er in dc
verste verte niet op had gerekend, dat het
jjsjBpisclie standpunt, in hoofdzaak wat de
juridische gronden betreft, waarop dc
^Hftsche eisch practisch wordt afgewezen,
een merkwaardig groote overeenkomst
ver oont met dc Fransche inzichten. On-
HV u^ehen is ook Mussolini er nog om
een uit in het zakje te doen. Algemeen
Hffwacht men, dat Rome zich veel on-
yporwaardclljkcr aan dc zijde van Duitsch-
mpd zal 6charcn.
■moskou waardeert het optreden
van torgler.
er''j n 16 Sept. (V.D.) Naar uit Moskou
gemeld, is onlangs in de exoeutipve
en de Komintern de binnenlandsche toe-
Bland van Duitschland besproken, waarbij
n het bijzonder dc verdiensten van den
"*rnniUn'st'schen fractieleider Torglcr op
Rffin voorgrond werden geplaatst. Besloten
■frd Torgler een gewichtige functie naast
J&lraann in de executieve te geven.
de herfstmanoeuvres der
duitsche marine.
[Berlijn, 16 Sept. (V.D.) Officieel wordt
medegedeeld: Van 1921 September vinden
■nder leiding van den chef der marine in
Noordzee de jaarlijksche herfstmanoeu-
vres der marine plaats. De bescherming der
zeescheepvaart in do Noordzee is de grond
gedachte dezer manoeuvres. Het gebied der
manoeuvres strekt zich uit over de wateren
ten zuiden en zuidwesten van Noorwegen,
het Skagcrak, het zeegebied ten westen van
Jutland en den Duitschen Bocht. In den
loop van den 21 September zullen de deel
nemende zec6trijdkrachtcn naar Wilhelms
haven gaan, waar dc chef der marinclciding'
op 23 September een critisch oordeel zal
vellen.
Hamburg, 1G Sept. (V.DHedenmiddag
moest een 30-jarig kantoorbediende voor
zijn firma een bedrag van 3100 mark bij het
bankiershuis Warburg in do Fcrdinand-
strasse tc Hamburg deponccren. Van Eni6-
biittel ging hij, vergezeld van een vrouwe
lijk collega, per tram naar de Paarden
markt, vanwaar hij zich te voet naar het
bankgebouw nabij de Alsterpoort wilde be
geven. Hij werd ingehaald door een auto,
waaruit een man met een revolver op hem
toeschoot, de portefeuille afhandig maak
te en er met de auto weer vandoor ging.
De beide daders wisten te ontkomen, ter
wijl de kantoorbediende gewond werd en
oen toevallig passcerend 20-jarig meisje
door een schot in het been werd gewond.
Optimisme der democraten
Washington, 17 S e p f. (V. D.). John
Garner, de democratische candidaat voor
het vice-prcsidentschap, heeft Vrijdag ver
klaard, dat onder de republikcinsche ver
kiezingsleiders ccn paniek was ontstaan.
Wij verwachten, aldus Garner, voor dc
democraten bij de verkiezingen in Novem
ber een meerderheid van een milliocn stem
men.
incidenten bij de ontruiming
van een woning.
Dortmund, 17 Sept. (V. D.) Toen Vrij
dag een communist uit zijn woning zou wor
den g>zet, verzamelden zich ongeveer dui
zend personen om deze uitzetting te verhin
deren. De vrachtauto, waarin de meubelen
zouden worden weggebracht, werd omver
geworpen. De politie loste eenige schoten in
de lucht en ontruimde ten slotte de straat.
Drie personen, onder wie een vrouw, werden
gearresteerd.
knoeierijen met deviezen.
Berlijn, 16 Sept. (H.N.) In verband met
de deviezenzaak van dr. Böhler heeft de
rechter van instructie een bevel tot aan
houding van nog twee kooplieden uitge
vaardigd, zoodat thans in het geheel acht
personen in deze zaak betrokken zijn. Zoo
als reeds gemeld, wordt dr. Böhler verdacht
in totaal voor een bedrag van 3 tot 5 mil-
liuen mark aan deviezen over dc grens ge
smokkeld te hebben.
opgelegde stoomschepen
weer in de vaart..
Hamburg, 1G Sept. (H.N.) Zes stoom
schepen, waarvan drie uit Hamburg, twee
uit Bremen en èén uit Dnnzig, die gedeelte
lijk reeds maanden opgelegd waren, wor
den opnieuw in de vaart gebracht.
Zeker, de wachter zorgt voor
Uw veiligheid. Maar., hij kan
falen. En daarom: óók bij
BEWAAKTE overwegen geldt
het parool: OPPASSENI
\or het parool: Ur r AbbtNI
s
BRIEVEN UIT BERLIJN
Een talengenie in de
VPilhelmst rasse
(Van onzen correspondent).
Berlijn, 10 September.
Ofschoon het cr sinds gisteren naar uit
ziet, alsof Berlijn een tweede hittegolf ver
wachten kan en van herfstvoorteekenen
eigenlijk nog geen sprake is, veroorlooft
kalender ons toch geen vergissingen Het
is inderdaad den lOen September, de
schouwburgen zijn in vollen gang, het con
certleven begint, Else d'IIcurcuse, Margie
Mobies en Hendrik Bronsgeest organiseeren
over 5 dagen hun eerste Berlijnscho atelier
concert, Willem Andriessen kondigt aan,
dat hij op November in de Bechsteinzaal
voer het eerst een Berlijnschen piano-avond
zal geven; onzo Ncderlandsche gezant graaf
Van Limburg Stirum, vereenigde reeds op
31 Augustus, na opvallend lange pauze, een
deel van de Nederlandsche kolonie in de
elegante villa in de Rauchstrassc; de
modebladen kondigen de herfstmodgllen
aan; het najaar zal straks over ons los
breken.
Wat kunnen we er tegen doen Letterlijk
niets. We halen nog eens diep adem en
verheugen er ons over, dat deze na-zomer
zoo lekker warm is zonder het onhoudbaar-
drukkende te brengen van Juli en vooral
Augustus. Als het morgen. Zondag, zoo
blijft, dan zullen we weer met vele honderd
duizenden stadgenootcn ons heil op het
water zoeken en do politiek de politiek la
ten. Zelfs aan Hitier zullen wc niet gaarne
herinnerd worden en met de meer cn meer
gebruikelijke verontwaardiging zullen we
zeilers en roeiers, die het niet laten kun
nen ook hier hun bloedroode swastica-
vlaggen to laten wapperen, een hulpeloos
„Weg met de politiek op het water toe
roepen.
Bij deze Hitier-aanhangers is zooiets nu
eenmaal boter aan de galg gesmeerd. Zij
hebben van hun leiders geleerd, dat de
Hitlerbeweging geen partij, maar een natio
nale herleving is. die het recht geeft, intole
rant te zijn. „Und willst du nicht moin
Brüder sein, so schlag ich dir den Scha.lel
ein Wat in Duitschland nog bijna dage
lijks practisch in toepassing pleegt gebracht
te worden
Hitler-vlaggen in dc huiskamer, aan de
auto, op de boot, aan het stuur van fiets
en motorfiets, op officiecle gebouwen en
straks, mocht het Rijk den „Nazi's" in han
den vallen (wat wij vooralsnog meenen te
mogen betwijfelen), ook als nieuwe banier
voor de. Duitsche Republiek Hitlcr-vlaggcn
waar men heenziet. En Hitlor-insigne's in
honderdduizenden knoopsgaten. Het is een
vermoeiend gedoe. Gisteren heeft het zelfs
tot een politieke botsing van pikant karak
ter gevoerd De traditie schrijft voer, dal
de president en de drie vice-presidcnten van
een nieuwgekozen Rijksdag bij den Rijks-
president hun opwachting gaan maken cn
dat ze dan in een groote auto plaats nemen,
de president rechts achter, de eerste vice-
president links-achter, de beide andere
vice's op de klapstoeltjes. Maar gisteren
waren twee auto's noodig, omdat op het
laatste oogenblik bleek, dat de Nazi-presi
dent, dc nog jeugdige en onstuimige ex-
vlieger-officier Göring, op elk spatbord voor
aan een Hitier-vlaggetje had laten plaatsen,
onder wélk embleem de "'dlega's van Cen
trum, Duitsch-natlonalön en Bciersche
Volkspartij natuurlijk niet door Berlijn's
city-straten wilden rijden,» zoodat voor de
drie vice-prcsidenten inderhaast een dienst
auto gezocht moest worden en ook gevonden
werd in den vorm van een ietwat verou
derd M ïrcedcs-model, dat den hartelijken
spotlust der nieuwsgierigen op straat op
wekte.
En nu ik het toch over dit bezoek der
volkstribunen aan Hindenburg heb: ook de
terugreis week af van het traditioneele. De
heeren Göring (Nazi) en Graef (I)uitsch-
nationaal) hadden n.l. in Hindenburg's ka
mer een begin van hevigen „mot" gehad,
met het gevolg, dat vice-president Graef nu
ook niet meer met zijn collega's in de tweede
auto wilde terugrijden, maar te voet den
weg naar het gebouw van den Rijksdag
vond.
„Das deutsche Volk, cinig in seinen
Stammenzegt de Grondwet.
En „Einigkeit und Recht und Freiheit"
moeten de Duitschers zingen als hun natio
nale hymne wordt ingezet.
Terwijl deze beide auto's door de Wil-
helmstrasse rolden, die voor Duitschland
beteekent, wat dc Quai d'Orsay voor de
Franschcn en Downing Street voor de
Engëlschen is, zat daar achter een van de
vensters van het Ministerie van Buiten-
landsche Zaken een stille, bescheiden man,
die op den naam Tassilo Schultheiss ge
doopt is en het „talcn-genie" van de Wil-
helmstrasse genoemd wordt. Dr. Schultheiss,
tolk van het departement, sinds den dood
van een soortgelijk genie, wiens naam mij
ontschoten is en die het tot ongeveer 85
talen gebracht had, leest, schrijft en spreekt
150 vreemde talenen is daarbij volko
men gezond gebleven.
Hij is op het oogenblik 40 jaar oud. en wil
hij van zijn nog dagelijks voortgezette
nieuwe studies even uitblazen, dan leest hij
Goethe's „Werther" in het Chineesch, Schil
Ier in het Armeensch, Tangore in het Li-
tausch en een studie over rijkspresident
Ebert in het Japansch. Alles, om de oefe
ning niet te laten inslapen.
Tijdens den wereldoorlog was hij tolk in
Macedonië. Daarna lecraar in vreemde
talen aan een gymnasium in Posen; ver
volgens in Osterrode leeraar in klassieke
talen; om ten slotte, drie jaren geleden, in
dienst van het Ministerie van Buitcnland-
sche Zaken over te gaan.
En wat we nu van hem hooren. Is In
derdaad verbluffend! Hij beheerscht na
tuurlijk alle Europeescho taalgebieden,
zelfs het Finsch, het Georgisch en alle
Kaukasiche dialecten. Maar ook alle talen,
die in Noord- en Zuid-Amerika gesproken
worden of reeds uitgestorven dan wel aan
het uitsterven zijn. Waaronder alle neger
dialecten. Geen taai-idioom in Engelsch
en Nederlandsch-Indië. dat hij niet vlot le
zen en spreken kan. Turksch, Perzisch, Sy
risch hebben voor hem geen geheimen.
Men heeft zich natuurlijk afgevraagd,
hoe het mogelijk is. dat een menschelijh ge
heugen dit alles opneemt!
In dc eerste plaats gaat het hier om een
werkelijk-geniale begaafdheid, die in de
wereld in dien omvang slechts zelden voor
komt. Maar er moet bij dit leeren natuur
lijk ook systeem zijn. De „truc" van dr.
Schultheiss beslaat hierin, dat hij de ge
woonte heeft bij het leeren van een nicuwo
taal met meestal volkomen nieuwe letter
of schriftteekens al zijn dagelijksche not:
tics in die taal en met die teekens vast tc
leggen. Daardoor dwingt hij zichzelf, zich
op dat nieuwe vooral optisch te concentree
ren. Dat eischt natuurlijk geduld en wils
kracht. Over beide beschikt dr. Schultheiss
in hooge mate. En nu leert hij de nieuwe
taal volgens eigen stelsel en niet uit loer
boekjes. Hij groepeert in zijn herinnering
verwante begrippen; om een enkol voor
beeld te noemen: alle uitdrukkingen die
op „het Goede" en daarnaast alle (en d'.e
bleken hem in de meeste talen in de meer
derheid te zijn) die op „het Booze" betrek
king hebben. Op deze wijze is hij natuurlijk
ook de allerbeste specialist op het gebied
van de „vergelijkende taalstudie" gëwor
den. En het is dan ook geen wonder, dat
hij aan een boek werkt, dat zich met ver
gelijkende studies over... alle talen der
wereld bezighoudt. Voor welk zeker hoogst
interessant werk hij echter in het ver
armde Duitschland... geen uitgever kan
vinden!
En toch ware zulk een standaardwerk
wederom een stap in de richting van el
kaar leeren begrijpen, van internationale
toenadering. Gelijk bijvoorbeeld ook dc
Olympische Spelen dat willen zijn.
Dezer dagen zijn ook de Duitsche deel
nemers aan deze Spelen in hun vaderland
teruggekeerd. Met twee gouden medailles
opruim 80 deelnemers. Geen wonder,
dat de ontstemming in Duitschland, dat in
Amsterdam in 1928 achter dc Vereenigde
Staten nog de tweede plaats wist te ver
overen, over dit poover resultaat algemeen
is. Dc leiders, in dc eerste plaats excellen
tie dr. Lewald en algemeen secretaris dr
Diem, zullen het hard te verantwoorden
hebben. En het valt inderdaad niet te ont
kennen, dal de ieidende heeren fouten van
betcekenis gemaakt hebben, weinig rijp en
veel groen naar Los Angelos hebben mee
genomen en in een tijd, waarin Duitsch
land naar alle kanten zuinigheid in acht
moest nemen, meer op de kwantiteit dan
op de kwaliteit gelet heeft.
De aloude fout van het Duitsche volk,
te veel op uiterlijkheden te letten, is dit
maal wel zeer zwaar bestraft. Men kon in
derdaad in de Amerikaansche arena op
den dag der officieele opening een keurig
figuur maken. Men was weer op één na de
sterkste, maar vóórdat het op sportieve
prestaties aankwam. Officials waren vol
tallig, werkelijk eerste klasse sportlui met
ccn kaarsje te zoeken.
Men kan er op rekenen, dat de clubs en
de trainers in de vier jaren, die Duitsch
land nu scheiden van de volgende Olym
pische Spelen in 1936 te... Berlijn, hun
jonge garde heel anders zullen gaan aan
pakken. Blijkbaar zijn de Duitsche athle-
ten vooral te weinig tot grootsche zclfbe-
hecrsching, tot sparen van krachten tot op
het beslissende oogenblik afgericht ge
weest. Vaak gaven zij op zoodra het er
werkelijk op aan kwam. De echte „vecht-
geest" ontbrak. Wat men hier toeschrijft
aan de waarschijnlijkheid, dat de Duitsche
jeugd van tegenwoordig, hoe gezond zij
cr ook uitziet, onder de gevolgen van oor
log en inflatie, honger en ontbering toch
sterker geleden heeft dan men verwacht
had.
Wat minder crisis, w'at minder politiek,
wat minder Hitler- of Moskou-belangstel
ling en wat meer gezond leven tot sta
ling van spieren en zenuwen. Dat is het,
wat Duitschlands komende generaties
broodnoodig hebben!
ROLAND.
binnenland.
Vrouw vermoord te Rotterdam.
(Tweede Blad, pag. IJ
omtrek.
Het congres der S. D. A. P.
(Derde Blad, pag. 4).
stadsnieuws.
Luitenant Pahud glorieus ontvangen.
(Eerste Blad, pag. 3).
sportnieuws.
Een première vol spanning H.V.C.D.O.S.
5S.
(Derde Blad, pag. 1).
Amsvorde verliest van Elinckwljk 1—2.
(Derde Blad, pag. 1).
Quick verliest van Soest 23.
(Derde Blad, pag. 1).
Loop door Zeist*
(Derde Blad, pag. 3).
Veertig-jarig bestaan van „Het IJ".
(Derde Blad, pag. 2).
Korfbal Excelsior IIAmersfoort I.
(Derde Blad, pag. 1).
Medegedeeld door het K.N.M.I. te Do
Bilt.
Hoogste barometerstand 767.1 te Isafjord.
Laagste barometerstand 736.8 te Nordö-
yan.
Verwachting: Zwakke tot matige W. tot
N. wind, half tot zwaar bewolkt, weinig
of geen regen, iets koeler.
Het gebied van hoogen druk dat in do
vorige week hier mooi weer heeft gegeven,
is nu ook uit het Z.O. van het gebied ver
dwenen, terwijl bij IJsland een nieuwe
drukstijging is verschenen. De depressie
die aldaar Zaterdagochtend lag, heeft zich
eerst naar het Z.O. en O.Z.O. en na het
bereiken van de Noorscho kust in N.O.
richting verplaatst. Tegelijk vormdo zich
een iels minder diepe depressie in het Z.W,
Een luchttoevoer in onze streken uit N.
richtingen, gepaard aan een temperatuur
daling, is voor het komende etmaal te ver
wachten. In hoeverre daarbij nog buien
zijn te verwachten zal in sterke mate af
hankelijk zijn van dc verdere ontwikke
ling in het Z.W. Houdt de drukdaling daar
nog aan, dan is een toestand met weinig
cf geen regen het waarschijnlijkst In een
aantal plaatsen vielen zware regens. In
ons land bad Maastricht 20 m.M., Gronin
gen 13 en Den Helder 6, tegen de Bilt en
Vlissingen elk 1 m.M.
LANGESTRAAT 49-51 TELEFOON 190
ZEER GOEDKOOP
Het toonaangevende fabrikaat.
Complete collectie.
FIRMA R. VAN DEN BURG,
Arnh.straat. Gevestigd sedert 1887.
MjLArojBxm. QOJfeJL.263
ZIE ONZEN TOON K AIVI ER
ernstig auto-ongeluk.
Praag, 16 Sept. (H. N.) Een ernstig auto
ongeluk heeft vanavond plaats gehad op
den weg van Brünn naar Olmütz. Een
autobus, waarmede ongeveer veertig arbei
ders van hun werk terugkeerden, wilde uit
wijken voor een ouden man, die onver
wacht den weg overstak. De oude man werd
echter toch aangereden en gedood, terwijl
de autobus van den berm van den weg en
over den kop sloeg, met het gevolg, dat 33
arbeiders gewond werden, waarvan 12 ern
stig.
