DE ÊÊMLANDEU
4000
I J. LUYCX ZOON
Donderdag 28 September 1933
Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
32 e Jaargang No. 77
DE „ROND" IN PRUISEN
VERBODEN
VEERTIEN MIJNWERKERS
VERONGELUKT
NIEUWE OVERSTROOMING
TE TAMPICO
BOMONTPLOFFING TE
GEWGELI
AMERIKA BOUWT
ZIJN KRUISERS
DE OVERSTROOMING
GELE RIVIER
DER
EXEMPLAREN
7 uur 14 min.
BRAND MELDE MEN AAN
DE TELEFONISTE
FLUWEEL
TAXI 6 cent per K.M.
BELT U EVEN
GARAGE NIC. B0VÉE
6-7 PERS. AUTO MET CHAUFFEUR
AMERSFOORTSOf DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amersfoort 2.10, per maand 1 0.75, per
week (met gratis venekering tegeo ongelukken) f 0.171/»
Blnnenl.nd fr.nco ptr pou jwr 3 maanden f3.-. Afzonderlijke nummer, f 0.0S
POSTREKENING 47910 TELEFOON 1NTERC 5»
PRIJS OER ADVERTENTIEN van 1—4 regels t 1.05 met inbegrip van een bewijsnumm^
elke regel meer f0.25. Llefdadigbeids-advertentlën voor da
helft van den prijs. Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 1—5 regelt
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f I.—. Bewijsnummer extra f 0.0S
De Japansche Monroo-lecr.
Een beschouwing ln een Zwit
sersch blad,
„Stellen wij ons eens een Mexico voor met
een '2'/t maal grooter oppervlakte en een be
volking. twintig maal zoo groot als het in
werkelijkheid bezit. Stellen wij ons tege
lijkertijd de Vereenigde Staten eens voor
met een 12 maal kleiner oppervlakte en
een 20 procent kleiner bevolking, waarbij
het' land nog het grootste deel van de na
tuurlijke rijkdommen, die de hemel het
heeft geschonken, zou worden ontnomen,
dan krijgen wij een levensgetrouw beeld
\an den toestand in 't Verre Oosten."
Deze zinnen uit liet werk van een Ja
pansch schrijver, dat tien jaar geleden is
verschenen, zijn zoo merkt een mede
werker van de Neue Zürcher Zeilung op
noodig om te begrijpen wat men in Japan
de Japansche Monroe-lcer noemt. lederen
krantenlezer zijn thans dc uit het Verre
Oosten afkomstige leuzen als „Azie voor de
Aziaten", ..het leiderschap van Japan in 't
.Verre Oosten", „verantwoordelijkheid van
Japan voor do rust en orde in 't Verre
Oosten" overbekend. Er kunnen gemakke
lijk dozijnen uitspraken uit Japansche
kranten, tijdschriften en boeken worden
aangehaald, waarin de hegemonie van Ja
pan althans over 't Westen van 't Stille
Zuidzeegebied dikwijls zelfs over geheel
Azië niet alleen wordt gemotiveerd met
dc „levensbelangen" van Japan, maar ook
van de volken van Azië zelf, daar Japan
voorloopig de eenigc Aziatische ötaat is, die
zou kunnen strijden tegen dc Europeesche
mogendheden, wier heerschappij in dit ver
hand slechts als onderdrukking en „uitbui
ting" wordt voorgesteld.
De Japansche schrijver Okakocra heeft
reeds een aantal jaren geleden geschreven,
dat alle Aziatische rassen, „zoowel dc Chi-
neezen met het communisme van Confu
cius als dc Indiërs met het individualisme
der Veda's" bezield zijn van „liefde voor het
univcrseelc en hoogste". Dit heeft den
Aziali6chcn volkeren de mogelijkheid ge
schonken aan dc grootste religies der we
reld het aanzijn te geven. Daarentegen
dc aandacht der „zeevarende volkeren van
de Middollandscbe zee en dor Oostzee"
slechts op détails gericht: zij dachten
slechts aan dc „middelen om te leven, niet
aan het- doel van het leven".
Dc waarde van dergelijke gcdachtcngan
gen behoeft niet te worden overschat, meent
de medewerker der N.Z.Z. Van een eenheid
der volkeren van Azie kan stellig nog min
der dan van een eenheid der Europeesche
volkeren worden gesproken. Of het Chi-
necsche volk reden heeft ten opzichte van
Japan tegenwoordig meer liefde en vertrou
wen te koesteren dan b.v. ten aanzien van
Engeland of Rusland, is^ op zijn minst ge
nomen twijfelachtig. In politiek opzicht van
meer belang echter dan dc vraag, of deze
theorieën steekhoudend zijn, is bet feit, dat
bij het Japansche publick hoe langer hoe
mee.r de mcening post vat, dat Japan even
goed recht heeft op een „Japansche Mon
roe-doctrine", als de groote Noord-Ameri-
kaansche republiek op dc hare.
Men kent de ontwikkeling der Monroe
leer. Toen president Monroe haar in 1823
uitsprak, bestond haar beteekenis in een
protest tegen ecu mogelijk agressief optre
den der Europeesche mogendheden in
Amerika. Dc Engelschc staatsman Canning
vond destijds de verklaring van Monroe
„heel wonderlijken Bismarck moet ze aan
het einde der vorige eeuw „een internatio
nale impertinentie" hebben genpemd. Des
niettegenstaande werd, naarmate de Ver.
Staten in beteekenis toenamen, de Monroe-
lecr tot een feit der internationale politiek,
waarmee dc overige wereld rekening moest
houden.
Reeds in 1895 verklaarde dc Amerikaan-
fiche staatssecretaris Olney, dat dc Vei-
ecnigdc Staten practisch dc domineerende
macht van 't Amerikaanschc vasteland wa
ren cn dat hun hevel wet was ten aanzien
van alle kwesties, waarin zij genoodzaakt
waren zich te mengen. Ook het Volken
bondspact behelst, gelijk men weet, een er
kenning der Monroc-leör.
Nu verklaart men in Japan, dut dit laml,
wat het Oost-Aziatische vaoteland betreft,
zich in een volkomen gelijke positie bewndt
als de Vereenigde Staten met betrekking
tot de Datijnsch-Amerikaansche landen. Ja
pan on dc Vereenigde Staten zijn beide in
politiek opzicht machtige cn sterk geïn
dustrialiseerde landen, iu wier nabijheid
zwakke agrarische landen liggen, welker
binnrnlandschc toestand zeer chaotisch is.
De unie heeft in de Latijnsch-Amerikaan-
schc staten groote kapitalen belegd evenals
Japan in Mandsjoerijc. Washington be
schouwt het als iets natuurlijks, dat het de
zone van 't Panama-kanaal beheerscht. Dc
Japanners van hun kant achten voor hen
den Zuid-Mandsjocrijschen spoorweg van
even groot belang. Washington zou liet stel
lig volkomen ontoelaatbaar achten, wan
neer Japan b.v. Ecuador wilde bezetten. Be
keken \an 't standpunt der ..Japansche
Monroe-lcer" is echter dc Amerikaansche
heerschappij over dc Philippijncn een even
ondragelijke schending van de natuurlijke
invloedssfeer van Japan.
Nog andere analogieën worden aange
haald. Zoo schreef korten tijd geleden dc
bekende Japansche staatsman Isjii: „Japan
is een eilandenrijk. De afstand tusschcn Ja
pan en het Aziatische vasteland is zoo gc
ribg, dat dc gebeurtenissen iu Korea, 1
Mandsjoerijc, China of Siberië het evenmin
onverschillig kunnen zijn als Engeland wat
er in Nederland, op den continentalen oever
van het Kanaal of op de Noordzee gebeurt.
De grenzen van Korea en Mandsjoerijc be
schouwen wij steeds als onze grenzen, zooals
Engeland de grenzen van Nederland al6
zijn .eigen grenzen beschouwt."
Men beroept er zich in Japan meermalen
op, dat Theodore Roosevelt reeds in 1905,
kort na den Rus6isch-Japanschcn oorlog,den
Japanschen burggraaf Kancko te verstaan
heeft gegeven een Japansche Monroe-lcer
voor Azic op te stellen en dat de Vereenig
de Staten de „bizondcre rechten" van Japan
op het Aziatische vasteland, vooral met be
trekking tot de gebieden, die in Japans na
bijheid liggen, officieel hebben erkend. De
uit de geografische ligging van Japan cn
zijn bizonderc situatie voortgevloeide aan
spraken heeft de Japansche minister van
oorlog, Araki, onlangs aldus geformuleerd,
dat, aangezien „dc mcnschhcid het recht be
zit op dc aarde te leven", het overbevolkte
Japan, dal arm is aan natuurlijke rijkdom
men, bet recht tot expansie in China, vooral
in Mandsjoerijc, en lot exploitatie der cco
nomischc mogelijkheden van China bezit,
of laatstgenoemd land het daarmee eens is
of niet.
Tot zoover de Japansche 6telling. Het
heeft, aldus de N.Z.Z., nauwelijks zin te be
spreken, of de these recht van bestaan
heeft. liet komt hier niet aan op het recht,
maar op de macht, die achter dc aanspraak
op de Japansche Monroe-leer staat. Ook
dc Amerikaanschc Monroe-doctrinc zou al
lang zijn vergeten, wanneer de Vereenigde
Staten zich niet hadden ontwikkeld tot een
geweldige economische cn politieke macht.
Wanneer dc ontwikkeling van Japan in de
toekomst op dezelfde wijze cn in hetzelfde
tempo, als dc laatste zeventig jaar te aan
schouwen gaven, doorgaat, dan kan de Ja
pansche Monroeleer zeer wel eenzelfde be
teekenis in het internationale recht krijgen
als de Amerikaansche. Neemt de ontwikke
ling nochtans een \oor Japan minder
gunstigen keer, dan zal ook het lot der Ja
pansche Monroeleer geheel anders zijn.
Met waardeering voor den
oorspronkelijk goeden
wil van de
stichters
Berlijn, 27 Sept. (V.D.) Ol* grond van
par. 1 der Verordening van den Rijkepresi
dent ter bescherming van Volk en Staal
van 28 Februari 1933 tezamen met par. li
van de PVG heeft de geheime staatspolitie
dc Russische nationaal socialistische bewe
ging „Rond" voor het land Pruisen verbo
den en ontbonden.
De „Rond" werd in aansluiting op dc na
tionale revolutie in Duitschland door Rus
sische emigranten in het leven geroepen cn
n don beginne met veel sympathie in het
Duitsche openbare loven ontvangen.
Het is de leiding van dc „Rond" evenwel
niet gelukt de beweging uit tc bouwen ln
nationaal socialistischen zin en verder te
i-ocrcn. Geconstateerd is, dat mettertijd in
de ..Rond'-bew eging in toenemende mate
lementen zijn binnengedrongen, die noch
olgens den bloede Russen, noch naar den
eest nationaal socialisten waren cn die in
de „Rond" hebben getracht in liet belang
an zekere opdrachtgevers verdraaide of
onjuiste berichten te verspreiden en ongc
wciisclitë buitcnlandsch-politiekc doelein
den na tc streven.
Uit hoofde van de staatsveiligheid moest
derhalve de „Rond" zelfs met waardee-
ing voor don oorspronkelijk goeden wil
an do stichters der beweging worden
erboden cn ontbonden.
Tokio, 27 Sept. (V.D.) Veertien mijnwer
kers zijn gedood en vijftien gewond bij een
ontploffing welke gisteravond plaats vond
n een kolenmijn te Fockoeoka (Kocsjoc).
DR. H. COLIJN TE PARIJS.
Parijs, 27 Sept. (V.D.) Dc Xcdcrland6che
minister-president Dr. II. Colijn is heden
morgen togen half twaalf uit Londen op het
[arijschc vliegveld I.c Bourget aangeko
men.
BRITSCHE WERKLOOZEN NAAR DEN
PAUS
Vierhonderd werkloozcn uit alle deelen
van Engeland zijn van liet Victoria station
vertrokken orn een pelgrimsreis naar Rome
tc maken,-waar zij door den paus in gehoor
zullen worden ontvangen.
BLOEMBOLLEN BESTELLEN
Ogze siertuincn zijn nu wel op z'n mooist
tn vooral daar waar Dahlia's en andere
najaarsbloeiers zijn aangeplant is het nu
één bloemenweelde. De dagen beginnen
echter weer flink te korten en ongemerkt
wordt het weer tijd voor het aanplanten
van de voorjaarsbloembollen. \X'ie kent ze
niet, onze mooie tulpen, hyacinthen en nar
cissen cn de in het gazon zoo passende
crocus cn sneeeuwklokjes. En wie. die ze
kent, wenscht ze niet in eigen tuin orn al
viocg in het voorjaar een echte bloemen
tuin te hebben. Nu is het tijd om tc bepa
len waar wc deze voorjaarskinderen zullen
plaatsen, en hoeveel bollen we noodig heb
ben, om ze dan spoedig te bestellen. Ze
worden uitgeplanl vanat nu tot in Novem
ber, waarbij we er rekening mee houden
dat crocus en sneeuwklokjes al spoedig
beginnen te werken en dus het eerst aan
de beurt zijn. Behalve voor tuinbeplanling
zijn deze bolgewassen ook zeer goed ge
schikt om te vervroegen. Dit kan met eeni-
ge zorg heel goed in een verwarmd vertrek
geschieden. Hiervoor gebruiken we alleen
eerste kwaliteit bollen. We doen het be*te
met bij de bestelling op te geven, welke
bollen voor het vervroegen bestemd zijn.
Ook zijn niet alle soorten geschikt. Van
tulpen zijn o.a. hiervoor aan te bevelen:
Due van Thol. witte Valk, gele Prins, Prins
van Oostenrijk, oranje, Murillo, rose, Thee
roos, zalmkleur, Vermillo Brillant, rood,
enz. Van tulpen plaatsen we 3 tot 5 stuks
in een geraniumpot. De bollen komen juist
ender den grond, gelijk met den putrand en
v,orden stevig aangedrukt. Als grondsoort
gebruiken we bladaarde met zand of goede
tuinaarde. Van hyacinthen plaatsen we 1
bol in een pot. In ondiepe schotcis kunnen
er meerdere geplaatst worden, evenwel
houden we er rekening mee dat de bloem-
Iros veel grooter is als van de tulp en dus
de afstand ook grooter moet zijn. Van nar
cissen plaatsen we, elk naar dc grootte der
bollen, 3 tot 5 stuks in een pot. We plaat
sen de potten in een niet te laag gedeelte
van de tuin waar we ze ingraven. We zor
gen dat de grond regelmatig vochtig blijft
J egcn den winter overdekken we de potten
met een laag aarde waarover b:j strenge
vorst nog wat ruimte komt. Nog beter is het
de potten af te dekken met een laag turf
molm, Vanaf begin Januari brengen we de
potten geleidelijk binnen. De neuzen der
bollen moeten dan flink zijn ontwikkeld cn
een lengte van 5 tot 7 c.M. hebben. We
plaatsen ze eerst eenige dagen in het half
donker, waarna ze vcor het venster komen
in een verwarmd vertrek.
Reeds 78 dooden geborgen
Ne w-Vork, 27 Sept. (V.D.) Uit
Tafttjjico (Mexico) wordt gemeld,
dut de rivieren Panuco cn Tameso
door overvloedigen regenval verder
zijn gewassen cn dc straten der
stad opnieuw onder water hebben
gezet, zoodat de opruimingswerk
zaamheden ernstig worden bemoei
lijkt.
Tn! nu toe werden te Tampico cn
Gardenas 78 dooden geborgen. Men
vreest evenwel, dat een groot aantal
lijken onder het puin der huizen is
begraven of cloor de rivieren zijn
ineegespoeld. De dooden worden
direct verbrand ten einde ieder ge
vaar voor dc verspreiding van be
smettelijke ziekten te voorkomen.
Naar uit de stad Mexico voorts
verluidt, is ook dc westkust van
Mexico ernstig door den wervel
storm geteisterd. Dc stad Ayutia
(staat Guerrero) zijn overstroomd
en geheel vernield. Hoeveel perso
nen om het leven zijn gekomen en
hoe groot de matoricele schade is,
is nog niet te overzien, daar de ver
bindingen zijn verbroken. De stad
Tehuantepee heeft hulpcolonnes
verzocht om de bevolking te evacu-
eeren, daar dc rivier Suchiate drei
gend is gewassen cn buiten haar
oever is getreden.
HULP AAN DE AMERIKAANSCHE
NOODLIJDENDEN.
X e w-Y o r k, 20 Sept. (H.N.) De regeermg
is op liet oogenblik druk bezig om de voor-
•aden levensmiddelen enz. vast te stellen,
die onder dc behoeftigen en de armen ver
deeld zullen worden. Verklaard wordt, dat
de Amerikaansche regcerin* tegenover de
noodlijdenden haar plicht zal vervullen,
evenals zij dit tijdens den oorlog in België
en den oorlog in Duitschland en Armenië
heeft gedaan.
HINDENBURG'S VERJAARDAG.
..erlijn, 27 Sept. (V.D.) Het Prui6i6Che
staatsministerie heeft besloten op 2 October
ter gelegenheid van den 86sten verjaardag
van Rijkepresident v. Hindenburg van alle
openbare gebouw en tc Ja ten vlaggen,
Twee dooden, vijf zwaar
gewonden
Belgrado, 27 Sept. (V.D) Naar uit
Gewgcü wordt gemeld, is Dinsdag voor een
koffiehuis een hclsche machine ontploft,
waarbij twee personen werden gedood cn
vijf ernstig gewond.
Een officieel bericht meldt hierover het
volgende:
De eigenaar van het koffiehuis bemerkte
voor zijn inrichting een verdacht voorwerp
en hij waarschuwde een politie-agcnt. Bei
den constateerden, dal het een ontplofbaar
lichaam betrof. Dit ontplofte plotseling cn
beide personen werden op slag gedood. Vijf
bezoekers van liet koffiehuis werden ernstig
gewond. Het gebouw werd ernstig bescha
digd. Men meent te doen te hebben met een
hclsche machine, welke door Macedonische
benden over de grens naar Zuid Slavic is
gesmokkeld. De ontploffing zou zijn teweeg
gebracht om, volgens dc lezing van de Bel
grader „Prawdade verbetering der betrek
kingen onder dc Balkanstatcn te verijdelen.
Engelsch verzoek om uit:
stel afgewezen
Londen, 27 Sept. (V.D.) In een door liet
Amerikaansche staatsdepartement gepubli
ceerde officicclc mededeeling wordt thans
bevestigd, dat de Amerikaansche regeering
het verzoek van dc Engelsche regeering,
om don voorgenomen bouw der 10.000 ton-
kruisers uit te stellen, heeft afgewezen. Dc
Amerikaansche regeering heeft Engeland
geantwoord, dat zij geen concrete redenen
ziet voor het brengen van wijziging in haar
reeds uitgesteld vioolbouw program of voor
uitstel van den voorgenomen bouw.
Volgens een rapport zijn in Juli en
Augustus 50.000 menschen
verdronken
Londen, 27 Sept. (H.N'.l. Lit Nanking
wordt gemeld, dat thans een officieel rap
port verschenen is omtrent de overstroo
mingen van de Gele Rivier in dc maanden
Juli en Augustus van dit jaar. Daaruit
blijkt, dat in het geheel 50.000 menschen
verdronken zijn, terwijl ruim 1.000.000 per
sonen voor het water moesten vluchten cn
thans gebrek lijden. Het ingestelde onder
zoek heeft aan het licht gebracht, dat de
ramp gedeeltelijk hierdoor veroorzaakt is,
dat de dijken bij «le gevechten tusschen roo
versbenden en rogeeringstroepen als borst
weringen gebruikt zijn cn daarbij groote
schade hebben opgeloopen, wat juist viel
in den tijd, dat de rivier begon te wassen
Een groote oppervlakte staat nog onder
water. Voor het grootste gedeelte zal het
land do eerstvolgende jaren niet bebouwd
kunnen worden, daar een modderlaag van
4 lot 5 voel dikte den bodem bedekt.
VERHOOGDE WERKZAAMHEID
VAN DE VESUVIUS.
Napels, 27 Sept. (V.D.) Dc activiteit van
de Vesuvius, die nu reeds vier maand :n
aanhoudt, is gisteren aanzienlijk toegeno
men. De hoeveelheid uitgeworpen lava was
zoo groot, dat de door Mussolini aangelegde
autostrada naar den krater er door over-
stroomd werd.
ARRESTATIE IN EEN
ARBEIDSKAMP.
Berlijn, 26 Sept. (II.X.) In hei kamp
voor den vrijwilligen arbeidsdienst ;e
Krummendcich is dc 22-jarige Ilanisch in
hechtenis genomen, die communistiscne
propaganda, op een cyclostyl vervaardigd,
in zijn bezit had, bmevens het noodigc ma
teriaal om vingerafdrukken tc nemen. Bij
zijn verhoor bekende Ilanisch, dat hij in
verbinding stond tot den vroegeren presi
dent van politie le Berlijn Grzcsinski. De
gearresteerde is de zoon van den vroegeren
Pruisische» minister ven onderwijs Ila
nisch.
DUITSCHLAND VERBIEDT BUITEN-
LANDSCHE BLADEN
De Duitsche regeering heeft weer 13 bui-
lenlandsche couranten en tijdschriften ver
boden, o.a. dc le Wecnen verschijnende
Jüdischc Prcsse en het tijdschrift: „Nooit
weer Qorlog', dut tc Zürich verschijnt.
DIT BLAD HEEFT EEN DAGELIJKSCHE
GECONTROLEERDE OPLAAG VAN
BUITENLAND.
Het proces tc Leipzig.
(Eerste Blad, pag. 2).
Dc verwoestingen tc Tampico.
(Eerste Blad, pag. 1),
BINNENLAND.
Dc Groenland-expeditie.
(Tweede Blad, pag. 1),,
R.K. Middenstand bijeen.
(Tweede Blad. pag. 2).
STADSNIEUWS
Jaarvergadering van dc Amcrsfoorlsche
IJsverecniging.
(Eerste Blad, pag. 3).
Dc laatste dag op het. oude Gym.
(Eerste Blad, pag. 3).
Goede vangst; diefstallen op Birkhovcn
cn elders opgehelderd.
(Eerste Blad, pag. 3).
Medegedeeld door liet K.N.M.I. Ic Dc Bilt.
Hoogste barometerstand: 772.5
te Stockholm.
Laagste barometerstand: 75G.9
te Rochcfort.
Verwachting: Zwakke tot matige wind,
uit Oostelijke richtingen, nevelig tot licht
of half bewolkt, droog, warm weer.
In den toestand kwam weinig veran
dering. Ter weerszijden van den langgo-
rektcn rug van ljoogen luchtdruk met
maxima in Scandinavië, in Schotland en
ten Westen van Portugal liggen twee de-*
pressies, waarvan die, boven Zuid-Frank
rijk wcüèrom zeer zwaren regen gaf (Biar
ritz meldt meer dan 90 m.M., Marseille 70).
Omstreeks 15 ten Westen van Ierland ligt
een nieuw diep minimum met zwaren
storm aan zijn Oostzijde.'Bij IJsland begint
de barometer weer le dalen. In Oost- en
Centraal-Europa is het weer overal prach
tig cn rustig rnet hier en daar ochtendne
vel. In Zuid-Scandinavië is dc hemel be
trokken. Voor onze omgeving is nog geen
omslag van het weertype in het vooruit
zicht.
RIJDT VEILIG!
Breng in bochten, weggebruikers,
Geen collega's in den nood.
Bocht naar rechts moet altijd
kort zijn,
Bocht naar links steeds ruim en
grootl
LANGESTRAAT 49-51
TELEFOON 190
90 c.M. 1 2.75 cn I 3.75 per moler.
zal ccn grool artikel worden.
70 c.M. 1 1.15 cn 1 1.90.
BRAZILIAANSCHE OORLOGSSCHEPEN
VOOR ECFFIE
Thans is definitief overeenstemming be
reikt tusschen de Braziliaansclïe régee-
ring en Japan inzake den bouw van dertig
Braziliaanschc oorlogsschepen op Japan
sche scheepswerven. De helft van het ver
schuldigde bedrag, ten bedrage van 200 mil-
lioen yen, zal Brazilië in koffie mogen be
talen.
