DE EEMLANDEU
Voortzetting van het verhoor
L. J. LUYCX ZOON
Belangrijkste
Nieuws
Licht op
Maandag 30 October 1933 Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
32 e Jaargang No. 104
Tanef valt uit tegen
een getuige
HET ADRES VOOR EEN
ZES-PERS00NS TAXI
BLIJFT
Garage MOLENAAR
TELEFOON 1210
PIANO'S IN HUUR
ZWARE SNEEUWVAL
IN FRANKRIJK
TAXI 6 cent per K.M.
BELT U EVEN
GARAGE NIC. BOVÉE
6-7 PERS. AUTO MET CHAUFFEUR
5 uur 4 min.
SRAND MELDE MEN AAN
DE TELEFONISTE
ABONNEMENTSPRIJS 3 voo» Amersfoort 2.10. pe» maand 6.7b. per
week (met gratis verzekering tegen ongeluk ken i f 0. l7'/(.
Binnenland franco per ooit per 3 maanden (3.-. Afzonderlllke nummert f 0.0S.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC 5iJ
TSCI1 DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN vaD ">begrtp van een bewusnumiw#
- elke regel meer f0 25 Llefdadlghelda-advertentlto vOOf dé
helft van den prija. Kleine Advertentiên „KEITJES' b# vooruitbetaling 1—5 rebels
50 cent elke tgeJ meer 10 cent, driemaal plaatsen f Bewijsnummer extra f OjOS
DE BRAND IN DEN RIJKSDAG
..Een Duitsch oud*officier
liegt niet
(Vervolg van het derde blad.)
In het proces nopens den rijksdagbrmd
werd Zaterdag eveneens gehoor J Ie gel ui .re
Gutsche, die tot Mei 1933 in dienst was
van de sociaal-democratische rijkfeda-gfrac
tie. Hij herinnert zich slechts Torgiar t-'iren
3 uur des middags .net hoed sn jas voor
ingang II te hebben aangetroffen.
De vroegere secretaris van de sociaal
democratische rijksdagfractie Jakubowitz
deelt mede, op den dag van den brand ver
scheidene malen door de antichambre te
zijn gekomen. Het is mogelijk, dat hij op
den terugweg van de bibliotheek aven ach
ter Tor gier beeft geloopen, doch dat kan
slechts zijn geweest aan den kant, waar de
communistische bureaux gelegen zijn, ter
wijl Kanvahne, Frey en Kroyer Torgler met
zijn begeleider aan den anderen kant heb
ben afzien.
Dr.- Sack verzoekt de beide 'getuigen met
Karwahne, Frey en Kroyer te confrontee
ren, nadat Gutschc naast Van der Lubbc
is geplaatst.
Alle drie nationoal-socialistische getuigen
verklaren, dat em persoonsverwisseling is
uitgesloten.
Het proces wordt voortgezet met het hoo-
ren van de getuigen Kroyer en Karwahne.
Zij verklaren, dat een verwisseling tus-
schen Jakubowitz en Van der Lubbe ge
ile il uitgesloten is. Dimitrof merkt op. -l.it
van de drie hoofdgetuigen twee Van uer
Lubbe nauwkeurig herkennen an één slechts
Popof. Er ontspint zich weer een kort de
bat tusscnen den president en Dimitrif en
op scherpen loon voegt de eerste. Dimitrof
toe: Ik wniach met u- niet te discussieert.
President: Ik heb bij iedere getuige af
zonderlijk uitdrukkelijk gevraagd, onder
welke omstandigheden het zien van U*n
verdachte pla.ats had. De getuigen hébben
mij zeer bevredigende verklaringen gege
ven.
Na de pauze wordt eerst majoor b. d.
Weberstadt,1 der leider -\ an .den persdienst
der nat.-soc. rijksdagfractie als getuige ge
boord. Zijn werkkamer was in de periode
van den brand op do boven verdieping van
den rijksdag naast de fractiekamer van dc
communistische partij. Hij had op den 27en
Februari 's middags te 4 uur een sterke
benzine- en benzollucht geroken. Hij had
nog een vluchtig onderzoek ingesteld of hij
de vloeistoffen ergens zag. maar had ni-jts
gevonden. De reuk was zeer sterk Aanvan
kelijk liad hij geen waarde gehecht a-in
zijn bevindingen Den volgenden dag had
Droescher hem verteld een zelfde ondirvlm
ding te hebben opgedaan. Voorts verklaart
get. nog, dat hij in den hoek, waar de reuk
het sterkste was geweest, twee mannen was
tegengekomen; de een was opvallend groot
cn breedgeschouderd, de tweede man was
zeer klein bij hem vergeleken en was in een
lange jas gehuld. De groote droeg op zijn
linkerschouder een soort kist en gat. had
hem voor een 'transportarbeider gehouden.
Bij dan rechter van instructie zijn aan gel.
verscheidene- personen getoond. Den derde
heeft hij direct herkend als den man net
het pak ovér den schouder.
Tanef: Of die getuige vergist zich in mijn
persoon, of hij liegt. Ik heb slechts één jas.
Dimitrof wil zich in het debat mengan,
maar de president legt hem het zwijgen op.
De hoed en de jas van Tanif zijn intusschen
ter tafel gebracht cn Tanef moet de jas
aantrekken en den hoed opzetten. Ook van
der Lubbe wordt voor de tafel van het hof
(gebracht. Hij moet naast Tanef gaan/staan
op de manier zooals de get. ze tezamen
heeft gezien. De get. demonstreert hoe Van
der Lubbe de kist heeft gedragen en hoe
Tanef naast hem liep De president beveelt
Van der Lubbe herhaalde malen het hoofd
op te heffen. Er wordt dan een pak gemaakt
in den vorm van de kist en op den linker
schouder van Van der Lubbe gelegd. Op
het dringend en herhaald verzoek van den
president heft hij het hoofd wat op en houdt
hij zelfs met één hand het pak op zijn
schouder vast.
De inspecteur van het rijksdaggebouw,
Soranowitz, wordt dan gehoord. Ilijvertelt
o.a., dat hij in de uitgebrande zaal midden
tusschcn een groep mensclien een grooten
man zag staan, die met een ketting ge
boeid was. Get. was naast den man gaan
slaan en had zich direct afgevraagd waar
hij hem meer had gezien. Den volgenden
dag washij »tot de overtuiging gekomen,
dat het de man was. dien hij met dc kist
had zien loopen. Mij was toen naar den
rechter van instructie gegaan en was ge
confronteerd met Van der Lubbe wien hij
zijn vermoeden had gezegd.
.Van der Lubbe bestreed mijn meening
niet en maakte den -indruk, dat hij erg gé-
schrokken was.
President: U hebt toch ook ergens een
gebroken ruit gezien, niet waar?
Geit-.: Op den ochtend na den brand kwam
ik de kamer van de communisten voorbij.
Ik trapte op scherven, keek naar boven en
zag, dat uit een glazen dak een ruit ont
brak. Ik heb mijn bevinding direct aan de
politie medegedeeld.
De president merkt daarbij op, dat de
ruit in ieder geval den vorigen avond om
8 uur nog niet stuk kan geweest zijn, om
dat de lampenist daarvan nietö had gezien
Get. Weberstadt verklaart met stelligheid,
dat Tanef de man in de lange jas is ge
weest.
Torgler merkt nog op, dat in de akte van
beschuldiging gesproken wordt van scher
ven voor do kamer van afgavaardigde
Torgler".
Tanef verklaart via den tolk, dat gat. zich
of vergist of opzettelijk onwaarheid spreekt.
Get. Weberstadt met scherpe stem. Ik
zou er op opmerkzaam willen maken, dat
een Duitsch oud officier niet liegt!
Tanef verklaart dan verder, dat hij nooit
in het rijksdaggebouw is geweest Hij
spreekt geen woord Duitsch en hel zou
toch wel zeer zonderling zijn. wanneer hij
met Van der Lubbe, tegenover wien hij zich
niet verstaanbaar kon maken, in het rijks
daggebouw zou zijn binnengegaan.
Ver Torgler vraagt dan nog, of de soc.-
dcm. rijksdagfractie in de dagen vóór den
brand misschien een kist heeft ontvangen.
Get. Gutsche geeft hierop het antwoord
De dames van het secretariaat van de soc.-
dem. fractie hadden wijn besteld. Het kwam
m een kist uit Rijnland, omdat dat gocd-
kooper was.
Dr. Werner informeert belangstellend,
hoeveel kisten er dan wel gestuurd waren.
Get.: Er-waren hij rekent na twee.
vierzes dames. „Nou, zeggen we, zestig
flesschen ongeveer!(Groote vroolijkheid in
de zaal). „Een knecht van een expeditiefir
ma heeft ze gebracht. Hij was een man met
een zwartleeren schort voor.
Raadsheer Kunders' Kan dia kist, waar
over we hier hebben gesproken, d:o 60 fles
schen hebben bevat?
Get. Absoluut uitgesloten. De kist, die ik
gezien heb, zou hoogstens 6 of 8 flesschen
kunnen bevatten.
De behandeling wordt daarna verdaagd
lol Maandag.
Eén der getuigen van meineed
beschuldigd en gearresteerd.
Berlijn, 30, October. (V.D.). Heden be
gint de vierde week van de proces-zitting
te Berlijn, zoodat met de ongeveer li dagen
té Leipzig reeds, bijna l'/t maand met het
rijksdagbrand proces gemoeid is. Bij den
aanvang, van de zitting verzoekt Torgler
feu verklaring te mogen afleggen om een
belangrijke mededeeling te doen. Op ver
zoek van den voorzitter wordt deze ver
klaring uitgesteld tot na het getuigen ver
hoor. De eerste getuige is een zekere Soon-
f 6.en f 8.— per maand
met recht van aankoop binnen
twaalf maanden.
Fa. R. VAN DEN BURG
Arnh straat.
ke, bij wien de beklaagde Tanef aan het
eind van Februari ccnige dagen in huis
heeft gewoond. Hij verklaarde, dat hij op
24, 25 en 28 Februari Tanef, dien hij in
1920 te Boekarest door een vriend had lee
ren kennen, in de jfrierlrichsst rasse bij het
«lotion had getroffen. Op Tanei's mede-
fleeling. dat hij. geen woning bad, bood
Soenke hem aan eenige dagen bij hem to
komen logeeren. Waarheen Tanef daarna
vertrokken is. weet getuige niet. Tanef had
geen bagage en verder ook niets bij zich
Naar aanleiding van verschillende vragen
verklaarde getuige tenslotte, dat Tanef
een pak met levensmiddelen bij zich had
gehad. Of hij aan het station bagage had
staan, kon getuige niet zeggen. Tanef
heeft ongeveer acht dagen bij hem in huis
gewoond.
Soenke deelt nog mede. dat liij bet
Duitsch niet volkomen machtig was. aan
gezien hij, hoewel hii van nationaliteit
Duitscher is, in de Kaukasus is geboren
Uit verschillende vragen blijkt echter, voor
namelijk uit de verklaring van Ponof. "dat
Tanef bij aankomst te Berlijn Popof heeft
ontmoet n dat Soenke êën bekende van
Popof was. Popof heeft Tanef toen bij
Soenke ondergebracht en Soenke moet ten
slotte toegeven dat hij Tanef niet uit Roe
menie kent cn dat hij hem niet op slraaf*
heeft ontmoet, doch dar. J bij hem is ge
bracht door een bekende van Popof
President: U hebt bewust een meineed
afgelegd. Ik heb u gevraagd, of u Tanef
op straat hebt ontmoet, en u hebt opzette
lijk ja'gezegd.
Getuige Soenke: Ik ben mij niet bewust
dat ik reeds den eed heb afgelegd.
President: U hebt mij gezegd, dat u b*
reid Was de belofte te doen.
Getuige.: Nu herinner ik me dat.
Président: Ik wensch er geen woord
meer aan tc .verliezen.
Dr. Werner verzoekt dc arrestatie van
Soenke, dien hij ervan verdenkt meineed
te hebben gepleegd.
Na een korte onderbreking van het vc
hoor deelt dr. Bünger mede:
Ia het officieclc proce6-verbaal is vast
gesteld, dat Soenke zich door de verkla
ring, dat hij Tanef uit Roemenië kent en
toevallig op straat heeft getroffen en hem
logies heeft aangeboden en dat hij geen
koffers voor hem heeft afgehaald of ziel»
daarvan niets herinnert, onder verdenkiw
heeft gebracht meineed te hebben ge
pleegd, aangezien hij zelf heeft toegege
ven, dat hij op dit punt bewust dc onwaar
heid heeft gezegd
Reeds heb ik bevel gegeven tot voor-
loopige aanhouding van Soenke en hij za'
door de po»itio worden vastgehouden, tot
het. arrestatiebevel tegen hem is uitge
vaardigd.
Hierna werd getuige Soenke door twee
schupo's weggevoerd.
Parijs, 28 October (H.N.). In verschil
lende gedeelten van Frankrijk, o.a. in
Auxcrre, Limoges, Chaumont, Moulins, het
departement Cher cn het gebied van Bour
bon is de. temperatuur aanmerkelijk ge
daald, terwijl het sedert. Vrijdagnacht
sneeuwt. Op de velden ligt de sneeuw op
some plaatsen 15 e.M. hoog. Dientengevol
ge dreigt een gevaar voor de verzorging
van enkele gemeenten met levensmiddelen.
Ook te Nancy is de temperatuur belang
rijk gedaald, wat met sneeuwval gepaard
ging
Dok winterweer in Engeland.
Londen, 28 Oct. (V.D.) In geheel En
geland heeft met stormen en hagelbuien
de winter zijn intrede gedaan. Op vele
plaatsen is reeds sneeuw gevallen. In den
afgeloopen nacht heeft het ook tc Londen
gesneeuwd
.ANGESTRAA1 49-51
TELEFOON 190
Woensdag 1 November GESLOTEN
weseru den feestdag van
Alierbsiiigen.
Donderdag EXTRA KOOPJES in de
Stoffenafcfeeling
Dinsdagavond tot 10 uur geopend
Bij den dood van Painlevé.
Een man van wetenschap, die
in de politiek verzeild raakte.
Op bijna zeventigjarigen leeftijd is de
vermaarde Fransche staatsman Paul Pain
levé overleden. Met hem is een persoon
lijkheid heengegaan, die reeds tijdens den
oorlog, maar vooral nadien een.uiterst be
langrijke rol op het terrein der politiek
speelde.
In December 1863 werd hij als zoon van
eenvoudige ouders te Parijs geboren en al
op jeugdigen leeftijd bleek zijn wiskundige
begaafdheid. Ilij bekocht dc Ecole normale
supérieure, werd op 23-jarigen leeftijd
reeds professor aan de mathematbische fa
culteit te Rijssel, terwijl hij vijf jaar latei-
docent werd aan de Sorbonnc en gelijk
tijdig hooglceraar aan de beide beroemdste
hoogescholen van Frankrijk, dc reeds ge
noemde Ecole normale supérieure cn de
école polytechnique.
Painlevé, die een wereldvermaardheid
als geleerde genoot, heeft èn als physicus
èn als politicus in het militaire belang
van zijn vaderland groote aandacht ge
wijd aan de ontwikkeling der nationale
aviatiek en wel in een tijd, toen men er
nog ten zeerste aan twijfelde, of de lucht
vaart wel een toekomst had. Hij was be
trokken bij nagenoeg alle vliegpogingen.
die in Frankrijk werden ondernomen. Hij
was de eerste medereiziger van Wilbur
Wright, toen deze in de onmiddellijke na
bijheid van Parijs indertijd tien minuten
achtereen (destijds een duurrecord!) in dc
lucht bleef. Hij schreef zelfs boeken over
"t vlieg wezen.
Van wetenschappelijke zijde werd meer
malen betreurd, dat Painlevé, die eigenlijk
van de wetenschap via de vliegerij in dc
politiek was terecht gekomen, door zijn
politieke bezigheden aan zijn oorspronke
lijke activiteit werd onttrokken. Behalve
'net vliegwezen hielden hem al voor den
oorlog de vraagstukken d°r oorlogsmarine
bezig. In den oorlog zelf verwierf hij zijn eer
ste ministersportefeuille; hij werd minister
van onderwijs cn kreeg de bizondcrc op
dracht zich te wijden aan uitvindingen, die
te pas konden komen bij dc landsverdedi
ging.
In 1917 was hij onder ministerpresident
Ribot minister van oorlog en toen dit ka
binet ten val werd gebracht, werd hij zelf
ministerpresident. Hij rekende het zich zelf
lot een groote eer aan, na het mislukken
van 't offensief, dat door generaal Ni veile
werd geleid, eerst generaal Pctain en daar
na generaal Focli, dc beide latere maar
schalken, te hebben ontdekt.
Hij zeidc van zich zelf, dat bij de Fran
sche wetenschap ten gunste van het be
dreigde vaderland had gemobiliseerd, dat
hij vooral verantwoordelijk was voor dc
vervaardiging der talrijke tanks, dat hij
koning Constant ij n te Athene liet afzetten
cn zoo de ineenstorting bewerkstelligde
van het vijandelijke Balkanfront. Ilij was
het ook, die ervoor zorgde, dat de blok
kade der Middcllandschc zeemogendheden
„ondoordringbaar" was en na de ineenstor
ting van bet ltaliaansche front heeft hij,
zonder de Engelschc beslissing af te wach
ten, den Italianen onmiddellijk zes divi
sies ter hulp gezonden. Hij is het even
eens geweest, die na de ineenstorting van
het Russische front van den Engelschen
premier voor de eerste maal gedaan wist
te krijgen, dat plechtig werd verklaard,
dat Engeland Frankrijk met al zijn krach
ten ter zijde zou staan, zoolang Duitsch-
land Frankrijk Elzas-Lotliaringcn niet had
teruggegeven.
Op Painlevé volgde als ministerpresident
daarna in Nov. 1917 Georges Clemenceau.
Na den oorlog nam Painlevé, tezamen rriet
Herriot, de leiding op zich van dc linksche
oppositie tegen hei nationale blok en toen
irede onder zijn leiding in 192-4 het link
sche kartel de overwinning behaalde, dong
hij naar het presidentschap der republiek,
doch hij werd door Doumergue verslagen.
De ministerportefeuilles, waarmee Pain
levé sindsdien werd bedacht, zijn zeer tal
rijk. Herhaaldelijk was hij premier. Steeds
echter bemoeide hij, de „pacifist", zich met
legeraangelegenheden. maar, naar de Duit-
schers van oordeel zijn, niet in den zin
eener ontwapening.
Onder zijn premierschap werd in Ma
rokko dc oorlog tegen de Rifkabylen.
waarvan Abd el Krim het hoofd was, ge
voerd. Tevens vonden tijdens zijn bewind
de bloedige gebeurtenissen in het man-
daatsland Syric plaats (de beschieting van
Damascus!).
Toen Briand later met het premierschap
werd belast, was Painlevé verscheidene
malen minister van oorlog en eveneens
minister voor de luchtvaart. In deze laatste
functie, in verband met het schandaal der
Aéropostalc, overviel hem in Nov. 1932,
toen hij in de Kamer het woord voerde,
de zwaktetoestand, waarvan hij nimmer
geheel bovenop is gekomen.
Met alle middelen trachtte hij de Fransch-
Oostcnrijksche toenadering tc bevorderen,
vooral met hel doel Duitrchland en Oos
tenrijk in politiek opzicht zooveel mogelijk
van elkaar tc verwijderen. Daarom sticht
te hij vrij spoedig na het sluiten van 't
verdrag van St. Germain een Fransch-Oos-
tcnrijksche maatschappij, waarvan hij de
voorzitter was.
Dc Kölnischc Zei lung wijst erop, dat hij
zich gaarne van de mooie, maar holle fra
ses bediende, die in de kringen van 't
Fransche pacifisme en van de liga voor
menschenrechten gebruikelijk waren, maar
volgens genoemd blad was Painlevé niet
alleen een fel tegenstander van de Duitsch-
Oostenrijkschc aansluiting, maar ook van
elke legervermindering. Van hem is het
woord afkomstig, dat Frankrijk niet mocht
ontwapenen, omdat bet anders niet een
voorbeeld, maar een verzoeking voor den
Duitschen buurstaat zou worden.
Op de recepties der Duitsche ambassade
ontbrak hij maar zelden cn bij uitvoerin
gen en tentoonstellingen van Düitsche mu
sici cn andere kunstenaars was hij bijna
altijd aanwezig. Dat menig Duitsch politi
cus zich voortdurend opnieuw vergiste in
de eigenlijke doeleinden van Painlevé's po
litiek, kan men hun, naar dc Köln. Ztg.
meent, niet al to zeer kwalijk nemen, want
Painlevé was in de eerste plaats een
Fransch patriot, die wel-is-waar niet de
minste haat tegen de Duitschers koesterde,
maar die nochtans van oordeel wds, dat
het in politiek opz':ht doelmatiger was
te doen te hebben met een zoo zwak mo
gelijk Duitschland dan met een Duitscn-
land. dat werkelijk gelijke rechten had.
N3UV1JN3X3 000P
NVA DVVldO 30H331081N0D3D
uHDsvmsnva N33 lj33h avia na]
BUITENLAND.
Het proces inzake de rijksdagbrand.
(Derde Blad, pag. 1 en Eerste Blad,
pag. 1.)
Painlevé overleden.
(Derde blad, pag. ljf
Prof. Calmette overleden.
(Derde blad, pag. IJ,
Overeenstemming inzake de scrips.
(Derde Blad, Pag. 1)'.
BINNENLAND.
Het N. V. V. ongerust over den jongsteu
regeeringsmaatregel.
(Eerste Blad, pag. 2).
Verzoek van een groep Ned. Hervormdeil
tot de Ned. Chr. Radio-Ver., die in baar
bestuur overwegend Gereformeerd is
(Eerste Blad, pag. 2).
De stucadoorsstaking in Amsterdam op
geheven. (Eerste Blad, pag. 2).
Ingrijpende bezuinigingen in de hoofd*
stad. (Eerste Bla«i, pag. 2).
UIT DEN OMTREK,
Twee personen zwaar gewond bij auto
ongeluk bij Ede. (Derde Blad, pag. 2.)
SPORT.
Amsvordo deelt met Zeist dc punten. v
(Tweede Blad, pag. 1).
H.V.C. verliest van Z.N.C. T
(Tweede Blad, pag. 2.)
Quick—Amersfoortscho Boys 1—3. J
(Tweede Blad, pag. 2.J
Kampong wint van A.P.W.C. met 3—1.
(Tweede Blad, pag, 2).
A.M.H.C. I verliest van Gooi I.
(Tweede Blad, pag. 2.)
Korfbalvereen. Amersfoort I speelt gelijk
tegen Baarn.
(Tweede blad, pag. 2).
Medegedeeld door liet K. N. M. I. te De
Bilt.
Hoogste barometerstand 765.6 te La
Corunha.
Laagste barometerstand: 733.9 te Kopen
hagen.
Verwachting: Krachtige tot matigen, in
het Noorden wellicht tijdelijk stormachti-
gen Westelijken tot Zuid-Westelijken wind,
betrokken tot zwaar of half bewolkt, waar
schijnlijk regenbuien, veel zachter des
nachts, overdag weinig verandering in
temperatuur.
De depressie, die Zaterdag over de Noord
zee gelegen was, is Zuidwaarts getrokken
en in den loop van gisteren snel opgevuld.
Een nieuwe depressie is uit het Oosten
via de Oostzee naar Denemarken en Zuid-
Zweden getrokken, overal zwaren regen en
krachtigen tot stormachtigen wind bren
gend. Het schijnt, dat het lage drukgebied
zich verder Westwaarts naar de Noordzee
zal bewegen en bij ons weer toeneming van
den wind zal brengen. Ook op IJsland daalt
de barometer weer, zoodat de rug van hooge
drukking ten Westen van de Britsche
eilanden steeds meer aan beteekenis ver
liest. Over vrijwel het geheole waarne
mingsgebied is bet weer slecht. Overal veel
neerslag, plaatselijk zeer groote hoeveel
heden; Kopenhagen had 29. Berlijn 19,
Stockholm 16, Renncs 17 m.M. regen. Over
het algemeen zijn de temperaturen gedaald.
Slechts in Denemarken cn Zuid-Zweden is
het wat warmer geworden.
In de bergen van Scandinavië vriest het
reeds flink. De kans op regenbuien ten on
zent is groot.. De nachtelijke temperatuur
zal stijgen; overdag weinig verandering in
temperatuur.
RIJDT VEILIG!
Rijdi op rijwielpaden achier eU
kander, tenzij het pad zeer breed
is
