HITLER ZET ALLES OP EEN KAART AR IIFORT FAUTEUILS DE PAPAVER Firma J.W.vanACHTERBERGH MEUBILEERING WESTSIKGEl 10-13 GEWELDIGE STRIJD TEGEN HONGER EN KOUDE LETTERKUNDIGE KRONIEK M Het speciaalhuis voor wol en handwerken. Komtesse Een nieuw artikel voor mutsen en hoedjes. Buheltt Een nieuwe koordwol zacht geeft mooi brei werk. Wollen en chanlung blou ses om te borduuren met lange mouwen. Ulrechtscheweg 85 Tel. 15 jwumtupui i i' i —w 10 JAAR GARANTIE ALLEENVERKOOP BRIEVEN UIT BERLIJN „De afgod Autarkie wordt ge streeld door steeds niew we offers" Staat van beleg permanente toestand (Van onzen correspondent). Terwijl zich in de jaarmarktstad Leipzig het groote proces afspeelt, dat als afreke ning van het nieuwe Duitschland met de bolsjewistische terreur bedoeld is, denkt de politiek er natuurlijk niet over. intus schen een pauze in te lasschen. ITet leven gaat verder en laat zich door een Van der Lubbe, een Dimitrof, een Popof, een Tanef of een Torgler niet ophouden. Do winter is in aantocht cn daarmede de gevaarlijkste proef, die het Hitleriaan sche Duitschland zal hebben door te ma ken. Niemand weet dat beter, dan de nieu we regeerders zelf. En hun strategische plannen, om door dezen winter heen te komen, zijn dan ook duidelijk zichtbaar ge worden. Het gaat om den strijd tegen de werkloosheid. Dit vraagstuk is zoo over weldigend moeilijk, dat' eigenlijk alles daarnaast verbleekt. In wil u hier met cijfers niet lastig val len en twijfel cr overigens aan. of do juiste getallen, die de statistische bureaux de laatste maanden gepubliceerd hebben, den toestand wel volkomen objectief-juist weer geven. Het is inderdaad een feit, dat, ver geleken met vorige jaren, de werkloosheid in deze zomermaanden veel sterker is tcruggeloopen dan men den laatsten tijd in vorige overeenkomstige periodes van het jaar gewoon was. Men spreekt zelfs van een vermindering van twee milliocn. Ik ben overtuigd, dat zulke statistieken ge schminkt zijn. De dictatuur, die tegenwoor dig Duitschland bcheerscht. is er in ge slaagd door een enorme moreelc cn hier en daar ook daadwerkelijke pressie hon derdduizenden wcrkloozen onder te bren gen en zelfs geheelc rcgeeringsdistrictcn en provincies volkomen van do werkloos heid te bevrijden. Maar tot welken prijs? Zullen wc dat ooit te weten komen? Dui zenden werkgevers hebben met meer of ook wel minder geestdrift werkkrachten aan gesteld. die ze, normaal gezien, niet gebrui ken kunnen en die zelfs hier en daar het bedrijf straks aan don rand van den onder gang zullen brengen, slaagt men er niet in, de loonen zoozeer te verlagen, dat de be drijfskosten niet al te gevaarlijk verhoogd worden. Milliocnen worden bij honderden tegelijk gestort in nieuwe rijkswerken, om te beginnen al dadelijk een werkelijk groot- schen aanleg van auto-straatwegen, werken die pas na lange, lange jaren de enorme kosten eeningszins zullen dekken; honder den milliocnen ook zal 't plan kosten, in ge heel Duitschland woningen, huizen, gebou wen. die sinds 1911 vcrvaarloosd werden, te restaurcercn of wel geheel nieuw op te bouwen. Iïct geld, dat daarvoor noodig is, bezit bet Duitsche rijk weliswaar nog. maar niet als overschot, waaruit normaal geput zou kunnen worden. Men „teert van de sub stantie" en daar men de geldcirculatie, uit begrijpelijkcn angst voor een tweede in flatie. die oproer zou betcekcnen, niet wil vergrooten, neemt do nationale armoede met den dag toe. doordat zij. die nog iets bezitten, nu gedwongen worden van hun bezit nog meer dan door normale directe en indirecte belasting te offeren ten bate van armen cn werkloozen, vooral in den vorm van een winterhulp, dio zoocvcn dooi de regeering georganiseerd is en die blijk baar alles wil gaan overtreffen wat op dit gebied in de wereld-gescliicdenis bekend is. Het merkwaardige van de situatie in Duitschland is, dat de ontevredenheid eigenlijk nog veel grootcr is dan in vorige jaren, maar dat van boven af een zoo koortsachtige Coué-behandcling toegepast wordt, dat de mossa's eenvoudig niet tot rustig nadenken komen, maar vau het eene volksfestijn in het andere, van de eene patriottische demonstratie in do andere ge jaagd worden. Bij een zeer belangrijk per centage van bet volk is dit patriottisme zeer zeker echt en is slechts twijfel gewet tigd of het duurzaam zal blijken. Niet min der talrijk zijn intusschen de Duitschers, die over 'do ontwikkeling der dingen min der gunstig denken, ja zelfs meenen, dat Duitschland absoluut op den verkeerden 5*eg is. Maar deze menschen spelen voor- loopig geen rol meer. Zij kunnen zich niet organiseeren, niet uiten, hun wenschen niet doorzetten. Ze hebben geen politieke par tijen, geen pers, geen volksvertegenwoor digers, geen vereenigingen, gcon meetings tot hun beschikking. Willen ze zich niet volkomen uitschakelen, dan blijft hun nog slechts één mogelijkheid: aansluiting bij de bcorschendo groepen, trachten daarin een eigen vleugel to gaan vormen. Wat de heerscbers natuurlijk ook inzien en beant woorden met een voorloopig stopzetten van do mogelijkheid, lid van do nationaal-so- cialistischc Duitsche arbeiderspartij te wor den. De regeering heeft slochts één groot doel voor oogen: overwinnen van alle moeilijk heden door absolute eenheid binnen de na tionale grenzen, liefst een natuurlijke, maar als 't niet anders gaat dan een ge dwongen eenheid. Bij zulk een gedwongen eenheid zal het intusschen wel moeten blijven. De Duitscher is bij allo neiging om te gehoorzamen aan een storkon heerschcr, in details een te onafhankelijk, tot voort durende critiek geneigd mensch. Mag hij die critiek niet meer luid ten gchoore bren gen, dan zal hij ze fluisteren. Een regee ring, hoe sterk ook, die zich daarvan niet ten volle bewust is, gaat verkeerde wegen. De Hitlcr-dictatuur echter is niet zoo dom. Zij begrijpt, voorloopig genoeg bereikt te hebben en slikt d» fluisterende critiek, die zc met toenemende gestrengheid en verder beknotten van staatsburgerlijke vrij heid beantwoordt. Voor haar komt het er op aan, een zoo groot mogelijk percentage der bevolking, in do eerste plaats de kern der eigen partijgenooten cn eerlijke aan hangers, in een stemming van vertrouwen, geestdrift en absolute gehoorzaamheid te houden. Men rekent cr op, dat een geest driftige kernmassa de weifelenden dan zal mecsleepen en de stille oppositie nog mach tiger zal maken. De absolute gehoorzaam heid heeft men noodig om uit de impasse te geraken, die ontstaan is, doordat de si tuatie feitelijk in geenen decle gunstiger is, de belasting voor don eenling echter nog veel grootcr geworden is. liet recept, dat men toegepast heeft, is, als geheel gezien, kinderlijk eenvoudig. Zulke eenvoudige oplossingen pleegt men gaarne geniaal te noemen. In dit geval heeft Hitier als volgt gedacht: wij maken eerst een revolutie oftewel omwenteling, zetten onze macht absoluut door, onder drukken elke hoor- en zichtbare oppositie, verzekeren dan de natie, dat zij baar vrij heid en haar eer teruggekregen hcotf kweeken oen stemming van gloeiend pa triottisme en als dit alles bereikt is, ver langen we veel grootere offers dan die, wel ke we in de door ons bestreden vorige re geering steeds verdoemd hebben en komen op deze wijze snel en zonder schokken door alle moeilijkheden heen. De omwenteling is gelukt, de oppositie zwijgt, het gloeiend patriottisme valt niet te loochenen. En nu komt het offeren. Daar van beleeft de Duitscher nog pas bet begin. Nu is slechts de groote vraag, of de uil der heerschers en hun tactisch talent ster ker zal blijken dan een mogelijk verzet van steeds grootcr massa's, als wegens de vele offers de ontgoocheling begint te ko men. Zulk een ontgoocheling begint te ko men. Zulk een ontgoocheling kan er eerder zijn dan men denkt. Ze kan reeds in het verloop van dezen winter kornen. Daarvoor zet de rcgecring alles op één kaart: op een „vrijwillige" actie van het bezattende deel der bevolking in een geweldigen strijd te gen honger cn koude. Natuurlijk is het mogelijk, op deze wijze uit liet bedrijfsleven en uit de safe's der gegoeden nog de noodigc honderd milliocn of meer marken te persen, die in levens middelen, in huisbrand, in kleercn voor do werkloozen cn de allerarmsten kunnen worden omgezet. Dat is een nobel sociaal resultaat, maar slechts een pleister op de wonde, geen genezing, geen oplossing. Dit onttrekken van bezit aan de bezittenden is al dadelijk een nieuwe vermindering van koopkracht, maar ook een vermeerdering van stil verzet bij allen, die door fanatis me ten bate van den nieuwe staat be- hccrscht blijven. Wil men werkelijk over de moeilijkbeden heenkomen, dan zal men afscheid moeten nemen van de beruchte autarkie, die in het nieuwe Duitschland tot in boogc regecrings instanties dan ook meer vijanden heeft dan men oppervlakkig zou aannemen. Men zal weer moeten gaan invoeren om met succes te kunnen uitvoeren cn buitenlandscbe geldswaarden als overschot in handen te krijgen, waarmede men dan weer zijn schulden zal kunnen afdekken en tevens millioenen raenschen, die van exnortpro- ductie geleefd hebben, naar de stilgelegde (abrieken terug zal kunnen brengen. Men zal ten slotte zelfs, ondanks alle oogen- blikkclijke verzekeringen van het tcgcndocl zich met het internationale kapitaal moe ten verzoenen cn tot de internationale con gressen en conferenties moeten terugkcc- rcn. wij men niet een arm land worden. Zoover echter zijn wo in Duitschland op het oogenblik nog lang niet. Do fanatici, die do macht in handen hebben, staren zich blind op hun eenzijdige idealen. Do af god Autarkie wordt gestreeld door steeds nieuwe offers. Tolerantie, internationale samenwerking, zijn voorloopig gehate be grippen. Vrijheid van drukpers, van vcr- eeniging en vergadering zijn van geen waarde meer. De staat van beleg is tot permanente toestand geworden. En erva ring cn rustige staatskundo worden afge lost door energie, geestdrift cn vooral jeugd Hot nationalisme en nationaal-socialismc is een zaak voor jonge en jongste men- schen. Daarin ligt zijn kracht, maar ook zijn Achillespees. Er geschieden veel onbe kookte dingen in het nieuwe Duitschland, en er regeeren veel jonge lieden, die daar van geen kaas gegeten hebben. Van boven af wordt bovendien een eigenschap opge kweekt, dio we buiten Duitschland nie mand zullen kunnen bewonderen: de nei ging om den mcdemensch als staatsburger ..in de gaten te houden" en waar gcwenscht bij de overheid te verklikken. Daardoor is een stemming van wederzijdscli wantrou wen ontstaan, die met den dag toeneemt en die een zwarte bladzijde in het bock dor nationale opleving beteekent. Misschien zullen wc. als deze dreigende winter, dien men met enthousiasme be strijden wil. achter ons ligt, de dingen beter en anders zien. Voorloopig consta- tceren wc naast veel goeds even veel, \%at ons tot een sceptische beoordeeling der din gen dwingt. Bij alle liefde en bewondering voor Duitschland. ROLAND. Het boek van Spengler. Het nieuwe geschrift van den auteur „Untergong des Abcndlandcs" is daarom van zoo groote beteekenis voor onzen tijd, wijl het de verandering in denkwijze formuleert, die overal bezig is, zich te vol trekken. Het woord „reactie" dekt eigenlijk het best hetgeen cr, overal om ons heen aan het gebeuren is, waarbij wij opmer ken, dat wij met „reactie" geen waardce- ring in gunsligen of ongunstigen zin van rlc nieuwe tijds-stroomingen bedoelen. Maar wat cr in Duitschland cn elders geschiedt, is alleen te begrijpen, indien men een an der systeem van denken cn beoordeclcn volgt, dan we ons tot dusver hebben aan gewend. Ook voor hem, die kritisch of af wijzend zich bevindt ten aanzien van Os wald Spengler's gedachten, die tot uiting komen ifl zijn: „Jakre der EnUcheidung" is dit boek een boek van beteekenis, omdat hij er door in dat andere „systeem" van denken wordt ingewijd. Boven de poort van Dante's hel stond geschreven: „wie bier binnentreedt, late allo hoop varen". Boven de poort nu Speng ler's bock zou kunnen staan: „wie hier binnentreedt, late allo democratie varen." Hij. die nog vervuld is van geloof aan de geleidelijke ontwikkeling zij moge dan gestoord zijn door een crisis zonder weerga in de geschiedenis van eene democrati sche staatsgemecnschap, onderxindt dit boek alleen als een ergernis. Een ergernis, die hij zich echter zal moeten getroosten, wil hij het eigen beginsel anti-tlietisch be leven. Alvorens Spengler ons zijn gedachten openbaart over „de witte" en de „zwarte" revolutie, revoluties die zich naar zijne meening voor onze oogen aan het voltrck- kcu zijn, geeft bij een overzicht der wereld oorlogen cn der wereldmachten van het lieden cn van het naast verleden. Hij con stateert dat wij in een onheilspellend moei lijken tijd leven, dat de ontzaglijkstc pe riode der wereldgeschiedenis is aangebro ken. een periode die verschrikkelijker ka rakter heeft dan de tijd van Caesar of van Napoleon. De oorlog heeft geen beslissing gebracht. 'Niemand weet eigenlijk meer, wie over winnaar is, en wie overwonncno. In wer kelijkheid is cr een nieuwe vorm der we reld ontstaan, als voorbereiding van toe komstige beslissingen, die met ontzettend geweld zich zullen openbaren. Rusland is door Azië psychisch heroverd en van het Engclsch imperium is het de vraag, of zijn zwaartepunt nog in Europa ligt. De rest van „Europa" bevindt zich tusschen Azië en Amerika, tusschen Rusland en Japan in het Oosten en Noord-Amerika en de Engclschc dominions in het Westen en be staat heden feitelijk nog slechts uit Duitsch land, dat zijn ouden rang als grensmacht tegen Azië weder inneemt, uit Italië, dat eene macht is. zoolang Mussolini leeft, cn misschien aan de Middellandscho zoo de basis van een werkelijke wereldmarkt zal verkrijgen, cn uit Frankrijk, dat zich nog eenmaal als heerschcr van Europa be schouwt en tot welks politieke „inrichtin gen" dc Volkenbond in dc groep der Zuid- Oostciijko Staten van Europa behooren. Maar dat zijn allemaal maar vluchtige ver schijningen. Dc verandering der politieke vormen der wereld schrijdt snel verder cn niemand kan \crmoedcn. hoe over eenige tientallen van jaren dc wereldkaart er uit zal zien. Waar ziet Spengler de oorzaak liggen van den ondergang van het huidig Europa? In het verval der „Staatshoogheid". Volgens hem is datgene, wat wij tegenwoordig „or de" noemen, niet anders dan een tot ge woonte geworden anarchie. Wij noemen bet demokratie, parlementarisme, zelfre- geering van het volk. maar hot is daad werkelijk het niet voorhanden zijn van eene, haar verantwoordelijkheid bewuste autoriteit, van een Regeering dus. cn van een werkclijken Staat. Die afwezigheid is een gevolg, zoo betoogt dc schrijver dan verder, van het rationalisme, dat onder „na tie" verstaat dc vrijheid van cn den strijd tegen elko orde. „Natie" is voor dat ratio nalisme gelijk aan „massa", vormloos cn zonder opbouw, zonder heerschcr en zon der doel. Het vergeet dat wcrkelijko naties, als alle levende lichamen een rijke, inner lijke geleding hebben, het vergeet liet den ken en gevoelen van den boerenstand cn veracht zede en gebruik van het echte volksleven. Onder ..volk' wordt verstaan het proletariaat der groote steden", dat alle cultuur en traditie hoeft vernietigd cn dc kracht van de Staten, die gericht moet zijn op de buitenlandscbe politiek, dat wil zeg gen op het gelding komen van het geheelc volk. heeft ondermijnd. Met deze ontwikkeling van het prolcta riant dor steden is een ander verschijnsel gepaard gegaan, de vermenging van occo- nomio en politiek. Zuivere Staatslieden wa ren het, die Napoleon bestreden tot aan de grenzen van den financieelcn ondergang, omdat zij verder zagen dan dc balans van het volgend jaar. Maar tegenwoordig spreekt, tengevolge van de „belangeloos heid" der leidende .Staatslieden, die voor een groot deel zelf in privaat-ondernemin gen geïnteresseerd zijn, dc occonoraie een belangrijken invloed heeft op de beslissin gen, de occonomie in baar vollen omvang, niet nlleen dc banken en concerns, met of zonder partij-masker, maar ook dc concerns voor loonsverhooging en arbeidsverkorting, die zich arbeiderspartijen noemen. De poli tick is vervangen door dc occonomie. de Staat door het kantoor, de diplomaat door den vakvcrccnigingsleidcr. cn hier. niet in do gevolgen van den wereldoorlog ziet Spengler do kiemen liggen van dc huidige oeconomische katastrofe. Zij is in haar gan «che zwaarte niets dan een verval van de staatkundige macht. De schrijver ontwikkelt deze gedachte naar twee zijden. Hij geeft als zijn inzicht te kennen, dat dc normale waarde van het „bezit" is afgestorven. Bezit, dat in zich boval dc erfenis van vorige geslachten, de verantwoordelijkheid om bet door arbeid en door spaarzaamheid tc bewaren, dat sa menhangt met dc familie-gedachte en fa milie-zeden, is in dc moderne samenleving vervangen door: winzucht. En dc schrijver verwijt daarbij, zoowel aan de kapitalisten als aan de arbeiders, dat zij door winzucht werden gedreven en daardoor mèt een ge zond staatsleven ook een gezond occono- misch leven hebben gedood. Hier is hij ge komen aan de tweede uitwerking van zijn grond-idee. De vakvcrecnigingen. die zich clo politieke macht in den staat hebben veroverd, hebben dc loonen zoo omhoog gejaagd, dat de industrie aan die jacht naar hooger loonen alleen maar kon beant woorden door een koorts-achtigo productie en een uitbreiding van afzetgebieden, die deze productie moesten verslinden. Maar dc afzetgebieden werden verzadigd en Europa kon het niet meer volhouden op vreemde wcrelddeelen te parasitccren. Bo xendien zag de kleurling de kunst af van den Westerling cn hij verloor het ontzag voor dc blanke volken, die hem in den oorlog tegen elkaar te hulp hadden geroe pen. Hetzelfde verschijnsel, dat tijdens den ondergang van het Romcinsche Rijk te aan schouwen viel, doet zich thans voor, de onderdrukte volken krijgen belangrijken invloed, zelfs hooge posities onder de hecr- schersvolken en staan gereed hen te ver nietigen. Ja, het is thans nog slimmer, om dat de witte wereld de gekleurde omsluit en dus van een innerlijk vernietigings-pro- ces kon worden gesproken. Hoe zal het nu gaan. wanneer de bewe ging der kleurlingen zich voortzet. De schrijver toont aan, hoe de macht der kleur lingen (zie Japan en het onder gekleurde volken overal onrust stokend Rusland) stij gende is, en hoe het, met name in de Ver- eenigde Staten voor de hand ligt, dat do witte revolutie, do revolutie dus van bet stedelijk proletariaat tegen do Staatsmacht met de gekleurde revolutie, de revolutie der kleurlingen tegen de blanken een verbond zal sluiten. Dan is het met onzo beschaving gedaan. De geschiedenis, aldus Spengler. ontwik kelt zich in de richting van bet Caesaris- mc. Do fascistische bewegingen, die men in verschillende landen van Europa aan schouwt, ziin slechts (voor vormen) van dic taturen, waarbij de Sterke Persoonlijkheid zal heerschcn over de staten. Hot is de taak van het Westen om zich krachtig te maken voor den komenden strijd. Want dat dc toekomst strijd beduidt, dat wederom zal blijken, dat het leven niet anders is dan strijd en gevaar, dat slaat voor den schrij ver vast. Aan Duitschland zal in dien strijd, vol gens Spengler de leiding kunnen toevallen. Het Noordelijke ras is het willende ras, maar die wil moet op iets gericht zijn, hij gaat onder, wanneer hij werkt in het ledige. Welnu, de Duitscher heeft, zoo ver zekert ons do schrijver, wat geen ander landsman bezit. Hij heeft den Pruislschcn geest, wat zeggen wil, bet vermogen zich willend „vrijwillig" to onderwerpen. Dc discipline is bier dc uiting van vrije ver kiezing. Als men niets Ic offeren heelt, don is het offer niets waard. En zoo eindigt het boek dan in een apo theose van den Duitschen mensch in den komenden strijd. De lezer, dio van bovenstaande, uiterst summiere uiteenzetting van den hoofd inhoud van Spengler's boek kennis nam, begrijpt, dat het ver verwijderd ligt van do domeinen van pacifisme, volkenbond en demokratie. Het grondmotief dezer wereld beschouwing is dat dc menscbhoid een ont zettende meting van krachten to aanschou wen geeft, waarbij de volken door zelftucht door onderworpenheid aan den leider, door handhaving van bun tradities, maar moeten trachten zich omboog te houden. Niemand, die dit boek leest, ontkomt aan zijn ongeëvenaarde suggestiviteit Het is spannend, meesleepend, van de eerste tot do laatste letter.. En cr worden ons waar heden in verteld, dio wij in don doezel van den vooruitgangsdroom niet hebben gezien. Toch vragen wij ons af, of niet een derge lijke, op hoogen, gierenden toon uitgekreten afstraffing cn voorspelling als Spengler ons ook hier weer geeft, niet een „vorm van literatuur" zal blijken, gelijkend op die vormen van „literatoredom", waar de schrijver zoo op scholdt. En wat wij missen in dit boek, is de er kenning van de christelijke traditie van het Westen. Op schijnbaar goede maar to ontzenuwen overwegingen verwart do schrijver het demokratismc van sommige geestelijken met de ware, christelijke barm hartigheid. Tegenover een auteur, die zich niet ontziet, om zelfs aan do medischo Zen ding een veeg uit do pan te geven, nemen wij reserve in acht. En tenslotte komt het ons voor, dat dit boek van een echten Duitschor, de ijzeren wetmatigheid in de historie te veel accen tueert. Voor wendingen, voor onverwachte ontwikkelingen in de historie, die het sche ma miskennen, dat wij ons van de historie hebben gemaakt, is deze auteur volkomen ontoegankelijk. Ten slotte blijft zijn leer en zijn voorspelling, hoo meesterlijk hij haar mag afleiden uit de voorhanden wer kelijkheid, een hypothese, op een benaalde groepccring van feiten geconstrueerd. Gaan wij de balans opmaken, dan ko men wij tot de conclusie, dat Spengler ons in zijn geschrift een realiteit laat zien, die wij, de jaren door hebben veronachtzaamd, maar die wij toch moeten aanmerken als een bepaalde „zijde" van het wereldpro bleem. Grafische Revue. liet derd2 nummer van de Grafische Re vue is gestoken in een zeer fijnen, door den Belg C. Declercq ontworpen omslag, wslke door een knappe kleurenkeuze en even wichtige vlakverdeeling een apart, dit tijd schrift waardig, cachet geeft aan dit maandblad voor da grafische bedrijven. Als zoodanig bevat het dan ook grafisch allerlei en verschillende belangwekkende artikelen als Het Boekbinden Het Boek drukken Over het spatfëeren op de Mo notype Portefeuilles verschillende vraagstukken over papier, cllché'9 en inkt, terwijl S. de Jongh ons wat vertelt over de bekoring, welke van de ni?t te reproduce©- ren kloosterhandschriften uitgaat

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1933 | | pagina 13