TE NEW-YORK
IE CHINEEZEN
LETTERKUNDIGE KRONIEK
EEN NIEUWE FANCKFILM
HAAGSCHE BRIEF
MODERN SNELVERVOER
IN MEXICO-
IR1KAANSCHE NOTITIES
B der nieuwigheden in Amerika, waar-
Be kcrsverselie landverhuizer niet ge-
B is en waarvan hu in oen beginnr
genruiK \vu manen, is de Chineesche
Biienj, tenzij hij door het Verre Oosten
Bid heeft en weet hoe voortreffelijk en
Bkoop deze amandeloosricrc üloeteraars
Boel behandelen. lerwijl de gemiddelde
Bpcanen, zonder daar eenigen grond
B ie hebben, vermoeden, dat de Chinee
Bies en slordig zijn, weet zoo iemand.
But omgekeerde juist het geval is en
B van de veronders o'ling uit, dat dr
Bjeezen in New-York het wel precis
B:t zullen doen als in den Oost Waarin
Bna proefneming blijkt gelijk te hebben
B Chineesche waschbazcn in dit land.
Brvan er duizenden en nog eens duizen
B in de groote steden en de kleine dor-
Bto vinden zijn, doen hun werk keurig
■goedkoop, ik zou haast zeggen op een
■olijke manier, omdat zij nic-ts m-ï ma
Bes doen, maar alleen door handwerk
Bq wanneer rnen eenmaal aan hen ge
Bid io voor het behandelen van overhem-
B en ander lijfgoed, dat in de Amerikaan
B» machinale wasscherljen spookachtig
B gekookt wordt, dientengevolge na ze*
Behpartijen tot babyproporties slinkt en
Bnkig gestijfseld, gerafeld en gescheurd
Bier afwisseling met een oliemop van de
Brnines wordt teruggebracht, die blijft
Bjer de zonen van het Hemelscbo Rijk
Brouw, onverschillig waar hij woont
B Chinees is er altijd ergens in de buurt
Bwil niet nalaten te vertellen, dat de er
Bnia tegen de machinale wasscherijon
B algemeens is, waarover men nogal
Bange anecdotes maakt en zich kwaad
Biks aan onderwerpt, omdat het eenmaal
Bt anders 6chijnt te kunnen cn de cene
Bischerlj niets beter ie dan de andere
Bvendien zijn de Amerikanen nooit ge
Bnd geweest en nog niet om kleeren of
Bdergocd van durende kwaliteit te koo
Bn hun politiek is eerder een paar 6ok
Bn Ic koopen, wanneer er een gat in zit
Bd ze te laten repareeren. Hetgeen niet
Bgneemt, dat een boordrand als een zaag
Bk een Yankee in woede kan laten ontste-
B
Bum al die redenen verheugen de
Bhinks", zooals de Chincczcn populair ge
Bcmd worden, zich ook niet in een él.te
Bandizie, maar meer van de spaarzame
Brgerij, die vindt, dat een overhemd lan
Br mee moet dan twee maanden. Bn ccn
Bnciere bizonderheid is, dat men voor zijn
Ben besteldienst moet spelen, een van de
Biienen, waarom het veel goedkooper is.
Batuurlijk vindt men hen meer in de wij
Bn der middelklassen cn in de volksbuur
Bn dan in de omgeving van Park Avenue
B Riverside Drive, .maar het curieuze der
Broerikaan lie steden is altijd, dat arm en
B|k dikwijls geen vijf minuten loopen van
Baar afliggen en zoo ziet men overal de
Binkels van Ah Wong, Koe Ling, Sam
Bine, Wu Keong en hoe do heeren verder
Beten. Op de breede avenues natuurlijk
Biet op de Fifth! in de zijstraten en op
Bet platte land in zijstraatjes en op bin
■nenplaatsen.
I Overal hangt die eigenaardige lucht, die
■onmiskenbaar verraadt, dat hier menschel»
■van een ander ras, andere gewoonten en
■vooral andere eetregels wonen! Want in
■fin vvinkellokaal, waar blanken hoogstens
Ibiio nering kunnen drijven, zijn drie of
■vier Chineezen niet alleen van 's morgens
IvTo.eg lot 's avonds laat aan het werk, maar
lik weet stellig, dat zij er ook hun potje
Ikokcn en ik vermoed, dat. zij '«nachts op
|fen raatje onder hun strijktafel gaan lig
Igen. Hetgeen de groote wasscherijon een
■reclamecampagne lmcft doen opzetten om
[bet publick te wijzen op het on-hygièni
[fiche van zulke huiselijke zaken, die vol
trekt niet het monopolie van Chineezen
[njn zij zijn zelfs in de minderheid.
Vriendelijk glimlachend, op klipklapperen-
de 6loffen, in een gescheurd, maar kraak
helder baadje, komt er een van zijn zware
strijkijzers naar voren, pakt de wasch aan
en geeft er ccn regutje voor in den vorm
van een papiertje, waarop een onontcijfer
bare Chineesche hiëroglief. Verlies bet niet,
want Ling of Tan is even onvermurwbaar in
rijn eisch om het bewijsje, als hij lief is te
gen alle kinderen. Al lijd weet hij een paar
wierookstokjes, een handje litsjie noten of
een plaatje op te scharrelen, dat hij met
veel hoofdgeknik in de kleine handen
stopt.
C. en M. SchartenAntink,
Jhr. Mr. James de Beyll, Mi
nister van Nnttelooze Zaken.
(N.V. Mij. tot Verspreiding van
Goede en Gnedkoopo Lectuur,
Amsterdam. 1932).
Sommige menschen hebben een vooroor
deel tegen boeken welke in den «oogc-
Daamden „ik-vorm" geschreven zijn, en do
oorzaak daarvan schuilt, geloof ik. veelal
in dingen die met literatuur en litera-
Uiur-waardeering eigenlijk niets te maken
hebben. Ze vinden het eenvoudig iniet
Prettig aldoor te moeten luisteren naar
oen meclomcnsch die in-éénen-door van
lichzelf vertelt. er wordt in hen een ge
voel van bescheidenheid en betamelijheid
heleedigd zooals men dat ook in het dage-
hjksch leven ondervindt bij lieden die,
hardnekkig en oen beetje schaamteloos
in elk gezelschap de aandacht opeischen
voor de gebeurtenissen van hun eigen
kven, zichzelven onverstoorbaar in het
middelpunt plaatsen* van leder gesprek
*n daarbij dan gewoonlijk ook nog wel
*orgen dat de „beau röle" hun niet ont
lat. Maar bovendien vervallen roman
°f verhaal in den ik-vorm gemakkelijk tot
ccn zekere eentonigheid; de verteller-van-
Het is een toer om er uit wijs te worden,
wanneer de 6choone wasch klaar zal zijn
of hoeveel het dan kost, want Engclsch
schijnt vele belemmeringen voor de Chi
neesche tong te bevatten, zooals de Ietter r
en de meestcn bedienen zich van hot „pid
gin" Engelsch, een apart taaltje, dat in het
Oosten een soort Europecsch Maleisch aan
liet worden is. Kindervrienden en dieren
beschermers, deze eenzame Chineezen, die
nooit met hun vrouwen of kinderen ge
zien worden en waarvan het grootste deel
op hun eentje naar hier zijn gekomen,
Jikwijls binnengesmokkeld, om geld te ver
dienen en later naar hun geboortegrond
terug te keeren. Ik herinnor me het vijftal,
dat in een smoorwarmen winkel 's avonds
legen middernacht bijeen gehurkt zat om
een ouderwetscb gramofoontje met een
bloemenkoren, waaruit een hooge Chinee
sche vrouwenstem zonder cenige begelei
ding een lied van vermoeiende eentonigheid
zong. Buiten raasde de viaductspoor voor
bij cn tikkelde fijne hagelsneeuw tegen de
winkelruit op planken tegen den muur
lagen dc papieren pakken, ieder met hun
wonderlijke letters beteekend, in lange rijen
te wachten op de klanten. De strijktafels
stonden leeg en alles wees er op, dat ik
deze mannen eindelijk eens in rust zag. De
baas gebruikte zijn raampje mét houten
kralen om uit te rekenen hoeveel geld af
te houden en met een glimlach en een
knik bedankte hij.
Mijn tegenwoordige Chinees, ver builen
de stad, is dik ais een Boeddha, woont al
leen in een bouwvallig huis, dat door een
gangetje bereikt wordt en is de weldoener
van alle katten in de buurt: voor zijn huis
deur zit altijd een half dozijn te wachten
p de restjes van zijn maaltijden en al is
iet binnen een wanhopige wanorde, het is
•r toch smetteloos zindelijk. Dc wasch doen
r-n restaurants houden, dat zijn de twee
voornaamste bezigheden van duizenden
Chineezen in Amerika, van wie er in een
eeuw ongeveer 400 000 het land zijn binnen
gekomen. velen teruggekeerd en talloozcn
families hebben groot gebracht. De beken
de filmactrico Anna May Wong is een Ca
lifornische cn zelfs nooit in China geweest,
terwijl het aantal studenten, zoowel man
nelijk als vrouwelijk, vooral na den oor
log een grooten omvang aannam. Op de
•Vmerikaansche militaire academie to West
Foint dienon altijd buitenlanders, onder
wie. Chineezen, en één daarvan heeft zich
in het jongste conflict met Japan als gene
raal over een Mandsjoerij6che divisie on
'lerscheiden.
Precies als met de wasscherijen vindt
men overal Chineesche restaurants, waar
.chop sucy" of „chow mein" wordt opge
tiend, twee schotels die in heel China niet
e vinden zijn, terwijl ba-rai tot mijn ver
bazing'op het menu mankeert. Dio restau
rants zijn, hoe bescheiden van opzet in de
\ew-Yorksche buitenwijken of in het bin
nenland, zoo Oostersch mogelijk ingericht
met veel lakwerk en tempellampen, kra-
cn voorhangen en afgeschoten oethokjes.
waardoor een aparte atmosfeer verkregen
wordt, die het Amorikaanschc publiek bui
ongewoon waardeert. Vooral is bet een ge
legenheid om 'a avonds na de voorstelling
licen te gaan en de Chineezen hebben er al
gauw het belang van ingezien, om een
;iaar Jazz-muzikanten te huren, zoodat in
het midden van de zaal gedanst kan wor
den. Midden in bet hart van New-York, van
uitgaand Amerika mag ik wel zeggen, het
Times Square, liggen eenige kolossale Chi
neesche restaurants, die een hcelc verdie
ping beslaan: Young's Restaurant bijvoor
beeld, en waar het avand aan avond stamp
vol zit.
De eigenaren van zulke inrichtingen zijn
natuurlijk de aristocraten onder hun land
genooten en dikwijls in den volsten zin acs
vvoords een millionnair. Dit geldt ook vooi
grossiers in Chineesche waren en kunst
oroducten, waarvan prachtigo zaken op
Fifth en Madison Avenues te vinden zijn.
Komt men hen verder in het gewone leven
togen? In letterlijken zin kan dat gebeuren
in een zuidelijke wijk van Manhattan, waar
het zoogenaamde „China Town" gevestigd
is en waarvan door sight-seeing cars de
noodige ophef wordt gemaakt als iets heel
bizonders. Wat het ten eencnmale niet is,
al zijn daar de winkels, de clublokalen,
theaters voor onze gele broeders te vin
den. Om een klein idee te geven, elk jaar
zichzelven moet al een zeer interessante
norsoonlijkheid zijn, of de gebeurtenis
sen van zijn leven moeten al gedurig de
bijzondere belangstelling weten te wek
ken, wil de lezer tenslotte toch niet iet«
voelen groeien van beperktheid en gelijk
vormigheid; het is niet alleen dat men
onafgebroken dezelfde menschenstcm In
een gelijke wijzc-vnn-vfcrtellen hoort spra
ken. maar ook schijnen er soms, door de
concentratie op die ééne persoon, in het
verhaal mogelijkhedon te ontbreken, welke
men ongaarne mist. En tenslotte is er nog
een andere, wellicht diepere oorzaak waar
door vooral de ouderwetscb e roman in
brieven en dagboeken den mensch van
tegenwoordig een vervelend genre lijkt
Immers, men is sinds de oDkomst van den
realistischen en psychnlogischen roman
gewend geraakt, om onmiddellijk geplaatst
te worden vóór, of liever: te midden van
het uitgebeelde leven, zonder dat ergens
iets blijkt van het intermédiar, dat nn
tuurlijk toch steeds aanwezig is. Er is al
tijd de schrijver die ons suggereert tot zijn
wijze van zien en begrijpen, maar dit ge
schiedt heimelijk en ongomerkt; iedere
opzettelijke tendenz schijnt te zijn buiten
gesloten, en vormt de lezer zich uit de
lectuur al een bepaald wereldbeeld, groeit
zijn denken uit naar een bepaald levens
begrip, hij heeft eten toch steed# het ge
voel. dat hij zelf daarvan de veroorzaker
is. En tot zekere hoogte is dat waar ook.
wordt er voor anderhalf milliocn dollar
uit China geïmporteerd aan alle mogelijke
hier te lande onbekende medicijnen, die
moeten dienen voor de kwalen van alle
waschbazen en kellnera over liet geheele
land. Maar men komt hoogst zelden een
Chinees, tenzij van voorname positie of
stand, in het dagelijksche leven op kan
toren, in hotels of schouwburgen tegen.
Zij zijn als de altijd bezige mieren onder
den voet, rusteloos aan den gang om hun
bestaan te maken cn volkomen a-bolsjc-
wistisch een klein of groot fortuin te ver
garen. Zij vormen een apart clement in dc
Amerikaansche samenleving, dat zeld» n
eenige last oplevert, maar wanneer dat ge
beurt, gaat het op groótscho schaal! New
Vork is vooral de plek cn Peil Street cn
Mott Street China Town bij uitne
inendheid de plaats, waar onderlinge vee
ten bloedig beslecht worden. Twee clubs.
On Leong Tong en Hip Sing, zijn elkaar©
doodsvijanden en onverzoenlijk naar liet
schijnt, want telkens laait dc strijd weer
op. Het is nu weer een tweetal jaren gele
den, dat de laatste ruzie bijgelegd werd en
er een „wapenstilstand" .gesloten werd
tot vrede schijnt het nooit te zullen ko
men. En aangezien de hoogste Chineezen.
zooals consuls of het bestuur van de Chi
neesche K. v. K., zelfs geen inlichting wil
len of kunnen geven aan de Amerikaansche
autoriteiten, zien deze in de Chineezer^stad
altijd een mogclijken vulkaan.
Zonder voorafgaande waarschuwing
knallen de revolvers en klieven dc hak
messen door schedels alarm! de poli
tie komt aanrennen met traangasbommen
en machinegeweren er liggen een paar
slachtoffers op het trottoir, die blijken van
buiten d^ stad te zijn, ordelijke menschen
die nooit met de politie in aanraking kwa
men. Waarom zijn ze terechtgesteld? Nie
mand weet het en niemand zal het ooit
weten de Chineezen laten ons, blanken
alleen maar zien, wat zij willen vertooncn
-n naar de rest raden. Ze zijn gedreigd niet
massale verbanning, maar hoe is dat uit
/oerbaar: schuldigen en onschuldicren En
welke, zelfs de allcrschcrpzinigste, Yan
kee-detective vermag in deze geheimen
loor te dringen of signalementen tc ont
houden?
De bekende filmregisseur Dr. A. Fanck
in ons land bekend door zijn meesK rvver
ken De Heilige Berg en De Witte ITel wao
Piz Pallü, werkt op het oogenblik met een
Gezelschap op het eiland Groenland tcnud
den van ijsbergen cn ijsschotsen aan zijn
nieuwe film: „S.O.S. IJsberg". Dat deze ex
peditie niet uit het g3vaar. Is, blijkt wel uit
het feit, dat do wetenschappelijke leider
van het gezelschap Dr. Sorge,' tien dagen
zoek is geweest en eindelijk door den koe
nen vlieger Ernst Ucjet, .d^o ook weer van
•Te partij is, in ccn gletschorfjord terugge
vonden werd. Dr. Sorgc was. uit zijn boot
Geslagen doordat er plotseling een 4 K.M
'ange reep van een gletscher afbrak, die in
het water terechtkwam en een waterkolom
vjin 300 meter veroorzaakte en dozijnen ijs
bergen tegen het gletschermassicf aanslin
gordc. Zondor den vlieger Ude.t, zou Dr. Sor
ge waarschijnlijk nooit zijn teruggevonden.
Dc Ufa heeft zoojuist een tweetal nieuwe
cultuurfilms beëindigd. Dé titels luiden
„Naar Indie in het Tamilcnland" en „Voor
heen cn thans in Indo-China".
Hans Albers is op het oogenblik wel de
meest populaire filraspeler in Duitschland
cn begint het ook in Nederland te worden,
waar hij met zijn film „De Overwinnaar'
ccn groot succes boekt. Thans is in Duitsch
land een nieuwe film „Quick" gaan loopen,
waarin hij met Lilian Harvey de hoofdrol-
•en vervult. De eerste beoordeelingen noch
tans luiden niet erg gunstig, ofschoon dit
.liet zoozeer het spel van de twee hoofd
spelers, dan wel den onverzorgden inhoud
van de film betreft. En dit alles ter
wijl een Robert Siodmak, die ons eens zul
ke wonderschoonc mecsterwtrken te zien ga'
dc regie voerde. We lezen zelfs ergens, dat
het resultaat eenvoudig beklagenswaardig
ls.
Emil .Tannings werd zoo juist door Emel-
tca geëngageerd voor de nieuwe film „Des
Königs Grenadiore", waarin hij de rol van
eten s Mdatonkonirg Friedrich Wilhelm 1
van PiUisen vertolkt.
Want de moderne roman eischt van den
lezer een groote mate van zelfwerkzaam
heid. Deze zelfwerkzaamheid werd niet
(of althans in veel geringere mate) ge-
eischt door don ouden achttienden eeuw-
schen roman. Hierin ligt om een voor
beeld te geven een der groote verschil
len tusschen den roman van Rousseau en
dien van De Balzac; do lezer van Rous
seau is passief in vergelijking met den
lezer van De Balzac. De moderne roman
schrijver eischt groote activiteit van de
fantasie zijner lezers, van hun combina
tie-vermogen, van hun eigen denkkracht
Hij maakt slechts de omstandigheden
daarvoor gunstig, hij baant iets als een
weg cn wijst dc richting, maar de lezer
moet zelf góén; dc lezer moet in eigen
geest de personen doen herleven; hij heeft
hunne gedachten en daden te overzien, het
onderling verband er van vast te stellen
en zijne conclusies te trekken, om aldus
liet geheel terug te voeren tot op het die
pere leven van de gedachte waarin do be
doeling van den auteur schuilt. Natuurlijk
is voor alle literatuur (en voor het onder
gaan van alle kunst) deze zelfwerkzaam
heid noodzakelijk. maar in het feit dat
ze vroeger in zooveel geringere mate ge-
eischt werd dan wij thans gewoon zijn. ligt
de geheel-natuurlijke oorzaak waardoor
wij de oude, beroemde roman van de acht
tiende eeuw nu oninteressant en ver
velend vinden; we zijn niet meer gewend
Een bioscooppaleis, dat niet ver
rees en een ander dat waar
schijnlijk zal komen. De groen
tenhallen bijna gereed.
In de maand Juni van dit jaar werden
rle plannen bekend gemaakt voor het bou
wen van een groot bioscooppaleis aan de
Kalvermarkt. Het scheen dat alles in krui
ken en kannen was, de verschillende aoten
\oor grondaankoop en erfpacht waren tus
schen heide partijen, de gemeente cn den
bioscoopeigenaar Tuschinsky gepasseerd, dc
grond was zelfs al geëgaliseerd en huizen
er voor afgebroken. Binnen enkele weken
zou met het bouwen worden aangevangen
Maar na a! deze voorbereidende werkzaam
heden kwam de kink in de kabel, concur
renten begonnen te dreigen of beter gezegd
één concurrent Het spreekt natuurlijk van
zelf, dat zoodra dit groote filmpaleis klaar
zou zijn het bezoek aan de andere theaters
zou afnemen en vooral het City-concern, dal
drie bioscopen exploiteert meende den con-
••urrent te moeten weren, vooral omdat dezr
dezclhJe soort films zou brengen. Het wen'
een geduchte strijd, dio, ofschoon niet in
de openbaarheid uitgestreden, toch naar bui
ten top uitlekte. De heer Wilton, de grootste
financier van het City-concern dreigde in
\msterdam een evengroot filmpaleis te bon
wen als de heer Tuschinsky bij zijn voor
nemen bleef er een in den I-laag te bouwen
En daarom is er van de geheele bioscoop
bouwerij aan de Kalvermarkt niets gekomen
mi ligt het groote bouwterrein nog onhc
bouvvd, omringd door een weinig acstctisehe
schutting. Nu zat er aan de bouwerij van
dit bioscooptheater nog veel meer vast
Want zoodra met den bouw hiervan zou
begonnen worden, zou er a n do overzijde
oen groot, modern hotel verrijzen, waarvoor
■et benoodigde kapitaal reeds aanwezig
was. Maar voorwaarde tot den bouw was
dat de bioscoop er kwam. Hot spreekt van
zelf, dat met den bouw van dit hotel niet
.ord begonnen.
Doch thans wordt ons bericht, dat op dc
/elfde plaats, waar het hotel had moeten
verrijzen een bioscooppaleis zal komen, o;
!o ho.pk van het Spui en de Kalvermarkt
De plannen zijn reeds in een vergevorderd
stadium van uitvoering, het bouwproject i
reeds klaar en ook de henoodig'le gelden,
anderhalf millioen gulden zijn aanwezig. Dc
amen van de ondernemers worden voor
loopig nog voor den buitenwacht geheim ge
houden. Zal het met den bouw van dit tlica
ter denzelfden weg gaan als met dat van
Tuschinsky? Zullen er weer koppen van
andere b:oscoopnnderremers met die van dc
nspirantondernemers tezamen worden ge
stoken om den bouw van het nieuwe theater
te verhinderen?
Voor het stadsbeeld zou het jammer zijn
is deze bouwplannen weer de papiermand
;n verdwenen. Al jaren lang \s dit hartje
van de stad betimmerd met vale schuttin
gen en leiden bouwvallige, halfvervallen en
gedeeltelijk afgebroken huisjes een weemoe,
«lig bestaan.
Weliswaar komt er den luatstcn tijd wat
meer schot in de bebouwing, op de hoek van
bet Spui en dc Groote Markstraat, tegenover
lo plaats, waar het nieuwe bioscooppaleis,
f'al het grootste van Nederland moet wor
den, zou komen, verrijst op het oogenblik
een nieuw modemagazijn en ook het niou
we gebouw van de Haagsche Courant, waar
in een planetarium wordt gevestigd is wat
de betonconstructie betreft bijna klaar. De
koepel van het planetarium steekt reeds
meters uit boven de omgeving. De algeheclc
voltooiing zal men echter niet voor het mid
den van het volgende jaar kunnen tegemoet
zien.
Een ander geweldig bouwwerk is zoo goed
als geheel voltooid, de markthallen voor dc
groentenmarkt annex havenwerken. Men is
thans nog bezig met het bouwen van pan
huizen voor de groenten- cn fruithandelaar.'
Oorspronkelijk waren deze pakhuizen niei
in het plan opgenomen en had de gemeente
op het particulier initiatief vertrouwd. Dit
heeft wel verschillende groote bouwblokken
in de omgeving van de markt doen verrij
zen, doch slechts enkele pakhuizen. Toch
zal het nog wel enkele maanden duren al
vorens de groenten- en fruitmarkt verdwijnt
van de Noordwal en omgeving, waar zij
reeds zoo lang wordt gehouden. Het wordt
meer dan tijd. Niet alleen, dat er tallooz.
hygiënische bezwaren aan den huidigen toe
stand zijn verbonden, ook wat de ruimte be
treft is het er treurig gesteld. Dag in, da,
uit zijn geheele straten van den pnllcn och
tend tot dikwijls dicht bij het middaguur
versperd door de groenten- en fruitaanvoer-
om bij hot lezen van een boek zelf zóó
(naar den geest) ledig te zitten, zelf zóó
passief te zijn.
En toch is het geheel vanzelfsprekend
dat de kunstenaar die voor-alles iets te
zéggen heeft, die zijn eigen overtuigingen,
zijn eigen begrip' van mensch en wereld
op onmiddellijke wijze veropenbaren wil,
grijpt naar een directer middel dan het
objectieve realisme, waarin hij zichzelf
dient te elimineeren. Hij zoekt naar een
uitingsmogelijkheid die geen epiek is
heelcmaal, en geen betoog toch ook, maar
die de charme van het eene vereenigt met
de kracht van het andere. Zóó ontstond
niet de minste in de wereldliteratuur
de roman in brieven of dagboeken, de
„Julie" van Rosseau, de „Werther" van
Goethe, de „Delphine" van Madame De
Sfaël.
En ik geloof dat aan eenzelfde drijfveer
ook het ontstaan van het laatste boek der
Schartens niet vreemd is. Het is het dag-
hoek van een ongetrouwd heer, die zoetjes
aan naar den ouderdom groeit en reeds
een beetje eenzaam is achtergebleven in
het leven. Hij spreekt zich uit over veler
lei moderne en mondaine verschijnselen
van onzen tijd, en men gevoelt duidelijk
dat, door hem héén, eigenlijk de Schartens
«preken. Deze roman draagt daardoor een
eeheel ander Karakter dan al hun vorig
werk. De zuivere levensuitbeelding als van
..F.en huls vol menschen" is op den achter
grond geraakt, het ruime, breede, wijd-
•lers. Het water van de gracht is geheel ver
sperd door de schuiten, die uit het West-
land de producten aanvoeren cn tot diep in
den middag is de reinigingsdienst bezig
mn do overvloedige afval en ook de onver
koopbare voorraden op te ruimen. Eerst
hebben echter konijnen- cn kippenhouders
er voer voor hun dieren tusschen uitgc-
vischt, ja in vele gevallen zelfs een maaltje
groenten voor moeder do vrouw.
Het is nu slechts een kwestie van weken,
«lat de groentenmarkt op de Noordwal is, of
schoon de oude rotten in den groentenhan-
del het niet zoo grif willen gelooven, want
volgens de oorspronkelijke piannon hadden
zc reeds lang onder de nieuwe markthallen
moeten zitten. Door allerlei bijkomstigheden
pij misrekeningen is het gereedkomen daar
van zeer vertraagd en kon het nog wel eens
gebeuren, dat een groot deel van den winter
toch nog op dc Noordwal zou doorgebracht
moeten worden.
De beslissing over dc verplaatsing van de
ulgemeene markt op de Prinsengracht is
steeds maar weer uitgesteld. Reeds voor do
/^morvacantio zou de gemeenteraad over de
verplaatsing hebben moeten beslissen, maar
steeds weer is dit punt tot een volgende
vergadering verschoven. Nu zitten we in Oc-
tnher. de gemeenteraad is intusschen al heel
wat keeren bijeen geweest, maar dit voor
een groot gedeelte der Haagsche bevolking
belangrijke punt beeft niet meer op de agen
da gestaan. De marktkooplieden zijn een
tijdje gerustgesteld, maar toch is dit alles
■ilechts uitstel van executie. Men is van ge
meentewege reeds bezig met 't ophoogen van
het terrein aan de Horman Costerslraat, een
torroin, dat gedeeltelijk uitgegraven was,
omdat men eens van plan was er een kanaal
to graven. Dozo kanaal plannen zijn na oen
begin van uitvoering door andere vervangen.
Maar voordat de algemeenc markt op het
terrein aan de Herman Costorstraut is zullen
er nog heel wat protestbetoogingen en van
zelfsprekend ook heel wat maanden verloo-
pen Dat het er ten slotte toch van zai moe
ten komen staat vrijwel vast. Want de ver*
kcerstoestand op do Prinsengracht wordt
met den dag gevaarlijker, het autoverkeer
neemt ondanks de crisis nog voortdurend
toe. En hoe men ook moge tegensputteren,
hoe ook mopperen voor de snelheid moot de
imstigo. markt wijken. Het verkeer schijnt
het allesbelieerschchde vraagstuk van de
moderne stad te zijn, waarvoor huizen moe
ten vallen, waarvoor geheele straten worden
afgebroken en nieuwe, breede verkeerswegen
moeten worden aangelegd. Het verkeer is de
millioencn verslindende, cn in zijn groote
muil zal ook de markt verdwijnen, waar
slecht? sprake is van pnkele dui -enden gul
dens omzet per week. Lang heeft de markt
stand kunnen houden, maar misschien ls
thans ook de tijd aangebroken, dat zij niet
alleen verplaatst moet worden, maar ook
'angzaam zal verdwijnen en is het spreek
woord op haar van toepassing, dat men oude
hoornen niet moet verplaatsen.
Het bergachtige Mexico heeft vroeger al-
cljd tc lijden gMiad onder de moeilijkheden,
die het verkeer ondervónd. Do primitieve
wagens, die over de slechte, slingerende
bergwegen reden, hebben echter vrij spoe
dig plaats gemaakt voor vliegtuigen, waar
door op menig traject dagen worden uitge
spaard. Zoo vliegt er b.v. dagelijks een
Falcon postvliegtuig over de Andes; de
piloot daarvan moet op elke vlucht tempe
raturen doorstuan, die varieeren van 100
graden Fahrenheit tot 40 graden onder nul.
'lij moet vliegen op hoogten, waar hij zon-
ler toevoer van zuurstof niet zou kunnen
blijven leven en ook dc motor moet speciaal
van zuurstof worden voorzien. Een ander
voorbejld van het gebruik, dat van vliegtui
gen gemaakt wordt, is een Bellanca vracht
vliegtuig, dat bij elke vlucht een gewicht
van 1000 K.G. aan zilver vervoert van het
Tayoltita-vliegveld bij Mazatlan naar Tor-
reon. het 380 K.M. verder gelegen eindpunt
van de spoorlijn. Waar de route over zeer
oergachtig terrein'voert, wordt öok hierbij
een zeer groote tijdsbesparing verkregen.
omvattende van „Do Vreemde Heerschers",
van ,,'t Geluk hangt als een druiventros"
ls verloren gegaan, de subtiele en roe
rend jougdige levensfrischhcid van „Fran
cesco Campana" zoekt ge hier evenzeer te
vergeefs als do bijna primitieve romantiek
van „Het wonder der Liefde". Maar er zijn
ondere dingen voor in de plaats gekomen
die niet minder treffen, boeien, bekoren, en
dio van even voorname geestelijke waarde
zijn. Do romantiek is er nog, maar ze is
als 't ware gesublimeerd, of laat ik lie
ver zeggen: ze is ouder en edeler gewor
den, zwaar belegen als een nobele, duister-
lichtende wijn, en de roes dien ze veroor
zaakt is nog dwazer en hardnekkiger mis
schien, maar ook milder en dieper door-
vloeid van raadselachtige heerlijkheden.
Jhr. mr. James de Beyll, bijna reeds een
zestiger in jaren, ontmoet ergens in Italié
weer de vrouw, die hem voor meer dan
een kwarteeuw, in zijn liefde heeft teleur
gesteld en hij ontdekt hoe aan zijn hart
nog steeds de oude innigheid brandt waar
mede hij haar vroeger heeft bemind. HIJ
werd door zijn familie naar Rome afge
vaardigd om er een jonge, vrijbuitend#
neef van een gevaarlijk liefdesavontuur t#
redden; hij gaat en volbrengt zijn taak.
hij schijnt althans die taak te volbren
gen, maar verdwaalt zelf in een liefdee
verwikkeling die nog hachelijker blijkt
dan het avontuur van neef Ralph, omdat
ze subtieler, dieper en voornamer van ge#»»
lelijke waarde ia,
