NU Garage MOLENAAR 4000 EXEMPLAREN Abonnementsprijs per 3 maanden vooi Amersfoort 2.10. per maand 0.75. per DE EEMLANDEü prijs der advertentien vao l""*re0e,s r mcr 'obegrtp van een bewijsnummer Dinsdag 24 October 1933 Uitgave: VALKHOFF Co. «fr Bureau: Arnhemschepoortwal 2a 32 e Jaargang Na. 99 Buitenland HOE WERD DE BRAND VOORBEREID? HET ADRES VOOR EEN ZES-PERS00NS TAXI BLIJFT TELEFOON 1210 Belangrijkste Nieuws Weerbericht Licht 5 uur 20 min. BRAND MELDE MEN AAN DE TELEFONISTE TAXI 6 cent per K.M. BELT U EVEN GARAGE NIC. BOVÉE 6-7 PERS. AUTO MET CHAUFFEUR L. J. LUYCX ZOON NIEUWE RUITEN Firma DUIM BURGER AMERSFÖORTSCH DAGBLAD week (met gratis verzekering tegen ongelukken) I 0.171/* Binnen land franco per oost per 3 maanden I i-. Afzonderlllke outnmere f 0.05. POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC 5» 1elke regel meer f0 25 Llefdadlgheids-advertentiën vcor d# helft van den prijs. - Kleine AdverteDtiên ..KEITJES bij vooruitbetaling 1—5 regels 50 cent elke *egeJ meer 10 cent, driemaal plaatseo f I.— Bewijsnummer extra (LflS HET PROCES TE BERLIJN In ieder geval moeten kunstmiddelen zijn toegepastzegt de polities scheikundige Dr. Schalz Op een vraag antwoordt de deskundige prof. Josse, dat waarschijnlijk sloffen hier voor zijn gebruikt als poetskaioen of gc perst papier, dat met de brandstof was ge drenkt. Op een vraag van den procureur generaal dr. Werner of luitenant Lateit en de andere personen, die het eerst in de zaal kwamen, niet iets hadden moet werken, indien benzine of petroleum was gebruikt, antwoordt de deskundige, dat deze getuigen te ver van de vlammen af waren geweest. Dr. Worn er: De deskundige is van weening, dat de andere brandstichtings plaatsen zijn aangelegd, bij wijze van af lei dingsmanoeuvres. Ik blijf cchlur aan iets twijfelen. Men is immers op den brand op werkzaam geworden door het vuur in het restaurant. Jjidien im het restaurant geen brand was geslicht, had het vuur in de groote zaal waarschijnlijk nog geruimen tijd kunnen woeden, voor men het gemerkt bad. Prof. Josse antwoordt, dat de heele zaak psychiologisch zeer moeilijk te verkla ren is. üp een vraag van den advocaat dr. Sack antwoordt de deskundige, dat de 10 minuten, die zijn verloopen tusschcn het binnenklimmen van Van der Lubbe, en zijn aankomst in de groote zaal voldoende zijn geweest om de boel in brand te steken in dien de brandstichting was voorbereid, zoo al? hij gelooft dat inderdaad het geval is geweest Dr. Werner: Indi.cn op het tijdstip toen Sëholz in de zaal heeft gekeken nog geen voorbereidingen waren getroffen, zou het dan mogelijk zijn geweest dat b.v. Torgler na het verdwijnen van Scholz de voorbe reiding heeft getroffen, voordat hij den rijksdag verliet kwart voor 9? Prof. Josse: De tijd van 8.20 tot 8.i5 zou naar m n meening voldoende zijn. Dr. S e u f f e r t stelt voor do rijksdag employé's er over te hooren. wanneer de stenografen-kamer voor de laatste maal ge controleerd is. Dr. Sack sluit zich hierbij aan. Dr. Sack vraagt den deskundige of Torgler in het door den procureur-gene raai aangenomen geval bij het werken met vloeibaar en droog maleriaal niet daar naar had moeten ruiken en of de mogelijk heid bestaat een dergelijke lucht kwijt te raken Prof. Josse antwoordt, dat men door hét wasschen van de handen reeds veel van deze lucht kwijtraakt De president constateert dat het be antwoorden van deze vraag niet de zaak van dezen deskundige is. Of iemand al of niét naar iets ruikt dient daar werkelijk geconstateerd te zijn. T o r g 1 e r ^verklaart nogmaals dat hij te kwart voor 9 niet meer in den rijksdag was. In de zittingzaal was hij het laatst in December 1932. Met benzine of dergelijk brandbaar materiaal had hij nog nooit van zijn léven iets te maken gehad. Dim i trof verklaart, dat ook naar zijn weening de brandstichter beslist medeplich tigen moet hebben gehad. Hij stelt de vraag of het inderdaad mogelijk was, dat Van der Lubbe alleen in één kwartier den brand heeft kunnen aanleggen. De deskundige antwoordt dan, nadat hij heeft gehoord hoe handig Van der Lubbe ruiten heeft ingeslagen, en dat hij geheel met zweet was bedekt, toen men hem vond, aangenomen mag worden, dat Van der Lubbe. indien alles van te voren reeds was voorbereid, in een kwartier do boel in bran i'heeft kunnen steken Hierna treedt de middagpauze in, gedu rende welken tijd de ^ederlandschc tolk op verzoek van Van der Lubbe's verdedi ger de verklaring van de deskundigen zal vertalen. De namiddagzitting. Van der Lubbe blijft stom. In de namiddagzitting wordt allereerst verhoord de huisin6pecteur Scranowitz over zijn rondgangen op den dag van den brand Hij heeft daarbij niets opvallends gezien. Dr. Sack" „De secretaris van de sociaal democratische rijksdagfractie, de vroegere afgevaardigde dr. Hertz heeft voor dc com missie van onderzoek te houden verklaard dat zij ook in dc kasten van dc sociaal democratische fractie hebben gezocht. Getuige: „Dat is een leugen". De Xederlandsche tolk vertaalt dan de verklaring van den deskundige prof. Josse in het Nederlandsch. Van der Lubbe word! in verband hiermede voor dc tafel van den senaat gevoerd en luistert staande naar de vertaling. President: „Doe je hoofd omhoog, Van der Lubbe. zie mij eens aan, hebt u dat verstaan? De deskundige meent dat er geen sprake van kan zijn, dat gij het alleen hebt gedaan. De brand moest minstens voorbereid zijn. Wie is het geweest die den brand heeft voorbereid? Antwoord toch, hoofd omhoog." Van der Lubbe antwoordt in het geheel niet, en wordt weer weggeleid. Dimitrof stelt weer tal van vragen en zegt dat het door het zwijgen van van dei- Lu bbe mogelijk is dat onschuldigen in de beklaagdenbank zitten. Hij wil weten of van der Lubbe den brandweg inderdaad zoo heeft gevolgd al6 de deskundige meent. President tot van der Lubbe: Hebt U den brandweg zoo afgelegd "Is hier is vastge steld? Van der Lubbe zachtjes: „Ja", üp verzoek van Torgler wordt van der Lubbe gevraagd, of hij vóór den rondgang met het gerechtshof door het rijksdagge bouw al eerder in de tunnel onder het ge bouw is geweest Van der Lubbe antwoordt ontkennend. Dan worden verschillende andere deskun digen gehoord, o.a. de brandweerdeskun lige Dr. Wagner uit Berlijn die verklaart dat het verloop van den brand betrekkelijk kort na zijn ontstaan is ontdekt en djor ver scheidene getuigen is gevolgd. De deskun digen hebben b.v. getracht met mn vuur maker van dezelfde soort als Van der Lubbe gébruikte brand te veroorzaken, door een vuurmaker op de bekleeding van een stoel te leggen en toen in brand te steken. In 18 minuten slaagde men er niet In, de uit mas sief eikenhout gesneden stoel in brand te krijgen. Na IS minuien zag men zelfs betrekke lijk weinig sporen van deze poging. Ver der heeft men filmrollen onder de stoel gelegd en in brand gestoken, doch ook dit was niet voldoende om de stoel zoo danig aan het branden te krijgen, dat hij toen de film was uitgebrand, bleef verder branden. Ook was gebleken, dat de tapijten zeer moeilijk vlam vatten. Als getuige Dr. Wagner aanneemt, dat in de zaal geen voorbereidingen tot Je brand stichting waren getroffen is de plotselinge uitbreiding van den brand een raTdselach tigheid, die niet opgelost kon worden, zoo dat rnen "vanzelf tot do concluoie moet ko men, dat de zaal wel geprepareerd was. Dr. Wagner komt dan tot het opzlen- barondo resultaat, dat dc gang van za ken niet zoo geweest kan zijn, als van der Lubbe verklaart. In elk geval kan het vuur n.-t dien om vang hebben aangenomen, zonder dat de omstandigheden in de grooU zaal aanzien lijk waren gewijzigd. Voor een zoodanige wijziging zou één persoon den tijd niet hebben gehad. Of de dader zou over veel meer tijd hebben moe ien beschikken, óf hij zou don, meer per sonen geholpen moeten zijn, eventueel of waarschijnlijk drie. Het is natuurlijk moge lijk, met behulp van celluloid, of vloeibare brandbare stof. onder bepaalde omstandig heden in enkele Seconden een grooten brand te ontsteken, doch in de zittingszaal was dat niet mogelijk. De proc.-generaal dr. Werner vraagt: „Indien in de zittingzaal de brand was voorbereid, bestaat dan de mogelijkheid dat hij zoo is ontstaan als Van der Lubbe heeft beschreven?" Dr. Wagner: „Bij een goede voorberei ding bestaat deze mogelijkheid niet. Er moeten op verschillende plaatsen brand bare vloeistoffen zijn gebruikt." Ook de als deskundige gehoorde politie- scheikundige dr. Schatz uit Halle, komt tot de conclusie, dat de brand in de groote zaal met kunstmiddelen rnoct zijn bevor derd. Hij is ervan overtuigd, dat in deze zaal met zelfontbrandende vloeistoffen is gewerkt en wel met koolwaterstof-houden de vloeistoffen. Zonder zulke middelen acht hij liet onmogelijk dat m vier a vijf minuten de brand een zoodanigen omvang kon bereiken. Op verschillende plaatsen waar de brand heeft gewoed, zijn dan ook sporen van dergelijke vloeistoffen gevon den. o. a. van naphtaline. In de Bismarck- zaal zijn sporen van petroleum gevonden. Ook dr. Schatz acht het onmogelijk, dat éen persoon in zoo korten tijd al deze voorbe reidingen met vloeistoffen heeft kunnen treffen. Een persoon zou minstens twintig h vijf en twintig minuten noodig hebben gehad om dc gereedstaande vloeistoffen doelmatig te vcrdeelen. De deskundige acht het gebruik van petroleum onmoge lijk en zelfs waarschijnlijk, omdat petro leum langzamer verdampt dan benzine. Op een vraag van den president of dc zelfontbrandende stof zoo samengesteld kon zijn, dat zij op een bepaald tijdstip auto matisch ontbrandde, wordt door den des kundige bevestigend geantwoord. Van een dergelijk o oplossing is zelfs slechts weinig noodig en men kan haar in de broekzak meedragen. Dc deskundige vermoedt ook, dat de tapijten en gordijnen van de steno grafenkamer, die op zich zelf moeilijk BESDRAGENDE ONDER DE HOUT GEWASSEN. De bladeren gaan vallen en onze siertujn, waarop we zoo trots waren, verliest nu veel van haar schoonheid. Maar tevens is de tijd aangebroken, waarin tal van houtge wassen ons oog bekoren door hun mooi ge kleurde vruchten. Vooral de besdragende onder de heesters vragen onzen aandacht. Het meerendeel dezer heesters is uitstekend geschikt voor aanplant in kleine tuinen, zoodat iedere luinbezitter ze kan aanplan ten. Ei zijn zoowel kleinere boomen als struiken onder. Tot de boompjes behooren o.a. de gewone lijsterbes of Sor'ous Aucu- paria. De schermvormige trossen oranie tot vuurroode bessen worden gaarne door de lijsters gegeten en de raeesten zijn nu reeds weg. Ook andere Sorbus-soorten prijken met bessen, ofschoon ze bij geen van allen zoo sterk opvallen als bij bovengenoemde Tot de boompjes vormende besdragers be hooren ook verschillende Crataegussoortcn. Opvallend mooi zijn: Cr. coccinea met groote vuurroode vruchten, Cr. Carieret, met groo te oranje vruchten, en Cr. Prunifolia, met groote oran|e-roode vruchten. Ook de gewo ne meidoornsoorten Cr. monogyna en Cr. oxyacantha zijn vaak rijk bezet met kleine re vuurroode vruchten. Tot de mooiste besdragers kunnen de Cotoneastersoorten of bergmispels worden gerekend. Een der mooiste is wei de kruipend groeiende C. horizontals, gewoonlijk overdekt met vuur roode bessen. Mooi heesters vormen o.a. C. Francheltii, met sierlijk overhangende lakken en oranje-roode bessen. C. Simonsit, een forsch groeiende struik met helder- roude bessen welke heel lang aan het hout olijven. Een fraai losse groeiwijze heelt C salïcifolia var. floccosa. Deze wordt 2 tot 3 meter hoog en heeft groote trossen roode besjes. Zeer bekend is hulst of Ilex, waarvan de met bessen beladen takken met Kerstmis voor kamerversiering zullen die nen; nu sieren ze onze tuinen reeds. De vuurdoórn of Pyracantha is een groenblij- vende struik, welke nu is overdekt met zware trossen roode bessen. Ook als lei- plant is deze aan te bevelen. Onder het ge slecht der Berberis of zuurdoorn zijn ook opvallend mooie besdragers. Soorten als: B. aggregata met dichte trossen roseroode bes sen en B. Thunbergit, met koraalroode vrij- hangende bessen moesten in geen kleinen 'uin ontbreken. Noemen we tol slot nog de laagbJijvcnde Skimia japonica, waarvan dc vrouwelijke planten den geheelen winter ziin overdekt met trossen vuurroode bessen. We zijn nu waarschijnlijk bezig met plannen voor verandering of verbetering onzer tui nen. Denk daarbij ook aan bovengenoemd materiaal brandbaar zijn, met deze vloeistof waren gedrenkt. Van der Lubbe's verblijf in het Rijksdaggcbouw moet naar de nieening van dezen deskundige echter ongetwijfeld lan ger dan veertien minuten geduurd hebben. Dc deskundige dr. Schatz verklaart, dat ook wanneer Torgler, z'ooals hij beweert, om 8 uur 20 bet Rijksdaggebouw beeft ver laten de brandstichting kan hebben be werkt, Dimitrof verklaart: Wanneer ik deze in teressante voordracht goed heb begrepen, moet er eenigc kennis zijn aangaande de behandeling van zoo'n brandstichtings- mcthodc. De deskundige: Lieden, die daarmede te maken hebben, weten hoe dat gaaL Dimitrof: En wanneer iemand den gang van zaken in den Rijksdag niet kent? Deskundige* Een zekere plaatselijke be kendheid is noodig. Dimitrof: Wanneer zou dan met bet werk moeten zijn begonnen? Deskundige. Een A twee uren tevoren, doch geen dagen te voren, want dan zou het geen zin hebben gehad. De zitting wordt verdaagd tot Dinsdag echtend. Was Van der Lubbe In de plenaire zaal? B e r 1 ij n. 24 October (V.D.). Vandaag wordt opnieuw een aantal deskundigen ge hoord, nadat het verhoor van gisteren heeft uitgewezen, dat de brandstichting de groo te rijksdagzaal door zelf ontbrandende vloeistof moet zijn geschied. Voorts wordt een achttal getuigen ge hoord. die opheldering moeten geven over het oponthoud en de werkzaamheden van Torgler op den dag van den brand. Onder hen bevindt zich dc communistische fractie secretaresse. Anna Rchme en do commu nistische journalist Borkenhauer uit Es sen, de nationaal-socialistische rijksdag af gevaardigden Karwahne, uit Hannover en Frey uit München en verder de nationaal- socialistische bedrijfscellen-leider Krosser uit Linz. die in den middag van 27 Febr. in den rijksdag een opvallende ontmoeting zou hebben gehad met Torgler, die in ge zelschap van een onbekende zou zijn ge weest. In de advocatenbank wórdt de plaats van dr. Sack ingenomen door diens compagnon dr. Pelkmann, die dr. Sack tijdelijk ver vangt, aangezien dr. Sack lijdende is aan een hevige catarrhe. Hij zal echter trach ten zoo mogelijk reeds binnen eenige uren weer aanwezig te zijn. Dadelijk na de opening verklaarde dc deskundige ir. dr. Werner, dat hij aan de verklaring van den deskundige Josse niets, heeft toe te voegen, en dat hij diens rapport geheel 'onderschrijft. De deskundige dr. Schatz. stelt den Senaat dan voor, dat hij de werking van de door hem geconstatcerdo zelfontbran dende brandstof zou demostiveren. De procureur-generaal, dr. Werner, acht het noodzakelijk dat bij dit experi ment ook wordt onderzocht of men bij per sonen, die er zich meo bezig hebben ge houden, de lucht ervan kan bespeuren. Dr. Schutz zegt, dat dit afhankelijk is van den reukzin van degenen, die aan het onderzoek deelnemen, doch dat. de reukzin bij verschillende personen zeer ver schillend ontwikkeld is. Torgler vraagt den deskundige, of hem bekend is, dal in de aanklacht wordt geconstateerd, dat de stoffeerder Borschart een verbrand stuk stof dat naast het jasje van Van der Lubbe in de gang van de groote zaal werd gcconden, heeft geïdenti ficeerd als een stuk van het goidijn van dc stenografenkamer. Torgler vraagt verder hoe de deskundige dit'feit-in overeenstem ming kan brengen met zijn g'Pt,eren ont wikkelde stelling, dat van der Lubbe in het geheel niet in de plenaire zaal is geweest President: „Elk der bij het proces betrokkenen moet het verhandelde nauw keurig volgen. Ik heb dat ook den des kundigo steeds voor gehouden Er is een stukje gordijn gevonden, en dat zou er voor spreken, dat van der Lubbe toch eenmaal door de groote zaal heeft geloopen. De des kundige heeft daarop geantwoord: „Dat moet ik dun wel gelooven". Dimitrof wil ccnigc vragen stellen aan alle deskundigen, waarbij de president hem waarschuwt dat hij geen vragen van algemeene strekking die als pleidooi be doeld zijn zal toelaten. Dimitrof vraagt aan dc deskundige hoe het feit, dat kort voor den brand niets op vallends en verdachts is gemerkt, in over eenstemming is te brengen, met het feit, dat een zoo groote brand in zoo korten tijd kon ontstaan. De p r e s i d o n t wijst deze vraag af, om dat zij niet aan do deskundige behoort te worden gesteld, maar door dc- justitie en de verdedigers, misschien in hun requisi toir en bun pleidooien kan worden behan deld. Als Dimitrof zijn vraag dan tot den pre sident richt, wcnscht deze er evenmin ver der op in te gaan. De eerste getuige dlc gehoord wordt is con zekere mevrouw Pretzsch, uit Karlshorst, die in het huis naast Torgler woont, doch hem slechts vluchtig van ge zicht ent. Deze getuige heeft den dag vóór den brand 's morgens tegen 11 uur samen met haar zoon, Torgler te Karlshorst ont moet. Torgler droeg twee groote zware tas- schen'. Zij verklaarde, dat Torgler haar schuw aankeek en wel zoo, dat haar zoon haar er op attent maakte. Toen men den volgenden ochtend het verslag van den rijksdagbrand in de couranten las. hail haar zoon nog gezegd: „nu weet ik ook waarom Torgler die zware tasschcn heeft gedragen". Meen Iaat getuige do actctas schen zien, die Torgler ook thans als be klaagde voortdurend bij zich heeft om cr zijn processtukken in te bergen. Ze ver klaart echter, dat de tasschen, die zij toen gezien heeft, naar haar mecning grooter moeten zijn geweest. Zij waren heelemaal vol cn bogen uit, door het gewicht wat er in zit. President: Heeft bij u eigenaardig aangekeken? Getuige: Haarscherp. Ik had het ge voel, dat het hein onaangenaam was, dat hij ons juist tegen kwam. Hij keek ons zeer vreemd aan en wendde zijn blik da delijk weer af. President: U hebt uw zoon den vol genden ochtend verder niet gevraagd? Getuige: Ik ben er niet verder op in gegaan. President: De beklaagde zegt, dat hij in zijn tasch een groot aantal bladen cn tijdschriften had, die bij voor den Zondag mee naar huis had genomen. U hebt vroe ger gezegd, dat deze verklaring u onge looflijk toescheen, omdat zelfs groote ac- tentasschen mét kranten niet zoo zwaar hadden kunnen zijn. Getuige: Jawel, de last was grooter D/7 BLAD HEEF'l EE* DA<JELIJ Eb LUB G ECO NI ROLEERDE OPLAAG VA* BUITENLAND. Het proces inzake den rijksdagbrand. (Eerste Blad, pag. 1). Het kabinet Daladier gevallen. (Derde Blad, pag. 1). BINNENLAND. De regeering verbiedt aan ambtenaren actie tegen de regeering. (Tweede Blad, pag. 1). STADSNIEUWS. Onze gcmeentefinancién. (Eerste Blad, pag. 3>. Lezing over Jap alt voor de Mij. van Nijverheid en Handel. (Eerste Blad, pag. 3). Lezing voor de Ned.' Vakcentrale. {Eerste Blad, pag. 2). Medegedeeld door hot K.N.M l. De Bilt. Hoogste Barometerstand 775 0 te Isafjord Laagste Barometerstand 750.07 tc Ingb. Verwachting zwakke lot maligen Oostelijken tot Noord-Oosielijken wind, nevelig tot zwaar bewolkt kans op regen vooral in het Zuiden, iets kouder. Regen en mist Terwijl de hooge drukking op IJsland sterk toenam, beginl ook die in Scandina vië zich weer te herstallen. De ondiepo depressie die in Frankrijk zeer zware re uen bracht beweegt zich langzaam Noord- Oost W'aarts, zoodat ook voor ons land de regenkans tnenam. Kon uitgebreid mist- crebierl wordt aangetroffen van midden Duttschland tot over het Kanaal. Krach tige Noord-Oosten winden brachten ook in Schotland veel regen. Aan de Noordelijke Noorsche kust waait een \Vo«ior storm met regen, sneeuw en hagel. Tn Zuid-Frankrijk waait bet krachtig uit West. In Zweden is de lucht in het Nporden opgeklaard zoo dat daar morgen meer vorst to wachten is. LANGESTRAA1 49-51 TELEFOON 190 Effen woi:-2n STOFFEN 2.30 c.m. breed 1,35, 1.75, 2,25 per meter. Moderne kleuren dan wanneer het kranten geweest zouden zijn. Dr. Pelkmann wijst er op dat getuige Pretzsch velklaard had, d^t Torgler een tasch aan elke hand had gedragen, terwijl haar zoon zou hebben gezegd, dat Torgler den eenen tasch onder den arm droeg. Getuige houdt vol dat Torgler beide tas schen aan de hand droeg. Zij kan niet zeg gen of Torgler haar als buurvrouw kent. Hierna wordt gepauzeerd om het ge- recbishef met de direct bii /iet pron-s ito- trokenen in dc gelegenheid tc stellen, het door den deskundige, Dr. Schatz, in do uitgebrande zaal tc verrichten experiment met dc zelf ontbrandende vloeibare stof bij te wonen. Publick en pers zijn hierbij niet aanwe zig. Wollen Sjaal3 Wollen Mutsen Wollen Jasjes Woüen Jumpers Wollen Handschoenen Wollen Kousen DAMES-MODE ZAAK ARNHEMSCHE WEG 26 E5

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1933 | | pagina 1