DE WITTE
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
VOOR DEN GROOÏEN SLAG
Zaterdag 4 Maart 1933
31e Jaargang No. 211
DERDE BLAD
JAPANSCHE SUCCESSEN
IN JEH0L
DE CRISISTOESTAND IN
AMERIKA
Parlementaire democratie
om hals gebracht
Hitler blijft aan 't bewind hoe
de verkiezingen ook
uitvallen
Actie der oppositie
volkomen verlamd
(Van een bijzonderen V.D.-mcdcwerker.)
Zonder bijeen to zijn geweest voor het
verrichten van parlementairen arbeid
slechts het presidium werd benoemd is
de Duitsche rijksdag, die op 6 November
van het vorige jaar werd gekozen, op 1 Fe
bruari j.l. reeds weer ontbonden. Het was
de eerste daad van den nieuwen rijkskan
selier Adolf Hitler, die op 30 Januari bij
wijze van overrompeling door rijkspresi
dent Von Hindenburg werd benoemd en die
onmiddellijk zijn kabinet tot stand ge
komen in geheime onderhandelingen, waar
bij de vroegere rijkskanselier en tegen
woordige vice-kanselier Von Papen groo-
ten invloed heeft uitgeoefend gereed
bad. De verkiezingen voor den nieuwen
rijksdag werden uitgeschreven op 5 Maart,
den kortstcn termijn, die volgens de wet
mogelijk is.
Adolf Hitler, leider der nationaal-socia-
listen en felle bestrijder van het parlemen
tarisme, vroeg het Duitsche volk vier jaar
tijd om zijn program uit te voeren. Door de
verkiezingen op zoo korten termijn uit te
schrijven, rekende hij erop in den nieuwen
rijksdag een meerderheid te krijgen, waar
mede hij zou kunnen regeeren, zooals hij
zelf het wenscht.
Met hetzelfde doel Is Hitler, zeer waar
schijnlijk voorloopig, daar de samenwer
king na de verkiezingen wel zal eindigen,
samengegaan met Von Papen en Hugen-
berg, den leider der Duitsch-nationalen.
Sinds de ontbinding van den rijksdag is
in Duitschland op politiek gebied veel ge
beurd. Hitler, die ondanks alle tegenspra
ken in zijn kabinet moeilijkheden moet
hebben, omdat de economische politiek van
Hugenbeug nooit zijn volle instemming kan
hebben, schijnt er niet zóo zeker van te
zijn geweest, datr een nlet-bemvloede ver
kiezing van leden van den rijksdag hem
de gewenschte meerderheid en daarmede
de mogelijkheid tot regeeren, volgens zijn
beginselen, zou brengen. Om de zekerheid
van -een meerderheid te krijgen, heeft hij
in de korte periode tusschen de ontbinding
van den rijksdag en de verkiezing van het
nieuwe parlement de vele maatregelen te
gen de communisten en, zij het niet zoo
scherp, ook tegen de sociaal-democraten
genomen, welke culmineerden in de Dins
dag en Woensdag j.l. na den brand in het
rijksdaggebouw afgekondigde noodverorde
ningen, waarbij feitelijk do burgerlijke
6taat van beleg over' Duitschland is afge
kondigd.
Rijkspresident Von Hindenburg, in April
van het vorige jaar herkozen met mede
werking van de sociaal-democraten en het
centrum tegen den candidaat Adolf Hit
ler, heeft niet alleen zijn vroegeren tegen-
candidaat op den eersten dag van zijn
rijkskanselierschap toegestaan den rijks
dag naar huis te zenden, nadat hij dit
eenigeJ dagen tevoren aan generaal Von
Schleicher geweigerd had, doch heeft hem
bij noodverordening feitelijk alle macht in
hot geheele rijk in handen gegeven, aan
Welke Izelfs de landen onderworpen zijn.
Allol communistische en socialistische
bladenl; periodieken en zelfs aanplakbiljet
ten zijn verboden, of do distributie ervan
wordt;door inbeslagneming onmogelijk ge
maakt.' Ook tal van bladen van het cen
trum kunnen niet verschijnen. De opposi
tie tegen de Duitsche regeering beschikt
derhalve juist in de laatste week voor de
verkiezingen over geen enkel propaganda
middel-om de kiezers te bereiken. De ra
dio wordt uitsluitend voor de sprekers van
de N.S.D.A.P., de Duitsch-nationalen en de
Stahlhelm beschikbaar gesteld en zelfs re
devoeringen van dr. Brüning en Mgr. Kaas
mogen niet worden uitgezonden.
Tot een verbod van de communistische
partij,fcvan welker door de regeering, d.w.z.
de nationaal-socialisten, bezette Karl Lieb-
knechthluis thans do Hakcnkreuz-vlag
waait, *is het nog niet gekomen. De Duit
sche regeering zal overwegen, dat bij een
verbod voor de verkiezingen de meeste
stemmen zullen overgaan op de sociaal
democraten. Overigens zijn alle of de mees
te rijksdag-afgevaardigden van de commu
nistische partij in arrest gesteld en zal hun
herkiezing wellicht door de maatregelen,
welke de Duitsche regceWng op grond van
de jongste noodverordeningen tegen hen
kan némen, weinig beteékenis hebben. Het
verbieden van de communistische partij,
ook na dc verkiezingen van 5 Maart, zal
dan niet meer noodig zijn.
Verkiezingen onder deze bijzondere om
standigheden kunnen, ondanks alle maat
regelen der regeering, verrassingen ople
veren. Hoe de uitslag ook moge zijn, deze
rijksdagverkiezingen zullen naar Hitier
uitdrukkelijk heeft verklaard voor lan
gen tijd de laatste zijn. In ieder geval zal
Hitier volgens zijn verklaringen aan het
bewind blijven. Er zal een nieuwe rijksdag
worden 'gekozen, doch na 5 Maart zal er
voorloopig in Duitschland, naar het zich
laat aanzien, geen parlementaire democra
tie meer zijn.
Pit beteeként het èinde van de periode
in het bestaan van het Duitsche rijk, die
aangevangen is met .de verkiezing van de
Nationale Vergadering in 1919, nadat aan
«het einde van het jaar daarvoor de repu
bliek was afgekondigd. Sindsdien hebben
zeven maal verkiezingen voor den rijksdag
plaats gehad en wel in 1920, Mei en Decern
bcr 1924, 1928, 1930 en Juli en November
1932. De socialisten, die in de Nationale
Vergadering ongeveer 38 van dc kiezers
achter zich hadden, zagen ook door dc
stichting van de onafhankelijk socialisti
sche partij het aantal bij de rijksdagverkie
zingen in 1920 op hen uitgebrachte stem
men dalen tot ruim 22 Een nieuw
hoogtepunt bereikte zij bij dc verkiezingen
in 1928, toen zij 30 van het totaal aantal
uitgebrachte stemmen kregen. Dit percenl
tage daalde bij de laatste verkiezingen in
November j.l. tot 21 Dc buitengewone
groei van de nationaal-socialisten, die in
December 1924 voor het eerst aan de ver
kiezingen deelnamen, begon in 1928, toen
zij nog slechts 3 van de kiezers achter
zich hadden. Dit percentage steeg in 1930.
tot 18 in Juli 1932 tot ongeveer 38
om bij de verkiezingen in November j.l. te
dalen tot ongeveer 33
Dc ontwikkeling van de politieke par
tijen in Duitschland gedurende de thans
geeindigde „democratische periode" is dui
delijk te zien op de hierbij afgedrukte gra
fische voorstelling van de percentages van
het aantal stemmen, dat dc verschillende
partijen bij de in deze periode gehouden
verkiezingen op zich vereenigden.
Een van de maatregelen, die de tegen
woordige Duitsche regeering heeft geno
men in verband met de verkiezingen op 5
Maart a.s. is een sterke beperking van het
aantal partijen en groepen, die aan de
verkiezingen zullen deelnemen Evenals
Nederland namen tot voor kort vele
partijen en groepen aan de verkiezingen
deel, waarvan de meeste niet voldoende
stemmen op zich wisten te vereenigen om
zelfs ook maar een zetel in den rijksdag
te verkrijgen. Bij de laatste verkiezingen in
November bedroeg dit aantal partijen en
groepen 28, terwijl slechts 13 daarvan één
of meer zetels in den rijksdag kregen. Door
het bemoeilijken van het indienen van can-
didatenlijstcn is het aantal partijen en
groepen, dat Zondag a.s. aan de verkiezin
gen zal deelnemen, tot ongeveer de helft
teruggebracht.
De samenstelling van den
laatsten rijksdag en Pruisi-
schen landdag.
Hieronder laten wij volgen de samenstel
ling van den rijksdag, en den Pruisischen.
lahddgg. vpor";de jóngste ontbinding en de
op de partijen bij do vorige verkiezingen
uitgebrachte stemmen met tusschen haak
jes de percentages van het totaal aantal
uitgebrachte stemmen:
Rijksdag:
Partijen Zetels
Stemmen-
aantal
N.S.D.A.P.
196 11.737.015
(33.1)
S.P.D.
121
7.247.959
(20.4)
K.P.D.
100
5.980.163
(16.9)
Centrum
70
4.230.644
(11.9)
Zw.-Wit-Rood (DNVP)
52
2.959.051
8.3)
Beiersche Volkspartij
20
1.095.427
3.1)
Duitsche Volkspartij
11
661.794
1.9)
Chr. Soc. Volksdienst
5
403.674
1.2)
Staatspartij
o
336.451
l.ü)
Duitsche Boerenpartij
3
149.002
0.4)
en Thür. Landbond
2
60.062
0.2)
Duitsch Hann. Partij
1
63.970
9.2)
Economische Partij
1
Landdag.
Partijen Zetels
Stemmcn-
aantal
N.S.D.A.P.
162
8.007.384
(36.3)
S.P.D.
93
4.675.173
(21.2)
K.P.D.
57
2.819.763
(12.8)
Centrum
67
3.371.932
(15.3)
Zw.-Wit-Rood (DNY P)
31
1.524.230
6.9)
Duitsche Volkspartij
7
330.745
1.5)
Chr. Soc. Volksdienst
2
255.177
1-2)
Staatspartij
O
332.490
1.5)
Duitsch Hann. Partij
1
63.731
0.3)
Soc. Rep. Partij
1
Bij dc a.s. verkiezingen hebben dc econo
mische partij voor den rijksdag en de soc.-
rcp. partij voor den landdag gc.en eigen
lijsten meer.
Het aantal kiezers voor den rijksdag be
droeg op 6 November 1932: 4i.373.652, waar
van 80.6 aan de verkiezingen heeft deel
genomen; bij de verkiezingen voor den
Pruisischen landdag op 24 April 1932
82.1 der kiezers opgekomen.
Staat van beleg te Hankau
Peking, 2 Maart. (V.D.) De Chineezcn
hebben thans, volg,ens berichten uit de be
trokken gebieden, alle hoop opgegeven dc
tad Jehol te kunnen redden. De Japanners
zijn er zeker van de stad binnen de eerst
volgende 24 uur te zullen bereiken. De stad
Jehol verkeert in een paniektoestand door
den snellen opmarsch der Japanners in dc
laatste twee dagen. Duizenden soldaten van
het verslagen Chincesche leger stroomen de
stad binnen en demoraliseeren de daar ge
legerde troepen en de inwoners nog meer.
Reeds is de uittocht van velen naar Noord
China begonnen, terwijl pogingen, om de
verdediging van de stad te organiseeren, op
verwarring zijn uitgeloopen.
Tokio, 2 Maart. (V.D.) Ward Price, di
recteur der Northcliffe-bladen en correspon
dent van de Daily Mail, heeft voor zijn ver
trek naar Jehol in een interview verklaard,
dat het Britsche embargo op wapens niets
bcteekent, voor zoover het Japan betreft
Hij zeide voorts, dat hel goed is, dat Japan
zijn invloed uitbreidt over Jehol. China
kan niet als een georganiseerde staat wor
den beschouwd. Ward Price voorspelde,
dat dc Chineesche troepenbij gebrek aan
proviand en munitie.op jerking zullen af
gaan, en alle steden en dorpen, welke zij
op hun weg zullen aandoen, zullen plun
deren.
t Peking, 2 Maart. (V.D:) Volgens berich
ten uit Hankau is daar Donderdag wegens
de voortdurende toenemende communisti
sche onlusten, de staat van beleg afgekon
digd. Alle communistische betoogingen zijn
verboden. Veertig communisten zijn gegij
zeld. Iedere tegen de regeering gerichte uit
spatting zal streng worden bestraft.
DE
TOESTAND VAN CERMAK
GAAT VOORUIT.
Miami, 3 Maart. (V.D.) De behandelen
de geneesheeren deelen mede, dat de bur
gemeester van Chicago Cermak iets ster
ker is en dat zijn toestand hoopvol mag
worden geacht.
Nieuwe bankmoratoria in
verschillende staten
N c w-Y o r k, 2 Maart. (V.D.) De gouver
neur van Oklahoma heeft een bankmorato-
rium voor drie dagen afgekondigd. Ook in
andere staten zijn bankmoratoria afgekon
digd. Meestal worden deze motratoria slechts
voor enkele dagen afgekondigd doch later
worden zij stilzwijgend verlengd. Aangezien
in vele staten dc gouverneurs niet dc be
voegdheid hebben beperkende bepalingen
\oor het bankwezen af te kondigen, vermij
den zij de moeilijkheid door een aantal da
gen tot officieclc sluitingsdagen te maken,
waarop de banken dus gesloten kunnen
blijven.
Ncw-York, 3 Maart. (V.D.) In Call'or-
nié, Louisiana en Mississippi zijn eveneens
bankvacanticdagen gegeven.
In California geschiedde zulks met dwang.
Dc gouverneur van Louisiana heeft iedere
openbare activiteit der banken en andere
openbare ondernemingen tot en met het a.s,
week-end verboden.
De burgemeester van Detroit verklaarde,
dat de financiën der stad geheel gedesorga
niseerd zullen zijn, indien het congres i.iet
binnen 21 uren noodwetten uitvaardigt. Te
Lansing (in Michigan) komen geheele kara
vanen auto's aan uit alle deelen der stad.
De bijbehoorende personen eischen bij de
banken de directe uitbetaling hunner depo
sito's.
Bespreking tusschen Hoover en
Roosevelt.
Washington, 2 Maart., (V.D.) In het
Witte Huis is heden een diepgaande gedach-
tenwisseling gehouden tusschen Hoover en
Roosevelt over noodmaatregelen tot bestrij
ding van de bankcrisis.
De toestand wordt algemeen zoo ernstig
geacht, dat Hoover in tegenstelling met zijn
tot dusverre opgestelde plannen besloten
heeft Zaterdag niet met het s.s. Pennsylva
nia te vertrekken, maar voorloopig nog ver
scheidene dagen in .New-York te blijven.
Uit betrouwbare bron verluidt, dat Roo
sevelt en zijn medewerkers onder don ont
zaggelijken druk van de cri6i6 een noodwet
ontworpen hebben, waarbij de bankdeposi
to's door de Amerikaanscho regeering gega-
gandeerd zuilen worden. Het voornemen be
staat, dat dc noodwet nog door het oude
congres binnen de laatste 48 uur van zijn
bestaan zal worden aangenomen. Hoover
zou zijn toestemming tot dezen maatregel
hebben gegeven. In het Witte Huis zal nog
beslist worden over de wijze van garantie.
Sommigen verdedigen een volledige garan
tie tot aan een zekere maximumgrens, an
deren daarentegen een garantie van 50
door de regeering voor alle deposito'6.
Roosevelt is de laatste dagen bestormd
om een noodwetgeving met onmiddellijke
werking. Het totale bedrag der Amerikaan-
sche deposito's bedraagt ruim 40 milliard
dollar, toebehoorende aan ongeveer 43 inil-
lioen beleggers in 19.600 banken.
De crisis is overigens heden nog weer
verscherpt. De katoenbeurs van New-Orle
ans is tot het einde van deze week gesloten.
Tal van andere stalen hebben de bank-holi
days moeten verlengen.
De democratische senator Mac Adoo, de
minister van financiën in het kabinet-Wil-
son, eischt tijdelijke sluiting van alle Ame
rikaanscho effectenbeurzen.
Roy Chapin, dc secretaris van handel,
verklaarde heden: „Wij zijn verwikkeld in
economische moeilijkheden, die misschien
AFDEEL1NG WIJNHANDEL
TELEFOON 22
Constantino Port
Vino Seco Sherry
f 1.85
f 1.85
KWALITEIT ONGEËVENAARD.
van meer vitaal belang zijn voor ons volk
dan do wereldoorlog."
Berlijn, 3 Maart (V.D.) Do New York-
schc correspondent van Berliner Börsenku-
ricr meldt, dat men vanochtend voor het
alternatief zou hebben gestaan om óf een
garantie van staatswege voor dc bankdepo
sito's te geven in een of anderen vorm óf
te decrelecrcn dat alle banken moeten wor
den gesloten.
Dc correspondent wil nog niet gelooven
aan een in gevaar komen van den gouden
standaard, hoewel gisteren reeds een der-
clijke vrees in breede kringen zou zijn uit
gesproken.
In de Federal Reserve Bank te New York
en bij den Federal Reserve Board werd tot
laat in den nacht vergaderd, zonder dat
evenwel iets van het resultaat der bespre
kingen bekend is geworden.
Tot laat in den nacht was mon nog steeds
van meening, dat dc grootc bankinstellin
gen to New York zoo lang mogelijk hun
loketten open zullen houden.
N e w-Y o r k, 3 Maart. (V.D.) In don staat
Wisconsin zijn de banken voor den duur
van veertien dagen gesloten.
BUITENGEWONE VOLMACHTEN VOOR
ROOSEVELT?
B e r 1 ij n, 2 Maart. (V.D.) Eenige Berlijn-
sche bladen melden uit Washington, dat
het Congres definitief heeft besloten presi
dent Roosevelt voor twee jaar buitengewo
ne volmachten te geven, waardoor hij do
bevoegdheid krijgt ingrijpende bezuinigings
maatregelen te nemen en vooral op het be
stuursapparaat belangrijk to bezuinigen.
Ook de nieuwe faillissementswet en do wet
tot regeling der landbouwhypotheken zijn
definitief aangenomen.
IN HET SCHARLAKEN PARADIJS.
Nieuwe campagne tegen
Paschon.
Moskou, 2 Maart, (V.D.) Do Russische
:odloozenorgani6atie heeft een nieuwe cam
pagne ingezet tegen Paschcn. Duizenden
vergaderingen zullen worden belegd, waar
in de sluiting van kerken zal worden ge-
ei6cht. In het bizonder zijn voor Goede Vrij
dag bizondere bijeenkomsten georganiseerd.
Zij die op Paa6chzondag en Paaschmaan-
dag niet op hun werk verschijnen, zullen
op staanden voet worden ontslagen.
Stijging van levensmiddelen-
prijzen.
In den laatsten tijd zijn op de vrije markt
do prijzen voor levensmiddelen sterk ge
stegen, in sommige gevallen zijn de orijzen
zelfs verdubbeld.
Daarentegen zou het volgens een mede-
deeling van Russische autoriteiten op het
oogenblik nfr.t mogelijk zijn de loonen voor
de arbeiders en de staatsbeambten te ver-
hoogen.
Grafische voorstelling van de ontwikkeling der politieke partijen in Duitschland van het Jaar 1919 (Nationale Vergadering) tot de laatste
rijksdagverkiezingen op 6 November 1932.
Links aan den rand staat vermeld het percentage van het stemmen aantal, dat elk der partijen bij de verkiezing voor de Nationale Verga
dering verkreeg. Op dezelide wijze is het percentage der niet-opgeko men kiezers aangegeven. Dit percentage is berekend naar het totaal
aantal uitgebrachte stemmen en dus niet naar het totaal aantal stemgerechtigden.
