Ruime keuze nuttige St. Nicolaas-Geschenken
'T POLITIEKE DEEL VAN 'T PROCES
DE EEMLANDEU
J. LUYCX ZOON
4000 EXEMPLAREN
HET WONDER
VAN AMERSFOORT
Firma DUIM BURGER
Dinsdag 28 November 1933 Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
32 e Jaargang No. 128
GEWAPENDE OPSTAND
VOORBEREID?
TAXI TAXI
TELEFOON
1210 1211
Het MEEST VERTROUWD
en GOEDKOOPSTE
adres voor TAXI'S
STAATSGREEP IN SPANJE
VERIJDELD
4 uur 20 min.
TAXI TAXI
ook 's nachts geopend
1093 Tel. 1830
GARAGE NIC. BOVÉE
KAMP 41
Lees de groote advertentie
op
de laatste pagina van dit blad.
AMEKSFOORTSCH
.ABONNEMENTSPRIJS 3 0,a*ndttl vo<»' Amcrjfoort 2.10. p« maand I 0.75, per
w«k fl'XU vei zekering tegen ongelukken) I 0.1V/r
Binnenland franco per poat per 3 maanden I J.-. Afzonderll|ke nummers f 0.0J.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 51J
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.0S met inbegrip van een bewijsnummtf
elke regel meer f0.25. Llefdadighelds-advertentiën voor da
helft van den prijs. Kleine AdvertentlCn „KEITJES" bij vooruitbetaling 1 5 regel*
50 cent elke regel aieer 10 cent, driemaal plaatsen f I.—Bewijsnummer extra t 0.0S
DE BRAND IN DEN RIJKSDAG
Een onderzoek naar de actie der
communistische partij
Berlijn, 27 Nov. (V.D) Heden treedt
het rijksdagbrandproces, dat reeds ruim
maanden duurt, in een nieuw en belangrijk
stadium, doordat met hot politieke gedeelte
ervan begonnen wordl. Men vermoedt, dat
dit tien u veertien dagen zal duren. Tot nog
toe zijn van de zijde van den procureur-ge
neraal ongeveer 40 getuigen gedaagd.
Vandaag wordt slechts één getuige ge
hoord, n.l. Kriminalpolizeiral Heller van het
politiepresidium te Berlijn Heller zal in een
uitvoerige verklaring een overzicht geven
Aan den tocnmaligen politieken toestand
voornamelijk van do actie der commuiiisti
schc partij in de periodo van einde 1932 tot
Maart J.l.
Dc publieke tribune is wederom geheel
bezet en de pers is weer druk vertegenwoor
digd.
Be getuige zal inlichtingen moeten gev
die kunnen bijdragen tot de vraag, of de
K.P.I). ten tijde van den Rijksdagbrand ec'n
gewapenden opstand voornemens was of
wilde voorbereiden.
Gcluige Heller geeft een zeer uitvoerige
beschouwing over de actio der K.P D Be
pogingen der K.P.D. in 1910, 1920, 1921
1923 om op geweldadige wijze de politieki
verhoudingen in Duitschland to wijzigen
eindigden met een nederlaag van liet revo
lutionaire proletariaat. Niettemin bleven dc
communisten er naar streven, de bestaand'
staatsorde ten val te brengen en een Sowjet
Duitschland onder dc dictatuur van het pro
letariaat tot stand te brengen. De gcheele
communistische litteratuur van het jaar
1932 tot Maart 1933 is vol met verwijzingen
naar den komenden slag en de nood zake
lijkheid van het organisceren der revolutio
naire beweging.
Getuige Heller zet uiteen, waaipm de. po
li tie-au tori tei ten te Neurenbèrg-Fürth op i
December 1932 een verbod hadden Hitge
vaardigd van den partijdag voor het district
Noord-Beieren der K.P.D., die men te Neu
renberg had willen houden. De K.P.D. had
ongetwijfeld een staatsgevaarlijk karakter.
Het door het '6e 'wereldcongres der Komin
tern in 1928 goedgekeurde program der
Communistische Internationale,- dat voor
alle secties bindend is, heeft voornamelijk
ton doel dc arbeidersklasse te brengen tot
den revolutionairen strijd om den macht.
De massa moet opgeroepen worden tot den
aanval over het geheelc front tegen den
burgerlijken staat en wel met behulp of in
\erbinding van den gewapenden opstand,
liet program zegt, dat reeds thans zich de
overgang naar grooter geweldadige botsin
gen tusschen de klassen voltrekt. Besluiten
van het executief comité der communisti
sche Internationale hebben vastgelegd, dat
Duitschland het knooppunt der internatio
nale revolutie is. Het partijcongres der K.P.
D. te Berlijn van 15 tot 17 Oct 1932 heeft
niet alleen het plan van het E.K.K I.-ple
num goedgekeurd, doch is nog verder ge
gaan en heeft behalve opvoering der revo
lutionairc stemming door massa-actie ook
het eenheidsfront van onder op gceisrht
Het einddoel moest de algemcene staking
met tenslotte den gewapenden opstand zijn.
De ontketening van dezen strijd moest ge
schieden met behulp van economische cn
politieke stakingen. Daartoe moest dc so
ciaal-democratische massa veroverd wor
den.
Ter verduidelijking van wat hij verklaard
heeft, leest getuige Heller een uitvoerig dic
taat voor uit nummer 86 van dc „Impre-
korr" van 18 November 1932 voor. Ook het
derde congres der K.P.D. in October 1932
stelde zich op de basis van dc door het
t.K.K.Ï. plenum geformuleerde stelling
In do besluiten van het 12e E.K.K.I. ple
num werd o.a. gewezen, dat met do Duit-
sche revolutie het lot der proletarische re
volutie in Wést- cn Midden Europa beslist
zou worden en dat een overwinning der
Duitschc revolutie do belangrijkste stap
naar de wereldrevolutie zou zijn.
De communistische partij wi.ldo dc revo
lutio. omdat zij aan de macht wilde komen-
Duitschland was de zwakste schakel in de
keten der imperialistische staten. Duitsch-
lad stond het dichtst bij de proletarische
Het kwam niet slechts aan op den ideolo-
gischen, doch op den „weerbaren" klasse-
strijd.
Getuige Heller citeert tal van uitlatingen
van communistische leiders uit dien tijd.
Ou den districtsdag van het K.P.D.-district
Midden-Rijngebied op 4 December 1932 ver
klaarde o.a. Torgler, dat dc massa der ge
organiseerde arbeiders voorbereid moest
worden voor den strijd voor liet ten val
brengen Aan de fascistische dictatuur, ten
einde een arbeiders- en boerenrepubliek te
kunnen oprichten. Voorts hebben bij deze
zelfde gelegenheid in een geheime zitting
onbekende buitenlandsche communistcnlei
ders instructies gegeven inzake ondermij
ningswerk bij rijks weer en politie. Krachtig
ondermijningswerk bij deze tegenstanders
werd beschouwd als een der voornaamste
taken van de partij, waarbij alle ten dienste
staande middelen gebruikt moesten worden.
Vooral jonge vrouwelijke communisten
moesten als propagandisten gebruikt ;wor
den. Zij moesten toenadering zoeken tot
belangrijke personen en dezen tot het prijs
geven van dienstgeheimen zien te bewegen
In een op 7 en 8 Januari j.l. tc Essen
houden districtsdag der K.P.D. in het Roer
gebied had de afgevaardigde Duddin uit
Thurineen opgewekt, eindelijk de kloof tus
schcn do besluiten en de revolutionaire
partij 1e overbruggen. Ook Thaclmann
heeft de kwestie behandeld hoe men bon
overgaan tot rle verschillende acties ter
vervulling Aan de taak die het plenum van
het E.K K.I. gesteld had. Getuige Helle
citeert, nog verschillende andere revoluties
en uitspraken van verschillende communis
tische bijeenkomsten, waarin verklaard
was, dat de periode van revoluties en
crises Avas aangebroken. Door politieke al
gemeene stakingen moest de beslissende
eindstrijd worden voorbereid.
Dimitrof, wiens 80-jarige moeder weder
om op de publieke tribune zit. heeft zeer
geïnteresseerd naar de getuigeverklaring
a'an Kriminalrat 'Héller geluisterd cn voc.rt
durend aanteekeningen gemaakt.
De zitting wordt voor een korte middag
pauze onderbroken.
Getuige Heller spreekt dan. uitvoerig
over de illegale actie der K.P.D. Sedert
jaren kon men in de communistische bc
weging een legale en een illegale richting
onderscheiden. De partij werkte aan de
voorbereiding van liet geAvapend verzet,
waarbij Lenin de leermeester was geweest.
Talrijke processen Avegens a-oorbereiding
.an hoogverraad leggen getuigenis af van
de koortsachtige actie der partij» om een
sovjet-Duitschland te kunnen stichten. Dc
partij schoolde systematisch bepaalde groe
pen van aanhangers in do methode van
den burgeroorlog, liet springstoffen stelen
en dcetl alles om de technische hulpmidd
elen voor het geval van een opstand- in
handen tc krijgen. Er werdén cursussen ge
houden in den wapenhandel, liet vervaar
ligen van bommen! en in tactische vraag
stukken. Ook de mcireelc ondermijning van
Rijksweer en politie, barricade-gevechten
op straat en het overrompelen van politic
w erden onderwezen. Elke- phase van een
opstand werd in practische oefeningen be
studeerd, zoodat de partij over op den bur
geroorlog voorbereide kerntroepen lie]
schikte. Zij was een bron Aan gevaar voor
het voortbestaan van den staat geworden
In 1932 teekendc deze ontwikkeling zich
steeds duidelijker af. Meer en meer spitste
zich alles too op de machtskwestie en de
partij stelde zich de taak haar organisatie
in te stellen op de door haar voorspelde
evolutie. Sedert 20 Juli werden speciale
oefeningen en cursussen in afweer-techniek
gegeven cn de partij bereidde zich geheel
op de illegaliteit voor. In de anti-fascisti
sche actie werd rija 2U Juli een massa-bc
Aveging georganiseerd, Avaarvoor men
achtte sympathiseerende cn sociaal-demo
cratisclie arbeiders te winnen. De strijdbare
arbeiders werden voorzien van allerlei
wapens.
Getuige Heller verklaarde de inlichtingen
over de opleidingscursussen der K.P.D. tc
hebben gekregen van een lid der K.P.D.,
Dobrick genaamd, die momenteel wegens
politieken doodslag gevangenisstraf onder
gaat. Deze Dobrick was indertijd naar Oost-
Pruisen gekomen en kwam daar in contact
met den communistische» afgevaardigde
Schuctz, die licrn organisatorisch partijvverk
in Oost-Pruisen opdroeg. Eenigen tijd ge
leden is hij weer gearresteerd en verklaar
de, dat tc Berlijn in liet eind van December
en het begin a'an Januari cursussen waren
gehouden voor functionarissen. In den
cursus, die 3 weken duurde, Averd ook de
taktiek van den burgeroorlog besproken cn
zouden ook practische oefeningen zijn ge
houden.
Onder de inleiders beA'ond zich een aan
tal buitenlanders.
Op een eens door een deelnemer aan den
cursus gestelde vraag, dat alles er zoo op
leek alsof men kort voor de losbarsting
stond, heeft een Russische leider geant
woord: wanneer het zoover is, zullen fana
len en teekenen de kameraden oproepen.
Dan moeten alle krachten Avorden inge
steld. Een ketel met kokend Avater is ook
een wapen.
Heller \rerlelt dan- a'crder, o.a. over de
breuk tusschen de groep Heinz Moellmann
en de K.P.D. en over individueele daden
n terreur. Het steeds in sterkere mate
overgaan naar de X.S.D.A.P. heeft dc
.P.D. AvelisAvaar gedwongen officieel de
groep Heinz Moellmann cn het parool
slaat de fascisten neer, waar je ze treft"
los te laten, doch desniettemin duurden de
daden van Horreur voort en eischtcn slacht
offers De getuige haalt dan de brochure
„De Aveg naar de -overwinning" en een aan
tal resoluties van dislrictspartij-dagen
Berlijn aan. Dezc.rpededeelingcn zijn geba
scerd op politierapporten.
Er heeft dan een incident plaats mot den
verdediger van Torgler, dr. Sack, die er
op wijst, da' wan néér dc getuige zijn ver
klaringen baseert op mededeelingen va
derden, dc vraag gesteld moet worden of
het niet noodig is deze. derden tc hoor.cn.
Ik vrees aidus dr. Sack dat wij thans
tot een zeer omvangrijke politieke uiteen
zetting komen, die wellicht nog vele weken
kan duren.
Dimitrof plaatst hierbij een interruptie, dat
hem dit in het. geheel niet onaangenaam is,
Dr. Sack wendt zich tot Dimitrof en roept
hem toe: „Mijnheer Dimitrof valt u mij niet
in de rede. Óf hel u goed is, kan mij niet
schelen."
De president roept daarna Dimitrof even
eens lot de orde
Dr. Sack zegt, dat hij nog geen. voorstel
heeft gedaan, doch slechts wenscht, dat het
proces niet tot in het oneindige zul voort
duren.
Cfièrröich san walt dr. Werner „Getuige
Heller is bij het centraal bureau te Berlijn
de bewerker van dé documenten der com
munistische beweging. Dit is een zuivere
getuigenverklaring. Ik geef toe, dat de mo
gelijkheid bestaat, dat van de zijde der
beklaagden verlangd wordt, dat het een of
ander, dat de getuige door mededccling
van derden heeft Acrnomen, onderzocht
wordt door het hooren van deze personen.
Het feit echter, dat het proces dan nog
langen tijd zal duren, kan ons er niet van
ontslaan dc kwesties, die van groote be
teekenis zijn, te onderzoeken."
Dr. Sack. „Ik Avas in 1923 verdediger in
het Buchruckcr-proces te Kottbus. Destijds
heeft de vroegere Aice-politioprcsidenl
Weiss een uitvoerig rapport uitgebracht.
De. rechtbank 'heeft echtér verklaard: wan
neer Avjj zelf niel in staat zijn dit alles tc
onderzoeken, kunnen Avij daaruit geen con
cl us ie vóór iïet vonnis trekken, liet zelfde
geschiedde in liet proces tegen de rijks
woerofficieren. Ik kali mij voorstellen, dat
de beklaagde Torgler in tegenstelling met
rpij verklaart, dat hij niet wcns.cht af tc
zien van verdere: getuigen. Het is de vraag
of wij zoo in de schuldk\A estie verder ko
men."
De president': „Het gerechtshof kan na
tuurlijk-' zelf kennis ervan nomen, wat de
grondslag is van de verklaringen van gc-
uige. Het zijn toch alle politioneclc do
cumenten."
Torgler: ,Wat de getuige het laatst zci-
dc, is echter onjuist. Ik heb nooit aan een
bespreking a'an instructeurs in het Karl
Ludwighüis op 12 December 1932 deelge
nomen."
Heller deelt echter mede, dat zijn zegs
man in ieder geval Torgler als spreker
heeft opgegeven. Volgens het rapport heeft
Torgler in deze zitting, waaraan ongeveer
50 instructeurs van het centraal comité heb
ben deelgenomen, verklaard, dat het verbod
.an de K.P.D. door dc regeeruig Schleicher
veel meer nabij is gekomen en dat men in
een razend tempo het fascisme tegemoet
gaat. Er zullen in do toekomst duizenden
stakingen moeten plaats hebben. Gunstige
Reekenen zijn er overal. Er moet' alleen nog
geholpen worden. Wanneer het verbod zou
intreden, dan moesten de arbeidskanalen
an de partij ongestoord blijven bestaan.
Wij moeten trachten, aldus heeft Torgler
volgens het rapport verklaard, alle plan
nen der regeering te doorkruisen en op 1
Januari 1933 moet liet geheelc oijwettige
apparaat zorgvuldig bestudeerd zijn.
Nadat -Torgler opnieuw verklaard heeft
niet aan deze zitting te hebben deelgeno
men wordt gepauzeerd.
Bij bet begin van de middagzitting Avordt
door don senaat medegedeeld, dat dc ge
tuige Heller niet alleen over eigen waar
nemingen mededeelingen moet doen, doch
ook over hetgeen hij door bemiddeling van
anderen vernomen heeft. Dc getuige moet
ich echter beperken tot de bronnen, waar
oor documenten aanwezig zijn en tot me
dedeelingen van feiten, die door beambten
zijn vastgesteld.
Getuige Heller deelt bij. zijn vérdere \rcr-
hoor bijzonderheden mede over de rappor
ten va:i de rcgccrings-, politioneclc en
justitioneele autoriteiten. Uit deze bijzon
derheden moet blijken, dat op het tijdstip
an het uitbreken van den brand in het
rijksdaggebouw een toestand bestond
aarin een spoedig uitbreken a'an de revo
lutie was tc'verwachten.
Getuige Heller doet mededccling van een
geheime zitting van de K.P.D. in het on
der-district Berlijn Zuid-Oosten, waarin-1
erd medegedeeld, dat do toestand van
dien aard Avas, dat ook de kleinste partij-
afdeeling gereed itfoest zijn om zonder bij
zonder bevel op ie treden.
Als een rooide draad loopt door alle be
velen van de partij de waarschuwing niet
te volstaan rnet alleen tr- protestccren doch
om te handelen. Onwettige en ondergrond
sche avocI- en ophitsingsarbeid zijn in al
deze bevelen karakteristiek. Op 21 Februari
1933 riep de Acrboden bond van Roode
Frontstrijders een weerafdeeling op. Paro
!en en instructies Averden gedeeltelijk iii
den vorm van argelooze zakenbrieven ver
zonden als „Mededeelingen van dc directie
van het hoofdkantoor aan dc verschillende
districts- cn onderdistrictsfilialen."
Daarin verschenen de verantwoordelijke
functionarissen als procuratiehouders, die
aan allo beambten en het geheelc perso
neel van de fabriek juiste inlichtingen
zouden geven. In een vlugschrift wordt ge
zegd, dat het ten val brengen van de re
geering von Papen niet langs wettigen weg.
doch alleen door revolutionaire daden mo
gelijk is. Einde Februari, nog voor den
brand in den Rijksdag cn ook eenigen tijd
daarna kwamen bij het politie-presidium
te Berlijn van do meest verschillende
plaatsen, ook uit dc provincie, berichten
binnen, met nauwkeurige opgaven over
voorgenomen aanslagen op vitale bedrijven,
clectrische centrales cn gasfabrieken, spoor
wegemplacementen. strategisch belangrijke
punten, radiozenders, enz. Uit deze aan wij
zingen bleek, dat er een centrale organisa
tie moest zijn. Uit verdere officieele bewijs
stukken uit verschillende declen van het
Rijk in den vorm van in beslag genomen
geheime bevelen en onwettige vlugschriften
blijkt duidelijk, dat dc partijorganisatie des
tijds alles zoover voorbereid had. dat er
eigenlijk nog slechts een bepaald teeken
noodig was voor de uitbarsting.
I-Iet arresteeren van gijzelaars was op
sommige plaatsen reeds nauwkeurig gere
geld. Hét bleek ook. dat de K.P.D. over dc
organisatie van rle politieke afdecling van
het politie-presidium te Berlijn tol in bij
zonderheden op dc hoogte was. liet ge
vreesde verbod van de partij wilde men
volgens een a*astgestold plan onwettig uit
den weg gaan door de vorming van zooge
naarade groepen a'an vijf.
De politie komt achter een complot
ran extremisten
Madrid, 27 Nov. (V.D.) Te Iïucsca is
de politic een groojc anarchistisch-syncb
calistische samenzwering, die lieden ten
uitvoer zou Avordèn gebracht, op het spoor
gekomen. De samenzweerders, in wier-be
zit allerlei Avapcns alsmedè' gas- cn brand
bommen werden gevonden, waren voorne
mens door liet in de lucht laten vliegen
van alle bruggen de aei-bindingen af te
nijden. Ook zouden alle telefoon- cn teïe-
graafleidingcn worden doorgesneden. Ten
einde de aandacht van de politie cn de mi
litaire troepen af te leiden, zou een groote
petroleumopslagplaats in het centrum der
stad in brand worden gestoken. Zoodra het
vuur de aandacht had opgccischt, zouden
de openbare gebouwen en kazernes worden
bezocht. Deze maatregelen zouden het sein
zijn voör alle syndicalistische bonden in ge
heel Spanje, om er op los te slaan. Te P.il-
bao heeft de politie wapenen ontdekt, die
door de socialisten gesmokkeld waren. Ver
scheidene personen Averden in verband
hiermede gearresteerd. Te Santander Aver
den eveneens gas- cn brandbommen ont
dekt, die door communisten waren verbor
gen, doch door dc politic in beslag geno
men konden worden.
EEN ONTZETTEND GIFGAS.
Geen enkel masker daartegen
te construeeren.
Londen, 27 Nov. (V.D.) Dc Engelsche
brigade-generaal Grozier verklaarde in een
rede te Londen, dat dc Engelsche regeering
in liet bezit was van bet geAraarlijkste gif
gas, dat bestond. Er Avas nog een tweede
rootc mogendheid, die in liet bezit van een
zelfde gas was. Technici en wetenschappe
lijke onderzoekers hebben vergeefs gepoogd
een gasmasker legen dit nieuwe gas te
construeeren.
\DIT BLAD HEEFT EEN DAGELIJ KSCHÊ
GECONTROLEERDE OPLAAG VAN
BUITENLAND.
Staatsgreep in Spanje verijdeld.
(Eerste Blad, pag. 1).
Het directe contact tusschen Frankrijk
cn Duitschland.
(Eerste Blad, pag 2.)
BINNENLAND.
Minister Cohjn over dc korting op do
Indische pensioenen.
(Tweede Blad, pag. 1;.
Werktijden-regeling in verband met SL
Nicolaas. (Tweede Blad. pag. 1.)
Dc industrie cn de steun aan don land
bouw. (Tweede Blad, pag. 2),
Dc vlucht van den Post jager;
(Tweede Blad, pag. 2"
STADSNIEUWS.
Dc Ilooégere Handelsschool in gcvaai
(Eerste Blad, pag. 3.)
De Aannomersbond requestreert.
(Eerste Blad, pag. 3.)
Vergadering der Mij. Ziekenfonds Amers
foort ern Omstreken.
(Eerste Blad, pag. 3.)
Bob en Ben op Zee. - De schrijver Rein
Valkkoff introduceert zijn nieuw kinder
boek.
(Eerste Blad, pag. 3.)
Medegedeeld dcor het K.N.M.I. te De Bilt.
Verwachting: Zwakke tot matige,
Oostelijke wind, nevelig tot zwaar bewolkt,
weinig of geen neerslag, temperatuur om
het vriespunt.
De boogc drukking in Scandinavië nam
belangrijk toe en in Finland ligt een kern
boven 775 m.M. De ondiepe depressie in
Duitschland is vrijwel verdwenen en dc die
pe op -den Oceaan heeft zich in tweeën ge
deeld, waarvan één deel naar IJsland, het
andere naar Spanje trok. Terwijl dus do
Oostenwinden overal aanhouden, is de
a'ochtigheid van dc lucht in Duitschland
weer belangrijk toegenomen. Ook in het
hooge-druk-gebied is de a'orst alleen in Fin
land van beleekenis. In Frankrijk daalde dc
temperatuur bijna overal onder het vries
punt, plaatselijk zclf6 tot 5 gr. daaronder.
In Duitschland, België cn tot in Limburg
vielen geringe tot matige hoeveelheden
sneeuw. Op de Britsche eilanden klaarde
na den sterken regen in Schotland de
lucht op, in Ierland en bij het Kanaal
waaien krachtige Zuid-Oostelijke winden.
In Noord-Scandinaviè regent het bij storm
achtige», Westelijken wind. In onze omge-
viing is slechts uiterst langzaam dalende
temperatuur tc wachten.
BUITEN-RITTEN 6 ct. per K.M.
6 a 7 pers. auto met chauffeur
Vaste standplaats ter linkerzijde
van Hotel Monopole
LANGESTRAAT 49-51
TELEFOON 190
HANDSCHOENEN
met groote kap zwart, grijs en
bruin Chevrau met bont gevoerd
Waschleer, Wildleer, Zwijnsleer.
DAMES-MODE ZAAK
ARNHEMSCHE WEG 26
