Jan van Riemsdijk Woensdag in „Amicitia
DE EEMLANDEü
Garage MOLENAAR
Uw gmé op tijd
Als vaeü Ooarn 't rijdt!
4000 EXEMPLAREN
L. J. LUVOX ZOON
Maandag 23 October 1933
Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
32 e Jaargang No. 98
Buiteolandsèh
Overzicht
Buitenland
HET PROCES INZAKE DEN
RIJKSDAG BRAND
HET ADRES VOOR EEN
ZES-PERS00NS TAXI
BLIJFT
TELEFOON 1210
TEL. 401-1113
ZUIDSINGEL 65-67
NAT. SOC. PRINS
GEARRESTEERD
AANSLAG OP GEPANT-
SERDEN TREIN
Belangrijkste
Nieuws
Weerbericht
5 uur 22 min.
3RAND MELDE MEN AAN
DE TELEFONISTE
TAXI 6 cent per K.M.
1093
BELT U EVEN £g3Q
GARAGE NIC. BOVÉE
6-7 PERS. AUTO MET CHAUFFEUR
NIEUWE RUITEN
TWINTIG JAAR DICHTER-ZANGER.
Prijzen 0.60—1.50 alles inbegrepen. - Kaartverkoop dagelijks aan het Bureau van het Amersfoortsch Dagblad.
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per Z maanden voor Amersfoort 2.10. per maand 0.75, per
1 weck (met gratis verzekering tegcD ongelukken! f 0.171/»
Binnenland franco per pott per 3 maanden 1 3.-. Ahonderlilke nummers 1 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC 515
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 1—4 regels t 1.05 met inbegrip van een bevnisaumniti
elke regel meer f0 25 Liefdadighelds-advertentllfn voor df
helft van den prijs. - Kleine Advertentlën „KEITJES bij vooruitbetaling 1—5 regelt
50 cent elke «egel meer 10 cent, driemaal plaatsen <1.— Bewijsnummer eitra f 0.05
De betrekkingen tusschen
Amerika en den Sovjet,
Het bericht over de te openen handels
relaties tusschen Amerika en Sovjet-Rus
land komt niet zoo verrassend als een don
derslag uit helderen hemel. Ingewijden
wisten, dat tijdens de Londensche Confe
rentie de besprekingen hierover reeds zijn
ingezet, terwijl eigenlijk al hij het eerste
optreden van Ruosevelt af een nieuw con
tact met Rusland in uitzicht was genomen.
Hoewel Roosevelt nog nadrukkelijk heeft
verklaard, dat deze stappen niet beteeke-
nen dat Amerika den Sovjet erkent, ligt
het in de lijn te gelooven, dat die officieele
erkenning niet lang meer zal uitblijven.
Het is opmerkelijk te zien met hoeveel
vreugde de boodschap van Roosevelt in
Aioskou is ontvangen, en hoe men zich in
de Radenrepubliek er tersfond toe gezet
heeft de doeleinden onder 't oog te zien,
die het nieuwste diplomatieke succes van
Litwinof mogelijk maakt.
Onder voorzitterschap van Stalin heelt
een gemeenschappelijke zitting plaats ge
had van het politieke bureau en de Sovjet-
rcgeering, waarin Litwinof rapport uit
bracht over het geheel der Amerikaanscb
Russische problemen.
In deze zitting zijn de volgende richtlij
nen voor de ónderhandelingen van Litwi
nof te Washington vastgelegd:
1. De hervatting van de RUssisch-
Amcrikaansche betrekkingen.
2. De inleiding van Russiscb-Ameri-
kaahSGbc .onderhandelingen over een
handelsverdrag.
3. Het sluiten van een vriendschaps
verdrag.
4. Duidelijke uiteenzetting van het
standpunt der heide landen inzake den
toestand in het Verre Oosten.
5. De behandeling der Russische
vóór-oorlogschulden aan Amerika en
Russische eischen inzake de Ameri-
kaanschc interventie in liet Verre
Oosten.
Bovendien zal nog de kwestie van
het sluiten van een Russisch-Ameri
kaanseh non-agressiepact worden uit
eengezet.
Wij spraken van een suff.c^-wua Liluti-
nof. Dit springt nog meer in 't oog, wan
neer men zich herinnert, dat de Amerij
kaansche opinie zich gedurende zestien
jaar met de meeste heftigheid tegen de er
kenning van de Sovjet-republiek heeft ver
zet. Ook nu nog is dat verzet, vooral uit
republikein-che en rechts-dcimcratische
kringen niet gering. Zij zijn bang voor het
communistisch gevaar, zooals zich dat o.a.
in Mexico ontplooit en zien in de nieuwe
stappen van Amerika een verder voortel ij
den in een richting die door hen als hoogst
noodlottig wordt beschouwd In deze krin
gen wordt derhalve dc vraag opgeworpen
of de president voor dezen stap niet de
toestemming van het Congres noodig heeft.
De grondwet laai zich hierover niet dui
delijk uit en de 'practijk is tot nog toe zeer
verschillend geweest In liet geval van de
Spaansch-Amci ikaansche republiek heeft
de president vóór dc erkenning bet oor
deel van het Congres ingewonnen, in tal
van andere gevallen echter heeft hij geheel
op eigen verantwoording gehandeld. Het
rongres zou door het weigeren der gelden,
bcnoodigd voor het toekomstige Amerikaan
•^che gezantschap in Moskou waarvoor
de namen al worden genoemd! een vo
tum van practische strekking kunnen
stellen, maar een dergelijk votum zou in
de Verecnigde Staten zonder precedent zijn.
Bovendien is Roosevelt's positie al
wordt zijn politiek van verschillende kan
ten hevig aangevallen nog altijd zoo
sterk, dat hij ook in dit geval geen veto
van het Parlement heeft te vrcczcn.
Het mag misschien psychologisch verba
zen, dat de twee rijken, die ijl politiek en
ideologisch opzicht het verst verwijderd
staan, elkander aldus hebben kunnen vin
den. Maar men moet niet vergeten: lc. dat
de uitersten elkaar raken, 2c dat de Sov
jet in zijn 5-jarenplan alle heil gezocht
heeft in tecbnischen vooruitgang en daar
bij in Apierika een zeer bewonderd voor
beeld vond; 3e. dat dc Sovjet jarenlang in
Europa een tfh li-sovjet-front verwacht
heeft, ook van den Volkenbond, en daar
door onwillekeurig zich is gaan richten
naar Amerika, het eenigo wereldrijk, dat
zich steeds van den Volkenbond afzijdig
heeft gehouden.
Amerika heeft met deze onderhandelin
gen voornamelijk een economisch doel. De
Verecnigde Staten zijn ondanks of mede
dóór dc jongste politiek van Roosevelt
in een economische impasse geraakt, waar
uit zij alleen te redden zijn. wanneer zij
geen enkel handelsvcld onbeplocgd laten.
Maar bovendien schijnt het besluit van den
president ook binnenlandsch-politieko ach
tergronden te hebben. Door dc heftige cam
pagne van de boeren en den meer en meer
zich openbarenden tegenstand van de indus
trie tegenover de maatregelen van den pre
sident, lijkt het hard noodig dat deze mid
delen zoekt om de aandacht eens op ande
re zaken af te leiden en het Anierikaansche
volk een nieuwe kans op economische her
leving voor te spiegelen.
Voor Rusland heeft het nieuwe stadium
natuurlijk ook zijn cconoinischen zin. maar
het voornaamste accent voor dc Sovjet ligt
toch op het politieke doel. In de eerste
plaats wordt aan het politieke isolement,
waaruit dc Sovjet zich de laatste jar°n is
gaan onttrekken, een laatst,uiterst be
langrijke basis, ontnomen. Rusland treedt
hiermee binnen in .de wereld der groot
machten, waar liet tot dusver slechts eet
schijnrol kon vervullen.
Maar in de tweede plaats en dit is ver
reweg het belangrijkst Rusland krijgt
thans voor zijn politiek in het Dosten, waar
het tegenover Japan een vrijwel onhoud
bare positie innam, een gewichtigen steun
van Amerika. Het is niet twijfelachtig, of
de vrede in de Pacific zal hierdoor minder
duurzaam bedreigd blijven, een kwestie, die
uiteraard ook op den wereldvrede een
gunstieen terugslag heeft.
Vein der Lubbe en de communistische
werkzaamheid te Neuköln
Berlijn, 21 Oct. (V. D.) Bij het voort
gezette getuigenverhoor wordt commissaris
dr. Zirpins voorgeroepen. Reeds bij het
éérste eedcelU- van de behandeling heeft hij
verklaringen afgelegd Verdachte v. d. Lub
be had aan getuige verteld, dat hij Zon
dagavond in Henningsdorf was terugge
kcerd en daar overnacht had Get heeft de
opgave van v d Lubbe aan de feiten ge
toetst en vastgesteld, dat v. d. Lubbe den
ppfrv- dmmecbracht -m
het asyl te Henningsdorf. Er wordt vast
gesteld, dat v. d Lubbp op Maandag 27
Februari, nu in het asyl overnacht te heb
ben. tusschen 8 en half negen Hennigs
:lorf heeft verlaten cn te voet naar Berlijn
is gegaan.
De behandeling wendt zich dan naar dc
politieke achtergronden van het proces.
Meer in bijzonderheden wordt do comma
nistisehe werkzaamheid te Neukoeln, vlak
voor don brand besproken.
De bediende YVilly Hintze uit Neukoeln
oet mcdedeelingen over gesprekken, die
iehouden zijn in het lokaal van Schlaffke
en in de woning van den communistischen
kellner Starker in Neukoeln en waaraan
ook v d. Lubbe heeft deelgenomen.
Hij vertelt o. a. het volgende: Twee of
Irie dagen voor den overval op hel stcun-
bureau Neukoeln. was ik in hel lokaal van
Schlaffke. Om 10 uur 's morgens kw am
d Lubbe, in gezelschap van Pfeiffer cn
nog een communist uit Neukoeln, ook daar
had Van der Lunbe het grootste woord
en hij zei o. a., dat men er mee moest be
ginnen om volgens een vast plan onrust-
haarden op te bouwen, zonder dat daarbij
iemand persoonlijk gevaar loopt Toen de
communist Pfeiffer van der Lubbe intro
duceerde. had deze eerste gezegd: „hier is
een Hollandsrhe kameraad, die actief aan
onze actie wil deelnemen. In verband met
„ronde hulp" was ook de naam van Torgler
cnoemd. Van der Lubbe zelf zou het voor
stel hebben gedaan om een overval te ple
gen op het steunbureau tc Neukoeln. Uit
getuigenverklaringen komt vast te j
staan, dat v. d. Lubbe bereid was aan den 1
overval mee te doen.
In verband met de rapporten van com
missaris Heissig over zijn onderzoek in
Holland brengt de president dr. Buenger
ecnige tegenspraken en afwijkingen ter
sprake Twee in Nederland gehoorde go tui
gen. \lberda en Vink, hadden n.l. later in
de pers de verklaring van commissaris I
Heissig op eenige punten betreffende hun
eigen verklaringen gecorrigeerd willen
hebben. Zij bleven er b.v. niet meer bij,
dut zij \oor den commissaris hadden ver
klaard. dat Van der Lohbe tiog lid van de
communistische partij was geweest.
Heissig heeft echter niet te veranderen.
Beklaagde Torgler eischt dan een ver
hoor van de Nederlanders Alberda en
Vink. Dr. Sack wil een dcrgelijken eisch
voorloopig niet stellen.
Beklaagde Dirnitrof spreekt er dan even
als tc Leipzig weder over, dat bij het per
soonlijke verhoor van Van dor Lubbo geen
gebruik van een tolk is gemaakt.
Getuige an'wooidt, dot dat in het geheel
niet noodig is geweest, daar mén zeer goed
n'ct Van der Lubbe heeft kunnen spreken.
Als hij de vragen niet onmiddePiJk had bc
grepen, sprak men Hem in zéér eenvoudige
woorden toe
De behandeling wordt dan verdaagd tot
Maandag.
Berlijn, 23 Oct. (V. D.) Hel rijksdag
proces is nu reeds langer dan een maand
aan dc gang cn liet getuigenverhoor is nog
lang niet geëindigd. Het is zelfs niet waar
schijnlijk, dat men met de zitting tc Berlijn
deze week gereed komt, zoodat vermoede
lijk ook de volgende week het rijksgerechts
hof nog to Berlijn zal bijeenkomen. Getui
gen zijn vandaag niét gedaugd, doch het
zullen voornamelijk de deskundigen zijn die
aan het woord komen.
Dr. Bünger opent de zitting met de mede-
deeling. dat de deskundigen zullen worden
gehoord over de brandstichting in het
rijksdaggebouw zelf cn wel voornamelijk
over de zaak of Van der Lubbe alleen den
brand kan hebben aangelegd.
Dc eerste deskundige, die gehoord wordt,
is dc hoogleeraar aan dc technische hoogc-
school tc Chariottenburg prof. Jossc. Hij
verklaart, dat in het rijksdaggebouw drie
brandhaarden waren te onderscheiden, cn
wel in het restaurant met de daarbij gele
gen vertrekken, in het so us terrain, in de om
geving van de plenaire zittingzaal en in dc
grooic zaal zelf. Vooral hot verloop van den
brand in dc zittingzaal heeft grootc belang
stelling gewekt, omdat dc ontwikkeling van
dezen brand zeer snel, in ongeveer 10 minu
ten, is geschied. Deze snelle uitbreiding van
het vuur heeft liet vermoeden gewekt, dat
j dc ventila,Üëlnrichting daar het hare toe
heeft bijgedragen. Na een uitvoerige be
schrijving van dc vcntileer-inrichting, komt
prof. Jossc tot de conclusie, dat deze instal
latie tijdens den brand niet heeft gc
werkt Hij komt tót deze conclusie zoowel
WftfT ül.lh technische onderzoekingen iris
door dc verklaring van den getuige, die het
eerst het vuur in dc zaal beschrijft „als een
gemoedelijk flikkerend vuurtje". Er blijft
dan geen andere mogelijkheid als oorzaak
van de snelle ontwikkeling van den brand
over, dan dat in dc zittingzaal andere ge
makkelijk brandbare stoffen in groote hoe
veelheid aanwezig waren en zeker ook an
dere dan uitsluitend vuurmakers.
Brandbaar gas aanwezig.
Prof. Jossc acht het uitgesloten, dat uit
het hout van do zittingzaal brandbare gas
sen zijn ontstaan
Niettemin wijsl het ontstaan van
plotselinge steekvlammen in dc zaal
op dc aanwezigheid van een grootc
hoeveelheid brandbaar gas, dat
slechts ontstaan kon zijn uit vloei
bare brandstof, die in de zaal moet
zijn gebracht cn over verschillende
plaatsen verdeeld.
Lie deskundige vestigt daarbij vooral de
aandacht op dc stcnografenkamcr. Hier kor»
altijd iedereen zonder op tc vallen binnen
komen. De over verschillende in de zaal ver
deelde brandstoffen behoeft slechts op één
plaats tc worden aangestoken om dc ge-
heelc oppervlakte tc ontbranden
In dc stcnografenkamcr bestond de moge
lijkheid lang vóór den brand brandstoffen tc
brengen. Op grond van laboratoriumonder
zoeken komt prof. Jossc tot dc conclusie,
dat in dc zittingzaal meer dan 20 K.G.
vloeibare brandstof aanwezig
moet z ij n geweest Dc ontbranding
door de gchcclc zaal kan veroorzaakt
zijn door op één plaats dc boel in
brand tc steken. Zoo kan ook het ontstaan
van dc vlammen op dc diplomatentribunc
worden verklaard. Dc verbranding is voor
het grootste gedeelte niet bikomen ge
weest. Tengevolge van het gebrek aan lucht,
niet alle vloeibare brandstof verbrand.
Men kan aannemen, dat zich dientengevolge
in het bovenste gedeelte van de zaal een
hoeveelheid brandbaar gas heeft verzameld,
die bij het bereiken van dc explosiegrcns
ontbrand is.
Het lijkt don deskundige uitgeslo-
t e n, dat het in den rijksdag brengen en
het uitstrooien van de brandstof door Van
der Lubbe alleen is gedaan. De voorberei
ding heeft ook een zekeren tijd geéischt en
do uitvoering moet minstens door twee,
zoo niet door meer personen zijn
geschied.
Toen Van der Lubbe cenigc dagen na den
brand naar den rijksdag werd geleid, ver
wonderde hij zich er over dat de koepel nog
stond. Hieruit kan men afleiden, dat dooi
de brandstichting ook dc koepel vernield
moest worden. Het doel van de brandstich
ting op verschillende andere plaatsen in
het gebouw buiten de groote zaal moet vol
gens getuige zijn geweest het afleiden van
dc aandacht van dc brandweer van de
groote zaal, wat men ook inderdaad heeft
bereikt.
De prins van Saksen:Meiningen in
in Oostenrijk aangetroffen
met talrijk propaganda:
materiaal
Woonen, 21 October (II.N.) De politie
liceft de auto van den prins van Saksen
Meiningen aangehouden, terwijl deze op
weg was naar het kasteel van den prins m
de buurt \an Klagcnfurth.
De aanhouding geschiedde, omdat een
hakenkruisvlag op de auto stond. Bij nader
onderzoek bleek, dat onder de kussens van
de auto nationaal-socialist'sch propagan
da materiaal verborgen was.
De prins werd daarop in hechtenis ge
nomen
Hij verzocht met zijn vrouw telefonecrcn,
hetgeen hem werd toegestaan. Van deze
gelegenheid maakte hij gebruik, om zijn
vrouw te vragen, verschillende dócumcn'
ten, die zicli op het kasteel bevonden, te
verbranden.
Da&nyp -werd terstond ->oon - .lmiszockir4L|-j
op bet kasteel verricht, waarbij een groo
te hoeveelheid propagandamateriaal werd
ontdekt, benevens een omvangrijke corrcs
pondontie. waaronder zich ook talrijke
brieven van rijksminister dr. Goebels be
vonden
Volgïris het „Xoues Wiener Tageblait"
zouden aok van andere rijksministers brie
ven gevonden zijn Dc prins is daarop naar
de gevangenis van Klagcnfurth overge
bracht. Zijn vrouw wordt door reehor
chcurs bewaakt;
Zestien dooden, vijf en veertig
gewonden
Mookdcn, 21 Oct. (V. I).) Bij Tsitsikar is
een Japansch-Mandsjoerijschc gepantserde
trein ontspoord, die ten offer gevallen is
aan een aanslag van Chlncescho benden.
Zestien soldaten zijn gedood cn 45 min o'
meer ernstig gewond.
ZWARE AARDBEVING OP DE HAWAI-
EILANDEN
Lo n d c n, 22 Oct. (V.D.; Het eiland Hawai
is gisteren door een aardbeving geteisterd,
die volgens de tot nog toe ontvangen weini
ge berichten de hevigste is, die het eiland
sedert 192fi heeft getroffen. Nadere bijzon
derheden omtrent de aangerichte schade
ontbreken
SUCCES DER SIAMEESCHE
OPSTANDELINGEN?
Singapore, 21 Oct. (V. D.) In tegen
stelling met de door de Siamecsche
geering verspreide berichten, als zou dc
militaire opstand zijn mislukt, komen te
Sineapo-e nog niet bevestigde berichten
binnen, volgens welke het verzet der ro
geer' ngstroepen verzwakt
De koning zou naar Singora zijn ver
trokken vanwaar hij zich volgens geruch
ten naar Penang wil begeven.
Dl 1 BLAD HEEF7 EEN DAGELU ESLHB
GECONTROLEERDE OPLAAG VAN
SPORT.
H.V.C. speelt gelijk tegen Baarn.
(Tweede Blad, pag. 1).
Amsvordo wint op het nippertje.
(Tweede Blad, pag. 2).
De Amersfoortsche Boys behalen een 21
zege op E.A.C.
(Tweede Blad, pag. 2).
Sopla wint met 41 van Necrlandia.
(Tweede Blad, pag. 2).
A.M.II.C. I verliest van Baarn.
(Twoedc Blad. pag. 2).
Dc veldloop van Victoria.
(Tweede Blad, pag. 2)..
STADSNIEUWS.
Schilderijententoonstelling in Do Poth en
in Concordia
(Eerste Blad, pag. 2).
Het 20-jarig bestaan der Ncd. Vereen, van
Spoor- cn Tramwegpersoneel.
(Eerste Blad. pag. 2).
Medegedeeld door het K. N. M. I. De Bilt.
Hoogste Barometerstand 7.753 te Priga.
Laagste Barometerstand 751.7 tc Biarritz.
Verwachting:
Zwakke tot, matige wind, waarschijnlijk
meest uit Zuidelijke richtingen, toenemen
de bewolking niet kans op regen, waar
schijnlijk iets kouder overdag.
Kans op regen grooterf
De grootc verandering in dc drukvcrdec-
ling is het plaats maken van het depressie-
gebied over IJsland voor oen hoog drukge-
bicd. Ook hedenmorgen was over IJsland
en dc Britsche eilanden do barometer nog
stijgende, zoodat thans over Schotland en
Engeland lucht uit Noordelijke richtingen
wórdt aangevoerd en waarschijnlijk in do,
bovenlucht aldaar wél afkoeling plaats
trarF-en-verder-oèh zal--volgen. Dc. boogc
drukking over Scandinavië nam ecnigszins
in betockonis af Over dc golf van Biscaye
handhaaft zich de kern van dc depressie.
Over ons land on Duitsottland stroomt uit
Zuidelijke richtingen in de hoogerc lucht
lagen zeer warme lucht tusschen 500 en
1000 M. ongeveer (16' Cclsiu&). Op het
ontmoetingspunt in Schotland cn Engeland
van koude lucht uit Noord en warme lucht
uit Zuid viel zware neerslag (Shields 20
Aberdcn 17 jn.M.).
Het is waarschijnlijk dat ten onzent dc
bewolking zal toenemen, terwijl de kans op
regen grooter wordt. Behalve over dc Brit
sche eilanden viel ook in Frankrijk nogal
wat neerslag. Overigens is het rustig weer.
In Zuid-Du itcch land cn Zwitserland nogal
nevelig, terwijl over vrijwel het gehcelc ge
bied du temperatuur daalde.
lANGESTnAAT 49-51
TELEFOON 190
Effen wol^n STOFFEN
130 c.m. breed
1,35 1.75, 2.25 per meter.
Moderne kleuren
