DË ËËMLANDEU
4000
Licht op
L. J. LUYQX ZOON
Maandag 4 December 1933
Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
Dr. WERNER GISPT
DIMITROF'S HOUDING
Bespeelde Piano's
TAXI
TAXI
TELEFOON
1210 1211
Het MEEST VERTROUWD
en GOEDKOOPSTE
adres voor TAXI'S
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
OMWENTELINGSPOGING
IN SPANJE
Staat van beleg in Barcelona
32 e Jaargang No. 133
EXEMPLAREN
4 uur 17 min.
UW St. NICOLAAS-
PAKKET OP TIJD
ALS VAN DOORN
HET RIJDT!
3 x DAAGS NAAR
AMSTERDAM EN UTRECHT
TAXI TAXI
ook 's nachts geopend
1093 Tel. 1830
GARAGE NIC. BOVÉE
KAMP 41
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS
3 maanden vooi Amersfoort 2.10. per maand 1 0.75. per
week (mei gratis verzekering tegeo ongelukken) f 0.I71/*
Binnenland franco per oost per 3 maanden f3.-. Afzondcrlllke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC 515
PRIJS DER ADVERTENTIEN vaD l""*re9e,# l>05 met lobegrip van een bevnisnummw
e|^e regel meer f 0 25 Llefdadlghelds-advertentiëo vcot de
helft van den prijs. Kleine Advertentlto „KEITJES" bi) vooruitbetaling 1—5 regels
50 cent elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f I.—. Bewijsnummer extra f 0.05
Ierland voor een belangrijke
beslissing. Wordt het een
republiek?
Opnieuw zijn er ernstige moeilijkheden
gerezen tusschcn Engeland en Ierland, die
o.a. haar uitdrukking hebben gevonden in
een notawisseling tusschen Thomas, den
Britschcn minister voor de dominions,
en De Valera.
In Ierland zijn namelijk groote gebeurte
nissen op til; Do Valera toch acht zoo lang
zamerhand het oogenblik aangebroken om
de kroon op zijn werk to zetten: hij wil van
den. Ierschen Vrijstaat een land maken,
dat een volkomen onafhankelijkheid ge
niet, zoodat het met geen enkelen band
meer aan Engeland is verbonden. Ma.v..
De Valera is voornemens uit het gemeene
best te treden en de Icrschc republiek te
proclamceren.
In Engeland hebben deze plannen, zooals
gemakkelijk .is te begrijpen, groot opzien
gebaard, daar dit het begin zou beteekenen
van een afbrokkeling van het Britsche rijk,
waarbij het gevaar bestaat, dat andere do
minions bin non korter ol langer tijd het
Iersche voorbeeld zullen volgen.
In verband met het jongste conflict, dat
tusschen Dublin cn Londen is gerezen,
heeft De Valera een aantal vragen tot de
Engelsche regeering gericht. In één daar
van werpt hij de kwestie op, of de regec-
ring van Zuid-Ierland, dus den Ierschen
Vrijstaat, vrij is te kiezen tusschen de in
stelling ccncr Iersche onafhankelijke repu
bliek cn het lid blijven van het Britsche
gemeencbest. Ten tweede vraagt hij, welke
actie van Britsche zijde zal worden onder
nomen, wanneer de Vrijstaat in den
vorm van een plebisciet beslist ten gun
ste van de instelling eener republiek.
Gelijk uit de tweede vraag reeds blijkt,
is De Valera voornemens een beroep op liet
Iersche volk te doen en verkiezingen uit
te Schrijven, die, naar verluidt, reeds bin
nen een week of drie zullen worden ge
houden. Uit het feit, dat De Valera met
ernstig gemeende plebiseictplannen rond
loopt, valt af te leiden, dut hij vrij zeker
van zijn zaak is cn reeds bij voorbaat aan
neemt, dat het mcercndeel der Zuid-Ieren
hem. zal steunen.
Het antwoord van minister Thomas op
De Valera's'Vragen is op het oogenblik, dat
wij dit overzicht schrijven, nog niet be
kend, maar r^eds nu verluidt, dat Thomas'
antwoord afwijzend zal Zijn Het schijnt,
dat vandaag een Engelsche kabinetsraad
zal worden gehouden en dat Thomas mor
gen in 't Lagerhuis de kwestie eveneens
tersprake zal brengen.
In geen enkel bericht wordt er een zin
speling op gemaakt, dat Engeland op den
Ierschen stap, strekkende tot uitroeping
der republiek, op.forsche wijze zal rcagce-
ren, maar wel stemmen alle berichten hier
in overeen, dat de Engelsche regeering een
vermanend woord tot De Valera zal rich
ten en inzonderheid zal wijzen op de con
sequenties eener definitieve breuk met En
geland. Algemeen neemt men aan, dat
Thomas zal laten uitkomen, dat, mocht het
inderdaad tot een volledige afscheiding van
het- Britsche gemeenebest komen, de on
derdanen der Iersche republiek niet meer
aanspraak kunnen maken op 't Britsch
onclerdaanschap, terwijl voor lien tevens
andere voordeden zouden vervallen, die
thans het deel zijn van alle Britsche staats
burgers. Zelfs wordt reeds nu verklaard,
dat de uitroeping der Iersche republiek on
middellijk zal worden gevolgd door liet
over de grens zetten van alle Ieren, die
zich in Groot-Britannië bevinden. Dezen
zullen dan derhalve als vreemdelingen
worden beschouwd.
Ieder zal toegeven, dat het conflict tus
schen Ierland en Engeland, dat in den
loop der geschiedenis meermalen een zeer
onaangenaam karakter heeft gedragen,
thans wel buitengewoon is verscherpt. Het
ligt dan ook voor de hand, dat binnen zeer
korten tijd een rijksconferentie bijeen zal
worden geroepen, daar de evcntueele af
scheiding van Ierland een aangelegenheid
is, waarbij feitelijk alle dominons zijn be
trokken.
DE BRAND IN DEN RIJKSDAG
RECHTS BOEKT SUCCESSEN IN
SPANJE.
Madrid, 3 Dec. (V.D.) In het centrum
van de Accion Popular werd hedenavond
om half negen medegedeeld, dat do over
winning der rechterzijde in het mccrcn-
deci der provinciën verzekerd is. Te Ali
cante, Burgos, Castellon, Ceuta, Cordoba
heeft de rechtsche coalitie de overwinning
behaald. Te Granada is de rcchtsche meer
derheid enorm terwijl te Huelva daarentegen
de socialisten in de meerderheid schijnen
te zijn. In de stad Malaga is het resultaat
nog twijfelachtig, in dé provincie Malaga
zijn de rechterpartiicn in de meerderheid
evenals te Mürciu cn Zaraora.
IN 'T CONCENTRATIEKAMP
DOODGESCHOTEN.
München, 1 Dec. (H.X.). Volgens het
politiebericht is een gedetineerde in het
concentratiekamp te Dachau doodgescho
ten, toeD hij eeri bewaker te lijf wilde
gaan.
De Bulgaar beschouwt „de beklaag
denbank als een politiek spreeks
gestoelte"
Voortzetting der verhooren
Leipzig, 2 Dec (V. D.) Heden wordt
het getuigenverhoor over de voorbereidin
gen tot den opstand in het Saksisch Erts
gebergte voortgezet.
Groote hilariteit wordt gewekt, als een
getuige, die reeds gisteren aanwezig was,
wordt voorgeleid cn opmerkt, dat hij niet de
goede getuige is.
De president antwoordt, dat inderdaad de
broer van den getuige bij vergissing was
voorgeleid.
De gevangene Zimmermaim uit Wiesa
geeft toe, dat do strijdhond tegen het fas
cisme en de verboden roodc frontstrijders-
bond te Wiesa velddienstoefeningen hadden
gehouden. De leden waren opgewekt zich
tegen betaling wapens aan te schaffen. Ook
schietoefeningen waren gehouden. De partij
leiding had deze bewapening gcwenscht.
De partij wilde, wanneer de tijd daartoe
rijp zou zijn, de arbeiders tot den opstand
oproepen.
Dimitrof wil cenige vragen stellen, wat
den president aanleiding geeft hem er op te
wijzen, dat hij van het begin van het proces
af op de onbehoorlijkste wijze misbruik van
zijn vragenrecht heeft gemaakt. Als hij een
opmerking tot den procureur-generaal wil
maken, zegt dr. Werner, dat vanzelfspre
kend elk der beklaagden het recht heeft
zich te verantwoorden over de hier behan
delde politieke kwesties. Dimitrof echter
beschouwt de beklaagdenbank als een poli
tiek spreekgestoelte. Daarvoor is liet gerecht
echter niet de juiste plaats.
In verband met het optreden van Dimi
trof vraagt de procureur-generaal nogmaals
aan get. Zimmermann of hij dan geloofd
heeft, dat in zijn dorp, te Wiesa in het
Ertsgebergte, de communisten alleen en on
afhankelijk van de rest van de wereld er
op los zouden slaan cn tot den opstand zou
den oproepen.
Get. beantwoordt deze vraag ontkennend.
Natuurlijk moest zooiets gebeuren tezamen
met de heelc partij.'
Als volgende getuige wordt de zich even
eens in arrest bevindende bakker Johannes
Lorcnz gehoord, die bij een vargadering te
Gcyer van Kaldenbach, die gisteren als ge
tuige optrad, had gehoord, dat na de ver
kiezingen de revolutie zou uitbreken.
Get. Lorenz vcrklaardt, dat Kaldehbaöh
slechts gezegd had, dat in geval van een
fascistische actie een opstand noodig was.
Een ieder, die het geld er \oor had te mis
sen, zou zich een wapen aanschaffen.
Leipzig, 2 Dec.'(V.D.) Bij de voortzet
ting van liet verhoor spreekt getuige Lo
rcnz van zelfverdediging, maar ontkent
overigens alles, wat Kaldenbach hem inder
tijd gezegd zou hebben.
Andere slrafgevangenen, die worden voor
geleid, geven aanvullende verklaringen
over de voorbereidingen tot een opstand
Algemeen bestond de meening, dal liet zeer
spoedig zou komen tot een opstand, die een
grijpen naar de macht tot doel zou hebben
De ondcrdistrictsleidcr Becher bevestigt
op een vraag van Parisius, dat de onder
handelingen met de S.P.D. over een een
heidsfront ten doel hadden de algemeene
staking te proclamceren, zoodra er teckc
nen waren van een S.A.-opmarsch naar
Berlijn.
Op een vraag van Torgler antwoordt ge
tuige. dat het resultaat der verkiezingen
voor de communistische partij ongunstig
door den brand is beïnvloed.
Getuige Schmalfuss uit Falkenstein, vroe
ger politiek leider en organisator in het
district Kalkenstein van de.K.P.D,. ver
klaart, dat men van een massastaking als
strijdmiddel heeft gesproken en dat men
deze staking ook met alle mogelijke midde
len heeft nagestreefd. Toen Hitler rijkskan
selier werd. heeft men vlugschriften met
een stakingsoproep uitgegeven. Litvoerig
crtelt getuige, welke maatregelen door zijn
partij waren getroffen.
Na de pauze wordt een arbeider uit Grim
berg gehoord. Ilij verklaart, dat de dis
trictsleider van de K.P.D. in Breslan liet
district Docbbeln bevolen had, begin Maart
f 150.I 183.l 253.en hooger.l
Vraagt voorradige prijslijsten.
Piaaohandcl R. VAN DEN BURG
Gevestigd sedert 1887.
in alle plaatselijke groepen een proefmobi
lisatic te houden. De oprichting- van een
sovjetrepubliek in Duitschland, zoo was het
den getuige duidelijk geworden was met ge
welddadige middelen in voorbereiding.
Nadat nog eenigo getuigen zijn gehoord,
wordt do metselaar Puclis uit Koepenick
gehoord. Mij was lid van den rooden front
strijdersbond van 132(3 tot 1933, dus ook in
den illegalen tijd. Hij verklaart o.a., dat zij
zich van 30 Januari af in algemeenen alarm
toestand bevonden. Van 4 Februari af was
de hoogste alarmtoestand afgekondigd. Men
had hun gezegd, dat de tijd van bewapen
den opstand naderde. Getuige legt dan de
\olgende merkwaardige verklaring af:
„Wanneer op 4 Maart in het. gehcele rijk
fakkeloptochten zouden worden gehouden,
zouden eerst speciale troepen met handgra
naten tegen deze optochten optrekken. De
andere troepen zouden zich aansluiten en
hun speciale opdrachten vervullen. Overal
waren koeriers opgesteld. Iedere stratcgi
selie positie was hezet Op 4 Maart faalde
plotseling de koeriersdienst. Wij voelden
ens verlaten cn onzeker. Onze leiders kon
den ons geen nadere verklaringen cn opbel
deringen geven over den toestand en ten
slotte zag men in. dat het spel verloren
was."
Dimitrof formuleert ongeveer 18 vragen
aan alle getuigen van den dag. Illj zou o.a.
willen weten, waarom gel. Puchg als R.F.B
man niet gearresteerd is. De proc-generaal
antwoordt:
„De mcnschcn mogen blij zijn. dat u geen
procureur-generaal bent" (vroolijkheid).
Van de overige vragen laat de senaat nog
lcclits 'drie in onderling verband toe. Zoo
stelt Dimitrof de vraag of de besluiten van
de Ekki na 1 Januari bindend bleven of
veranderd werden. De getuigen Becher en
Schmalfuss zijn het er over eens, dat de
richtlijnen (ot op den laatsten dag bindend
bleven.
Daarna wordt de zitting gesloten.
FELLE ORKAAN.
Boekarest, 4 December. (V.D.) Een
Orkaan, zooals men tot nog toe in deze
streek niet heeft gekend, heeft gisteren in
het gebid van dc fceneden-Donau gewoed.
Golven van 3 Meter hoog richten in de ha
ven van Braili groote schade aan. Dertig
elevatoren langs de kade werden door den
storm omver en in do Donau geworpen.
Slcepbooten, die voor anker lagqn, wor
den met zooveel kracht tegen elkaar ge
worpen, dat zij belangrijke schade opliepen.
Verschillende schepen sloegen leg en drift,
andere sloegen lek en zonken. Van vele
huizen werden de daken afgerukt cn cenige
tc-lcfoonleidingcn werden vernield.
GRGOTE VERWOESTINGEN OP
HAWAÏ
Honolulu, 4 December. Dc uitbars
ting van do vulkaan Mauna Loa op Hawaï,
door dc inboorlingen Duivelsberg genoemd,
is de hevigste sedert 1903. Drie breedc lava
stroomen vloeien uit den krater en een
reusachtige rookwolk van 1500 M. hoogte
verduistert het gebied in de omgeving.
Drie krachtige aardschokken gingen de uit
barsling vooraf. Veele inboorlingen zijn ge
vlucht. Anderen hebben zich in hun huizen
verborgen. Do lava bedekt reeds een opper
vlakte van l1'* K.M.2 Wanneer dc uitbars
ting voortduurt, loopen de vruchtbare ge-
bicden aan den voet van de Mauna Lao ge-
aar geheel te worden verwoest. Een rc-
geeringsvliegfuig zal zoo laac moeclijk over
de op 4500 Meter hoogte liggende krater
liegen om den stand der uitbarsting op te
nemen.
000000 00000000000 000000000 0000
TEL. 690. 0
0DOTERLLTTER zeer fijn
VAN
BAKKERIJ „DE LUX E"
P. F. A. VAN DAAL KAPELVVEG 53
Bij hem, die met een stuntelig gedicht
En veel hatelijke woorden
l)o aandacht van zijn prijzen leidt,
Bij hem is het niet pluis van binnen,
1-Iij zal zeker geen vertrouwen winnen.
Vertrouwen wint men dooi' kwaliteit
En door naar een lagen prijs te streven.
Dat is altijd „ons" devies gebleven,
fa] Wij gaan voort met onze buitengewone
y ST. N2COLAAS-RECLAME
Onze zeer fijne gn-u! ie SPECULAAS van 90 cent nu 63 cent per pond.
Overheerlijke FOTERSPECULAAS 12 cent per ons.
f 1.per pond. g
DAAL LAAT U SMULLEN
voor weinig gel 3.
Verschillende onlusten in verband
met de verkiezingen voor
de Cortes
Madrid, 3 December (V.D.) De Spaan-
sche regeering is een grootsch opgezette sa
menzwering van anarchistische-syndicalis-
tische kringen op het spoor gekomen, wel
ke ten doel had in den nacht van Zondag
op Maandag in geheel Spanje een gewapen-
den opstand te ontketenen. Er worden di
rect uitgebreide voorzorgsmaatregelen ge
troffen. In alle wapcnwinkels in het gehce
le land zijn de wapenvoorraden in beslag
genomen. De politie is gealarmeerd.
In Barcelona is de staat van
beleg afgekondigd.
Dc herstemming voor den Spaanschen
landdag schijnen een onrustiger verloop te
hebben gehad dan de eerste ronde der ver
kiezingen. Vooral te Madrid is het tot tal
van botsingen gekomen tusschen aanhan
gers der rechterzijde en Marxisten. In een
voorstad van Madrid heeft liet gepeupel ge
probeerd een klooster in brand te steken.
Pas toen de politie van de vuurwapenen
gebruik muakte, kon de menigte worden
verspreid. In het bizonder de nonnen en de
geestelijken werden lastig gevallen cn ve
len hebben bun stemrecht niet kunnen uit
oefenen.
Te Madrid zijn veel particuliere auto's,
welke voor propaganda voor de rechtsche
partijen ter beschikking waren gesteld, om
vergeworpen en in brand gestoken.
Uit het binnenlaud zijn nog slechts wei
nig berichten binnengekomen. Het blijkt
evenwel, dut het ook daar tot tal van inci
denten is gekomen, waarbij aan beide zij
den verscheidene personen werden gewond
Te Mazarrou (provincie Murcia) )werd een
man gedood.
De offlcièele uitslag der eerste
verkiezing.
Madr i d, 2 Dec. (V.D.) Vandaag is de of-
ïicieelp uitslag van de eerste verkiezing
voor de Cortes bekend gemaakt. Van de 378
afgevaardigden, die gekozen zijn. bohooren
169 tot de rechtsche partijen, 129 tot het
centrum cn 65 tot de linkschc groepen.
De 15 overige afgevaardigden behooren
niet tot nauwkeurig onder tebrengen groe
pen.
In de tweede verkiezing, die morgen
plaats vin-Jt. moeten nog 95 afgevaardigden
worden gekozen De verkiezingspropagan
da van de verschillende partijen heeft haar
hoogtepunt bereikt. De rechtsche partijen
bedienen zich van alle mogelijke moderne
propagandamiddelen. De socialisten gaan
door met het prediken van de revolutiè.
In Madrid zijn alle kellners in staking
gegaan. De koks zullen Maandag en het ge
zamenlijke hotelpersoneel Dinsdag dit voor
beeld volgen.
Bomaanslagen te 3arcelona.
Barcelona, 2 Dec. (V.D.) To Barcelo
na zijn door hvee bommen zes personen
zwaar gewond. Arïarcho syndicalisten lie-
schcn op het gemeentehuis te Manzanarcs
de roode vlag cn trachten het cummunisme
uit te roepen. Een dergelij!: voorval speel
de zich ock af in een dorp bij Badajoz. In
beide gevallen gelukte het. door tijdig in
grijpen van de politie verdere uitbreiding
te voorkomen.
Madrid, 3 December (V.D.) De Spaan»
sche regeering heeft een buitengewone mi
nisterraad gehouden en in aansluiting daar
op den staatspresident voorgesteld den
„alarmtoestand" af te kondigen voor het
gcheele landsgebied.
Do president heeft het decreet, dat on
middellijk van kracht is, onderteekend
Aanleiding voor dezen scherpen maatregel
zouden de putschplannen der marxistische
en anarchistische elementen zijn, welker
houding steeds dreigender zou zijn gewor
den.
Madrid, 3 December (V.D.) De leiders
van de links republikeinsche partij hebben
besloten dat hunne ministers Maandag zou
den aftreden. Dit zijn dan do ministers van
handel en industrie, verkeer, buitcnland-
sche zaken, marine en arbeid.
iDIT BLAD HEEF1 EEN DAGELIJKSCUB
GECONTROLEERDE OPLAAG VAN
SPORT.
II. V. C. verslaat Zeist met 62.
(Tweede Blad, pag. 1).
Amsvorde verliest rnet 5—1 van Baarn.
(Tweede Blad, pag. 2).
A. P. W. C. verliest met 51 van E. A. C,
(Tweede Blad, pag. 2).
Voorwaarts op eigen terrein door Quick
geslagen.
(Tweede Blad, pag. 1).
De Amcrsfoorlschc Boys winnen van
Kampong met 63.
(Tweede Blad, pag. 2).
Sopla deelt de punten met Hcemskerck
(3-3).
(Tweede Blad, pag. 2).
A. M. H. C. I verliest met 5—2 van Am
sterdam II.
(Tweede Blad, pag. 2).
Medegedeeld door het K.N.M.I. te De Bilt:
Laagste barometerstand: 755.9 te Hapa-
randa.
Hoogste Barometerstand: 785.3 te Breslau
Verwachting: Krachtige tot matige. Oos
telijke wind, helder tot licht bewolkt,
droog weer, lichte tot matige vorst, over
dag, des nachts matige tot strenge vorst.
Het gebied van hoogen luchtdruk in het
Noord-Oosten is sinds Zaterdag nog toege
nomen, doch thans afnemende. Het breidde
zich naar het tXoord-Westen uit. Beljalve
ver in hel Noord-Westen is de barometer
overal dalende. Zoowel aan dc Noord- als
aan de Zuid-zijde van het gebied van hoo
gen luchtdruk waaien krachtige tot storm
achtige winden. Aan dc Noordzijde brengt
een luchtstroom uit het Westen zeer war
me lucht over IJsland naar Noord-Scandi-
navië, zoodat het op IJsland zomersch warm
is, en in Noord-Zweden alle vorst verdwe
nen. Aan de Zuidzijde echter worden con
tinental koude luchtrnassa's van Oost-Euro
pa met snelden van tegen 100 K.M. per uur
naar het Westen gevoerd, die tot in Enge
land vorst zullen brengen. In deze koude cn
uiterst droge lucht hecrscht allerwege hel
der weer, waardoor dc vorst, indien do
sterke wind ophoudt, nog streng kan wor
den. Vnor dc eerste dagen is dus te reke
nen op he'.der weer met overdag lichte en
des nachts matige tot strenge vorst.
LANGESTRAAT 49-51
TELEFOON 190
Wie nuttige cadeaux wil geven in don
vorm van kousen of ondergoed vindt ook
bij ons een mooie sorteering.
OOK ENGELAND KRIJGT VAN
DE KOU ZIJN DEEL.
Londen, 3 Dec. (V.D.) De felle koude,
die aan het einde van de weck over het
grootste deel van Europa heeft ingezet met
sneeuw en ijswinden. heeft zich ook krach
tig in Engeland doen gevoelen. In Devons
hire en Wales heeft het zwaar gesneeuwd.
Op vele plaats--, ligt ric sneeuw een meter
dik. Ook uit t!andkomen berichten om
trent het felle inzetten van een strengen
winter.
DAGELIJKS naar Rotterdam,
den Haag, Delft, Leiden, Gouda,
Zeist, Apeldoorn en Veenendaal
ZUIDSINGEL 66-67
TEL. 407-1778
BUITEN-RITTEN 6 ct. per K.M.
6 a 7 pers. auto met chauffeur
Vaste standplaats ter linkerzijde
van Hotel Monopole
