DË ËEMLANDEü
RIJKSDAGBRAND DOOR
NAZI'S GESTICHT?
L. J. LUYGX ZOON
Woensdag 19 Juli 1933
Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
32e Jaargang No. 16
SENSATIONEELE
PUBLICATIE
HENDERSON OVER ZIJN
BERLIJNSCHE REIS
9 uur 39 min.
BRAND MELDE MEN AAN
DE TELEFONISTE
POST BIJ IRKOETSK GEZIEN
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS P" 3 maanden vooi Amersfoort 2.10. per maand 1 0.75. per
werk (met gratis verzekering tegen ongelukken! f 0.171/».
Binnenland franco per post per 3 maanden (3.-. Afzonder!i]ke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON 1NTERC 51J
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 met lobegrip van een bewijsniumncf
eikeregel meer f0.25. Llefdadlghelds-advertentién vroor d«
helft van den prijs. Kleine Advertentiên „KEITJES" by vooruitbetaling 1—5 regel*
50 cent elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.—. Bewijsnummer extra f 0.05
'Afkomstig van wijlen Dr. Ober5
fohren, een der vroegere
leicfers der Duitsch
nationalen
Plannen voor een
staatsgreep
De thans te Praag verschijnende Welt-
biihne, een Duitsch blad van uiterst links,
publiceert een merkwaardig document over
den brand in den Rijksdag. Het is een \ol-
ledig verhaal van den lellen strijd, dia er
over die quaestie tusschen nationaal-eocia-
listen en Duitsch-nationalcn zou hebben
plaats gehad. Oberfohren, die indertijd voor
zitter was van de Duitsch-nationalc Rijks
dagclub, zou hot stuk hebben opgesteld.
Hij heeft zich, zooals men zich zal herinne
ren, op 7 Mei van het leven beroofd: een
heftige strijd met Hugenberg over de par
tijleiding was aan dit tragische einde voor
afgegaan. Volgens het verhaal van de Weit-
hühne nu zou Oberfohren het thans gepu
bliceerde document voor zijn dood. naar
het buitenland hebben gezonden. Waarom
hot daar eerst thans gepubliceerd wordt,
deelt hot blad blijkbaar niet mee. Althans
in het uitvoerige résumé van den Praag-
schen correspondent van het Vaderland is
daarover niets te vinden.
Of het stuk echt is? Wij weten het niet.
Zeker is alleen, dat het vrij groote sensatie
zal verwekken. Vrij zeker is het ook dat
de echtheid in Duitschland ontkend zal
worden. Wat dan ook weer niet meer be-
teekent dan de Praagsche beweringen dat
het stuk wel echt is. Misschien zullen er
nog wel eens documenten voor den dag ko
men, die werkelijk overtuigende kracht
hebben. Het is te hopen, want deze quaestie
van den brand is een zeer sombere geschie
denis. Intusschen is het voor de pers, evcn-
I als in iedere periode van feilen strijd
men denke aan den oorlogstijd! onmoge
lijk om alleen maar berichten te geven,
j waarvan de juistheid objectief vast staat.
Er woedt weer een „papieren oorlog". Wij
moeten volstaan met publicatie van enkele
dier papieren bommen.
Ziehier dan wat de Praagsche correspon-
I dent over het 6tuk in de Weltbühne be
richt:
Het verhaal van Oberfohren.
Oberfohren herinnert er aan, hoe op 24
Februari ?cn inval werd gedaan in het
Êinds weken reeds leegstaande Karl Lieb-
knecht-huis een inval, welke tevoren
a' was „ingeleid' door de benoeming van
een nieuwen politiepresident. admiraal Von
Levetzow, wiens voorganger, Melcher, niet
in staat was geweest, in het Liebknecht-
j Huis iets bijzonders te ontdekken. Onder
den niiuvven president nu werd, gelijk nog
denzelfden dag officieel bekend is 'gemaakt,
e°n groote hoeveelheid „hoogverraderlijk
materiaal" gevonden dat echter in wer
kelijkheid in het gebouw, waarvan de j>oli-
De brandende koepel van het Rijksdag
gebouw.
tie een nauwkeurigen plattegrond bezat,
was binnengesmokkeld.
Op 26 Februari verscheen een officieus
bericht van het Conti-Bureau over het re
sultaat van de ondernomen actij, een be
richt waarvan de rooverromantiek elk on
bevooroordeeld lezer moest treffen, en dat
wemelde van geheime gangen, valdeuren
e.d., uitdrukkingen, die erop berekend wa
ren, de fantasie te prikkelen, en dio bij
voorbeeld de kelders van een köntoorge-
bouw als „onderaardsche gewelven" en „ca
tacomben" omschreven. Dr. Oberfohren
noemt de bewering, dat de communisten
juist in dit algemeen al6 zoodanig bekende
centrale gebouw centenaars papieren met
de gedctailleerdste instructies voor de aan
staande revolutie zouden hebben bewaard,
belachelijk.
Denzelfden dag bracht admiraal Von Le
vetzow, de nieuwe politie-president, bij
Góring rapport uit. Doch in de regeerings-
coalitie lokte de huiszoeking heftige woor
denwisselingen uit. Von Papen, Hugenberg
en Scldte deden Góring de bitterste verwij
ten, dat hij van zulke streken gebruik
maakte. Men wees hem erop, dat de zooge
naamd gevonden documenten zoo onhandig
waren samengeflanst, dat men er in h3t
openbaar niet meer voor den dag kon ko
men. Duitsch nationalen en Stalen Helm
verklaarden, dat geen mensch zou tgclooven,
dat de communisten „ausgerechnet" in het
Liebknechthuis hun illegaal kwartier had
den opgeslagen. Men had het beter in een
andere wijk kunnen ontdekken... Hoe het
ook zij, nu de zaak eenmaal bekend was,
bleef den Duitsch-nationalen niets anders
over, dan in de verscherpte maatregelen
tegen de communisten toe te stemmen. Ten
aanzien van de deelneming der communis
ten aan de verkiezingen hielden zij echter
voet bij stuk: de Duitsch-nationalen vrees
den, dat, wanneer de communisten van
deelneming zouden worden uitgesloten, de
hitleriancn de absolute meerderheid in den
Rijksdag zouden krijgenGoebbcls en
Góring waren over de taaiheid der Duitsch-
nationalcn woedend. Zij wilden tot eiken
prijs een verbod van de communistische
partij doorzetten. Om het „gevonden mate
riaal" geloofwaardiger te maken, waren
hier en daar door getrouwen rejds een paar
branden gesticht: zoo werd op 25 Februari
gewag gemaakt van een brandstichting in
het Slot. Het werd den nazi's echter weldra
duidelijk, dat het door hen gewenschte ver
bod niet te verwezenlijken was. De voorge
nomen branden moesten daarom op een
plaats worden geensccneerd, die meer in
het oog viel.
Maandag 27 Februari, bij het begin van
de laatste verkiezingsweek, was de geheele
propagandastaf der hitleriancn merkwaar
dig genoeg niet den boer op. Hillcr, Goeb-
bels, Góring allen waren in Berlijn. Bij
hen was de correspondent van de Daily
Express, Sefton Delmar. Zoo wachtten de
hecrcn in intiemen kring op hun brand. On-
dertu6schcn trokken de vertrouwelingen
der nationaal-socialisten onder leiding van
den S A.-aanvoerder van Silezié, den afge
vaardigd e Heine, door de gangen, waarin
de verwarmingsbuizen lagen van het paleis
van den president van den Rijksdag, Gó
ring. den Rijksdag binnen. Toen de uitkijk
post had gemeld, dat de communistische
afgevaardigden Torgler en Koenen het ge
bouw verlaten hadden, begaf men zich aan
het werk, dat, daar het aantal handen vol
doende was en elkeen precies wist, waar hij
moest beginnen, binnen enkeie minuten
was volbracht. Daarna ging men haastig in
het paleis terug: de S.A.-uniformcn werden
weer aangetrokken, en men kon kalm naar
huis gaan. Alleen van der Lubbe, voorzich
tigheidshalve toegerust met paspoort, cir
culaire betreffend communisti6ch-sociali6-
tisch eenheidsfront en lidmaatschapskaart
eener communistische organisatie, bleef in
het gebouw achter.
Oberfohren gaat dan den inhoud van de
officieele berichten na, die de Pruisische
persdienst over het gebeurde uitgaf In deze
berichten komt men nog terug op het ma
teriaal van het Liebknecht-huis, door de
ontdekking waarvan „den plannen tot stel
selmatige verwezenlijking der bolsjewisti
sche revolutie de bodem werd ingeslagen".
Op den dag na den brand, 28 Februari, had
den in geheel Duitschland de gewelddadig
heden moeten beginnen. Dr. Oberfohren
stelt nu de vraag, waarom men, wanneer
dit zoo is, niet onmiddellijk na de ontdek
king der rcvolutionnaire plannen 24 Fe
bruari tegenmaatregelen heeft genomen,
en daarmee gewacht heeft tot na don brand
in den Rijksdag (27 Febr.). Noch Goring,
noch Von Levetzow verroerde een vinger,
ofschoon er 25 Februari een brandstichting
in het paleis was geconstateerd, en de poli
tie-president op 26 Februari omtrent de ge
vonden communistische plannen rapport
had uitgebracht. Noch regecringsgebouwen,
noch musea, die volgens het officieele be
richt van 28 Februari gevaar liepen om in
brand gestoken te worden, werden bewaakt.
Welk weldenkend mensch, aldus Ober
fohren, kan aan het sprookje van van der
Lubbo gelooven? Zonder dat men iet6 van
hem weet, komt hij 19 Febr. in Berlijn aan.
Nog geen tien dagen later is hij doorge
drongen tot het opperste comité van actie
tot voorbereiding der revolutie...
Torgler zou in den Rijksdag gezien zijn
met een aantal andere personen, waarvan
er cenigen fakkels droegen; deze had men
alleen niet kunnen pakken, omdat net hun
gelukt wa6, door de gangen met de verwar
mingsbuizen te ontsnappen. Oberfohren
vraagt waarom men dan Torgler en die per
sonen met fakkels zoo maar in den Rijks
dag heeft laten rondraarchecrcn, cn hoe
men, nog vóór de brand geheel was gc-
bluscht, kon weten, dat de brandstichters
door de onderaardsche gangen waren ont
komen?
Strijd tu&scben Nazi's en
Duitsch-Natiooalen.
In de zitting van het kabinet op den be
ruchten Dinsdag moesten de Duitsch-na
tionalen alweer maatregelen tegen commu
nisten cn socialisten goedkeuren. Men nam
echter bij het vcroordeelen van de brand
stichting geen blad voor den mond. zij zju
het aanzien van het nationale front in het
buitenland afbreuk doen. Men verbood ook
Góring opnieuw uitdrukkelijk van de val-
sche documenten iets te publicccren dat
zou de regeering maar meer compromittee-
rén. Bijzonder onaangenaam was het de re
geering dat Torgler zich uit eigen beweging
ter beschikking van de politie had gesteld;
men had liever gezien, dat hij gevlucht
wa6. Góring kreeg last, tegen te spreken,
dat hij zich vrijwillig had aangemeld.
Doch alweer uit dezelfde overwegingen
als vroeger, wilden de Duitsch-nationalcn
in een partijverbod voor de communisten
niet toestemmen. De verbittering hierover
uitte zich bij de nazi's in een plan tot een
staatsgreep, die in den nacbt van 5 op 6
Maart zou worden uitgevoerd. Het regee-
ringsdistrict zou worden bezet: van Hin
denburg zou men eischen, dat hij het kabi
net reconstrueerde de Duitsch-nationalcn
eruit of als president bedankte, in welk
laatste geval Hitier zijn plaats zou inne
men, om dan onmiddellijk Góring tot kan
selier te benoemen. De positie der Duitsch-
nationalen begon hachelijk te worden, voor
al ook nu bij de verkiezingen in Lippc-Det-
mold gebleken was, dat hun kiezers naar
Hitier overliepen. Er moesten tegenmaat
regelen genomen worden.
Men kwam, aldus Oberfohren, tot het vol
gende plan: er wordt een officieel bericht
uitgegeven over het resultaat van het on
derzoek inzake de brandstichting. Dit be
richt wordt zóó geredigeerd, dat men er in
geval von nood steeds op zal kunnen wijzen
om te documcntecrcn, dat men reeds toen
de ware daders op het spoor was. Een der
gelijke mcdcdeeling zou men dan kunnen
gebruiken, om op de nazi-ministers een
druk uit te oefenen wanneer dezen in den
nacht van 5 op 6 Maart werkelijk de regec-
ringswijk wilden bezetten. Verder werkte
men een proclamatie aan het Duitsche volk
uit, waarin Hindenburg het plan van den
staatsgreep onthulde, Góring Goebbcls en
Hitler van brandstichting beschuldigde en
de nationale massa opriep tot redding van
het nationale front. Hindenburg zelf, zou
den nacht van 5 op 6 Maart buiten Berlijn
doorbrengen, onder bescherming van de
Reich6wehr, en de Rcichswehr zou op haar
beurt gereed 6taan om uit te rukken...
BRAND IN DE HAVEN VAN FRANKFURT.
Frankfurt/Main, 18 Juli (V.D.) He
denmiddag i6 in de haven alhier een groote
brand uitgebroken. Een met dakvilt en teer
gevulde loods raakte in brand, waarna de
vlammen naar twej andere loodsen over
sloeg. Ofschoon de brandweer het vuur met
12 stralen aanvatte, brandden de drie lood
sen volkomen a-*
Op de onderteekening van het Pad
van Vier moet eigenlijk onmid
dellijk een onderhoud tus
schen Daladier en
Hitier volgen
Berlijn, 18 Juli. (V.D.) De president der
Ontwapeningsconferentie, Henderson, heeft
heden de buitcnlandsche pers ontvangen
en de volgende verklaringen afgelegd
Naar zijn mecning' is zijn bezoek aan Ber
lijn van buitengewoon veel nut geweest. Hij
heeft met von Neurath driemaal en met
Nadolny en den rijksminister van rijksweer
Blomberg tweemaal een langdurig onder
houd over de ontwapeningskwesties gehad.
Zonder de nog bestaande moeilijkheden te
willen verkleinen waë bij van meening, dat
de mceningsverschillcn op verschillende
punten waren verminderd. Hij had hoop,
dat de conferentie toch nog een aantal goe
de resultaten zou hebben. Men moet steeds
één ding in het oog houden, wanneer men
een resultaat wil bereiken: een vriend
schappelijke verhouding tusschen Duitsch
land en Frankrijk. Die verstandhouding is
de 6leutel voor den toestand in Europa.
Het Pact van Vier, verklaarde Henderson,
verder, is zeer toe te juichen, maar op de
onderteekening moet eigenlijk onmiddellijk
een hartelijk onderhoud tusschen Daladier
en Hitier volgen. Slechts langs dezen weg
zou de nog bestaande twijfel en het wan
trouwen uit den weg kunnen worden ge
ruimd. Zoolang dat niet gebeurd is, kan het
pact van Vier niet tot zijn volle waarde
komen.
Henderson zeide, dat hij Woensdag naar
Praag vertrekt, waar hij een uitvoerig on
derhoud met minister Benesj zal hebben,
die immer6 gedurende langen tijd rappor
teur voor ontwapeningskwesties in den Vol
kenbond is. Van Praag zal hij naar Mün
clien komen, waar hij Hitler zal onttnoeten
Daarna vertrekt hij naar Parijs en vandaar
naar Londen. Wellicht zal hij later nog
andere hoofdsteden bezoeken.
Tenslotte dankte Henderson voor do in
Berlijn ondervonden vriendelijkheden.
Naar aanleiding vau het feit, dat Hender
son wees op de wcnschelijkheid van een on
derhoud tusschen Hitler en Daladier wordt
van bevoegde zijde le Berlijn verklaard, dat
Duitschland icdcren stap tot het bereiken
van resultaten en van een bruikbare con
ventie met instemming begroet. Het zou
voorbarig zijn, thans reeds een tijdstip voor
een samenkomst vast te stellen. Henderson
heeft te Berlijn den wcnsch te kennen ge
geven, den rijkskanselier te ontmoeten. Dat
was toen niet mogelijk geweest. Daarom zal
thans de ontmoeting te München plaats
vinden.
I'- - F
r d
t t f
ARTHUR HENDERSON.
Berlijn, 18 Juli. (V.D.) Officieel wordt
medegedeeld:
De president van de Ontwapeningsconfe
rentie, Henderson, is in gezelschap van den
directeur van de ontwapeningsafdccling
van het Volkenbondssecretariaat Aghnides
gisteren hier aangekomen cn heeft gisteren
cn heden uitvoerige besprekingen gehad
met de Rijksministers van buitcnlandsche
zaken en rijksweer, den leider der Duitsche
delegatie op de ontwapeningsconferentie en
den vertegenwoordiger van den rijksminis
ter van luchtvaart over de ter Ontwape
ningsconferentie behandelde kwesties. Daar
bij is vooral gesproken over de in den laat
sten tijd in het bureau der conferentie
behandelde problemen; het Duitsche stand
punt werd Henderson medegedeeld. De
besprekingen zijn gevoerd in vriendschap-
pelijkcn geest en met het streven, een
6ucces der conferentie voor te bereiden.
Henderson vertrekt vandaag
uit Berlijn.
Berlijn, 18 Juli. (V.D.) Heden zijn te
Berlijn de onderhandelingen tusschen de
Rijksregeering en den voorzitter der Ont
wapeningsconferentie, Henderson, voortge
zet. Aangezien de besprekingen vandaag
zullen eindigen, zal vermoedelijk nog heden
een communiqué met de resultaten worden
uitgegeven. Henderson vertrekt morgen uit
Berlijr
BUITENLAND.
De Rijksdagbrand door Nazi's gesticht?
(Eerst j Blad, pag. 1).
Groote brand in Marokko.
(Eer6te Blad, pag. 2).
BINNENLAND.
Minister Marchant over het wijzigings
ontwerp L.O.-wet.
(Tweede Blad, pag. 2.)
Tc Katwijk is een zwemster verdronken.
(Tweede Blad, pag. 2).
Op het Braasemermeer zijn 2 zeilkano'fl
omgeslagen. Een persoon verdronken.
(Tweede Blad, pag. 2).
Merkwaardige inhoud der Nieuwe Rijn
vaart-actie. (Tweede Blad, pag. 1.)
UIT DEN OMTREK.
Opening van het sanatorium Berg en
Bosch te Bilthovcn.
(Eerste Blad, pag. 2).
STADSNIEWS.
Vergadering van jongeren uit de Nat.-»
Soc. Beweging.
(Eerste Blad, pag. 3).
De tentoonstelling der Floralia-vereeni-
ging-
(Eerste Blad, pag. 3).
Medegedeeld door het K.N.M.I. te De Bilt.
Hoogste barometerstand: 767.5 te Wecncn.
Laagste barometerstand: 751.6 te Reykjavik.
Verwachting: Zwakke tot matige W. tot
Z. wind, meest zwaar bewolkt of betrok
ken, mogelijk eenige regen, iets warmer.
Vrijwel het geheele vasteland van W.-
Europa heeft onder invloed van een vlak
gebied van hoogen druk met aan den
Noordkant het Kanaalgcbied en de Oost
zee, matige W. winden en zware bewol
king, doch over de Z. helft in Frankrijk,
Duitschland, Zwitserland en Oostenrijk
hccrscht windstilte met. stralende zon. Do
langzame voortschrijdende drukdaling in
het W. brengt voor onze streken voor mor
gen weer een kans op eenigen regen. Aan
de zware regens der laatste dagen is voor-
loopig een eind gekomen.
In N.-Scandinavie waren nog enkele sta
tions met 6 7 ra.m. Alleen aan de lersche
kust viel al weer iets meer. Blacksod had
10 m.m.
RIJDT VEILIG!
Gebruikt geen alcohol wanneer
ge daarna nog moet rijden!
LANGESTRAAT 49-51
TELEFOON 190
Wegens overgroot succes wordt de
Reorganisatie Uitverkoop
voorioopig nog met frisschen moed
voortgezet.
Moskou, 18 Juli (V.D.) Volgens een
radiobericht van het Russische 6tation te
Irkoetsk is de Amerikaansche vlieger Post
Dinsdagmiddag te 12.20 Amsterd. tijd bij
Irkoetsk gezien.
Volgens tot dusverre ontvangen mededeo-
lingen vervolgt Post zijn tocht in do rich
ting van Tsjita.
DE DUITSCH-OOSTENRIJKSCHE
MOEILIJKHEDEN.
Weenen, 17 Juli. (II.N.) De Oostenrijk-
schc regeering heeft het visum geweigerd
aan ongeveer 200 leden van gymnastickver-
eenigingen, die naar Stuttgart willen gaan
om daar het groote gymnastickfeest bij te
wonen. Slechts een delegatie van acht per
sonen heeft verlof gekregen naar Stuttgart
te gaan.
VON PAPEN JOCKEY.
B e r 1 ij n, 17 Juli. (V. D.) Volgens een be
richt in de Berlijnsche bladen is vice-kan-
selier von Papen voornemens om op 6 Aug.
op de renbaan Karlshoret bij de nationale
volk6rennen zelf een paard te rijden.
