VONK Het Rokin en het pontje HET WONDERE LEVEN DER TERMIETEN LUNCHROOM BOUWMEESTERS ZONDER WEERGA IN HET LICHT VAN JANUARI Stuk oud-Amsterdam dat gaat verdwijnen Schrijfmachinelinten CARBON Fa. H. ELZENAAR HOMOEOPATHISCHEMIDDELES Dr. MADAUS Co. H. M. WATELER—v. DIJK LUNCHROOM VONK Hebt U al eens kennis gemaakt met VONK'S BEROEMDE BANKETKOEKJES? Bittergarnituur Vischcroutons Concertgebouw „DE VALK" x «rïsran: C. DE JAGER HOEDEN Zij vormen gezamenlijk een ver- woestend millioenenheir Hun sociale organisatie bewon derenswaardig Het was in 1871, dus anderhalve eeuw geleden, dat Smeathman in een brief aan het Koninklijk Genootschap te Londen voor het eerst een wetenschappelijk verslag uit bracht over de geweldige bouwsels, die de termieten in staat zijn op Ie richten. Aan vankelijk hechtte men nauwelijks geloof aan zijn opzienbarende mededeelingen, maar latere waarnemingen bevestigden de juistheid van Smeathmun's rapport In Noord-Australië heeft men tcrmietenburch- ten kunnen vaststellen, die zeven meter hoog verrezen, terwijl in het Katanga-dis- trict (Belgische Congo) en Noord-Rhodesia (bij Broken-Hill) termietenheuvels zijn waargenomen, die niet minder dan twaalf meter maten en een basis hadden, waar van de middellijn ruim twintig meter be droeg. Wanneer men het lichamelijk-nietige der termieten in aanmerking neemt en de grootte der dieren vergelijkt met die van den mensch, komt men tot do gevolgtrekking, dat zij als een aaneengesloten gemeenschap, volgens een bepaald plan, de relatief groot ste bouwwerken ter wereld scheppen. De Australische termietensoort. Eutcrmcs py- riformis bouwt torens van zeven meter hoogte, ofschoon elk individu slechts drie millimeter of zelfs nog minder lang is. Zij heeft dus ongeveer de grootte van een vloo. Pater Wasmann, de kenner bij uitnemend heid van mieren cn termieten hij over leed in 1931 heeft uitgerekend, dat de hoogto van het bouwwerk, waaraan ge noemde termietensoort hel aanzijn geeft, het 2500-voydige van de lengte bedraagt, die elk der bouwmeesters bereikt. Men vindt echter ook termietenwoningen van twaalf meter hoogte, die door wezentjes van 45 millimeter zijn gebouwd; in evenredigheid met zijn grootte zou de mensch dus to rens uit den grond moeten laten verrijzen, die ongeveer de hoogte van den Matler- horn (1500 meter) bereiken. Zoover heeft hij het tot dusver nog niet gebracht, daar b.v. de Eifeltoren 300 en de Chrysler Buil ding te New York 415 meter hoog zijn. Bovendien mag men niet vergeten, dat •le termietenwoningen niet alleen uit een bovenbouw, maar tevens nog uit een on- deraardsch gedeelte bestaan, waardoor men nog meer eerbied krijgt voor de ar- beidsverrichtingen der nijvere wezens. Eschcrich heeft bij term ie tensoor ten op Ccylon kunnen vaststellen, dat de bouwsels, die zij oprichten, geen tocvalligheidsoro- clucten zijn, maar de uitkomst van werk zaamheden, die volgens een bepaald plan worden uitgevoerd. Iedere soort houdt zich aan een bepaalde hoogte, die niet wordt overschreden. De termieten zijn echter niet alleen ge niale bouwers, maar ook ongelooflijk felle vernielers. Hun aantal iedere termieten heuvel kan milliocnen individuen bevat ten -- siouipelt lien tot demonische vijan den, wanneer zij het hebben voorzien op de incnschelijke voortbrengselen. Zij ruimen namelijk niet alleen het doode hout op, doch werpen zich evenzeer op de kostbaar ste cultuurvoortbrengselcn: huizen, meu bels, werktuigen, gordijnen, tapijten, klec- ren, linoleum, leer, wol cn wat niet al. Zoo moest in 1814 het schitterende en dure pa leis, dat dc Engelscho gouverneur van Calcutta bewoonde, afgebroken worden, omdat de termieten het op ontstellende wijze hadden toegetakeld. Ook de linieschepen in de haven moesten liet ontgelden. De geheele hoofdstad van St. Helena, James town, heeft een tijdlang in het grootste ge vaar verkeerd als gevolg van het feit, dat toevallig termieten de stad hadden weten binnen tc sluipen. Reeds Humboldt heeft erover geklaagd, dat in Zuid-Amerika bij na ©een boek ouder dan vijftig jaren is: de termieten zijn ook hier dc oorzaak van. Van het onvervangbare Nationale Museum in Amerika hebben zij het houtwerk weg gevreten cn in Afrika bevinden zich gebie den, die weer tot woestijnen zijn geworden, omdat men de termieten niet dc baas kon worden. Het optreden der termieten kan dan ook als een bezoeking worden aange duid, daar rnen er nog steeds niet in is ge slaagd afdoende verdelgingsmiddelen te vinden. De leitelijke gegevens, welke in boven staande regels zijn vervat, putten wij uit het vrij recente werkje: „Der Tcrmiten- straat", dat door Wilhelm Bölsche is ge schreven cn als Kosmos-bandjo door do Franckh'sche Verslaghandlung te Stuttgart is uitgegeven. liet is een kostelijk en bo vendien goedkoop boekje, waarvan wij de lezing ieder aanbevelen, omdat heb ondank6 dc vermelding van een reeks exacte feiten, spannend is als een boeiende roman; op meesterlijke wijze wordt het leven van een buitengewoon merkwaardig dieren volk je geschetst in oen tachtigtal bladzijden, waarvan de tekst wordt afgewisseld door ruim twintig foto's en teekeningen, icr- wijl tevens een gekleurde kaftplaat bijzon derheden uit het termictenlcven in beeld brengt. Bölsche is vol bewondering voor de so ciale organisatie, die bij de termietenkolo- nics kan worden vastgesteld en spreekt in dit A'Crband zelfs van een democratischen staat, waarin een ongeschreven wet allo handelingen der individuen regelt. De schrij ver geeft ook een schets van het inwendi ge der termietenheuvels, zooals die wor den opgebouwd door soorten, welke zwam men plegen tc kweeken. Op dc grens van het boven- en van het ondergrondschc ge deelte bevindt zich dc centrale kern met dc koningscel, die oorspronkelijk is ont staan uit do holte, welke gegraven werd door het jonge paar, dat cle kolonie sticht te. Dc overige deelen van het termietengo- bouw zijn later door de arbeiders daaraan, daaronder cn daarboven gebouwd. Men ziet daarin talrijke groote kamers, met tuinen, waarin de zwammcnteelt wordt beoefend. Verder vindt men cr verbindingsgangen en ventilaticscliachten. Van hot ondcraard- sche gedeelte leiden verschillende gangen naar dc oppervlakte dor aarde. Vooral do koningscel, een kleine vaste burcht in dc kolossale reusachtige burcht van het geheel, is een belangrijk onderdeel van den termietenheuvel, omdat men hier te maken heeft met de permanente woon plaats van den koning en dc koningin, die omringd worden door een groote „hofhou ding". lii verhouding tot dc overige termieten is de „koningin" buitensporig groot; bij een bepaalde Afrikaansche soort is zij zelfs zoo'n dikke dame geworden, dat haar volu me het 30000-voudige van dat der termie ten. welke haar verzorgen, bedraagt Het behoeft dan ook niet tc verbazen, dat zij met haar corpulentie het grootste deel der col vult en dat. zij een trage, wanstaltige figuur is, die Bölsche nu eens met een dikke witte worst, dan weer met een lichtgekleürden, cenigszins bultigen aardappel vergelijkt, In verhouding tot dc koningin is d-e koning oen nietig dwergje, dat zich aan één der zijden van zijn gemalin opstelt. In tegen stelling met de koningin is dc koning een bewegelijke verschijning, die volgens Böl sche met aandacht volgt, hetgeen om hem heen gebeurt. De beide „vorstelijke perso nen" worden omringd door honderden ter mieten, die weer aanmerkelijk kleiner zijn dan de koning; het zijn do zoogenaamde ar beiders, die in „witte werkkicltjes" gekleed gaan en die tot taak hebben voortdurend de koningin tc voeren en haar toilet te ver zorgen. Aan den anderen kant scheidt de koningin ook een sap af, waarop de hof houding buitengewoon verlekkerd is. Do koningin wordt dan ook wel als „Staats- kneipc" aangeduid. Bovendien komen in de cel nog „soldaten" voor, die op ecnigen af stand van elkaar staan opgesteld en als een soort lijfwacht kunnen worden beschouwd. Verbluffende mededeelingen doet Bölsche eveneens omtrent de productiviteit der koningin, die vooral bij dc soort Termes bellicosus verbazingwekkend is. Volgens Escherich wordt ongeveer elke twee secon den een ei gelegd. Dit wil zeggen, dat per dag vrijwel evenveel eieren worden gepro duceerd als de stad Constanz inwoners heeft (30.000). Voor een geheel jaar bedraagt het cijfer minstens tien millioen en wan neer men den levensduur der koningin zelf op slechts tien jaar stelt, dan komt men tot een totale voortbrenging van honderd- millioen eieren. (Het zielental van Duitsch- land en Frankrijk tezamen bedraagt onge veer evenveel). Zoo zouden wij uit Bölschc's boekje nog oneindig veel meer interessante bizonderhe- den kunnen aanhalen, doch liever sporen wij de lezers er nogmaals toe aan zijn ter mietenstudie in zijn geheel te lezen. De ken nismaking met het aantrekkelijke werkje plaatst ons voor een reeks verrassende „ont hullingen" uit het leven eencr zeer bizon- dere insectengrocp. RINKE TOLMAN. Wij zijn door de donkere dagen Aan De cember gegaan: wij gaan nu in hot licht van Januari. Hoe vol cn rijk was dat licht cn dadelijk al den eersten dag, hoe was er in den morgen het vechten van dc zon met de nevels en alras dc overwinning van het glorieerend licht! Januari is de ïichtrhaand. dc maand van het winnende, strijdende, worstelende eh al maar overwinnende licht Soms zijn cr dc dagen van nederlaag, de grauwe grijze dagen, maar daarachter staat de zon, wakend, werkend, Avorstelend en wacht zijn dagen die komen zullen en die het licht als uit hoornen van overvloed zul len uitstorten over dc aarde. Ook in December zijn zij er geweest, de lichte, zachte, zonnige dagen. Maar nu is het Januari, eerste maand van het jongo jaar en al is alles hetzelfde, dc kale boomen met hun fijn getwijgte, de zwerm bonte kraaien over de leegc akkers, het winter koren in glanzend groen, de meezen in 't dorre hout, het musschengckwetter en het schuchtere lied van kleine vogelkeeltjes, al is alles hetzelfde, het is toch anders, de toon is anders, de sfeer is anders. In De- cembei was alles als een afscheidsgroet, nevelig, duister en weemoedig cn soms ook zonnig en ATOOlijk, maar toch als een af scheidsgroet aan het scheidende jaar. Maar in Januari is dat alles en dat vele andere nog, clat do buitenvriend bespeurt, een welkomstgroet cn Avckroep, een lied van blijde inkorr.st van liet vroege, jonge jaar. Nu mogen wc met het volste recht een hooi lichte, zachte, zonnige dag een begin van Ijet voorjaar noemen, wat een weck geleden nog onmogelijk was. Januari is genoemd naar Ianus, don oud- Italjaanschen God van de zon en den vrede, van den nieuwen dag en het nieuwe jaar. Hij is Ianus bifrons, de godengestalte met de twee aangezichten, hij is het die de deur (ianua in 't Latijn) opent voor den nieuwen morgen en den nieuwen jaarkring. Zoo wil len wij Januari ook zien, als de poortwach ter aan de deur van het nieuwe jaar, die de poort van het licht weer wijd, al wijder openzet na zooveel donkere dagen A-an dalend licht. Zoo willen wij deze maand blij begroeten als de maand met de twee aan gezichten, liet eene gekeerd naar den winter, die grimmig cn fel nog kan gaan heer- schen in deze weken, die nog koude dagen genoeg kan geven cn nog ijsvrougde ook volop misschien aan jong en oud, maar met zijn andere gezicht, zijn andere zijde gekeerd naar de lente, naar het voorjaar, dat nog ver is, maar dat toch komt, komt al nader cn waar Januari al dc eerste vleugen van geeft De eerste vleugen in een sneeuw klokje, dat wakker wordt, in een lied over de velden en in de boomen, dat aarzelend begint in een hazelaarskatjc, dat zich rekt in het licht, in een zachte zonnewind, die 6trijkt over de dampende aarde. Wij hebben ook onzen Hollandschcn naam, die van de twaalf maanden niet de meest poëtische en eigenlijk wel de minst sprekende en minst duidolijk is. Louw maand, wat wil het eigenlijk zeggen? Looi- maand, zegt Koenen en dc naam zou dan in verband staan met het looien van het leer, een week of wat na Slachtmaand in vollen gang in vroeger dagen. Maar dc geleerden zijn het er niet over eens. Drijver in zijn „Mozaïek" geeft wel zes verschillende ver- klaringen en denkt o.a. aan Leva of Lowe, een godin der liefde, aan het Fransche loi of wot, omdat in deze maand huwelijksvol trekkingen en daardoor huwelijkswetten op den voorgrond zouden staan en aan louw in dc beteekenis van loo of lo, heuvel, om dat in deze maand onze voorouders in dagen van ovorstroomingen naar de heuvels en hoogten moesten vluchten. Wij zullen ons in deze onzekerheid maar houden aan Januari, dc maand van Ianus met dc twee gezichten, gekeerd naar den winter, maar gewend ook naar de lente, maand van het winnende, worstelende licht, „donkre worstelaar", zooals Margo.t. Vos hom noemt, naar lucht én naar licht." Maand die ik liefheb, verwinncr van 't licht. Januari, Januari, Vechter in duister, toch glorie doorlicht, Die hoóger en hooger de hemelen richt: Januari, Januari! A. L. B. VIT DE HOOFDSTAD De scheidende gemeentesecretaris Het ziet er naar uit, dat binnen alzicn- baren tijd een aanvang gemaakt zal wor den met do gedeeltelijke demping van one aloude Rokin, dat stukje waterachtige oud» stad, waarover dc gemoederen van öcboon- heidslievendon, vorkoersexperts en politici nu al zooveel jaren in beroering zijn. Het heeft alles vooralsnog niet tot een bevrc digend rosultaat mogen leiden. En hoewel dan voorloopig de bewonderaars van hot traditioneelc Rokin weliswaar hun zin had den gekregen on niemand, al in een paar jaar, van dempen had gerept, wa6 toch wel te voorzien, dat eens het alles opeischende, steeds groeiende snelverkeer geen uitstel meer gedoogen zou cn het moment der executie niet ver meer kon zijn. Een com promis tusschen de anti-dompers cn de fel le voorstanders van sanecring van den chaotischen verkccretoestand kwam einde lijk tot stand en nu binnenkort dan, ten minsto wanneer bij de behandeling weer geen adders onder het gras blijken te schui len of nieuwe politieke trouvailles ons kun nen verrassen, zal met dc werkzaamheden begonnen kunnen worden. Een stuk gaat van het Rokin af. Juist dat gedeelte, dat immer oen eiland van grachten vuil geleek en zeker niot het minst kwalijk riekte. Want ziet u, zelfs do meest oudheidminnende .Amsterdammer maakte ten slotte bezwaar tegen slechten reuk, die onze goode repu tatio tegenover Amsterdam's gasten niet weinig tekort deed. En dan do stagnatie Hoe mooi wij het Rokin ook vinden, laat ons niet behoeven tc Avachten, per tram of taxi gaande naar Centraal Station, wan neer een onafgebroken verkeersstroom zich een doorgang persen moet ter hoogte van cle Indu6trieelc Club. En bovendien: het parkeervraagstuk. Die netelige kwestie, welke ook Amsterdam's autoriteiten gerui- men tijd al ernstige zorgen baart en waar voor een oplossing maar niet voor de hand ligt. Vooral op Maandag, wanneer velen van buiten zich per auto hierheen hebben begeven, vertoonen zich op Damrak, Ro kin en N.Z. Voorburgwal eindclooze rijen geparkeerde wagens, die niet alleen een groot deel van den rijweg aan het verkeer onttrekken, maar bovendien niet graag ge zicnc obstakels zijn voor de winkeliers en wonenden aldaar, die toegang tot hun perceelen vrijwel geblokkeerd zien. Er is dringend behoefte aan parkeergelegenheid, vooral in de nabijheid van de hoofdver keerswegen der oude stad, temeer waar geschikte garages in het centrum al even schaarsch zijn als parkeerplaatsen op den openbaren weg. Uit deze overwegingen dan ook voornamelijk is de dempingsvoordracht van het Rokin thans blijkbaar in zoo ge gaan. De verkregen ruimte van Indu6tricolo Club tot Rottcrdamschc Bank zal godeeltc- lijk uitkomst raoeton brengen ten aanzien van het parkeoren. De verkeerscongostio op deze hoofdadcr zal cr slechts weinig mede gebaat zijn. Veel verandoren zal er niet. Maar toch; het beroemde Rokinpontjo met den typischen veerman Pont een wonderlijke coïncidentie deze naamsgelij kenis zal tot verdwijnen gedoemd wor den. Een overzetveertje, misschien op tien meter van den voiligcn vaste-wal-overgang heeft geen onkolo reden van bestaan meer zelfs niet voor de enkelingen, die uit piëteit toch nog gebruik van den „dienst" zouden willen maken, zonder daarbij met de daar aan verbonden kosten, in dezen tijd, waarin men eiken cent minstens twee keer om draait, dan nog rekening te houden. Met Pont en zijn pontje, met zijn eeltige handen en het trekhout op den rocst-vet- tigen staaldraad, met de haastige tabak kers, die op grooten afstand al het voor- nemen hunner overtocht beduidden cn met natuurlijk ook de immer late kantoorgo dinnen, die met ware doodsverachting soms gevaar trotseerden cn op het varende boot je sprongen, met dc sigarettenreclame op dit wonderlijke vaartuig cn gcgrabbel met kopcrcentcn en het abonnementen- cn crc- dietstelsel voor de getrouwen van den dienst, verdwijnt weer een brok van oud- Amsterdam, dat wij, ondanks geschimp en ironie, lief hadden gekregen, althans <en zekere genegenheid toedroegen. Ilct Rokin pontje is een dankbaar object geweest voor humoristen en teekenaars, voor licdjeszan gers en persfotografen cn voor dc spotters, dc trawanten van dc satyre. Hoeveel „on deugende" vergelijkingen met onze Neder- landscho marine zouden cr in den loop van al die jaren wel niet gemaakt zijn, waarbij ons Rokinpontjc het punt van uit gang was? Is er wel ooit een minister van marine geweest of een admiraal, die niet is afgebeeld als gezagvoerder van dezen 6-mcter-vice-\'crsa-pa«6age van „stüia zij' naar overkant? Is cr wel één Amsterdam- schc schooljongen, die niet toevallig zijn weg koos, zoo, dat het pontje een onderdoel van zijn expeditie uitmaakte en zou cr vol één Amsterdammertje getracht hebbon stekeltjes te verschalken in liet moerassige Rokinwater zonder, als iritegreerond d el dier onderneming, op zijn buik over den rand van het pontje te hebben gelegen? Dat alles zal nu weggaan. Zooals tal vi:i geliefde hookjos in onze stad door dc ja ren heen verdwenen. Hoekjes, specifieke punten van afspraak, tramhuisjes, die vie len, plaatsen waar een gedenkwaardige bank stond of zoo, die elk voor zich beteo- kenis hadden voor den stedeling, die elk een eigen geschiedenis veelal vertegen woordigen. Zoo gaat ook eerstdaags het pontje. Het is een van dc laatste in Ara sterdam. Alleen iets van d§, illusie, van een voorbij go voel van stads-intirniteit en ouderwetsche gemoedelijkheid zal ons bin nenkort nog resten. Als sneeuw voor de zon gaan alle herinneringen, alle jeugdbeelder. Juist .van die kleine, schijnbaar onbétaeke- nonde voorvallen in de groote stad kunnen zulke sombore beschouwingen doen ont staan. Of begoochelen wij ons zelf mis schien? En probceren wij maar, een soort struisvogelpolitiek belijdend, aannemelijke motieven voor ons gevoel te vinden, dat zoo duidelijk illustreert, hoe snel, hoe veel te snel wij leven, vooruitgang en evolutie door alles heen propagcercnd, terwijl wij eigenlijk toch zoo graag stil zouden blijven staan? Af weet u een andere verklaring voor do geschiedenis van een pontje in het Pnkm cn zijn aanstaande verdwijning, dat tot zul ke overpeinzingen leidt? De hoofdstedelijke mutaties hebben on» deze weck verrast met het aangekondigde vertrek van den gemeente-secretaris Roe vers. Een typische figuur uit de Amster- darnschc gcrneente-rcgccring gaat verdwij nen. Wij zullen cr aan moeten wennen ter linkerzijde van den voorzitter in onzo raadszittingen eerstdaags nu een ander te zien. Dat frappeert ontegenzeggelijk. Want Roovers w?as een man van stijl uit oen zeor bizonder soort décor. Hij kon onder alle, ja de meest emolioneele omstandigheden, zijn bijna plechtstatige, strakke gelaatsuitdruk king behouden cn nimmer verried zijn uiterlijk iets van hetgeen er binnen in hem omging. Er zat 6tijl in do manier, Avaarop hij achter dc hand praatte met den bur gemeester of de wethouders en eon eigon cachet had de Avijze, waarop hij dc talrijke boden instrueerde tot het uitvoeren van juist al dio werkzaamheden tijdens een raadszitting, die, hoewel opvallend verricht, van zulk groot belang vaak zijn. Dat zag de buitenstaander van hem. Van groote waarde is ook zijn werk binnenskamers op velerlei gebied tijdens het vervullon van zijn moeilijke functie bovendien geweest. Hij kende do gcmeentchuishouding op zijn duimpje met alle technische voetangels en practische bezwaren. In het gemeenterecht leitelijk groot gebracht, had hij een om vangrijke kennis der gemeentewetgoving welke nog dadelijks productief wordt ge maakt bij de talrijke vraagstukken, die vooral in den tegenwoordigen tijd vaak puzzles gelijk zyn- Roovers, de man, die met den burge meester alle officieels stukken teekent, gaat den dienst ten behoeve vau een jon geren opvolger verlaten. En wij zijn allen benieuwd wie in het vervolg met den bur gemeester zal teekenen. VAN SIEGEN, STEEDS HET BESTE Langestraat 84 Telefoon 528 Heschjos a 10 gr. DRUPPELS f 0.60 POEDERS f 0.50 DROGISTEBIJ. Apotk. Ass. Hendr. v. Viandenstr. 30. Te!. 1313. Telefoon 281 Groote en kleine zalen disponibel voor feesten, partijen enz. het JUiêfo°2 W VAN P, GROENHUIZEN i' SCHATORJÉ 4 BANKETBAKKER en KOK;' AMERSFOORT BOTER CAKE, PETIT FOURS, SLAGROOM GEBAKJES, NOUGAT SLAGROOMEIEREN LANGESTRAAT 19 ONTVANGEN DE NIEUWE COLLECTIE DAMESKAPSALON Tel. 435 Utreohtscheweg 77 Vakkundige en aangename bediening DROGISTERIJ „DE GAPER" JULIANAPLEIN i. TELEFOON 633 NAAST APOTHEEK HAAN In voorraad: Deveo-Occulta Spatader- en Steun* kousen zonder gummi en L&sticflor elastieken kouson met gummi. Pracht kousen, welke aan alle verwachtinqen voldoen per paar 18.75. TELEFOON 910 w LANGESTRAAT 56

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1933 | | pagina 14